Başlık: FAscİoLA HEPATİcA İLE ENFEKTE KOYUNLARDA GÜNÜN DEGtŞtK SAATLERtNDE DIŞKIYLA ÇıKAN YUMURTALARıN SAYISINDAKt DEGİşİKLİKLERYazar(lar):TINAR, RecepCilt: 25 Sayı: 3 DOI: 10.1501/Vetfak_0000000574 Yayın Tarihi: 1978 PDF

(1)

A. Ü. Veteriner Fakültesi Anatomi Kürsüsü

Prof. Dr. Mustafa Gültekin

EvcIL

KANATLILARDAN

TAVUK-HOROZ

(GALLUS

DO-MESTICUS)

VE

HİNDİ'NİN

(MELEAGRJ[S GALLOPAVO)

SINDIRİM

SİSTEMLERİ

ÜZERİNDE. KARŞILAŞTffiMALI

MAKRO-ANATOMlK

VE SUBGROS ARAŞTffiMALAR

Bölüın:

1-

Ağız boşluğu

Metin Taşbaş*

Comparative

Macro-Anatomic

and Subgross

Investigations

on the Digestive

System of the Hen-Cock

(Gallus domesticus)

and the Turkey (Meleagris

gallopavo)

Summary:

In a sum of 40 birds consisting of 10 eaclı of hen, eoek,

male and female turkrys the eaviry of the mouth of digestive system was

macro-anatomical and subgrossly examined and several measurements were obtained.

(Received on March 29. 1978)

Özet: Ankara yöresinden sağlanan ortalama 2 yaşlı tavuk-horoz, erkek

ve dişi hindi'nin herbirinden 10 ar adet olmak üzere toplam 40 adet kanatlının

sindirim sistemlerinin ağız boşluğundaki oluşumları makro-anatomik ve subgros

olarak incelenmiş ve çeşitli ölçüler saptanmıştır.

Giriş

Dünya nüfusunun

hızla arttığı çağırnızda, beslenme problemi

güncelliğini korumaktadır.

Bu gün insanlık, yeterince ve dengeli

bes-lenebilmek için büyük bir hayvansal protein üretimi çabasına girmi~

bulunmaktadır.

ülkemizde

de bu çalışmalara paralel olarak özellikle

tavuk, hindi gibi kümes hayvancılığı yeti~tiriciliği gerek eti gerekse

yumurtası bakımından hem bir gelir kaynağı olmakta ve hem de

hay-vansal protein

açığını kapatmak

açısından

küçümsenmeyecek

bir

önem ta~ımaktadır. Bu yüzden sevilerek üretilen ve tüketilen bu iki

tür kümes hayvanının sindirim sistemi üzerinde karşılaştırmalı

mak-ro-anatomik ve subgros bir çalışma yapmayı yararlı gördük.

(2)

Evcil Kanatlılardan Tavuk.Horoz (Gallıı> Doınesticus) ve HindL.. 225

Kanatlılarda

ağız

bo~luğu,

çenelerin

gagalara

dönüşmesi,

diş,

dudak

ve yanakların

bulunmayışı

ile özellik

kazanmıştır

(2,

3, 4,

6,

ll).

Gaga

alt ve üst olmak

üzere

iki adettir.

Tavuk

ve Iıindi gibi sert

tanelerle

beslenen

kuşların

gagaları,

yunıuşak

besinIeric

beslenen

su

kuşlarınınkine

oranla

daha

sert \"{~kısadır

(3, 4). Tavukta

gaga, kalın,

sivri ve kısa olup

üst çenenin

ucu alt çeneye

doğru

kıvrılmıştır

(2,8).

Dil gag<ıl1ln şekline

uymll~tur.

Bundan

dolayı

tavukgillcrde

dar

bir yapıda

olup

ön tarafta

sivrilmektedir

(ı,

2, 3, 4, 6, 8, i ı).

Tavukgillerin

dillerinin

mucozası,

uçları

plıarynx'c

çevrik

bir-çok papillalarla

örtülmüştür.

Bu papillalar

tanıklarda

radix

linguae

üzerİnde

transversal

bir

papilla

sırası

oluşturmuşlardır

(ı,

3, 4, 6,

8, li).

Kanatlıların

dilleri

genellikle

ok başı şeklinde

olup

sivri ucu öne

doğrudur

(2,5).

Hindide

dilin

corpus'umll1

dorsal'inde

apex'e

kadar

uzanan

bir,

sulcus

medianus

linguae'nin

varlığı

görülür

ki, hu olul; tavuktakinden

daha

belirgindir.

Hindi

dilinin

radix'inde

bulunan

transversal

papilla

sırasındaki

papillalar

tavuktakine

oranla

daha

çıkıntılıdırlar

(7).

Hindinin

boy

uzunluğu

(9)a

göre

i

metrenin

üzerindedir.

Ancak

(12),

I)u ıızunluğun

erkekle

100-110

cm, di~ide ise 85 cm

öl-çülcrinde

olduğunu

bildirmektedir.

Kanatlıj;~rda

gövdc

uzunluğu

olarak

apertura

thoracis

cranialis

-den

kuyruğun

başlangıç

kısmı

arasındaki

mesafe

ölçülmektedir

(lA).

Kanatlı

damağl11Irl

büyük

bir kısmı yarık

olup

(c!ıoana),

bu

ya-rığın

ön kısmı uzun

ve dar,

geri kısmı ise daha

enli ve kısadır.

