Cumhuriyet Üniversitesi Dishekimliği Fakültesi Dergisi Cilt 1, Sayı 1,1998
"CARIDEX" SİSTEMİ İLE ÇÜRÜK TEMİZLEME YÖNTEMİNİN
MEKANİK YÖNTEMLE KARŞILAŞTIRILMASI
Dr. FERİDUN HÜRMÜZLÜ* PROF. DR. BERRİN DAYANGAÇ**
ÖZET
Bu çalışmada biri klasik yöntemli diğeri Caridex CRS sistem ile çürükleri uzaklaştırılmış olan insan dişlerinin elentin yüzeyleri, smear tabakası, dentin tübüllerinin genişliği ve yüzeydeki bakteri varlıkları İncelenmiştir.
Bu çalışmada çekilmiş, 20 adet fissür çürüklü büyük azı diş kullanıldı. Çürük derinliği dentin sınırları içinde kalmak koşuluyla I. Sınıf kaviteler hazırlandı. İlk 10 adet dişten oluşan gruptaki çürük lezyonları klasik metodla, diğer gruptaki çürük lezyonları ise Caridex "Caries Romovel Kit" cihazı kullanılarak uzaklaştırıldı. Uygulanan her iki metodun çürük uzaklaştırmadaki etkinlikleri SEM ile incelenmiştir. Mekanik yöntemle çürüğün uzaklaştırıldığı kavite tabanlarının yoğun smear birikimine , geniş çatlaklara ve dağınık bakteri kolonilerine sahip olduğu görülmüştür. Kemomekanik yöntemde ise dentin yüzeyinde smear tabakasının oluşmadığı, as sayıda bakteri kolonisi varlığı izlen-miştir.
Anahtar Kelimeler: Dentin, Çürük, Caridex CRS
SUMMARY
In this study in review was made on the dentin surfaces on human teeth where caries were removed in the first group with the classic method and in the second group with Caridex system, the smear layer; the width of dentin tubules and the bacteria on the surface. 20 extracted molars with fissure caries, were ıtsed. Class I cavities were prepared, provided that the caries depth remained within the dentin limits. The caries lesions in the groups cosisting of the first 10 teeth, were removed with the elassic method and the caries lesions in the other group, by Caridex "Caries Removel Kit" device. The effects in removing the caries with methods applied, were optained by SEM also, the "Smear" layers on dentin surfaces, were compared. It was observed that the cavity bases where the caries was removed by a mechanic method, contained heavy smear accumulation, wide crevices and scattered bacteria colonies. As about the chemomechanic method. it was noted that that smear layer did not develop on the dentin surface and there was a small amount of bacteria colony.
Key Words: Dentin, Caries, Carides CRS
GİRİŞ
Mekanik yolla kavitenin hazırlanması sırasın-da, basınç, vibrasyon ve ısı gibi üç önemli etkenin dentin yoluyla pulpaya iletildiği, dikkatli çalışılma-dığında bu üç etkenden bir ianesinin bile pulpada ir-ritasyona neden olabildiği ve önceden var olan çü-rüğün, tamir potansiyelini azaltması nedeniyle kavi-te hazırlığı sırasında oluşan zararlı etkilere pulpa-nın karşı koyma gücünün daha da azaldığı belirtil-miştir.6,18 Sert dokularda frezlerle aralıksız ve susuz
çalışıldığı zaman oluşacak ısının, dentin kanalları içindeki protoplazmanın koagülasyonuna ve bu yüzden pulpa hücrelerinin zarar görmesine neden olduğu savunulmuştur.3,6,7,18,19 Dentin dokusunun el
aletleri ve döner aletlerle kesildiği zaman minerali-ze matriksin parçalanması sonucu kesim artıklarının ortaya çıktığı Eick ve arkadaşları4, tarafından
bildi-rilmiştir. Kavite preparesyonu sonucu bu artıklardan oluşan tabaka "smear tabakası" olarak isimlendiril-miştir. İn vitro çalışmalar da smear tabakasının kim-yasal ajanlarla uzaklaştırılabileceğini göstermiş ve dentine bağlanma kuvvetlerinin smear tabakasının kaldırılması ile artabileceğini bildirmişlerdir28,21
