Sa mi Pa şa za de Se za yi ve Eser le ri, Dergâh Ya yın la rı, İs tan bul, Şu bat 2009, 248. Mer hum ho cam Gü ler Gü ven’in 1970 yı lın da ta mam la dı ğı ve ko nuy la il gi li ça lış ma la ra kay nak lık eden dok to ra te zi Sa mi Pa şa za de Se za yi, Prof. Dr. İn ci En gi nün’ün gay ret -le riy -le Dergâh Ya yın lar ara sın da neş re dil di. Gü ler Gü ven’in bu ça lış ma sı nın ta mam lan ma sın dan gü nü mü ze çok uzun sü re geç me si ne rağ men, ko nuy la il gi li en yet kin ça lış -ma ol -ma özel li ği ni mu ha fa za et mek te dir. Bun da -İn ci En gi nün’ün de be lirt ti ği gi bi-Gü ler bi-Gü ven’in ça lış ma sın da ki ti tiz li ği ve cid di ye ti önem li rol oy na mak ta dır.
Gü ler Gü ven, bu ça lış ma sı nın ama cı nı “Se -za yi’yi bir bü tün ola rak ele al mak, sa na tın da ve fi kir le rin de ki ge liş me yi baş lan gı cın dan iti ba ren iz le yip or ta ya koy mak ve ya şa dı ğı de vir için de ki ye ri ni be lirt mek” şek lin de açık lar.
İn ce le me üç bö lüm den mey da na gel mek te dir. Bi rin ci bö lüm Sa mi Pa şa za de Se za
yi’nin ha ya tı na ay rıl mış tır. Gü ler Gü ven, Se za yi’nin ha ya tı nı or ta ya koy ma yı ye ter li bul ma -ya rak onun ai le si ve çev re si ni de kap sam lı bir şe kil de in -ce le miş tir. Böy le -ce ya za rın ye tiş ti ği or -tam ve bu or ta mın
ya zar üze rin de ki et ki le ri ni or ta ya koy muş -tur: “… Tan zi mat dev ri nin kül tür ha ya tın da önem li bir yer tu tan Sa mi Pa şa ko na ğın da, do ğu ve ba tı kül tü rü nü bir ara da ala rak ye tiş -miş tir. Dü şün ce le rin de ye ni ye, duy gu la rın da es ki ye bağ lı ka lan Se za yi’nin eser le rin de böy le bir ye ni leş me ve kül tür de ğiş me si dev -rin de ye tiş miş ol ma nın iz le ri, do ğu ve ba tı dün ya la rı na ait de ğer le rin ça tış ma sı açık ça gö rü lür.” Gü ven, Se zaî’nin ha yat hikâye si ni or ta ya ko yar ken, onun bu lun du ğu yer le ri esas al mış tır: İs tan bul, Lon dra, İs tan bul, Pa -ris, İs tan bul, Mad rit, İs tan bul. Böy le ce bu
* Yrd. Doç. Dr. Do kuz Ey lül Üni ver si te si Bu ca Eği tim Fa kül te si.
Yeni Türk Edebiyatı Dergisi, Sayı 1, Mart 2010, s. 259-260
SAMİ PAŞAZADE SEZAYİ VE ESERLERİ
Sabahattin Çağın*
mekânla rın ya zar üze rin de ki et ki le ri de or ta -ya ko nul muş tur.
Ça lış ma nın ikin ci bö lü mü Sa mi pa şa za de Se zaî’nin eser le ri ne ay rıl mış tır. Bi lin di ği gi bi Se zai, ti yat ro, ro man, hikâye, ha tı ra ve se -ya hat -ya zı la rı alan la rın da eser ler ver miş tir. Gü ler Gü ven, ya za rın bu eser le ri ni tür le ri ne gö re ay rın tı lı ola rak in ce le miş tir. Bu in ce le -me le rin en önem li özel li ği, eser le rin uzay boş lu ğun da tek ba şı na bir var lık ola rak dü -şü nül me me si ve bu fi kir den yo la çı kı la rak bir eser üze rin de baş ka ya zar ve eser ler den ge len et ki ler le bir lik te, ay nı ese rin ya yım -lan dık tan son ra çağ daş la rı ve ken di le rin den son ra ge len ler üze rin de ki et ki le ri ne de yer ver miş ol ma sı dır. Araş tır ma cı bu bağ lam da eser ler hak kın da o za ma na ka dar or ta ya ko -nul muş hü küm le re de yer ver miş tir. Gü ven,
eser le ri te ma, ki şi ler, za man ve mekân açı -sın dan da tah lil et tik ten son ra on la rın tek nik özel lik le ri üze rin de de dur muş tur.
Ese rin üçün cü bö lü mün de ya za rın edebî ve si yasî gö rüş le ri üze rin de du rul muş tur. Se zai’nin ede bi yat ve sa na ta da ir gö rüş le ri ve -ri lir ken bu gö rüş le -rin kay nak la rı na da yer ve ril di ği gö rül mek te dir. Bu bö lü mün ikin ci kıs mın da ise ya za rın si yasî fi kir le ri ne yer ve ril miş, böy le ce onun eser le rin de iş le di ği te ma la rın fikrî cep he si de or ta ya ko nul muş -tur.
Gü ler Gü ven’in yıl lar dır ya yım lan ma yı bek le yen ve ede bi yat araş tır ma cı la rı nın da me -rak la bek le di ği bu ese rin ya yım lan ma sın dan ötü rü, İn ci En gi nün ve Dergâh Ya yı ne vi’nin önem li bir hiz me ti ger çek leş tir di ği ni dü şü -nü yo ruz.