Bu iki

kısım

arasında

pharynx

boşluğunun

ön sınırını

veren

transversal

bir

papilla

sırası

bulunur

"(

ı,

2, 3, 4, 8,

i

1). Kanatldarda

memelilerde

olduğu

gibi

bir velum

palatinum

yoktur

(2, 4). Palatum

durum'un

mueozası

ise birçok

papillaları

kapsar

(8,

ı ı).

Pharynx,

kanatlılarda

damak

üzerinde

choana'nın

dar

kısmı

ile

enli kısmı arasında

yer almış olan

transversal

papilla

sırası ile, geride

ostium

pharyngieum

tubae

pharyngotympanicae'nın

kar~ı1lğı

olan

deliğİn

gerisinde

bulunan

transversal

papilla

sırası

ile sırıırlanmıştır.

Alt çenede

ise, dilin

kökündeki

transversal

papilla

sırası

ile larynx'in

gerisindeki

transversal

papİlla

sırası arasında

kalan

bölgedir

(I, 3,

ıı).

(3)

226

)letin Tuşbaş

Materyal ve Metot

Yerli tavuk-horoz

,.e hindinin

sindirim

sistemlerinin

ağız

boş-luğundaki

oluşumları

arasındaki

makro-anatomik

ayrımları

incele-mek için Ankara yöresinden

sağlanan

ergin tavuk-horcz

ve

hindiler-den

faydalanıldı.

Bunun

ıçın

herbirinden

ıo

adet

olmak

üzere

tavuk,

horoz, dişi ve erkek hindi canlı olarak satın alındı.

Hayvan-lar tür,

ya,? ve cinsiyetine göre

teker teker numaralandıktan

sonra

tablo:

i

de ortalamaları

belirtilen

çeşitli ölçüleri

saptandı.

Her

iki

türde

gövde

u:~unluk ölçüsü olarak,

apertura

thoracis

cranialis

ile

ilk kuyruk omuru

arasındaki

uzaklık, gövde yükseklik

ölçüsü olarak

da,

tabandan

boynun

gövd.~ ile birleştiği bölgenin üst sınırı

arasın-daki uzunluk

alındı. Baş, boynun proximal

1/3 hizasından

kesilerek

akan kan miktarı da dereceli cam silindir yardımı ilc ölçüldü.

Gövde-den ayrılan

başların yarısı tür ve cinsiyetine

göre

% ı

o

luk formol

solüsyonu

ıçıne konularak

tesbit edildi. Diğer yarısı ise taze olarak

incelendi.

çalışmamızda

kürsümüzde

her zaman

kullandığımız

araç

ve

gereçlerin

dışında

büyültcç,

stereomikroskop:

terazi, cetvel, kompas

ve dereceli

cam ölçekten

de faydalanıldı.

Tablo:

ı.

Hayvanın tür ve Ağırlık ort.

Cinsiyeti (kgr) Gövde yük-seklik ort. (cm) Gövde uz-unluk ort. (cm) Yaş ort (yıl) Akıtılan kan ort. (cc) Tavuk Horoz 1.267-1.706 22.2-24.8 25.1-27.8 i .402 23.2 26.4 1.348-2.416 24.4-26.9 27.2-29.9 i.869 25.2 28.7

2

20.2-30.5 22.2 21.5-31.2 23.4 --- --- --- ---1---Hindi (erkek) Hindi (dişi) 3.168-6.321 34.7-38.6 4.625 36.6 2.452-3.419 33.5-35.2 3.104 32. i 39.2-43.6 41.3 41.6-45.7 43.4 . 2

2

108.4-74.2 87.4 95.2-121.6 102.4

Sonuç ve Tartışma

Her iki türde

saptadığımız

çeşitli ölçülerin

ortalamaları

aşağı-daki tablolarda

taze (T) ve formollü (F) oluşlarına göre ayrı ayrı

gös-terilmiştir.

Daha önce, genel çerçeveler

içinde kalınarak

yapılmış bazı

ça-lışmalar dışında bu içerikli bir araştırmanın

olmaması nedeni ilc

bul-gularımızla

bir karşılaştırma

yapma

olanağı da bulunamamıştır.

(4)

Evcil Kanatlılardan Tavuk.Horoz (Gallus Domesticus) vc Hindi... 227 Tablo: 2.

Dst gaganın iki nares arası genişliği (mm)

Tavuk Horoz Hindi (erkek) Hindi (dişi)

---.-.-

---

---T (10.2-10.8 T (10.2-1 i .8) T (14.2-15.2) T (13.4 -1:ı.2) 10.4 10.7 14.7 14.2 F ,10.2-ıo.7) F JO.2-1 i .6) F (14.1-15.0) F (13.4-15.3) 10.4 10.5 14.6 14.5 Tablo: 3.

Alt gaganın aynı bölge hizasında genişliği (mm)

---T (8.3-9.3) T (8.3-9.4) T ( 12 . 5-

ı

3 . 4 ) T (12.1- 13.4) 8.6 8.7 13.0 12.8 F (8.1-9.2) F (8.3-9.3) F (12.8-13.5) F (12.3-13.4) 8.4 8.6 13.

ı

13.0 Tablo: 4.

Dst gaganın önde alt gagayı aşan kısımının uzunluğu (mm) Tavuk Horoz Hindi (erkek) (Hindi (dişi)

---.--

---

---T (2.1-2.1) T (2.2-2.8) T (3.7---4.

