T r - U f iL f l?
= 27 Haziran 1955
“Krizaniemsiz ve kılıfsız gendik,,
İkin ci C ihan H a r b in d en scmra Ja ponyanın g eçird i ği b ü y ü k içtim ai değişikliği tesb it etm ek için, U nes-
co m erkezi oraya bir Fransız' sos yologu ile H ollandalI b ir Jap o n ta rihçisini gönderdi. G ay retli b ir kaç asistanın da y ardım ından fay d alan an bu âlim ler, Stötzel’in b aş kanlığı altında *K rizantem siz ve kılıçsız gençlik» adlı eseri n e ş re t tiler. Bu k itap bir tara fta n ta rih î ve antropolojik çalışm alara, b ir tara fta n da yeni istatistik lere, b il hassa sosyal psikoloji esaslarına gö ıe tatb ik edilen halk efk ârı a n k e t lerin e day an m ak tad ır. K itab ın adı daha önce yazılm ış olan «K rizan tem ve kılıç» adlı esere an titez olm asından ileri geliyor.
Bu m em leket Ş ark m illetleri a- rasında ilk defa uyanan, h a ttâ G ar be kafa tu tacak k ad ar b ü y ü k b ir canlılık eseri göstereni olduğu i- çin, oradaki değişm eler sosyoloğ- larca son derece alâk a çekici sa vılm ak tad ır. Jap o n y an ın 1868 de M eiji yâni İşık yolu adı ile tan ı nan b ir inkılâp geçirdiği ve o ta rih e k a d ar k ap ıların ı A v ru p alIla ra kapam ış olan bu m em leketin b ü y ü k b ir hızla değiştiği eskiden- b eıi biliniyor.
M eiji ink ılâb ın d an önce n ü fu su p ek az olan Jap o n y a o ta rih te n sonra b ird en b ire b ü y ü k b ir k e sa fe t kazandı. H attâ kom şu m em le k e tlere taşm aya başladı. B u in k ı lâp ta n önce feodal b ir id are a l tın d a b irlik k azanam ayan Jap o n y a ondan sonra k uvvetli b ir m erke- zivet sayesinde tam b ir m illet h a lini aldı. Bu in k ılâb tan önce G a r p m e d e n i y e t i n e d irsek çeviren Jap o n y a ondan son ra h e r yıl G arbe gönderdiği b in lerce gencin m em leketine g etird i ği bilgi ku v v eti sayesinde fikren A vrupalı m illetler seviyesine y ü k
Yazan: -
---Prof. Hilmi Ziya Ü lken
IJ
seldi. K endi to p ra k la ıiy le y e tin m ediği için söm ürgecilik dâvasına k alk tı, d ü n y a n ın b ü y ü k k u v v e tle ri arasın a karıştı. İkinci C ihan H arb in d ek i Hiroşim a hezim etine k a d ar da bu k u v v etin i m uhafaza etti.
