YAfiLI KADINLARDA V‹TAM‹N D
KULLANIMININ DENGE VE YAfiAM KAL‹TES‹
ÜZER‹NE ETK‹S‹
THE EFFECT OF VITAMIN D
SUPPLEMENTATION ON BALANCE AND
QUALITY OF LIFE IN OLDER WOMEN
Cahit ÖZER
Mustafa Kemal Üniversitesi T›p Fakültesi Fiziksel T›p ve Rehabilitasyon HATAY
Tlf: 0326 216 24 40 e-posta: cahitozer@yahoo.com Gelifl Tarihi: 28/12/2007 (Received) Kabul Tarihi: 11/02/2008 (Accepted) ‹letiflim (Correspondance)
A
BSTRACTIntroduction: In this study it was aimed to investigate the effect of vitamin D
supplementa-tion on balance and quality of life in older women.
Materials and Method: Female patients older than 60 years were enrolled. Participants’ fall
risk was assessed using The Performance-Oriented Mobility Assessment (TPOMA) and, health sta-tus using Short Form Health Survey(SF-36). Active vitamin D supplementation was described as usage of calcitriol:0.25-0.50mcg/daily or alfacalcidol:0.5-1mcg/daily, and vitamin D was descri-bed as usage of cholecalciferol:800IU/daily.
Results: Of 180 patients 28 (15.6%) were using active vitamin D when 47(26.1%) were
using vitamin D. One hundred and five patients (58.3%) received no vitamin D supplementation. There was no statistically significant difference between three groups according to age, body mass index(BMI), Physical Component Score(PCS), Mental Component Score(MCS), TPOMA to-tal score, category of TPOMA, and presence of balance disorder. Of all patients 75(41.7%) we-re using either active vitamin D or vitamin D. Thewe-re was also no significant diffewe-rence between vitamin D users and the rest of the study patients according to age, BMI, PCS, MCS, TPOMA to-tal score, category of TPOMA, and presence of balance disorder.
Conclusion: We found no association between vitamin D supplementation and balance and
quality of life in older women adults. Further studies are necessary to investigate the relationship between vitamin D supplementation and these parameters.
Key words: Vitamin D, Balance, Quality of life, Aged, Female.
Ö
ZGirifl: Bu araflt›rmada yafll› kad›nlarda vitamin D kullan›m›n›n denge ve yaflam kalitesi üzerine
etkisinin saptanmas› amaçlanm›flt›r.
Gereç ve Yöntem: Fiziksel t›p ve rehabilitasyon poliklini¤ine baflvuran 60 yafl üzerindeki
ka-d›n hastalar çal›flmaya al›nd›. Hastalar›n denge durumunu de¤erlendirmede, The Performance-Ori-ented Mobility Assessment (TPOMA), yaflam kalitesini de¤erlendirmede, Short Form Health Sur-vey (SF-36) kullan›ld›. SF-36’n›n fiziksel sa¤l›k (FS) ve mental sa¤l›k (MS) olmak üzere 2 kompo-nenti üzerinden toplam skorlar hesapland›. Calcitriol: 0.25-0.50 mcg/gün veya alfacalcidol 0.5-1 mcg/gün al›nmas› aktif D vitamini kullan›m› olarak tan›mland› ve cholecalciferol: 800 IU/gün al›n-mas› D vitamini kullan›m› olarak tan›mland›.
Bulgular: Toplam 180 hastan›n 47’si (%26.1) vitamin D kullan›rken 28’si (%15.6) aktif
vita-min D kullan›yordu. 105 (%58.3)hasta vitavita-min D tedavisi alm›yordu. 3 grup aras›nda; yafl, Vücut Kitle ‹ndeksi (VK‹), FS, MS, TPOMA total de¤er, TPOMA kategorisi ve denge bozuklu¤u aç›s›ndan istatistiksel olarak anlaml› fark yoktu. Hastalar›n 75’i (%41.7) aktif vitamin D veya vitamin D kul-lan›yordu. Vitamin D kullananlar ve çal›flmadaki di¤er hastalar aras›nda da; yafl, VK‹, FS, MS, TPO-MA total de¤er, TPOTPO-MA kategorisi ve denge bozuklu¤u aç›s›ndan anlaml› fark bulunamad›.