ıı

T (2.7-3.8) 2.2 2.S 3.8 3 •.. J F (2.2-2.3) F (2.1-2.8) F (3.6---4. i) F (2.7-3.7) 2.2 2.4 3.7 3.5 Tablo: 5.

Dst gaganın alt gagayı aşan kısmının ucunun genişliği (mm) Tavuk Horoz Hindi (erkek) Hindi (dişi)

---.--- ---

---

---T (2.4-3. i) T (3.2---4. O) T (4.2---4.5) T (4.1---4.4) 2.5 3.3 4.3 4.2 F (2.4-3.0) F (3.1-4.0) F (4.2---4.4) F (4.0-1.4) 2.5 3.2 4.3 4.1 Tablo: 6.

Dst gaganın uzunluğu (alt gaga ile birleştiği yerden ucuna kadar (cm) Tavuk Horoz Hindi (erkek) Hindi (dişi)

--T (3.3-3.7) T (3.5---4. I) T (4.8-5.6) T (4.8-5.4)

3.5 3.7 5.2 S.I

F (3.3-3.6) F (3.4---4. O) F (4.7-5.6) F (4.7-5.4)

(5)

T (37-54) 43 F (38-54)

15

i) T (2.6-3.2)

3.0

i) F (2.6-3. 1)

2.9

3) T (4.3-5.2) 4.7 2) F (4.2-5.2)

4.7

.4)

T

(18 .4-22 . :-,) 20. i ..'i) F \18.2-23.2) 20.2 4.:l) T (13.4-- 14.6) 13.8 .2, F (13.4-14.4) 13.7 1ucuna kadar) (cm) ek) Hindi (dişi)

apex'e

kadar

uzanan

bunun

tavuktakinden

bulgularımızia

bu

du-ek) Hindi (dişi)

ayısı (adet)

ek) Hindi (dişi) pilla sırası arası) (cm)

ek)) Hindi (dişi)

'isiııdeki transversal pariıla

m)

ek) Hindi (dişi)

228

llletin Taşbaş

Tablo: 7.

Alt gaganın uzunluğu (iist gaga ile birleştiği yerdeı Tavuk Horoz Hindi (ery.

---~-

---

---T (3.0-3.4) T (3.2-3.6; T (4.2-5. 3.1 3.4 4.8 F (3.0-3.5) F (3.1-3.6) F (4.1-5. ::S. i 3.3 4.7 Tablo: 8.

Dilin uzunluğu (ucu ilc kökündeki transversal pa Tavuk Horoz Hindi (erk

---.---

---

---T (2.1 2.2) T (2.2--2.4) T (2.8-3. 2. i 2.3 2.9 F (2.1-2.2) F (2.2-2.3) F (2 7-3. 2.1

_i

2.3 2.9 Tablo: 9.

Dilin eni (radix'indc) (mm) Tavuk Horoz Hindi (crk

---

---T (7.7-10.0) T (9.2-10.2) T (13.2-1 8.5 9.5 13.6 F (7.6-10.2) (F 9.4-10. i) i. (I 3.1-14 8.11 9.6 13.5 Tablo: LO.

Dilin kökündeki transversal papilla sırası ilc Iarynx'in gcı sırası araslI1daki uzaklık (m Tavuk Huruz Hindi (erk

--- ---

---T (16.2.24.3) T (31.1-36.6) T (18.2-23

20.6 35.3 20.2

F (16.1-23.2) F (33.8-36.4) F (ıu. 1-23

20.2 34.8 20.3

Hindicle

(7),

dilin

corpus'unun

dorsal'inde

bir sulcus

medianus

linguae

bulunduğunu

ve

daha

belirgin

olduğunu

bildirmektcdir.

Bizde

rıımu

aynen

saptadık.

Tablo: ıı.

Dilin kökündeki trans"ersal papillaların s Tavuk Horoz Hindi (erk

.---.--

_---

---T (34-40) T (24-36) T (35-48)

36 32 40

F (33.41) F (24-34) F (34-47)

(6)

..

Ewil Kanatlılarılaıı Tavuk.Ho)'o7. «;allus Tlomcsticus) \" Rinili... 229 Tablo: 12.

Dilin kökündeki transversal papiııa sırası uzunluğu (mm)

Tavuk 1101'07. Hindi (erkek) Hindi (dişi)

---~~---

---

---

---T (I 1.0 -14. i) T (8.2-13.ı) T (16.2--19.2) T (16.2-18.4) 12.8 12.2 17.3 IG.8 F (I i .1-14 .0) F (9.4-12.8) F (16.4 lll. 6) F (16.1-18.2)

,

_12.6 _{12. i} _16.9 _16.6 i Tablo: 13.

Dilin köklindeki trans\'ersal parillalann boyu (mm)

---

---

---

---l\1edian'da :Yledian'da Median'da Median'da T (0.7--1.3) T (0.8-1.4) T \0.8-1.0) T (0.8- 1.9)

1.0 i. i 1.2 1.4

F \0.7- I. i) F \0.7-1.'1) F (0.B-I.5) F \0.7-1.8)

0.9 i.

