Sinemanın tarihsel gelişimi ve izleyici profili üzerine bir değerlendirme

Mamara

lletisi

Dersi'ti, Say:6, Nisan 194

siNEMANIN TARiHSDL

GELi$iMi

VE

izlnYici

Pnorir-i iizBdr'rn

BiR

DEdERLENDiRIG

Yard.Dog.Dr'

Necati

_QEviRiR

Yard.Dog.Dr.

Seval

YAKI$AN

MARMARA

UMVERSITESI

Iletigim Faktiltesi

Sinema, iletiqim araglan iginde ayn

bir

yer edinerek g iniimuze kada{ gelmiqtir. Bu gelig igersinde birgok konu deEigik aglladan ele ahnm4'

iyi,ve-!a totti

yonteiiyte

iqlenmiqtir. Bu agrdan balonca sinemanln etkin

bt

gucii

oldulunu

anlamat

miimkiindit.

zaten konu ne

olusa

olsun amag; olaytn

belg;enmesi

kitlelere

ula{ffdmasl'

tamulmasr, o olay iizerinde yeni

dti$iin-celirin

oluqnrulmasl ve 96ziim yollannm bulunrnastna yardlmcr

olunmasl-dr.

Bugiinister belgesel, ister bilimsel tiirde olsun

biitiin

ftln

er'

elitim'

0[-retim d-allannda geni$ olarak

kullan

maktadr. Filmler yolu ile stztik ve

dina-mik

otuqum

bigiirtei

saphnabilmektedt' Tezler, andtezled ile

bidikie

yeni sentezleri beraberinde gel.irmektedil.

Sinemanln kitlelet uzerindeki

etkiteici

gozii diger kide iletiqim

arag-laflyla

mukayese edilemeyecek kadar

biiyijktiir.

Gerqekten de sinema diEer

ki

;

itetiqim araglarl olarak bilinen basln, radyo, tiyatro ve

Flevizyona

kr-yasla genig bir

yaylma

ve iistiin bir temaF giiciine sahiptir'

Biiyuk

qehiderin en

liiks

solonlanndag en ticra kdylerin agk hava alanlanna kadar ula$abilen

bir halka yayrlma

giiiii

tctitniret dtizeyi en diiqiik kitlelere bile ulaSabilen

6zel-likleri

ile

(Gdrsel ve iqitsel) oluqmug

bir

anlafim imkanl vardlr'

Filmin

pek

gok yerlerde gdsterilmesini miimkiin kllabitecek gogaltlni olanaklarlna sahip olmasl ortaya glkartllan

iiriintn

gerek yer' gerekse fiyat

bakrmndal

kolayca izlenebilecek imkana sahip olmasr agtstndan, sinemanln

mdal

ve sosyal

et-kiler

bakrmrndan eEsiz

bir

araq olduEu dtiquniilmektedir'

Sinema, insanhlrn

_{giniimiize delin geligtirdili}

_{her gegit}

anla[m ara-crnr birlegtirecek, kulranma

_{Ozeliline r"t}

_{ip ot.arrodan}

dolayr insana <izgii ?lan

lutrin

diinyala'yan$rnada

en

iistiin

*tut

*

aracr olmugtur.

Bir

barka

deyigle sinema, kendinden Onceki

biitiin

sanat dallannrn

dzetiitterini

_tenci

potasnda birleqtirmektedir.

Sinema sayesinde dtinyanrn

p*

_Eo[

_v.rino"

binlerce insan cins ayrrmr olmakszm ortak bigimde

uitritt"

oovg"rul,uu'ir-ler.

Sinema bu saydr[rmrz dzelliklerinden _{dolayr, toplumsal}

hayaunuzda-ki

bazr

.nemli kavramlar'

insan dawanrElur bazrnda

belirleyici

orauilir.

si-nema

ister

gergek, ister

_{fantazi ile}

u[ragsrn

toplumlann

i,uyutroJufUu",

.nemli

deper

yargrla'm

(manevi, _{ahlaki ve}

_nrtiierl

_gtizeune

gorevini

vtit-lenecektir. salr e[lence _{maksadryla yaprln:rg gibi}

_{g.ainen uir}

nimin

uii"f"r-de arkasrnda sosyal, siyasal ve ekonomik

_dfi.tu

yutar.

Teknolojik Evrim

#

IeqUQrti$Iire,

Kullanrm amag/tamm

1888

Thomas Alva

Edison

s",

t-yaffimum

_silindirli jonograh

William

Dickson_Edison

_Karneranrn

_ilk

_{bigimi sayrlan}

kineo grafr geli gtirildi.