Sonuç: Yafll› kad›nlarda vitamin D kullan›m› ile denge ve yaflam kalitesi aras›nda iliflki
bulun-mam›flt›r. Vitamin D kullan›m› ile bu parametreler aras›ndaki iliflkiyi araflt›rmak için ileri çal›flmalar gereklidir.
Anahtar sözcükler: Vitamin D, Denge, Yaflam kalitesi, Yafll›, Kad›n.
Hayal GÜLER2
Ayfle TURHANO⁄LU2
Cahit ÖZER1
G
‹R‹fiY
afll›larda D vitamini eksikli¤i yayg›nd›r. Özellikle eve ba-¤›ml› yafll›larda günefl ›fl›¤›ndan yararlanma azal›r. Yafla ba¤›ml› olarak D vitamininin karaci¤erdeki 25 hidroksilasyo-nunda ve böbrekteki 1 hidroksilasyohidroksilasyo-nunda önemli azalma söz konusudur (1). Yafll›larda görülen aç›klanamayan a¤r›, düflme ve yürüme bozukluklar› vitamin D eksikli¤inden kaynaklana-bilir (2). Aktif vitamin D metaboliti olan 1,25 hidroksi vita-min D, kas dokusunda oldukça spesifik bir nükleer reseptöre ba¤lan›r ve kas hücresinin büyümesini etkileyerek kas fonksi-yonlar›nda iyileflmeye yol açar, böylece düflme riskini azalt›r (3, 4). Bir çal›flmada, yafll› kad›nlarda 1 alfa hidroksi vitamin D tedavisinin tip II kas liflerinin say›s›nda ve büyüklü¤ünde göreceli bir art›fl sa¤lad›¤› bildirilmifltir (5). Ayr›ca, yafll› bi-reylerde günlük 700-800 IU vitamin D kullan›m›n›n kalça ve nonvertebral k›r›k riskini azaltt›¤› bildirilmifltir (6). Düflme, yafll›lar için yayg›n ve ciddi bir problemdir. Düflmelerin ço¤u yürüme, denge, kas gücü ve görme gibi bir çok faktöre ba¤l›-d›r. Egzersiz programlar›, rehabilitasyon, ilaç tedavisinde dü-zenleme ve vitamin D eksikli¤inin tedavisi, düflmeden korun-mada en etkili önlemlerdir (7). Daha önce D vitamini ile fi-ziksel performans ve engellilik aras›nda iliflki oldu¤u gösteril-mifltir (8,9). Yafll› erkek ve kad›nlarda, serum albümin ve vi-tamin D düzeylerinin birlikte düflük olmas›, kas gücü ve den-ge kapasitesinde azalma ile iliflkili bulunmufltur (10). Baflka bir çal›flmada, yafll› ev kad›nlar›nda, vitamin D kullan›m› ile nöromusküler fonksiyon ve düflme aras›nda iliflki olmad›¤› gösterilmifltir (11). Daha önce yap›lan birkaç çal›flmada, vita-min D kullan›m›n›n kas gücü, fiziksel fonksiyon veya düflme riski üzerine olumlu etkisi olmad›¤› gösterilmifltir (12-14). Vitamin D tedavisinin düflme riski ve fiziksel fonksiyon üze-rine etkili olup olmad›¤› tart›flmal› bir konudur. Bütün bu gerekçelere ba¤l› olara bu çal›flmada yafll› popülasyonda vita-min D kullan›m›n›n denge, yürüme ve yaflam kalitesi üzerine etkisinin araflt›r›lmas› amaçlanm›flt›r.G
EREÇ VEY
ÖNTEME
kim 2006 ile Haziran 2007 tarihleri aras›nda fiziksel t›pve rehabilitasyon poliklini¤ine baflvuran 60 yafl üzerindeki 180 kad›n hasta (ortalama yafl: 67.41±5.77) çal›flmaya al›nd›. Nörolojik, inflamatuar hastal›¤› olanlar ve denge bozuklu¤u-na sebep olacak ilaç kullan›m› öyküsü olanlar çal›flmadan ç›-kar›ld›. Çal›flmaya al›nan hastalar, en az 6 ayd›r aktif D vita-mini (calcitriol: 0.25-0.5mcg/gün veya alfacalcidol0.5-1mcg/gün) veya D vitamini (cholecalciferol: 800 IU/gün) kul-lananlar ve D vitamini tedavisi almayanlar olmak üzere 3 gru-ba ayr›ld›. Hastalar›n tümü, 1000-1200mg/gün kalsiyum al-maktayd›. Beden kitle indeksi BK‹; kg/m2olarak hesapland›.