ı

1.2 1.3

Yanlarda Yanlarda Yanlarda Yanlarda T \1.0-2.6) T \1.7-2.7) T \2.2-3.9) T ıVI 5.0) 1.9 2. i 3. i 3.8 F \ 1.5--2.':» F (I. 6-2.7) F (2.2-3.8) F (2.6--4.8) 1.7 2.0 3.2 3.7 Tablo: 14. Choana'ııııı uzunluğu (mın)

---

---

---T (22.5--2:Ui) T (23.0 -2G .4) T (2H. 1.. 36.2) T (27.2-34.2) 22.8 24.6 33.2 29.9 F (22.3-23.2) F (22. B-26. 2) F (27.8-35.7) F (26.8-33.7) 22.9 2'!.2 32.B 2B.7

-Tablo: 15.

i

ChO(llıa'lıın eıı geniş yerde eni (mm)

Ta,-uk Horoz Hindi (erkek) Hindi (dişi)

---

_---

---T (I .B-2 .6) T (I.B3.B) T (2.0-3.B) T (2 .G--3 :3)

i

2.2 2.5 3.0 2.8 F (1.8-2.:ı) F (I .8-:i. 'i) F (2. i-3.7) F (2.5--3.5) 2. i 2.3 2.8 2.9 Tablo: 16.

Ostium plıaryngicıııı) tubae pharyııgotym panicae') LI i) uzunluğu (mm) Tavuk Horoz

i

Hindi (erkek) Hindi (dişi)

--- --- ---

---T \4.4-6.3) T (G.3-B.7) T (4.6-6.2) T (4.7-6.2)

5.3 7.4 'ı.i 5.2

F (4.2--6.0) F (6.1-8.2) F (1.7-6.3) F (4.5-6.2)

(7)

8) 4)

230 Metin Taşbaş

Tablo: li.

Ostium pharyngieunı tubae pharyngotympanieae'nın gerisindeki transversal papilla sırası uzunluğu (mm)

Tavuk Horuz Hindi (erkek) Hindi (dişi)

---

---

---T (8.1-10.9) T (8.2-1 I. i) T (I i .6-15.6) T (10.1-17.

9.3 9.2 13.2 12.7

F (7.2-11.1\ lo' (7.3.1 i .0) lo' (I i .2-14.2) lo' (I 1.2-16.

9.1 9.0 12.8 12.4

Tablo: 18.

Ostium plıaryngieum tubae plıaryngotympanieae'nın gerisindeki transversal papillaların sayısı (adet)

---

---T (18-26) T (17-26) T (22-.33) T (24-34) 23 20 28 30

F

(I i-26) F (1826\

F

(22-30) lo' (23-32 22 22 26 28 Tablo: 19.

Ostium pharyngieum tubae pharyngiıtympanieae'nın gerisindeki papil-laların boyu (mm)

Ta\uk Horoz Hindi (erkek, Hindi (dişi)

----.---

---Median'da Median'da Median'da Median'da T (0.6-0.8) T (0.8-1.0) T (0.7-1.2;, T (0.5-0.8)

0.7 0.8 0.9 0.6

F

(0.6-0.8) lo' (0.7-I.2) lo' (0.8-1.2;, lo' (0.5-0.7)

0.7 0.7 0.9 0.5

Yanlarda Yanlarda Yanlarda Yanlarda T (0.8-1.2) T (0.9-1.2) T (0.8-1.2) T (0.7-1.1) 0.9 1.0 0.9 0.8 F (0.7-1.2) F (0.9-1. i) F (0.7-1.2;, lo' (0.8-1.1) 0.9 0.9 0.8 0.8

-Tablo: 20,

Larynx'in gerisindeki transversal papilla sırası uzunluğu (mm) Tavuk Horoz Hindi (erkek) Hindi (dişi)

---T (13.2-16.1) T (16.2-21.3) T (I 7 . 5-18.2) T (16.8-19.2

14.8 18.7 17.7 17.8

F (13.0-16. i) F (16.8-22.2) fo' (17.2-17.B) lo' (17.2-19.1

(8)

Eveil Kanatlılarclan Tavuk-Horoz (Callu, Dome,tieu,) ve Hindi... 231 Tablo: 21.

Larynx'in gerisindeki transversal papillaların sayısı (adet)

Tavuk Horoz Hindi (erkek) Hiııdi (dişi)

---

---

---T

(54-62) T (57--fı5)

T

(72-78)

T

(74-82) 57 61 74 il F (52-64) F (55-66) F (70-82)

F

(71-78) 58 63 76 74 Tablo: 22.

Larynx'in gerisindeki transversal papillalarııı boyu (mın)

___ 2~'u~ H(~

ı_

Hiıı~~erkek_!_L_~~~ (dişi/__ Y1edian'da :'.1edian'da Mediaıı'da Median'da T (1.6-1.9, T (1.8-2.1) T (2.8-3.1) T (2.7-3.2)

1.7 1.9 3.1 2.9

F

(1.7-1.9) F (1.7-2.0) F (2.(;-3.3) F (2.83.3)

1.8 1.8 2.9 3.1

Yanlarda Yanlaıda Yanlarda Yanlarda T (0.8-1.3) T (0.8-1.2) T (1.8-2.5) T (1.7-2.4)

1.1 1.1 2.2 2.1

F

(0.7-1.2) F (0.7-1.3) F (1.8-2.4) F (1.8-2 .."»

0.9 1.0 2.1 2. i

Tablo:

23.