Has-taların diş hekimine gelmek istememelerindeki ne-denler ve geleneksel yöntemlerde oluşabilecek bu
* Serbest Dişhekimi
** H.Ü. Diş. Hek. Fak. Tedavi A.D. Öğretim Üyesi
hasarlar, araştırıcıları yeni sistemler araştırmaya yönlendirmiştir. Berggrcn ve arkadaşları1, ise bu
korkuların, enjeksiyon, döner aletlerle yapılan kavi-te hazırlığı ve diş çekimi korkusu olduğunu, bu en-dişe ve korkuların döner aletlerin çıkardığı gürültü, baskı ve titreşimden kaynaklandığını bildirmişler-dir. Kronman ve arkadaşları13,14, elde ettikleri
saflaş-tırılmış kollajeni, GK-101 adı ile bilinen N-monok-loro-glisin ile çürüğün bir kimyasal ajan ile ayrışa-bileceğim, böylece hem sağlam diş dokusunun ko-runabileceğini hem de devirli aletler kullanılmadığı için ısı, vibrasyon ve ses olmadığından hastaların korkusunun azalacağını öne sürmüşlerdir. Böylece temeli atılan kimyasal yolla çürük kaldırma sistemi ile ilgili çalışmalar hızlanmıştır. Daha sonra geliştir-dikleri pompa, ısıtıcı ve solüsyonun aktığı temizle-yici uçtan oluşan bir cihazı kullanıma sunmuşlardır. Dakikada 650 atım ile uçtan püskürtülen sıvının 37°C ye kadar ısıtıldığı ve ekskavatör benzeri ucun kazıma hareketi ile yumuşatılan çürüğün uzaklaştı-rıldığı bu sistem "Caridex Caries Removel System" olarak adlandırılmıştır. Daha sonra McCune13,
N-monokloro-DL-2 aminobütirik asitden oluşmuş bir solüsyon yardımıyla çalışan "Caridex Caries Remo-val System (Caridex Çürük Uzaklaştırma Sistemi)"
CİLT: 1. SAYI : 1
i tanıtmıştır. Bu sistem, korku seviyesi yüksek olan hastalarda alternatif bir tedavi şekli oluşturmakta-dır.9,11,15 N-monokloro-DL-2 aminobütirik (NMAB)
ya da N-monokloro glisin (NMG) çürüğü , amino grubu klorid iyonunun atağı ile etkilenmiş kollajen fibrilleri ve kollajen bantları granüle ederek ortaya çıkan ürünleri uzaklaştırarak temizlemektedir. Sis-temde, çürük NMAB tarafından klorlanır böylece hidrojen bağları bozulur ve kollajeni mekanik ola-rak uzaklaştırmak kolaylaşır. Bu solüsyon sadece bakteriyel enzimatik hareketle bozulmuş fibrillerde etkili olmaktadır. Sağlıklı diş dokusunda kullanıldı-ğında etkili olmadığını bildirmiştir. 2,11
Bu çalışmada biri klasik yöntemle, diğeri Cari-dex CRS sistem ile çürükleri uzaklaştırılmış olan in-san dişlerinin dentin yüzeyleri, smear tabakası, den-tin tübüllerinin genişliği ve yüzeydeki bakteri var-lıkları bakımından incelenmiştir.
muştur. Solüsyon akımı, dakikada 50 mi olacak şe-kilde pedalla ayarlanarak çürük temizleme işlemi yapılmıştır. Çürük temizleme işlemi, cihazın ekska-vatör benzeri uçlarıyla gerçekleştirilmiştir. Bu iş-lem sırasında bir diş için ne kadar solüsyon harcan-dığı dikkate alınmamıştır. Çürüğün varlığı, 0.05 ba-sik fuksin propilen glikol solüsyonu 1. gruptaki ör-neklerle aynı şekilde uygulanarak çürüğü temizle-nen dişlerin dentin yüzeylerinde oluşan değişiklik-leri incelemek amacıyla, rastgele seçilmiş 5'er diş MTA Enstitüsü Mineraloji bölümündeki kesit hazır-lama cihazında uygun boyutlara getirilmiş ve dentin yüzeyleri hazırlanmıştır. Tüm örnekler tarama elektron mikroskop (SEM Asid-10 Japonya) incele-mesi için hazırlanmıştır. Daha sonra Taramalı Elek-ton Mikroskobu altında farklı büyütmelerle fotoğ-rafları çekilerek incelenmiştir.
MATERYAL VE METOD
Bu çalışmada, çürük derinliği denlin sınırları içinde kalmak koşuluyla, çürüğün lokalizasyonu ve şekline bakılmaksızın 20 adet çürüklü molar diş kullanılmıştır.