Hastalar›n denge durumunu ve düflme riskini de¤erlendirme-de, The Performance-Oriented Mobility Assessment (TPO-MA) formu kullan›ld› (15). TPOMA formunda rakamsal so-nuçlar s›n›fland›r›l›r:
• Kategori 1: denge durumunda problem yok (24-28) • Kategori 2: denge durumunda hafif düzeyde problem var
(19-24)
• Kategori 3: denge durumunda ileri düzeyde problem var
(19’un alt›nda)
Kategori 1’de olan hastalar denge bozuklu¤u yok, katego-ri 2 ve 3’de olan hastalar denge bozuklu¤u var olarak de¤er-lendirildi.
Yaflam kalitesini de¤erlendirmede, Short Form Health Survey (SF-36) kullan›ld› (16). SF-36 anketi, 36 sorudan olu-flan ve 8 sa¤l›k fenomenini gösteren genifl çapl› bir anket for-mudur. Bu 8 fenomen; fiziksel ifllev (fiziksel aktiviteleri yeri-ne getirebilme), fiziksel rol (iflini veya günlük aktiviteleri ser-gileyebilme), vücut a¤r›s›, genel sa¤l›k, yaflamdan zevk alma, sosyal ifllev, duygu gösterimi ve mental sa¤l›kt›r. Sonuçlar ra-kamsal olarak ifade edilmektedir. Çal›flmada, fiziksel sa¤l›k (FS) ve mental sa¤l›k (MS) olmak üzere iki komponent üze-rinden toplam skorlar de¤erlendirildi. Veriler SPPS 11.5 pa-ket program›nda analiz edildi. Sonuçlar ortalama ± standart sapma olarak sunuldu. Gruplar aras› karfl›laflt›rmalarda Anova ve Mann-Whitney U, ki-kare testleri kullan›ld›. p<0,05 an-laml›l›k s›n›r› olarak kabul edildi.
B
ULGULAR180 hastan›n; 28’i (%15.6) aktif D vitamini, 47’si (%26.1) D vitamini kullan›yordu. 105 hasta (%58.3) herhangi bir D vi-tamini tedavisi alm›yordu. Üç grup aras›nda; yafl, BK‹, FS, MS, TPOMA total de¤er, TPOMA kategorisi ve denge bo-zuklu¤u aç›s›ndan istatistiksel olarak fark yoktu (Tablo 1). Ayr›ca daha ileri inceleme için hastalar, D vitamini kullanan-lar (aktif D vitamini veya D vitamini) ve D vitamini kullan-mayanlar olmak üzere 2 gruba ayr›ld›. Hastalar›n 75’i (%41.7) D vitamini (aktif D vitamini veya D vitamini) teda-visi al›yordu ve 105’i (%58.3) D vitamini tedateda-visi alm›yordu. Bu 2 grup aras›nda da; yafl, BK‹, FS, MS, TPOMA total de-¤er, TPOMA kategorisi ve denge bozuklu¤u aç›s›ndan anlam-l› fark bulunmad› (Tablo 2).