Median damak pervazının uzunluğu ve genişliği (mm)

___ 2avuk H,:,~ I-~~~~ek~_' __ Hindi (dişi~_ Uzunluk Uzunluk Czunluk Uzunluk T (16.2-21.4) T (22.2-27.1) T (25.2-33.4) T (24.3-32.5)

18.2 24.3 28.3 26.7

F ( 15 . 8-2 i .3 ) F (2'2.3-27.2) F (21.8-33.0) F (24 ..5-.33.2)

17.7 23.8 28.0 27.0

Genişlik Genişlik Geııişlik Genişlik T (0.4-2.2) T (O.4-2.3) T (0.5-1.6) T (0 ..5-1.3)

1.2 1.3 0.8 0.7

F (0.4-2.0) F (0.5--2.1) F (0.4-1.5) F (0.4-1.2)

1.2 1.2 0.8 0.7

Tablo:

24.

Lateral darnak pervazının uznluğu ve genişliği (mm)

Tavuk Horoz Hindi \erkek) Hiııdi (dişi)

---

---

---Uzunluk Uzunluk Uzunluk Czunluk T (22.3-26.2) T (23.2 -29.5) T (31.2-35.4) T (31 ,4-31.6)

24.2 26.8 33.2 32.7

F (22.1-25.9) F (23.1-29.6) F (30.8-34.8) F (31.3-35.2)

24.0 26.6 32.8 33. i

Genişlik Genişlik Genişlik Genişlik T (0.3-1.1) T (0.3-1.2) T (0.4-1.2) T (0.4-1.2) 0.6 0.6 0.7 0.7 F (0.3-1. I) F (0.3-1.0) F (0.4-1. i)

i

F (0.4-1.1) 0.6 0.6 0.7 0.6

(9)

-Tablo 25.

Tavuk damağındaki ıransversal papiIla sıraları (oralclen abOl'a!'e doğru) PapiIl"

sırası

PapiIla sırası uzunluğu (mm) PapiIl" sayısı (adet) PapiIla boyu (ınm)

---

---i. sıra T (3.8-2.9) 3.2 i' (3.7-2.7)

2.9

T (.j-ll) 7 F (5-7) 7 T (OA-O. 7)

O.S

F (0.3-0.6) 0.1 2. sıra Dexıer T (2.1-.I.LL) 1.9 i' (1.6-2.0)

1.7

Sinisler T (2.::1-1 .8)

2.0

1'(1.7-2.1) 1.8

Dextcr Sinister :'vfedian Yanlar T (5-7) T (6-8) T (1.0-1.4) T (O.GO.ll)

6 7 1.2 0.7

F (5-.6) l' (7-8) F (0.8-1.2) F (0.4-0.7)

6 7 1.0 0.5

Dexıcr Sinistcr Dextcr Sinistcr Meclian YanIar T (1 .1l-3.4) T (2.1-3.9) T (5-7) T (6-11) T (0.7-1.8) T (0.3-0.6)

3. sıra 2.3 2.9 6 7 1.1 0.1

F (1.7-3.0) F (I .9-3.7) F (6-7) F (6-7) l' (0.7-1.6) F (0.3-0 ..~)

2.0 2.6 6 6 0.9 0.4

---

---Dexter Sinisıcr Dextcr Sinistcr :'>fedian Yanlar T (2.11-4.2) T (I .8-4. I) T (7-11) T (4-1l) '1'(0.7.-1.2) T (0.6-0.7)

4.

sıra 3.5 2.8 7

(;

0.8

0.6

F (2.7-3.9) 1'(1.7-3.8) l' (6.8) 1'(:i-7) F (0.6-1.1) F (0.5-0.6)

3. I 2.5 7 6 0.7

O.S

---

---Dextcr Sinister Dexter Sinister Median Yanlar T (6.3-6.6) T (6.:1-6.6) T (16-18) T (1517) T ,1.1-1.4) T (0.8-

ı.

7)

6.4 6.2 17 16 1.3 1.0

5. sıra F (6.1-6.3) F (6.0-6.3) l' (17-19) F (16-18, l' (0.9-1.2) F (0.7-1.4)

(10)

Tablo 26.

Horoz damağındaki transversal papilla sıraları (oralden aboral'e doğru)

Papilla Papilla sırası uzunluğu Papilla sayısı Papilla boyu

sırası (mm) (adet) (mm) ---

---

_---

---T (I .6-3.8) T (4-5) T (0.7-0.8) 2.6 5 0.7 I. sıra ]o' (1.6-3.2) F (4-B) F (0.6-0.7) 2.3 6 0.6

---

---Dexter Sinister Dexter Sinistcr Median Yanlar T (1.5-2.0) T (I .2-2.0) T (3-5) T (3-5) T (0.8-1 .2) T (0.8-1.0)

2. sıra 1.7 I.S 4 4 1.0 0.9

F (1.3- 1.8) F (1.3-2.0) F (3-4) F (3-6) F (0.7-1.0) F (0.6-1 .C)

I.S 1.6 4 4 O.B

0.8 ---

_---

---Dexter Sinistcr Dexter Sinister Median Yanlar T (I .5-4. I) T (2.8-4.7) T(~) T (6--8) T (1.3-1.5) T

(0.8-0.9

1

3. sıra 2.7 3.0 6 7 1.4 0.9

F (1.7-3.8) F (2. 7-4.S) F (5--8) F (S-B) ]o' (I. I-I .2) F (O.O-O.S)