1824

Peter _{Mark Roget}

(ng. _Fizikgi)

1869

Edison 1864-1954 Lovrs 1862-1954 Auguste LumiEre kardegler (Fransrz)

1895

Lumibre Kardeqler 1861-1938 Georges MElies (Fr. ycinetmen)

(Film seridi iizerinde saniyede

40 gdrtintii kaydediyor)

Kr:ramsal gahEma: _{Her Sayfasrnda}

resim _{gizitnig birkitabrn}

_hzla

gewildilinde hareket ediyomrug gibi gtiriildiilttnti agrklamrgtr.

Krnetoskop gcisterim aygrtryla l5m.

15m bir

filn

qeridi iizerindeki gd,riintiileri kesintisiz

yansrftrayl baEarmrqtr.

Sinematografi geli gtirmiqler.

Ilk kez hareketli g6riint0 elde

etniglerdir.

SNEMANTN

DOcU$u

Pariste Copucines Bulvannda _{Grand Cafe de} halka

ilk

gcisterimi gergeklegtirmiqlerdir. Teknolojik geliEimi _{konulufi lmlere d6niiqtiir}

Bu nolcaya kadar olan geligim valnrzca haretedi

qihiintttv:tJlliY^r'

Ses voktu. TesadUfen tesbit edilmiS antatdan

ileri gitmiyordu

Ornegln

rs-ffi;;i;;";t;

w

grup.

bir

demircinin Eahqmasr' askeri resmi geqit'^v s'

ri"r:ur.

ii.i.i"o*

fesintiter, leklinde iken ovkulu film€

gegrq

(18.61-iiiii'iJri-.t,

yonetmen Georges Mblius ile

batlarntu

G-orulen gr

kar-,rr","i" o".f

,i*rir.

salonlafl agrlmrg ve ticari amagh (parah gbsFrimler)

ol-ilil.i-llGin*

rsz7o"

g.kit"n

_tttktcr

Al

Jolson'un ovnadrgr."Caz

gar-L"iri

ori.

rSl0r..oan

itibaren tum

6mter

sesli

olmulnlr'

1930'da

ay

.za-manJaienni

nm

genmleri de gergeklegtirilrniqtir' Giiniimtizdeki Dev Sine-ma Sanayinin

ilk

temel

o9lafl olu$turulmultut'

Tarihsel stireg igindeki geliginrleri iilkeler itibariyle gozden gegirdi-Eimizde ise :

""-""i

'ilioy"

s"tqo,aan

iinceki

rliinemde

Baqta Fransa ve ltalya olmak

u"r.

en-puiift"f"ti

sinema alanrnda oldukqa

ileriydi' I'

Diinya

SavllAv--:p"

J""t"l""tq"k

rtti.

CiinKi

Rlmin ana rraddesi seliiloit barut yaprrrunda

i<til*,r..t"tOi.

lynr

donemde

ABD

sinemasr da

dner[i

gelilm€]ere

sah-"J"ii".

i"r"ir;r.naHar,

olaya

ciddi

yakla$m

afl, gelitmelerindeki en

bii-ytik

etkendi.

I.

Diinya sava$

sonrasrnda sinemada en onemli geli$me

Alman-vuO.

goi"tiJlu.

fS19-33

tuini

Atman slnemaslmn alun gagrydr'

1920-27 uasrnda Fransa'da

ilgi

gekici

filmler

yaprldt

1920'lerde sinema ABD'nin en

biiytik

sanayr dallanndan-brri

dlrumw

na getOi.

nfet

oCotOo"yn-Mayer Paramount' United

Anis6

gibl dev nlm

sr-ketleri

o donemde kuruldu.

SESLi

SiNEMANIN DOEU$U

nk

sesli

film

1927'de gekilen

$rkrcr

Al

Jolson'un oynadrq:

'.:T.$1-hosfdr".

Sesli sinemanrn

o

aya grkmaslyta izleyici

saylsrda

buyix

br

ar-tl!

oldu.

1930lardan itibaren

renkli

sinemaya ge4is de gerqekle$tidldi'

tr. Diinya

Savagr

Yrllarr

Sava.E

y

lannda sinema diinyasr buytik

bir

durgunluk

ya$dl

Genel-l Genel-lJ

likle

sava$ deEigik yonleriyle _{tanltmayr ve gephedeki ordulara moral verme_}

yi

anaglayan

fitmler

gekildi.

