Eski İstanbul'da:Tünelden Galatasaraya

2 UándtefrfaS

S O N

M í$ ZAMAN

O L I J R K i . .

E S K Í ¡S T A N B V L D A :

íDnelden Galatasaraya

40 y ıl geriye gidelim ve tünelden hareketle sağa

sola baka baka Galatasaraya kadar yürüyelim

■

Yazan: E erme d M uhtar A lus

1903 yilmda. yız. Mevsimler . den kış başlan . gıeı; vakit!erden saat 9 (yani e. zani saat e 4 ) su lan. Derin gece sükunıu; en ha. fif sesler duyulu* yor.

Tünel meyda . d a nın d an Doğru yel'Ju ıtut up yürü­

yeceğiz. Etraf

m

ta gözümüze ilL penileri, kidlağı - nvza erişenleri Tir bir anlata - lım :

Ar atla rı ■ çok

seyrek, memelerinde keseleri bi­ le bulummyan kör kandil hava gazi fenerlerinin alaca karan!>- ğındta, işinde geçikmiş tek tük kimsef’ier Yükse-kkaüdırım tara­ fından acele acele geliyorlar; çünkü Tünel çoktan paydos ol­ muştur.

Meydan yamrı yumru. Sabah, 'leyin yağan yağmurun ortalıkta göl g b i birikintileri, vıcık vıcık çamur, üç döırt köhne gece ara­ bası bekliyor. Duvar diplerine sıra sıra köpekler büzülmüş;-süp rüntü yığınları üzerine yatmış, sekiz on yavrusunu emziren ana­ lar. Geçerken yanlarına ®~jkuima ğa gelmez, hemen hırlarlar; yav rularını korumak için paçadan hartadak kapıveririer. Saye d ha parlarsa kuduzu mudıızu aklına getiren yok, tasa, panta onun yır temasında.

Yürüyorz. Bütün dükkânların kepenkleri inik. Gelen geçen sa­ yılacak kadar az. Humbaracı yo kuşuna birkaç adım berideki TK.ea.vial Paıas) sanki otel de­

ğil; her tarafı zitiri karanlık. Ne diye top atmadığına şaş da kal.

Dörtyol ağzındayız. Asmali- mescid sokağının başında yine bunda bir ¡ki kira kupası. So ­ da, dördüncü binanın birinci kat pencereleri ap aydınlık. Orası dişçi Joseph Barry’nin muayene­ hanesidir. Demek o gün de iş tıkırında, keyfi yerinde; müşte­ rilerini hâlâ savamamış.

Şekerlemeci Leon’un vitrinin­ de perde, tüfli filân arama, içerisi ta-baik gibi görü üyor. Birkaç siv­ ri sakallı frenk bozuntusu, bir kaç da fesli; paşa zade, paşa damadı, mirasyedi takımından şak ibeyler. Hepsi de harıl harıl f2ie'to3s.in) gövdeye «ytmadalar. Zi ra buranın bonbonu, früi glase,sı i pa’sbaisıından ziyade filetosu, bir mecidiyeye bir tabldotu meşhur.

Yanında kapkaranlık Passage Oriental’a dalan ‘arı görüyoruz. MeramDaın malûm. İçeride, döne meçteki iri yan, damızlık, ala Vilhe im bıyıklı kartpostalcının dükkânım boylayacak-ar; sere serpe pozlarda kadın fotığraflia- n alacaklalr. Sinyorun en faz a aksata ettiği, bu saatlerdir.

On beş, yirmi adım yürüdük, y „ımedik; *ağı solu eflâke ser çekmiş binalı, dapdaracık, han­ diyse karşıdan karşıya el uzatı. hp toka edilebillecelk bir scikak: Tirrsoınâ.

Bir evin penceresinden sıtma görmemiş sesle bir bağırtı:

— K a h v e c i!.. C eb b a r a ğ a m !.. K a b zım a l F erhad B eyim e k ıy a k V r n a rg ile dlenatıp g e tir !..

Umumhaneci, adlı sanlı Ayı Zabel’J.

Otelden karş-ki komşuya, bos tan dolabı gibi gıcırdayan bir

k-jj Burası Kemeraltıdır, nedir, ,maldım gitti. Gözünün pırpı ji üfTdîğ'ırn madrabazı1 mecicf /erine iki çeyreği dayıyor. Ka bu ne irezalet. Bunca yildir bunda

bu zanaatı ederim, böyeslni gör. mem’lşim...