2.5 3.3 6 7 1.2 0.7

Dexıer Sinister Dexıer Sinisıcr Median Yanlar T (0.5-4.8) T (0.6-3.2) T (2-8) T (2-41 T(I.2-1.4) T (0.8-0.9)

4. sıra 2.B 1.6 5 3 1.3 0.9

F (0.6-4.2) F (0.6-3.0) F (3-6) F (2-4) F (1.1-1.2) F (O. 7-O.B)

2.4 1.3 4 3 1.1 0.7

Dexter Sinisıer Dexter Sinister Median Yanlar

"

T (6.2--8.1) T (6.1-8.2) T(13-19) T (14-16) T(I.I-I.2) T (0.9-1.2)

5.

sıra 7.2 7.0 16 15 1.2 1.0

F (6.0-7 .B) F (6.0-8.0) F (14-20) F (13-16) F (1.0-1. i) F (0.8-0.9)

(11)

Papilla

sırası

Tablo 27 .•

Erkek hindi damağındaki transversal papilla s.raları (oralden aboral'e doğru Papilla s".ası uzunluğu Papilla sayısı Papilla boyu

(mm) (adet) (mm) --- --- ---

---ı.

sıra T (0.8-1 .2) 1.0 F (0.S-0.9) 0.9 T (1-2) i

F (1-2)

i T (0.5-0.6) 0.5 F (0.5-0.6) 0.5 --- --- ---

---Dextcr Sinister Dexlcr Sinisler Median Yanlar T (2.4-3.2) T (I .2-3.6) T (5-13) T (6-9) T (I. I-I .13) T (O.6-D. 7)

2. sP'a 2.7 2.3 6 7 1.4 0.7

F (2.2-3.0)

r

(I .4-3.5) F (6-7) F (6-8) F (1.0-1.5) F (0.5-0.6)

_;;::

2.4 2.3 6 7 1.2 0.5

_'"

--- ---

---

---

S'

Dcxler Sinister Dexler Sinisler ~Iedian Yanlar

...,

T (9.13-10.6) T (9.2-10.2) T (23-27) T (20-26) T (1.1-1.8) T (0.5-0.7)

~

e-3. sıra 10.3 9.6 2.~ 22 1.4 0.6

_~

F (9.7-10.2) F (9.0-9.8) F (24-29) F (15-24) F (1.0-1.5) F (0.5-0.6) 10.0 9.3 26 19 1.2 0.5 ---4. sıra Dexler T (2.2-4.5)

3.3

F \2.1-4.6) 3.4 Sinister T (I .8.2.2)

2.0

F (1.6 2.0) 1.8 Dcxlcr T (5-9) 7 F (5-12) S Sinisler T (2-3) 3 F (3-4) 3 Mcdian T (0.7-1. i) I.

ı

F \0.5-1.5) 0.9 Yanbr T (0.6-0.7) 0.6 F (0.5-0.6) 0.5

---_._._---:>.

sıra Dexler T (10.8-15.2) 12.7 F (10.4-14.3) i i .2 Sinisler T (LO. 7-16.2) 13.5 F (10.5-15.8) 12.3

Dcxlcr Sinislcr Median Yanlar T (2629) T (24-27) T (1.13-2.2) T (0.7-1.4)

27 26 2.0 1.1

F (24-27) F (25-2S) F (I.G-2.1) F (0.5-1.3)

(12)

Tablo 28.

Dişi hindi damağındaki transversal papiııa s,raları (oralden aboraI'e doğru)

Papiııa Papilla sırası uzunluğu Papiııa sayısı Papilla hoyu

sırası (mm) \adet) (mm)

---

---T (0.8-1. i) T (1-2) T (0.4-0.5) i. sıra 0.9 i 0.5 F (0.7-1.0) F (1-2) F (0.4-0.5) 0.8 i 0.4

---

---Dexter Sinister Dexter Şinistcr Median Yanlar T (3.1-4. ıı T (3.2-4.4) T (5-12) T (4-12) T (1.8-2.0) T (0.7-0.9)

2. sıra 3.5 3.7 8 7 1.9 0.8

F (3.03.8) F (3.14.1) F (4-1i) 1'(:)-12) i. (I.GI.8) F(0.6-0.7)

3.3 3.5 7 8 1.7 0.6

---

---Dcxtcr Sinister Dexter Sinİstcr Median Yanlar T (2.2-9.2) T (I .2-9.4) T (2-28) T (3-26) T (1.7-2.2) T (0.6-0.9)

3. sıra 5.2 5.0 14 14 1.9 0.7

F (1.6-8.8) F (1.0-8.7) F (3-26) F (3-25) F (1.5-2.0) F (0.5-0.6)

4.2 3.9 13 12 1.7 0.5

---

---Dcxler Sinİste,' Dextcr Sinister Nlcdian Yanlar T (2.8-10.3) T (1.2-10.2) T (5-32) T \1-30) T \0.6-1.8) T (0.7-0.9)

4. sıra 5.8 4.8 15 II 1.2 0.8

F (2.2-10.2) F (1.0-9.8) F (4-31) F (2-30) F (0.5-1.6) F (0.5-0.7)

4.9 4.2 11 12 1.0 0.6

---Dexlcr Sinisler Dexler Sinistcr Median Yanlar T (8.4-10.2) T (8.3-10.3) T (2228) T (21-30) T (1.4-1.9) T (0.6-0.9) 5. s,ra 8.8 8.6 25 26 1.6 0.7 F (8.3-10.2) F (8.2--9.8) F (21-30) F (20-32) F (1.2 -I. ll) F (0.5-0.7) 9.0 8.7 26 27 1.4 0.6

o

El

~

~.