II.

Diinya

Savagr Sonrasr

Diinem

ABD

: Savag sonunda

ABD

sinemasnr hUKimetin _{sansiirled ve sine_} macllar, yonetrnenler

_iierindeki

_{baskllafl kostekledi.}

_

Yaprmc

ar yeniden miigteri gekebilmek igin teknolojik yeniliklerden

yararlanmaya

gallltr.

.

.

DevleJ

sllta$n

ihbar salgrnr sonunda birgok

sanaqyr

Komiinisr ol_

makla sugtadr Harra

Ctarlie

Chaplin,

iinlti

',Sahne

_\rklanl,n,

yupulif,iuf_

keyi terk etti.

_Qiinkti

o da

komiinist

olarak suglamyordu.

.Teknik geli$rnelerde iig bo).utlu giisteren iizel girzliikler, gori.intiinUn enini,

bolunun

2,5 kau verebilen sinemaskop

trlmleiizleyi"iffi

_;;il;i."

Qekmeye ga.lrgtt.

Sinemacllarm bu ba$anlmma

karyn,

_{1950_60 arasmda Flevizyonun} hrzla yaygrnhk kazanmasr, sinema izleyicisinin

_ijnen

_i

_Otgiide

_;;;;

_,"

biiytik

film

$irketlerinin gokmesine sebep oldu.

.

1960'larda

cinsellik,

_$idder,

milliyergilik

gibi

kalpla$mrg

konutaln

dr$na

grkldr.

Genglik

filr

eri yaptldt.

1g7o'lerde-ve

l980]erin

bagrnda Jaws,

yrldrz

Savagart v.s. heyecan

dolu macera

filmleri

yaprl&.

Bu dOnemterde maliyetfe.

_tornnf

_JerlceOe afitr.

Gnegin

1987'de

bir

filmin

ortalama

maliyeti

1g USO.

Ol.

'

-'---'

ITALYA

: Savaqtan sonra ltalya'da

_{iilkenin ugradrll}

_y*rmt

_{ve top_}

lumsal sorunlan konu alan dnemli

filr[er

gekildi. Roberto

iosellini,

Fede_

rico

Felli

dnemli

filmler

yaptllar.

FRANSA _{: Savaltan sonra sinemaya damgasml vuran} ,,yeni

Dalga,,

harekedydi. Mizah, belgesel v.s.

hlmler

gekildi.

NGT

TERE : Sinernada savag _{sonrasnda irnemli bir geli$ne goster_}

di. Klasik _{edebiyat yaprtlanna dayanan}

_filnler

_yaprldr.

ALMANYA

: tr. Diinya savaqr'ndan soma Almanyanrn

ulradtlt-ye-nitgi ve daha 0nce

Nazilo'" tio"-uya

uygutanan baskrlar ytiz0nden bu

iilke-

deuzunbirsiiresinemadnemlibirvarlrkgdstermedi.FransuYeniDalgaakl-mrndan etkilenen

yapltlafl

mevcutttlr'

AWSTURALYA

: 1970lerden dnce varltk g0stermeyen

Avusqral-yu

,io"ililffiurou

hii-himetge kurulan

Avusralya Film Komisyonunun

desteliylebirgeligmego.*oi'lgS5,ekadar.bazrlanuluslararastdiizeyde

400

film

gekildi.

f ggO'lerin en bagarrh

filmi

"Mad

Max

ve

Gelibolu"dur'

SSCE: II.

Dinya

Savagrndan Once sinemada gOzlenen durgunlu]<.sa-va$tan soma da

siirdii'

piioyt tio"tastnt

etkilemeyi

baqaran

ve Ozellikie

1980'lerde adtnt en gort

Jwu;*

Vonetmen Andrey

Trouskyoldu'

1980'lerin ortalarmda, 6nceden

yu'uptotig

filmler

de g6sterime

girebildi'

DOGU

AVRUPA

:

II'

Diinya savaqmdan sonra sinema devletge

des-teklendi. Birgok sinema okulu agtldt

ISVE9

: Devletge desteklenen lsveg sinemasr gtiglti deEildi' Ancak

savas sonmsl yaraucl

y6o"*-

Ingmar Bergman'm yaprtlan diinya gaprnda

duyuldu'

HINDISTAN

: Bu tilke dtinyamn engokfilm geken sinema-sanaytsine sahip olmakla

birlikte

mJ",

grt"irikte

kendi

izleyicisineyonelik

oldu[un-danuluslararasrdiizeydepekvarhkgdsterememigtir'Devletdestefivardr.