A ynı G arplılaşm a arzu su n u biz T an zim atlan b eri d u y m ak ta olduğu m uz hâlde Jap o n y an ın elde ettiği n eticelere ulaşam adık. Bu hâdise b ir çok G arp âlim inin de d ik k ati ni çektiği için Jap o n İçtim aî in k ı lâbını ve n eticelerini tetk ik e ça lıştılar. F a k a t bu konu ü zerin d e ki k a n aa tle r b irb iriy le uyuşm uş görü n m ü y o r. H attâ bâzıları çok i- yim ser, bâzıları çok k ö tü m ser de necek k ad ar b irb irin d e n ayrılıyor. Jap o n in k ılâb ın ın içtim ai değişme b akım ından em salsiz b ir hâdise ol d u ğ u n a in an a n lar olduğu gibi; bu in k ılâb ın tam am en sath î kaldığı, Ja p o n ların İçtim aî b ünye bakım ın dan değişem ediği ve onlarda G arp ciliğin aslâ ta k litte n y u k a rı bir seviyeye çıkm adığı k an aatin d e o- la n la r da vardır. M eselâ Le P lay m ek teb in e m ensup sosyologlardan A. de P re v ille 'in A zam b u jja ile b e rab e r yazdığı eser Jap o n İçtim aî teş ek k ü lü n ü n esasında tam am en cem aatçi v e h arek etsiz Ş a rk ce m iyetleri tipinde olduğu, b u m em lek etin 1868 de yaptığı re fo rm ların sath î kaldığı v e İçtim aî teşek k ü lü esasından değiştirm ediği, kazan d ı ğı b ü tü n b aşarıların d a - n ih ay e t - b u rju v alaşm ış b ir m em ur sınıfına ve askeri idareye dayandığı için G arp m illetlerin in gelişm e şek il leriy le kıyas edilem iyeceği n e tic e sine v arm ak ta idi. Lafcadio H earn ın Japonya h a k k ın d a k i eseri bu cem iyetin b aşarıları h a k k ın d a, en
fazla bilgi veren başlıca k a y n ak - lard a n say ılıy o r du. B u n u n la beıa b e r h a y ra n lık dev r i a rtık geçmiş olacak ki, içlerinde T e ıu a k i K oba- yashi gibi bâzı J a p o n la r b u lu n an b ir çok y azarın eserinde yeni ye« n i ten k id lerle k arşılaşm aktayız, B u k o n u son y ılla rd a k ü ltü r a n tropologlarının d a d ik k atin i ç e k m eye başladı. Ja p o n la rın tek n ik ve m üsbet ilim ler sahasında gös terd ik leri b aşarıları tak lid k ab ili y etle rin e atfed en ler, o n ların y ara tıcı zekâdan m ah ru m o ld u k la rın ı iddiaya k a d a r v ard ılar. F a k a t k ü l tü r çev relerin i kendi hususî vasıf- lariyfe ve b irb irin e iıcaa çalışm a d an tetk ik ed en k ü ltü r a n tro p o logları bu m em lek etin tek n ik sa hasında gösterdiği tak lid k u v v e ti ne karşı asıl m anevi k ü ltü r sa h a sında geleneğine son derece sâ d ık kalışın ı, k e n d i ilim leri için b u lu n m az b ir m isâl saydılar. M e selâ R u th B enedict bu m aksatla yaptığı y erin d e a raştırm a ları «Kri zantem ve kılıç» adiyle n e şretti (1946), B u m eş h u r k ü ltü r a n tro pologu tara fın d a n h a rp te n hem en b iraz so n ra yazılm ış olan e- ser, Jap o n y an ın orijin al k ü ltü rü n e n e d erecede sâdık kaldığını gös term ey e çalışıyor. Bu vesileyle tâ - nılm ış sosyal psikologlardan K li- n eb erg 'in araştırm a ların ı da z ik re debiliriz.
B u rad a b ahsettiğim iz k itap b ü tü n bu n e ş riy a t arasın d a h ususi b ir y er alm ak tad ır; Bu kitabın ga yesi G arplaşnıa yolu n d ak i Japon tecrü b esin i m eth etm ek veya ten - kid etm ek olm adığı gibi. Ja p o n la rın k a b iliy etleri h a k k ın d a da h ü k ü m v erm ek değildir. K itabı y a za n la r h a lk e fk ârı an k etlerin in sırf tecrü b î k a ra k te rin e sâdık k a larak , bilhassa son 8 - 1 0 yıl için de bu m em leketin geçirdiği içti mai değişikliği tesbite çalışm akta d ırla r. O n lar genç Ja p o n ların m il lî m üesseseleri k arşısın d ak i ta v ır larm ı öğrenm ek istiy o rlar. O nlara göre m ühim olan bâzı içtim ai m ev zuatın, k a id e ler veya norm ların değişm iş olması değil, bu yeni ka ideler ve n o rm la r k arşısın d a in sa n ların tav rın ın , o n ları b en im se m e ve in tib ak n isb e tle rin in n e pl duğu m eselesidir. A ra ştırıc ıla r y e r li âlim lerin tetk ik le rin d e n , Japon tarih in d en , h ü k ü m etin y a rd ım ın dan ve resm î ra k am la rd a n da fay» dalanma.vı u n u tm am ışlard ır. G enç liğin zihniyetini öğrenm ek için ferdî an k etlere olduğu k a d ar züm re . m ü n ak aşaların » - v e ., «Spontane h a rek e tle re a it. a n k etlere de b aş v u ru lm u ş tu r.