"

!

(13)

236 Metin Ta~lıaş

Literatür

I. Bradley,

O.C.

(i

915): The Strueture of tlzelowl. A.C. Black, LDl'.

4-5 Soho Square,

London,

W. 40-56.

2-

Chauveau,

A. (i 891): Tlze Comparative Anatom)' of tlze Domesıieated

Animals.

London.

J1\.

Churclıill

i

I, Kew Burlington

Street.

511-5

i

6. 3-

Doğuer,

S. (1962): Eveil Ha)'llanların Comparativ Sistematik

Anato-misi (İç organlar-Splanchnologie)

- ikinci baskı-, Fasikül:

ı.

Ankara

Üniversitesi

Basımevi, 95-109.

4-

Doğuer,

S.,

Erençin,

Z. (i

964): Evcil Kuşların Komparativ

Anato-misi. (Elleııberger, Baum'un

18. baskısından çeviri). Ankara

Üniver-sitesi Basımevi, 23- 45.

5-

Eaton,

T.H. (1960): Comparative Anatamy

~L

the Vertebrates. Second

Edition. Harper

and Brothers,

PubJisheıs,

New York. 200-228.

6-

Lesbre,

F.X. (1922) : Precis D'anatomie compari des Animaux

Domes-tiques. Tome: 1 Librairie

J. B. BaiJliere et Fils, Paris, 674-679.

7-

Marvan,

F.,

Tesik,

I. (1970): Comparative Anatomical Study oftlze

Tongue of Fowl, Turkı!)' and Gııinea-fowl. Acta. Vet. Bmo. 39,

235-243.

8-

Nickel,

R.,

Schunınıer,

A.,

Seiferle,

E. (i

973): Lehrburh der

Anatomie der Haustiae.

Band V. Anatomie

dcr Hausvögel.

Paul

Parey in Berlin und Hamburg.

40-62.

9-

Reichenow,

A. (i

9 ı

3): Die Vögel. Handbuch der ~ystematisclzen

Or-nit/wlogie Erster Band. Stuttgart

Verlag Von Ferdinand

Enke. 304.

ı

0-

Ricard,

F.H.,

Rouvier,

R. (1965): E'tude des Mesures de

Con/or-matian du Poulet. Ann. zooteclı.

14 (2), 191-212.

11-

Sisson,

S.,

Grossnıan,

J. (1955): Tlze Anatom)'

~L

the Domestic

Animals.

W.B. Sauııdcrs

Company,

Philadclphia,

936-942.

12-

Tolunay,

M.A. (ı953): Üzel ';::oolo)i.Cilt: 1

i

Cizordaral'e Omurgalılaı.

Şirketi :Ylürcttibiye Basımevi, İstanbuL. 349.

(14)

Eveil Kanatlılardan Tavuk.Horoz (Gallus Doıııcstieus) ve Ilincli... 237

)ekil: i Tavukta ağız boşluğunun tabaı;ınııı gend görüniişii x:Z

I,; Alt gaga, b) Dil, c) Dilin kökiindeki trans"ersal papilla sırası. cl) Larynx'in gerisindeki

trans\Trsal papilla sırası.

Fig: i The f100r of the mouth of lıen, general new.

aj Lo\\'er ja\\', b) Tongue, c) Transverse ro\\' ofpapillae on the root of the tongue, d) Trans-verse ro,," of papillae on the behind of Iarynx.

(15)

238 Metin Taşbaş

Şekil: 2 Horazda a~ız boşluğunun tabanır.ın gencl görünüşü x2

a) Alt gaga, b) Dil, c) Dilin kökündeki transversal papilla sırası, d) Larynx'in gerisindeki transversal papilla sırası.

Fig-: 2 The floor of the mouth of coek, general view.

a) Lower jaw, b) Tongue, c) Transverse row ofpapillae on the root of the tongue, d} Trans-verse row of papillae on t!ıe behind of larynx.

(16)

EvciI Kanatlılardan Tavuk-Horoz (GalIus Domesticus) ve Hindi... 239

r---~

-'~---""'1

!

•

'.:.-

w-

'

j

L.

O:,'

i

'i

,

bi

~ .. ,1

j

,

ı

1

L

tl

,

i

:~~

~

L

t

r

i

ı

1 L,

.,._-_

_

..__ ~''',

* ~ _, __ ,

~::J

Şekil: 3 Erkek hindide ağız boşluğunun tabanının genci görünüşü xl.5 a) Alt gaga, b) Dil, c) Dilin kökündeki transversal papilla sırası, d) Larynx'in gerisindeki

transversal papilla sırası.

Fig: 3 The floor of the mouth of malc turkey, general vİew.

a) Lower jaw, b) Tongue, c) Transverse row ofpapillae on the root of the tongue, d) Trans-verse row of papillae on the behind of larynx.

(17)

240

Metin Taşbaş

i

\

J

.ı;,. .~

.

'., " . ~--_. --,.0 _ ..•-- .,'-- ._---_.

-1

',1

ı

.

','d"

r

l,

i

ı

•..

~

..-',.