Bu da umumhaneci Tulumbacı A gavn i...

Daiha sonraki sokak d'aragiilkta eş, yalnız gürültü mürültüsüz. Göz gözü görecek oka fran- *.zca (StamFkıul) gazetesi idare­ hanesinin levhası seçi'ecek.

Sıradaki Venedik sokağı ge-_ nişçe, aydınlıkça. Merak bu ya, Haydi bir girıvereliın. Otel, otel,. dEST K ap la n foraj entrciiarind^ çifte fitilli petrol lâmbaları. Nem *r7T L~,V>\ Romanyalı, Macar, H ’ryat kabi! nden yabancı ka­ dınlar burailarda oda tutarlar; gece elde mu surata badanayı çallıp haydi caddeye. O sokağın köstsile G*’i ‘ a-t a sa v ay ı<n karşı ko- ısi arasında, geç vakitlere ka- dtalr bir aışağı bir yukarı dolaş­ m a. Gelene geçene kaş göz ışa. refci; ( Pist pist!. Mösyö, E fendi!) diye sesleniş. Yanlarına kim ya­ naşır ?

Hepsinde yüz pürtük pürtük, ses kısık, illetlerin daniskası mev cud. Ecnebi olduklarından A l- tmo» daire hekinliğinin miraye. nesinden âzadedirler. Hele bir şikâyet eden çıksın, o anda sefa reit leriavin tercümanları balta:

— Tebeamıza karışmağa hak kınız y o k !

Zvrakis’ iıv işlettiği Yani bira­ hanesinin asıT adı Viyana bira-

ırjcısi. AvusturyalIlar, Alman - lar devamjrsr. (Boslv) Peri, yani çeyrek litrelik koca kcea bira bard rıkl arını dikip avaz avaz türküleri basuyosrlardır anıma du yUİmuyor. Çünkü se-İJonu çok içer îefct'fr; upuzun kor id ârdtaın bayii yüründükten süm-ra kaç tane ka­

i.t Beyim, nere, leşin zo? Gel, bizi kurtar. — Yangın var!. K ala kosın, lâm ha yanıyoruz vire!. Netameli soka - ğı biraz geçince' meşhur âlecnj Konkordiya ti ya broşuna (şim­ diki Sent Antu. anet ıkiijilse&'nin' bulunduğu m a - hal) vardık. Ka pısını-n üstünde havagazi aleıfle rinden pırıltı - lar; iki yanın - da büyük afişler; içeride, numa­

ra yapan aktrislerin, dansözle­ rin, cambazların fotoğrafları.

Oyun başladığından önü ten­ ha. Yalnız, arada bir, tepsiye ta- halkları dizmiş bir garson dışarı seğirtiyor. Konlkordiyanm avlu­ sunda ıBartol'.Gn’n lbkantasıı var. GLavani sokağındaki evlerde (şa m tr möble) tutan, Avrupa 'artığı kckcmialara yemek taşıyor. Bartdli sabaha kadar kapanmaz. Oyun bittikten sonra bütün Ar­ tistler supeyi erada etmeler, Ho­ varda takım da ü?üşmedef.er.

Kcmiknrdiyanm dışında, kuytu da bitr gölge. Kaim sopasına da­

yanırmış, sırtında gocuk, gayet gövde Vs kir yarma. A k

ajjal,-pı var.

Bonmarşe’ yi geçtik. (Kristal) ••katfeşantamı önündeyiz. Medha- iin gerisimde iki taraflı merdi­ ven. Birinin yanında İnsanî bo­ dur, öbüründe leylek gibi göste­ ren aynsllar, Yukarıdan akseden orkestraya düdük gibi bir.antoz sesi karışıyor; mahud (La Ton- kinoise) i söylemede: Alkışlar, br-aVcllar, (b»s) î

<er

Tam karşıda, bayır aşağı, ge­ ne dapdaracık, yüksek yüksek binalı, pencereden pencereye el değdirilecek bir sokak daha: Çi­ çekçi :

Gürültü caddeye taşıyor. Tıp­ kı panayır yeri. Kasab havalan-

1' tıT-ıbhıınnuş laternalar mı ister­ sin?' Zurna, çifte naraların İki teilr.sierin'i mi, keriz havalarını mı ? Sözüm yabana incesa-^ talkım» düzmüş ç ngene çalgıcıların (Sar hoşum' amma falso yapmam) türkülerini m i? Oyuna girişenle­ rin zil şıkırtıdan, naralar, yaşsa­ la r...