JAPOI'IYA:Il.Diinyasavaglsomasmdabiiyiikbir,canlanmaddne-mine

girdi,

onemli

voi"un"nre,

yetigti. 1g5o'lerde

Akira

Kurosawa

Rago-.oo

tigSOl, Yedi

Samuray (1954)

gibi filmler yapm$ur'

1960 sonrasr da baqanstn siirdiiren Japonya 1980'lerde televizyonun

rekabetikargrsrndaduraroao'.odOnemdegiddetfilmleriyaygrnlrkkazandt.

yaraucr

_yonetmentJ

gofu

iilke

drgrnda olanaklar uamaya bagladrlar.

Bu-giin Japonya diinyanrn

"o

ga

film

tireren iilkelerden

biri

olmalda

birlikte

ya-ptmlarm

gofu

televizyon

filmidir'

GUNEYAMERKAVeAFRKA:1960'lardaulusalmotiflerdenya-rarlanilaraK halklan ,Ii-_oru-y" n" Uaskrya karqr bilinglendirmeye y0nelik

qi-irsel baqkaldrr

filmleri

yaptldt'

TURK siNEMA

TARiHi

1896dan itibaren _{Lumiere'in Tiirkiye,yi dola$an goriinfli yijnemenle_}

I

ko3o.,

MesCuich, _{Doublier, Moisson,}

_{b;C; h;:i;;;;;il;;"y"}

ranrurtar hem de Lumiere karaloglannr

Tiirtiyi.Oe

_9"*iiriE

_ifrnfLi

_{,.n_}

ginle$tirdiler.

Enesi

yll

,pathe Kardesler"in

Tiirkiye

remsilcisi _{Sigmund Weinberg} diizenli sinena gosrcriterini

_salhdr.

_u

_r+rJ

_r""i

url,"al,"ff;:t;;_-h-Rus sava$ sonunda Ayesrefanosla.(yegifttiv _{I OtU-rmii}

_{oi_}

_iogJ"i,

S._

virerek

_{ilk Tiirk filmini}

_{gergekle$tirdi.}

Almanya _{6rnek almarak kurulan ordunun sinema}

kolund4

savasla

il-gili

haber

filmlerinin

_{yant srra}

_{Oykiilii Rtnler}

_de

Eekildi.

'*'-e

*

_".Jr

.

1914-1924 ntdjr bir diizine kadar

filn

gekildi. Cumhuriyetin _kurucusu

Ara

rk

iin itliimiine

ve

lkinci

Dtinya _{Savaqrnrn ariferf}

"l

f."il,

,JriTif.*f

ddnemde

(l

_{923-l 939), bektenenin}

_Lsin.,

_{;i";;;;;;;;#;#Lli*"}

di.

Bu diinemde sinema ga.lrEmatan dyatro _sana4isr

iltuhs;;;i;l;;

_,"

keli nde yriniriildrj. _Cogunrugu

_rrans,

_{c"-J*ilri"iir}

oT

"-,,iiiliJi""_

sunun_urtinleri.olan

_olunlar.

_liyarro

_e*inliliyte

be]az perdeye

_{.f,_fOi.}

_{V._}

prlan

_film

_onalamast

_biri

_a$mryordu.

.

,

tr:$]1*,"9t

riyarosu tr.

Dinya

sava$yla

birlike ylkrldl

Fransa,

Aimanya,

ABD

gibi

iitkelerde sinemacrtrk

_ofrene,

_{g."G,yoiirn""i,g.}

ba$tadrlar. Fakar fiyarro

e*isi

yine _{fazla agrr}

_6asm.6fi;,

'

'"""""""'

1950'lerde dyatro

ekisi

giderek azatdr. Bu da giiniimtize _{kadar basan_}

h

qalrqmalar yapan

_Lurtri

_A.kid

_{sayesinde de}

_u.srin,sm.

etuJ,il

_iT^"

Kahpeye (1e4e), Kanun

Nanna

( r

is:1, ertrOm-ii.,

iffii

;,0,

u'*

;#".

lerini verdigi bu sinamaya Medn Erksan,

Osr-

F.S;;n,;;iy,l;;;;"-b:li,Yemguh

Un

gibi

geng

_sana4

_{ar situdiirdiiter.}

_V,

_,r

_ni.

_y.i,ir"OO,.

yUl(selmigri. (1960 yrhna kadar).