Şekil: 4 Dişi hindide ağız boşluğunun tabanının genel görünüşü x 1.5 a) Alt gaga, b) Dil, c) Dilin kökündeki transversal papilla sırası, d) Larynx'in gerisindeki

transversal papilla sırası, c) Sulcus medianus linguac, Fig: 4 The fIoor of the mouth of femalc turkey, general view.

a) Lower jaw, b) Tongue, c) Transverse row ofpapillae on the root of the tongue, d) Trans-verse row of papiHae on ıhe behind of larynx, c) Sulcus Illedianus linguae,

(18)

E,'cil Kaııatlılarduıı Tayuk.Horoz (Galltls Doıııcsticm) vc Hintli... ~.l[

';ieki!:

'-ı

T:wukı:ı ağız boşlu,~unuJl ta\ unının gen'" ~()ciiııüşii x

ı.'i

a) est gaga, b) lvIediarı damak peryazı, c) Damakıa

ı.

ıransversal papilla sırası, CL) Damak-ta 2. transyersal papilla sırası, c) Damakı" 3. traııS\Trsa! papilla sırası, fJ Damakıa 4. trans-versal papilla sırası, g) Damakta ". transversal papilla sırası, h) Osıium pharyııgicuın tubae pharyngotympanica, i) 'lı"ııııı gerisindeki transyersal papilla sırası, k) Yan damak pervazı,

1) Choana.

Fig: 5 The palate of hen, geııeral vicw.

a) Upper jaw, lı) :VIediaıı ridge, e) First transverse row ofpapillae on the palate, d) Şecond transverse row of papillae on the palate, e) Third transverse row of papillae on the palate, 1') Fourıh transverse row of papillae on the palate, g) Fifth transyerse row of papillae oıı the palate, h) Ostİuın pharyngicum tubae pharyngotympanİca, İ) Transverse row of papİllae 011

(19)

242

Metin Taşlınş

Şekil: 6 Horozua ağız boşluğunun tavanının genel görünüşü xL.S

a) Üst gaga, b) Median darııak pervazı,

cJ

Damakta I. transversal papilIa sırası, d) Damakta

:!.

transversal papilIa sırası, c) Damakta 3. transversal papilIa sırası, f) Damakta 4. transver-sal papilIa sırası, g) Damakta 5. transversal papilIa sırası, h O:aium pharyngieum tubae pharyngolyınpaniea, i) 'h'nın gcrisinueki transversal papilla sırası, k) Yan damak pervazı,

i) Choana.

Fig:

rı

The palate of cock, gcncral "iew.

a) Cpper jaw, lı) Median riugc, c) First transverse row ofparıilIne on the palate, d) Scconu transverse row of papilIae on the palatc, c) Third transverse row of papilIae on the palatc, f) Fourth transverse row of papilIac on the pa!ate, g) Fifth transverse row of papilIae on the palate, lı) Ostiuın pharyngicurn ttlbae pharyngotympanica, i) Trarısverse row of papillae

(20)

Evcil Kanatlılardan Tavuk-Horoz (Galim Uomesticus) ve Hinui... 243

_--.~....- .'_'_ "_.~.,..--

N'-le

..f.

Şekil: 7 Erkek hindide ağız boşluğunun ta,"amIlltl genel görünüşü

XI

a) üst gaga. b) Median damak pen'azı, c) Damakta i. trans'Trsa! papiııa sırası, d) Damakta 2. transversa! papiııa sırası, e) Damakta 3. transversal papiııa sırası, f) Damakta 4. trans-vers,,! papiııa sırası, g) Damakıa :l. transversal papilla sırası, h) Ostium pharyngicum tubae pharyngotympanica, i) 'h'nın gerisindeki tranS'Trsa! papiııa sırası, k) Yan damak pervazı,

i)

Choana.

Fig: 7 The pa!ate of malc tmkey, general view.

a) Upper jaw, b) Median ridge, c) First transverse row ofpapiııae on the pa!ate, d) Second transverse row of papiııae on the palate, c) Third trans""rse row of pariııae on the palate, f) Forth trarısverse row of papillae on the palate, g) Fifth tran" erse row of papillae on the palate, h) Ostium pharyngicum tubae pharyngotympanica, i) Transverse row of papillae

(21)

244 ..

~

~.-Metin Taşbaş

...•.•••.•

j

i

ı

i

-I

"1

i

"'.j

i

',<

i

ı

~1

.1

l

Şekil: 8 Dişi hindicle ağız boşluğunun tavamnın genel görünüşü X i

il) Lst gaga, b) i\1edian damak pervazı, c) Damakta

ı.

transversal papilla sırası, d) Da-makta 2. transversal papilla sırası, c) Damakıa 3. transversal papilla sırası, f) Damakıa 4. transversal papilla sırası, g) Damakıa 5. transversal papilla sıras:, h) Ostİunı pharyngicum tubae pharyngoıympanica, i) 'h'ııın gerisindeki transversal papilla sırası, k) Yan damak

pervazı, i) Choana.

Fig: 8 The palate of female turkey, general ,-icw.

a) Cpper jaw, b) NIcdian ridge, c) Fİrst transverse row ofpapillae on ılıe palate, d) Second trans"erse row of papİllae on the palaıc, e) Third traılS\'erse row of papİllae on the palate, f) Fourıh transverse row of papillae on ıhe palate, g) Fifth transvcrse row of papillae on

the palate, lı) Ostium pharyngicul1l tubae plıaryngoıynıpanica, i) Trans"ersc rO\Vofparillae on tlıe behind of 'h',k) Lateral ridge, 1) Choana.