Dertken efendim, har ran gür- ra. Şangır şungur canı, çerçeve kırılışları; cıyak cıyak feryad- flar:

— Polfyls, d ev riy e !... Yetişin, hergele ıcrta'l'ığı tarım ar edoor!.

— Saldırma çekti. Çerkeş

Melımed Paşanın aslan ojjlu

Ta-gibi sesi’ e yavaşça mırıltıda . — Körpe körpe bıldırcınlarım' var!

Muhalbbet tellâlı Tüysüz Ha- çiik. Availdlini de bildirmede:

— Çeyrekten fazla istemem, ciğerim 1...

O taraklarda bezimiz yok, yollumuza revân olalım.

Karşı kaldırımda, Haçopulu passajım geçtikten sonra Santral biraıhanesüe (şimdiki Londtra) karşdlaışvyor-uz. İstridyesi ve m a­ yonezli levregiie önlüdür. Bunun sırasında, öbür yaya kal dır Tirmn- daki (Muîlaıtfer) pastahanesinde cm cin yclk. Aıdlırmaz, parayı kı­ lıyor. Gündüzleri hoppa hanım,

lann fondan, şo-kİJİa almak ba- hanesile girerek beylere rande­ vu verdikleri, beylerin de bol bol bahşiş söküldükleri yer; akşam, la n ise kibar ve seçme kokotla­ rın, cebi yüklü meftunlarının uğ­ rağı.

Gene dörtyol ağzındayız. Y e­ ni çarşı caddesi, 85 numaraya kadar, bugünkü tâbirce genel evle dolu. Zanaat inde yüksek grado!u pansiyoncu madam Han r'ye, Emma, Fiııks te aradalar.

Caddeye sapmağa ge imiyor, burun direkleri kırılıyor. Duva­ rın üstüne ziftle, koskocaman harflerle (Eşeklere mahsustur) yazıldığı halde dibi, boydan

bo-fgibi kaynamada.' Giren çıkan sa-çıkararak tkırıp dökmüş, söğüd yaprağına yana- şarâk aftosunu hacamatlamış, ya tti/Tiımî helâ. Köşedeki turşu,

cu her tabakadan müşterile döp- ynsız: Çıngar doiü. Sebebi, herifceğiz içkinin,

mezenin her çeşidini ucuz ucuz, bedavasına sunuyor. İştahlısı yüz parayı versin, hem kafaıyı du­ manlayıp hem de karnını doyur­ sun.

Beyoğlu mutasarrıflığmm Nuh nefcili'k binası kapısında -ilki met­ re boylu, kıvrık bıyıklı1, pranga-, galyet cakalı kanun ça­

vuşu gene etrafı kolaçanda (harb malûlüdür ve el’an sağ­ dır).

Zencin katındaki lodalarda Bey oğlunun gediklisi, kalnblı kı-

ypıfe|1|', psjşıarzade hünıkâr yaver-i Van garsonlar; işkembeci, leri İllâkiakiyatı tutturmuş; bazısı hallerde! çırakları. Malta-'lt.

saldırma 3'i sıyırarak hasmın-ın burnunu, kulağını budamış sayı­ lı fırtınalar; uçarı kiilhanbeyîısr,

mostralık palikaryalar. Şikâyet­ çi umumhane duduları; Rum, Ermeni, Yahudi sermayeler. M u. kıl, tasarruf beyin, alay beylerin, po­

lis müfetjtişlerinİTi misafirleri. Müstaceli ha-beder yetiştiren si­ vil komiserler, lıafiyeler. Beyle- r:n çilingir sofralarına, yemek iHfneJlarTma kıarsıki birahaneler­ den, lokantalardan tepsiler

taşı-m a .

Ke-dla a|şka gelip, fesleri çekesileri altıp eHeñseye girişmişler. Bir gü­ reştir gidiyor.

Avilu, merdivenler arı koyanı

fsllonyal* kasa hırsızları; liman­ da gece korsanıhğı eden çaka, nozlar; yankesici kopiller...

Serrned Muhtar Alus

Kişisel Arşivlerde İstanbul Belleği Taha Toros Arşivi