Örneklerin Hazırlanması: Dişler, çekimi ta-kiben kurumayı önlemek amacıyla distile su içinde bekletilmiştir. Diş sayısı tamamlandıktan sonra, diş-ler üzerindeki kan ve doku artıkları diş fırçası ile musluk suyu altında temizlenmiştir. Temizlenen dişler tekrar distile su içine konulmuş ve I O'ar diş-ten oluşan 2 gruba ayrılmıştır. Bütün dişler mine se-ment birleşimine kadar kökleri alçıda olacak şekil-de lastik manşetlere gömülmüştür.
Deneyin uygulanması: ilk on dişten oluşan gruptaki çürük lezyonları, klasik metodla, ilk olarak minede aeratör ile elmas frczlerle giriş yolu açıldık-tan sonra mikromotora takılmış 4 numaralı çelik rond frez ve su spreyi kullanılarak kaldırılmıştır. Çürüğün tamamen temizlendiğinden emin olmak için sond ve göz muayenesi ile birlikte 0.05'ük ba-zik fuksin propilen glikol boyası pamuk peletlerle dentin yüzeyine sürülerek 10 saniye bekletildikten sonra su spreyi ile yıkanmış ve kurutulmuştur. Yü-zeyde boya kalıp kalmadığına bakılarak çürük kont-rolü yapılmış ve çürük tamamen uzaklaştınlıncaya kadar İşlem devam ettirilmiştir. Bu yöntemle çürük kaldırma işlemi uygulanan 10 adet diş alçılarından çıkarılarak distile su içine konulmuştur. Diğer grup-taki 10 adet diş Caridex (Caries Removal Kit) (Na-tional Patent Dental Product, Tnc) cihazı kullanıla-rak çürük lezyonları uzaklaştırılmıştır, (resim 1,2). Üretici firmadan alman Caridex CRSMe bulunan Caridex solüsyonu I (25 mi 2 mol NaOH, 25 mi 2 mol NaCl, 25 mi 3 mol DL-2 aminobütirik asit, 425 mi distile su) ve Caridex solüsyon Tl (10 mi %5'lik NaCl, 490 mi distile su) marka solüsyonların her iki şişesinden eşit miktarlarda cihaz haznesine
konul-KF.SİM 1 Caridcx CRS Çürük uzaklaştırma cihazı ve solüsyonları (Dental Products, Inc)
RESİM 2 Caridex CRS'nin özel çürük uzaklaştırma ve solüsyon fışkırtma aleti
BULGULAR
TARAMA ELEKTRON MİKROSKOBU (SEM) BULGULARI
MEKANİK YÖNTEM: Bu yöntemle temizle-nen dentin yüzeylerinin tümünde normal dentin gö-rünümü vermeyen oldukça düzgün bir yüzey göz-lenmiştir (Resim 3). Yüzeyde pek çok çatlak ve frez izlerine rastlanmıştır. (Resim 4). Düzensiz, amorf ve granüler yapıdaki smear tabakası dentinin
C.Ü. DİŞHEKİMLIĞİ FAKÜLTESİ DERGİSİ 1998
mal morfolojik yapısını örttüğünden dentin kanalları izlenememiştir. (Resim 5). Yüzeyde görülen çat-lakların, smear tabakasından kaynaklandığı düşü-nülmektedir. Yine mekanik yöntemle temizlenmiş örneklerde, yoğun bakteri toplulukları içerin bölge-ler, çatlaklar arasında yer almaktadır (Resim 6).
RESİM 3 Mekanik yünlerinle temizlenmiş dentin yüzeyi
SEM x 500
RESİM 4 Mekanik yöntemle temizlenmiş dentin
yüzeyindeki çatlaklar SEM x 5000
RKSİM 5 Mekanik yöntemle temizlenmiş dentin
yüzeyinde smear tabakası SEM x 2000
RESİM 6 Mekanik yöntemle temizlenmiş dentin
yüzeyinde bakteri toplulukları SEM x 3000
Kemomekanik Yöntem : Bu yöntemle temiz lenen dişlerdeki dentin yüzeyleri, mekanik yöntem-le temizyöntem-lenen yüzeyyöntem-lerde tamamen farklı bir görün-tü vermiştir. Bu örneklerde, dentin yüzeylerdeki kı-rık ve çatlaklara rastlanmamış, smear tabakası gö-rülmemiştir. Dentin yüzeyi düzensiz, girintili, çıkın-tılıdır (Resim 7). Mekanik yöntemin tersine bakteri kolonilerinin azlığı veya hiç olmaması dikkat çek-mektedir (Resim 8). Kemomekanik yöntemle te-mizlenen yüzeylerde, dentin kanallarının boş oldu-ğu, intertübüler materyalin az sayıda kanalı tıkadığı gözlenmiştir (Resim 9).