1960 yrhnda

_silahh

_{kuwetlerin demokasi}

lehindeki

mtidehalesi, iizellikle sendika,

gev,

dernek kurma, Uasrn, stiz ue

otigtiici,

i"ffi'"iru_

rtiyiif

haklaflm saltayan

l96l

Anayasasr'nrn

_{y,iirtirliile girmeriyL}

_{,i""rni"_}

Iarda yeni bir cantanma baEladl.

Tutrcu

giiglerin

agrhklarlnr

yeniden duyurmatan, _{sansihiin yeniden}

sertleimesi b^zl aydrnlarda ve sinemac arda umutsuzluk

yarattl

Bu da'

top-i".i

*"tq"[i

#

Eizgide geliEmekte olan

Tiirk

sinemasrnm' daha

filizlen-mekteyken Oliimiine Yol agtr'

Y

llk

yaplm

ordamasr

100-200'e

utaqu

Bu fi-lmlenn

tiiyiik

klsmr

uut-r

"HioivJiGlit-iki

hafuda

aklit

ediliyordu zaen

h€r yonden zaylt otan

iirifrril"""o"

rum enflasyonu bagladi. Qok ve katiresiz yaprmlar ortaya

ctktt.

"'^"'

"u

enflasyon, 1968'de

Flevizyonun

yay

ma$yla biiyuk bir bunaltm olarak gosErdi

ksndini,

sinema endiistrisinde'

1970'te bu olumsuz SeliEmeler iginde Akad'm Itmak Gelin' Diigtin ve

Diyet

anlmsanabilir.

1965 sonrasr yrltaflnm en onemli sanatgrsr hr.9

h.lku:uz.Yrl1a:,Gu-nev dir. Crrakhk doneminden sonla

Ylldlzl*Ea

oradan da yonetmenlrge

ua-:':l

H;:" il;,

ul

vura,

ota,.t

uetdigi

dlgerli

vaprtlarla kendini.kabul

ili,t.fiil;i-ifrd)'

Arkadag (1974) adlr vaprtlan

Ttirk

ve Dtinva sinema

gevrelerincle ilgiYle

karq

andl

Gunev'in

illmleri

toplumsal gerqekleri' ekonomik durumun yaqamt nasr oe-giiriioigini. nasrl ydn

vudilini

Sbsteren

filr

erdi

1975'te

Sffeyya Duru

1973'te

gevirdili

Bedirana ile Ttirkiye

de

ve

Korlovy Vary

$enliEi'nde ba{arl kazandl'

qerif _{Gttren. Fevzi Tuna, Omer}

Kalur'

Ozcar

fuc4

Ya\ru2 Ozkan ve

rorn*"v*.-"u.f

i

toi

ytrf

'"0

ydnetmenleri

araslnda sayabilifi z'

197?'de

Atlf YrlmM\n

"Selvi Boytum

Al

Yazmalrm

\

gokbelenildi'

1978'de yaprlan 2 bnemli

film

Zeki Okten'in

"Siirii"'

ve Frden

Kuralln

'f.o"fi

f,fn

fqi

orOt.

Y

maz

Giineyin

senoryosu

olal

"siirii

_' Anadolunun

J-nalmrq

yoreterinde feodal diizenin yerini

kapitahzmebfiaknasnn

san-ii-il""li*J"

"u

frlm

1979 genli$nde Katolik Film

Birligi

ve Inrcr-Film

odiillerini

kazandt.

i978'de

Kultur

BakanhEr'na baEh yeni bir yasamn haztrhklaflna

giri-tildi.

SIhIEMA.TOPLUM

_ETKiLESiMi

Sana[ _{klsaca duygu ve diiqiincelerin}

dr$a _{vurumu olarak}

_tanmlayab!

rnz.

Aynca _{sanar bireyset duvsusallrk}

igi"o"

ir

_*r

".

i"prilrnrl,gt.g,"

anlarrldrgr yolour. _Sanat

_yarauidrlr

toprumun

;;;;;;.

;i;;;#;;,d".

Sinema ise bir ralam mesailar ite

btyiik

_{kitlelerde onak bir gOni$ ya_}

rauna tizelligine sahip,

ktiltiiret

i

Doray,sryra air

ordug","0,"-*

_{;;?il['#ff:.0*"}

giisrii

biisanau'.

Sinema salat _{olmak]a bera}

,,"".,

r;

_Gffi

.

a;id;#,;;n#iffiilT,*H,3il,fl

,3;,#,::|;

ortarama beEenilerine

yonelikir.

