AHMET) CEMAL PAŞA
Ahmecl Cemal Paşa, V. Mehmed Reşad ve VI. Mehmed Vahdettin devirleri Bahriye Nazırlarındandır. İstanbul’da doğmuş ve Harp Oku lundan kurmay subay çıktıktan sonra Rumeli’nin birçok yerlerinde ödev yapmıştır. 1908 inkilâbmdan sonra İstanbul’a gelmiş ve 31 Mart ihtilâli çıkınca İttihat ve Terakki ileri gelenlerinden olduğu için Selâ- nik’e kaçmış ve Hareket Ordusu ile birlikte İstanbula dönmüştür. Sıra- siyle Sıkıyönetim üyeliği, Üskü dar mutasarrıflığında bulunmuş ve Adana valiliğine atanmıştır. Daha sonra Bağdat valiliğinde bulunmuş tur. Balkan Harbinde İttihat ve Terakki hükümetinin düşmesi üze rine Bağdat valiliğinden ayrılmış, Konya Redif kıta’sı kumandanlığı ile savaşlara katılmış ve İttihatçı ların iktidara gelmesiyle İstanbul muhafızlığına atanmıştır. Daha son ra Nafıa Nazırı vekili ve Nafıa Na zırı olmuştur. Birinci Dünya Har binde, 6 Mart 1914 de Bahriye Na zırlığına getirilmiş, ayrıca Mısır se ferine memur ordular kumandan lığına atamış, bu nedenle Suriye’de bulunduğu sırada Bahriye Nazır lığı görevini Enver Paşa yürütmüş tür. Mısır orduları kumandanlığı büyük bir serüvenle son bulmuş ve Cemal Paşa İstanbula dönerek İt tihat ve Terakki’nin öteki ileri
ge-Bahriye Nazırı Cemal Paşa
lenleriyle birlikte Avrupa’ya kaç mak zorunda kalmıştı. Bu suretle Bahriye Nazırlığı görevi 14 Ekim 1918 de sona ermişti.
1920 de bir Türk askerî kurulu nun başında Afgan ordusunu eğit mek üzere Afganistan’a gitmiş, as kerlik bilgisi, otoritesi ve nazik ka rakteriyle Afgan hükümeti üzerin de iyi bir etki yaratmıştı. Kendisini çekemiyenler, 1922 de Afganistanı da terk etmesine neden olmuş ve oradan Avrupa’ya geçmişti. Paris ve Berlin’de bir süre kaldıktan son ra Rusya’ya gitmiş ve Tiflis’de 22 Temmuz 1922 de bir Ermeni te rörist tarafından öldürülmüştür. Önce Tiflis’de gömüldü, sonra naşı Erzurum şehitliğine getirildi. DENİZ ALBAYI HÜSEYİN RAUF (ORBAY)
VI. Mehmed Vahdettin devri Bah riye Nazırlarındandır. 1881 de İs tanbul’da Cibali’de doğmuştur. Tümamiral (Ferik Amiral) Meh med Muzaffer Paşanin oğludur. Trablusgarp askerî rüştiyesinde (ortokul) ve Bahriye Mektebinde
okuyup deniz subayı olarak donan maya katıldı. Sırasiyle torpido-bot, torpido-kruvazör, kruvazör ve en son olarak İngiltere’de yapılmakta olan Sultan - Osman zırhlısı kuman danlıklarında, Bahriye Nezareti Er kânı Harbiye Reisliğinde (Kurmay Başkanlığı) bulunmuş ve Müşir (Mareşal) İzzet Paşa kabinesinde 14 Ekim 1918-23 Kasım 1918 tarih leri arasında Bahriye Nazırlığı yap mıştır. Son OsmanlI Meclis-i Mebu- sanında ve Birinci Büyük Millet Meclisinde milletvekili idi. Bu sıra da Naiıa Vekâleti (Bayındırlık Ba kanlığı), Meclis ikinci reisliği ve Başbakanlık ödevleri yapmıştır.
1908 de Sisam ayaklanmasını bastırmakla görevli Türk filosunun Peyk-i şevket torpido-kruvazörün- de kumandan bulunuyordu. İtal yan harbinde Trablusgarbe silâh ve cephane taşımış ve çıkarma ha reketlerinde bulunmuştu. Daha son ra Hamidiye Kruvazörü kumandan- lığna atanarak Yemen’de ödev yap mıştı.
Balkan Harbinde Hamidiye Kru vazörü kumandanı olarak Karade niz ve Akdeniz’deki deniz savaşla rında gösterdiği yararlık ve başarı lardan dolayı halk arasında «Hami diye Kahramanı» adiyle ün yap mıştır.
1905-1911 yılları arasında İtalya ve'Almanya’dan satın alman gemi lerin teslim alma ve denemelerin de bulunmuş ve İstanbula getiril
mesi işlerini yürütmüştür. Bu ara da 1905 de yeni yapılmaya başla nan denizaltılan incelemek üzere Amerika’ya gönderilmiştir.
1917 de Rus ve Türk tutsakları- nın değiştirilmesi için Kopenhag’da toplanan konferansa Türk başdele- gesi olarak katılmış, aynı yıl Brest- Litovsk barış konferansında Bahri ye başdelegesi sıfatiyle bulunmuş tur. 1918 de Mondros mütarekesini OsmanlI devleti Bahriye Nazırı ola rak imzalamıştır.
Birinci Dünya Harbinden sonra Türkiye’nin düşman işgalinden kur tarılması için Anadolu’da bir savaş verilmesi gerektiğini düşünenler arasında idi. Erzurum ve Sivas kongrelerine İstanbul delegesi ola rak katılmış ve Mustafa Kemal’e en büyük destek olmuştu.
Daha sonra bazı tutucu düşünce lerinden dolayı muhalefet safların da yer almış ve İzmir suikasdi üzerine 1926 yılında yurt dışına çıkmış, on senelik bir aradan son ra, 1936 da memlekete dönmüştür. 1942-1944 yılları arasında Londra Büyükelçiliğinde bulunmuş ve da ha sonra devlet görevlerinden ve siyasetten tamamiyle uzak kalmış tır.
16 Temmuz 1964 Perşembe güniı saat 13.20 de bir kalp krizi sonucu ölmüş, vasiyeti üzerine Erenköy- Sahray-ı Cedit’deki aile kabrista nına gömülmüştür.
Ü İ
62
Kişisel Arşivlerde İstanbul Belleği Taha Toros Arşivi