RESİM 9 Kemomekanik yöntemle temizlenmiş
dentin-deki açık dentin kanalları SEM x 10 K TARTIŞMA
Günümüzdeki; teknik olanaklar, anestezi mad-deleri ve uygulama yöntemlerinde görülen ilerleme-lere karşın, dişhekimine başvuran hastaların çoğun-luğunun korku ve endişe içinde olduğu ve bunun hastaların çoğunluğunun korku ve endişe içinde
ol-30
RESİM 7 Kemomekanik yöntemle temizlenmiş dentin
yüzeyi SEM x 5000
RESİM 8 :Kemomekanik yöntemle temizlenmiş dentin
;ILT: 1, SAYI
duğu ve bunun hastaların tedavilerini etkilediği, hastaların diş hekiminden kaçlıkları ve tedavilerini devam ettirmedikleri görülmektedir. Hastaların te-davi öncesi ve sonrasında duydukları korku ve endi-şenin temelinin işlem sırasında anestezi amacıyla kullanılan enjektör, döner aletlerin çıkardığı ses, ısı vc vibrasyon olduğu ortaya konulmuştur.2,5,9,10,22 Bu
olumsuz etkenlerin elimine edilmesi ve çürüğün diş dokusundan kısmen ya da tamamen uzaklaşa bilme-sini sağlayacak kimyasal solüsyonların kullanılması yöntemi ağırlık kazanmıştır. Çürük deminin organik yapısının en büyük bölümünün kollajen yapının kimyasal yolla parçalanabileceği düşünülmüştür. Kronman ve arkadaşları13,14 GK-101 adı ile bilinen
glisin. McCune 15 ise, N-monokloro-DL-2 aminobütirik asit ile çürüğün ayrışabileceğim bildirmişlerdir. Indru ve arkadaşları12 GK-101
so-lüsyonu kullanarak yaptıkları çürük temizleme ça-lışmasında çürüğün enfekte kısmının tamamen uzaklaşabildiğini belirtmişlerdir. Yaptığımız çalış-mada çürüğün tamamen uzaklaştığından emin ol-mak için %5'lik bazik fuksin propilen glikol kulla-narak kontroller yapılmış ve enfekte dentin tama-men uzaklaştırılmıştır. Enfekte dentin, mekanik ve kemomekanik yöntemlerle temizlendikten sonra or-taya çıkan yüzey karakteristikleri değişik boy bü-yülmelerdeki SEM fotoğrafları ile değerlendirildi-ğinde; mekanik yöntemde yoğun bakteri toplulukla-rı görülürken, kemomekanik yöntemde bakteri ko-lonilerinin azlığı veya hiç olmaması dikkat çekmiş-tir. Goldman ve arkadaşları8 ile Tunca20, yaptıkları
SEM incelemelerinde Caridex uygulanan gruptaki dentin yüzeylerinde dentinal tübüllerin açıkta, yüze-yin kaba ve irregüler, frez uygulanan yüzeylerin ise düzgün olduğunu bildirmişlerdir. Mekanik yöntem ve Caridex sistemini karşılaştırdığımız çalışmamız-da çalışmamız-da araştırıcıların çalışmalarıyla benzer görüntü-ler elde edilmiştir.
Goldman ve arkadaşları8, kemomekanik ve
kla-sik yöntemlerle çürüğü kaldırmış dentin yüzeylerini SEM ile inceleyerek, klasik yöntemle çürüğün kal-dırılan dişlerde smear tabakası bulunduğunu ve dentin kanallarının görülemediğini, kemomekanik olarak çürüğü kaldırılan yüzeyde ise, dentin kanal-larının gözlenebildiğini ve retantif alanların oluştu-ğunu belirtmişlerdir. Çalışmamızda SEM fotoğraf-larında kemomekanik yöntemle restore edilen yü-zeylerde smear tabakasına rastlanmamış, bazı bak-teri kolonileri görülmüştür.
Mekanik yolla restore edilen yüzeylerde ise smear tabakasına rastlanmış, kırık ve çatlak alanlar belirlenmiştir. Dentin yüzeyi üzerine restoratif ma-teryallerin başarılı bir şekilde tutunması önemli bir problemdir. Prepare edilen yüzeyler diş artıkları ve kontaminantlarla kirlenir. Restorasyon Öncesi den-tin yüzeyindeki bu olumsuz faktörü kaldıran kimya-sal solüsyon uygulanmasının restorasyonların tutu-culuğunu arttırdığı belirlenmiştir16-
N-monokloro-DL-2 aminobütüraf in temiz, smear tabakasından yoksun bir yüzey yaratmasının tutuculuğu arttırdığı çeşitli araştırıcılar tarafından rapor edilmiştir.K'17 -Bİzim araştırmamızda ise dolgu uygulanabilecek hale getirilmiş dentin yüzeyleri incelenmiş ve SEM'de izlenen açık dentin kanalları, araştırmacıla-rın gözlediği rezin çıkıntıları ile uygunluk göster-miştir. Sonuç olarak, gelecekte kemomekanik yön-temle çürük temizlemenin daha etkin olacağı görü-şündeyiz.