_{yaygrn bir iled$im}

aracr ormasr ve k.riltiire

elkileri

diitiiniildiigtinde

_sinemava

dtr.

verilmesi gereken 6nem oftaya grknatta_

.

Sinemanrn

_ki

_e

_ileri$tm

_ar,aglarrnln

olu$turdugu

_kiilrtir

_ya$mrnda

merkezi bir yere sahip

oldufunu

soyleyebiliriz.

_giinhi

_kiraplu.

Uetlesetter,

oyunlar, T.V., radyo

dizileri

hep srnemay

_ekiler.

.

Sinema kendisiyle _{beraber yonermenleri,}

filrnleri

_{anlahn kitaplan,}

qrzgr romanlan, _{fororomantafl . mrizikleri}

ve

nldrJil;;il:d;,rhr_

de bunlar endiistri

halini

almrsh

(

st".y

"it

g,tnl""urolir"

;-"!ui

' .,egrrulte saturday

_Night

_Fever'in'

_I

ove

a,nu*n

e*"p.

".-,,]L",rJri5ll

l^'l]d:d"ii

tu'iklerini

ieeren albtirnler

tutuan ntmin

aionoil;;;;;;!:l'atan

albiir

er

olmullardf

Pek gok

b",

Hrvi;;

_{;;;;,;i',i,".,i}

_!lii'-'

s"si

nrmreri tercarranm'!srr.

Ram-Ozellikte _{gocuklann sevdikle}

llli::ll":n*i".d;G;iJ"'H,ffi

ffiT'flJi","i;:P#,:H

Eu

trhlerin

o)llncaklan,

bebekieri-trffiniH'#Iffi

_#fi

,'[iyjj.il.#.?x,ifl

iK,l;f

T#*}i:

Bunlardan baqka _{toplum birevleri iizerinde gok}

etkili _{olan bir}

_unsu

_ise

rih

ylldldandr.

_{Bu etki Ozellikle s;}

otuEruran gengtit

i; ;ilil#.'t.

,.ta

sevrrcisinin bi'iviik bir bolumiinu gendigi

_film

_yrldrzrylu

1.n6,oi oro.."1l.l-39undur'

Sinema seyircisinin

be-qot< raittanrtan

_urr1l.to"l"'

"""'tle$tfmesi'

davranr$lannl tirnek almasr

ietigim

_{araglannrn seyhcinin kafa}

yaplsrft belli _{kallplara sokup so_}

kanayacagl ise karlErk

bir

konudur, ve bunun cevabl duruma

gffe

degilir'

i."-r,r-Liii-c

"t

i.i

bu konuda 9u ciimlede

bide$ileri

"Bazr insadar-bazr

r"ifri"o'"

u"^

ir.iiSim

aragtanndan

etrilenirler"'

Ama daha gok

fiktubirli

pine vantan

tonu iteiqim

araglannrn toplumu

yansrtuklarldr'

Bunun-nedeni

i.e

sevircinin daha

coi

tanrdrk daha kolay anlagrlabilen konu ve karaKerlefl

*"ii'.*.-t0".

s,

da

filmin

yiiksek gile hasllau yapmasl ve ticari baqanya

,,f^.masr OemeLtir. Bu yiizden seyirciye

aykrl

diilmeyen

yaprmlara dogru

iii'.pulrn

u.otr.

,qn.uk

tti-

b-l.tu

btraber toplumdaki baskrn

ldeolojlyl

"*."yt

O.t"y*

fttferde

vardr.

Genelde toplumun

diiliincesi

ve

filmin

ige-rigi

paraleldir.

Filmluin

igeriklerindeki deEilmeler ise topluma art deger

y,arg,rlarl-r"

o"gii"'"Ji"l uLs

aesmn

baga

_{vonetavrysrrta}

_Jatllan

']ill*.3-""uln

-d..,"rnt.,

utoo

vrllar

hzrlderiiileri

beyazlan yok emeye gahqan,

vah-Jt:;;td;i;;t

ancat t 990 vrtrnda gewilen pek Eok dalda oscar

kaza-#Jai;;

wilil;eJoa

uzrtoerititerin "insan" olduklannr ve vok eunek debil

vok

olmamak volunda sava$lklartnr lr'ugulamrgur' Bunun

gibi

Viet-"."*'1"*.*0.

i.*ien

filmlerde once

savag gaziterinin

bunallr

anlaulrml

injijia"

."fur."