G ençlerle h e r v e s ile y le tem asa gelm ek ve cem iy etin ’ Süflin m an z araların a aid in tih aların ı, veya b u h âd iselerin içimde ve onları y aşark en söy led ik lerin i tesbite ça lışılm ıştır. B u n lard a tip ik h â lle r k a d ar âdı vaziyetlere de ehem m i y e t verilm iştir. A nket b ü tü n iç ti mai tab ak alard an , şehirden, k a sa bad an ve köyden, h e r iki cinsten gençlere tatb ik edildiği v e Jap o n - y a n ın m u h telif bölgelerinde te k r a r edildiği için b ü tü n m em leket tek i değişm eleri ifade edecek k a d a r şu m û lü v ard ır. B ir ta ra fta n h alk efk ârı E n stitü sü n ü n yaptığı tem silî a n k et, b ir ta ra fta n da J a pon k ü ltü r cem iyeti tara fın d a n tatb ik edilen d erin liğ in e a n k et b ir b irin i tam am lam ak tad ır. Seçm e su re tiy le (p a r échantillonage) y a p ı lan b irinci a n k e t k ısa zam anda b ir çok zü m relere ve tab a k a la ra a it k a n aa tle ri k o n tro l için z a ru rî dir. F a k a t aynı y erde b ü tü n İçti maî ta b a k ala rı ih tiv a etm ek ü z e re k u lla n ıla n d erin liğ in e a n k e t ö- teki k a d ar kolay ta tb ik edilem ez. B u n u n la b e rab e r d ah a esaslı b ir bilgi tem in eder. A ra ştırıc ıla r b u n u n için K agoshim a şe h ri y a n ın d ak i F köyü n ü , e n d ü stri bölgesin deki b ir en d ü stri şeh ri olan Y aw a- tayı, n ü fu s kesifliği ve faaliy eti i- le tam lan S apporo civ arın d a T k ö y ü n ü , b ir m adenci sitesi olan B i- bai'yi seçm işlerdir. A raştırm aların neticesi gençlerin y en i cem iyete k arşı tavrı, en y a k ın refo rm lar ve b u n la rın gençler ü zerin d e te siri, d ü n y a ile tem aslar, gençler ve âm m e m üesseseleri, gençlerin şahsiyeti gibi esaslı k o n u lar h â lin de terk ip edilm iştir. K itab ın ulaş tığı esaslı h ü k ü m , Jap o n y a n ın h a rp te n sonra zihniyet b a k ım ın dan geçirdiği b ü y ü k değişik lik tir. B aşka b ir yazım da b u değişm eler den bir kaçı ü zerinde duracağım .
Cadde ortasındaki
gecekondu
D ün m a tb a a m ız a g elen M eliha D e- m ire l isim li o k u y u c u m u z Ş e h re m in i B a şv ek il C a d d esi o rta sın d a b u lu n a n g e c e k o n d u n u n istim lâ k e d ild iğ i h a l d e bu g ü n e k a d a r y ık tırılm a d ığ ın ı ve m iitep d d it is tid a la r v e rild iğ in i, m a h a lle n in ifad e ve ilg ilile rin m â ru z k a ld ı* ,m ır-jd» ve ilg ilile rin a lâ k a s ı n ı ric a e tm iş tir.
--- —»