KAYNAKLAR
1- Berggren U, Meynert G. Dental Fear And Avoklance : Causes. Sympıoms and Consequenccs. JADA. 1984: 109: 247
2- Brophy JM, Broplıy S. Caridex™ : "The Gcntle Alternative ?" Clinical Dendistry. 1987; September-October: 536 - 539
3- Cengiz T.Endodonti. İzmir. Ege Üniversitesi Matbaası. 1990 4- Eıck JD, Wilko RA. Anderson CH, Jorgensen SE. Scaning Electron Mıcroscopy of Cut Tooıh Surfaces and Identification of Debris by Use of the Electronmicroprobe. I Dent Res. 1970$ 49: 1359-1368
5- Fairbourn DR, Charbeneau GT, Loesche WJ. Effect of Improved Dycal and IRM on Bacteria in Deep Carious Lesions. JADA. 1980: 100:4.57-552
6- Foreman PC, Soames JV. Comperative Study of the Composition of Primary and Secondary Dentin. Caries Res. 1989; 23:1 -4
7- Fusayama T. New Concepts in Operative Dendistry. New York. Saun- dersCo. 1986
8- Goldman M, SıuL. White R . Kronman J. The Dentinal Surface of Composite Restorations After Chemo-Mechanical Caries Removal. JPedo 1988:12:157166
9- Goldman M, Kronman JH. A Preliminary Report on a ChemoMec- hanical Means of Removing Caries. Jada. 1976:93:1149-1153
10- Goldman M, Kronman J, Wolski K, White R.Caries Removal to İmp- rove the Bonding Surface of Dentin. NY State Dent J. 1987:53:20-21
11 - Henry D, Michael A. A Gemle Approach to operative Dendistry . The Caridex Caries Removel System. General Dendistry. 1986; July-August: 282-284
12- Indru C, Ailen W. SohJ. Efficacy of Caridex in Children and Adults. J Pedo. 1988: 12: 342
13- Kronman J, Goldman M. Habib CM, Mengel L. Electron Microscopic Evaluation of Altered Collagen Structure Induced by N-Monochloroglyeine (GK- 101). J Dent Res. 1977: 56: 1539-1545
14- Kronman J, Goldman M Habib CM, Mengel L. Electron Microscopıc Study of Altered Collagen Structure After Treatment with N-Monochloro - DL-2- Aminobutyrate(GK-lOlE). J Dent Res. 1979; 5 : 1914
15- Mc Cune RJ. Report on a Symposium on chemomechanical Caries Removel. A Multicenter Study. Topics in Dentel Practice. 1986; 7; 151-159
16- Newman SM, Porter H. Dentin Treatment Effects on Dentinal Bon ding. J Denı Res. 1986: 65:174 (Abstr. No. 38)
17- Pashley DH. Smear Layer. Physiological Conciderations. Oper Dent. 1984; 3:13-29
18- Swerdlow H, Stanley HR. Reaction of the Human Dental Pulp to Cavitye parationl. Effect of water Spray at 20.000 rpm. JADA. 1984:108:42
19- Swerdlow H. Stanley HR. Reaction of the Human Dental Pulp to Cavity Preparation Part II: At 150.000 rpm with an Air -water Spray. J Prost Dent. 1959; 9:121-123
20- Tunca YM. N-Monochloro-Dl.-2-Aminobütyrate 'ın Çürük Kaldırma Etkinliğinin Deneysel Araştırılması. GATA 1991 Doktora Tezi.
21- Wolski K, Goldman M, Kronman JH, Naıhan.son D. Dentinal Bonding After Chemomechanical Caries Removal - Effect of Surface Topography. Operative Dent. 1989; 14: 87-92
22- Zinck J, Me. lnnes-Ledoux, Capdeboseq C. Wcinberg R. Chemo-Mec hanical Caries Removal A Clinical Evaluation. J Oral Reha. 1988; 15:23-33
YAZIŞMA ADRESİ:
DR. FERİDUN HÜRMÜZLÜ
10 CAD. NO: 60 A/l EMEK - ANKARA