'pr",oon ve

l989da

gekilen Born on the Fourth of July'da

l.".ir.ar'ra"nvi.t"am,daneigleriolduklallsorgulanrrugbusava$lnantam.

s1dgl i$lenmiqtir.

Tii{ksinemaslndatoplumsatsorunlani$lemeeBilimil960'hyrllardan

i

lUt*i'.giltl,

toyr""ebilir'

1950'lilere uzanan gog sorunu ancak-lOlarcla

ri""."rti"

"r"

ahnmaya baqlanmrstrr' 1963'te

gekilen

Gurbet

Kullarl'

idi-lt"

q"t

iilnt

"e

resst

eeuten

iig"n

AE"

_!l

_{fiL3'.d,!glT-5.-"'tu}

ra,

oriru nuy.rinin,

kann dbyurma kavgaslna

doniiltugtinti

ve. loplumsa]

;&t#*d;tilnr

bile

toprakrz brakrp

kente g6!e zorla&gml

anlatr'

Anclrew Bergman

Amerikal

sinernast hakkrnda gunlafl

sOylemekte-dit.

'Si;;;;;;;"tikal

ann

elitimine

vaptrgl en

belirsin

katkr onlara

i-ui- l"*

nue

getirmenin kJndi mevcui kurumlafl gucu dahilinde

ol-1l*,1',

^t.i."Lit.

iunu

timidi

ve baqanyr perdede yan$tarak

yapulu

Ki-:,"..:iti#bx

;JJtl-

e"*"ul""e!ine'

redual hiiktimetin gok

I

bir

il;t

ffi;il

;;

;izim

snrtsl'

avn' tapta enven bir- ulus oldugumuzu

sos-lroii.r;:

si".*-t"

uu getitde sevrci uiednde yaptrBr

deEiliklikler

genelde

f-i

-mrir*rri.i"i

iilgme

pklinde

degerlendirilmeye sahErtmaktadf , Ancak

a""Ji

"i-

p"*

i"t

nmio

Uittiio t rtinO.

ve stireq iginde

seirciyi

yonlendir-;;;il;;;;i;dirme

btdenbire biivuk

tavrr degrsiklikleri^leklinde

ol-;;;;; t;;t r*l

ve ince degigikler halinde kendini sosterecekur'

.

Ayrrca sinema

bt

toplunlaEtrma

_{aracdr. Bk}

_{eglence kurumu olarak}

ba$layan sinema giderek endtistd hatini

alml

gtinimiizile

_{toplumsa ktitttiret} bir kulum halini almstrr. eUnkii sinema yiiz _{milyonlarca kiEinrn hayal siicii_} nii ekileyen qok dnemli bir kurumdur. Bu geli$me Amerika

u.

eu.pu'.ino

maslnda bdyle iken iilkemizde durum pek biiyle

delildir.

Tilrk

slnernas, "n_ dustrile$me ve toplumsal yaplda

bk

kurum olma

silecini

yaE.yur.*9u..

.

Sinemasadece

bol

vakit gegirme aracr

defildir.

Giiniimiiz insam gev-resinde neler olup

bittiEini kitle

iletiSim araglari sayesinde

_{6gr"oln"tt"Clr.}

Bu kirle iled$im araglafl iginde ise sinemu _{Sot guql:ii Ui,}

yo;r.hipti.---

Insanlann giiniimuzde

_T.V.

,ye _{ragmen sinemaya gitme nedenleri ise}

farkll

farkh

olabilir.

Baztlafl Evsiye tizerine, bazrlan yOn-etmeni, _{konuyu ya} da _{oyunculan begendikleri igin, bazllarr dinlemek igin,}

_Uarrfu,

OEr.im"t

igin _{sinemaya gider. Bu nedenler daha da}

_afinlabil;.

_iinem.y"

_piit"r"i*

ihtiyaglarla rahatlamak igin

gidildigi

de bilinen bir gergetrir. Bazi

;;r;"_

lff

ekonomik kriz _{ve sava! zamanlannda daha qok s-inemaya}

giOifOpiiio*-ya

koymaktadr.

Sinemaya giden kiE

perdedeli

hEiterte,

_{ofiytuta"tendni}

atzdesleqtid _{ve bu da ona haz verir,}

_{raha atr.}

_

Sinemaya gitrnek bireysel oldupu

gibi

_{toplumsal bir harekefttu de. Her} seferinde

deligik

_{olmakta beraber hep aynr amagla yani}

_lilm

seFetmek Uzere

hazrlanmr$ ortamda

filmi

seyrederler. EvOe

teteviiyon

Uaqrnda

;d;E

;;_

daha gok konsontre olma imkanl _{oldugundan sinema salonLrnd;}

fiil"r;-mek T.V. de _{seyrefinekrcn daha gok}

_keyif

_{verir. Aynca bilet}

alarak

ih"i;o_

:"i.*yl.l

filmi

daha gabuk gofme ve

bir

roplutukta

bahsedildilinde

konu

hakknda

konu$abilme imkantna da sahip olur.

- -

Iyte sine.la

leneyimleri

zenginlelriren, payla$rru saglayan bir

arag-tr.

Toplumun _{iginden grkan fakat roplumu da}

_itkleyen

_birirtO.Oti,

-'

sEYiRciPRoFiLi

Fida

filmin

yapugl

aralffmaya

gdre iilkemizde

_alI

milyona yakln

si-nema.seyincisi bulunmakradr.

Bir yll

iginde

Ttirkiyede

_{onall_.}

"r"

_f_

yon sinema

bileti

satrhyor.

Bagka bir sapama ise sinema seyircisinin oldukga geng olmasl. Sine_

maya_giden

kirlenin

yaklagrk ZogO,ini t5_30 yag aras

ii,.i"f*

"f"S*.u.r.

Yine bu kirlenin _{yakla$rk qo14'tinti ise 3GSO yaq'arasnOakj}

_{;eG;J;;,;il_}

ruyor.

Sinema seyircisinin geng olmast Olrencilerin go[unlukta olmasrnr

zo-runlu krhyor.

Sinemaya

giienierin

Vo46;sr0!rurci'

Vo27'sikamu ve 0zelde

gutrg"o kigiler veVo2T;si de serbest meslek sahibi kigilerden oluguyor'

Sinemaya gitme ahgkanhlrna sahip

kiqilerin

elitim

durumu

Tffki-ye,nin genel dururiundan oioutgu

r.rnr.

Sinema seyircisinin 7o80'ini

olugtu-;"

;;"g

kitlenin 7o30'u iiniver site, zo{g'iise lise ve dengi okulludan mezun.

.

Ayrrca bu

kitlenin

7o65'i

etkek

4o35'i ise kadrnlardan oluquyor'

Sinemayagidigalrgkanltklannagelince;%oT|,|ikkesimhaftada2-3

kez sinemaya

giliyor

.'

u"ziliik

kesim ise haftada en az

l

kez sinemaya

gidi

t;;.il

*fui'ierin

oiger

htlttir

etkinlikleri

iginde

ilk

tercihleri sinema ve si-nema seyiicif erinin Vo60'ti9in sinema vazgegilmezbh tutku'

Aynca

7o66'hk

bir

kesim sinemaya yatmz

limekten

hoglanmryor ve arkadaglanyla gitmeyi

tercih ediYor.

Engoksevilensinematiiriiisekomedi.KomeditiiriintiTo34'|nkbtr

kesim

tercii

ediyor' Macerayt Volg'lttk,Korku-gerilimi ise 7o14'liik grup ter-cih ediyor.

Buverilerinortayakoyduluseyirciprofiliisebilinqli'takipqi'izledi-[ini

okuyup araStran ve tercitrini kullanan kigiler' Yani on

yil

Oncesinin

sine-iiu,"v*iri

arul

yok. Tiim toplumla beraber sinema seyircisi de depigmekte' Sinema da bu

deliqime

ayak uydurmak zorunda'

BudeligimlerivegeliqimleriizleyebilmeKyaprlacakfilmlerel$lknr.

tabilmek ugtttnOuo bu

tiir

araqtrmalar gok

dnemlidir'

KAYNAKQA

(1)

Ali Gevgilili,

QaErm

Sorgulayan Sinema'Ba[lam Yaytnlan'

iii

Ni:t, Or.n,

tii"f

sinemasr

Kronoldisi' Bilgi Yavnevi'

igi

si""-u

Tarihi,

Cep Universitesi'

iletigim

Yaynlan'

i+i

Ciouaooi Scognamiilo,

Tiirk

Sinema

Tarihi'

Metis Yayrnlart'

iSj

nriffu Dorsay, Sinemayr

Sanat

Yapanlar' Varhk Yayrnlan'

(6)

Atilla

Dorsay,

Viiregirin

Orta

Yeri

Sinema'

Ahn

Kitaplar Yaymevi' 141