T
ARTIfiMAV
itamin D kalsiyum homeostazisinin sa¤lanmas›nda roloynar ve eksikli¤inde kas iskelet sisteminde önemli de¤i-fliklikler ortaya ç›kar (17). Düflme yafll› popülasyonda yayg›n olarak görülür ve ölüme yol açan sebepler aras›nda yedinci s›-radad›r. Düflmeye yol açan intrinsik sebepler; yafllanmaya ba¤l› fizyolojik de¤ifliklikler, ortostatik hipotansiyon, çok ilaç kullan›m›, anemi, hipoglisemi, depresyon, kognitif yetersiz-lik ve vitamin D eksikli¤i gibi birçok faktörden oluflmakta-d›r. Ayr›ca düflmenin yeterli günefl ›fl›¤› alamama, yerde bu-lunan kilimler ve di¤er çevresel tehlikeler gibi ekstrinsik fak-törlere de ba¤l› oldu¤u bildirilmektedir (18).Bu çal›flmada; vitamin D kullanan, aktif vitamin D kulla-nan ve D vitamini tedavisi almayan yafll› kad›nlar aras›nda denge bozuklu¤u (TPOMA) parametreleri ve yaflam kalitesi (SF-36) aç›s›ndan anlaml› fark bulunmad›. Ayr›ca hastalar D vitamini (aktif D vitamini veya D vitamini) kullanan ve kul-lanmayanlar olarak ayr›ld›¤›nda da iki grup aras›nda denge bozuklu¤u (TPOMA) ve yaflam kalitesi (SF-36) parametreleri aç›s›ndan anlaml› fark bulunmad›. Faulkner ve arkadafllar›,
yafll› ev kad›nlar›nda yüksek 1,25 (OH)(2)D(3) konsantras-yonlar›n›n düflme riskinde azalmayla iliflkili oldu¤unu fakat vitamin D kullan›m›, 25 (OH)D(3) ve PTH (paratiroid hor-mon) konsantrasyonlar›n›n nöromusküler fonksiyon ve düfl-meyle iliflkili olmad›¤›n› göstermifllerdir (11). Verreault ve arkadafllar› vitamin D eksikli¤i ile mobilite ve üst ekstremite fonksiyonlar› aras›nda iliflki bulamam›fllard›r (19). Vitamin D tedavisi ile ilgili bir metaanalizde 13 randomize kontrollü ça-l›flma de¤erlendirilmifl ve tek bafl›na vitamin D kullan›m›n›n yafll› populasyonda fiziksel fonksiyon veya kas gücünde iyilefl-me veya düfliyilefl-me riskinde azalma sa¤lad›¤›n› destekleyen bir kan›t bulunamam›flt›r. Bununla birlikte, vitamin D ve kalsi-yum kombine kullan›m›n›n fiziksel fonksiyonda iyileflme ve düflme riskinde azalma sa¤layabilece¤ini gösteren baz› veriler oldu¤u belirtilmifltir (20). Farkl› olarak, Dharmarajan ve ar-kadafllar›n›n yapt›¤› bir çal›flmada; yafll› bireylerde vitamin D eksikli¤inin yürümede dengesizlik ve düflmeyle iliflkili oldu-¤u gösterilmifltir (2). Dhesi ve arkadafllar›, vitamin D eksikli-¤i olan yafll›larda vitamin D tedavisi verilmesinin fonksiyonel performans, reaksiyon zaman› ve denge üzerinde önemli
dü-Tablo 1— D vitamini türü ile denge ve yaflam kalitesi aras›ndaki iliflki
Aktif D Vitamini Kullananlar D Vitamini Kullananlar D Vitamini Kullanmayanlar p (n= 28) (n=47) (n=105)
Yafl 68.53±5.56 67.76±5.37 66.95±5.99 0.394 BK‹(kg/m2) 26.91±3.50 30.13±4.12 33.82±3.49 0.411
FS (fiziksel sa¤l›k) 32.90±8.65 32.89±10.75 34.30±10.75 0.703 MS(mental sa¤l›k) 44.99±13.11 43.74±9.17 44.92±9.54 0.796 TPOMA total de¤er 22.56±6.86 20.71±7.06 22.00±7.26 0.498 TPOMA kategori 1.62±0.76 1.95±0.86 1.74±0.81 0.204 Denge bozuklu¤u (var/yok) 11/17 28/19 53/52 0.231
Tablo 2— D vitamini kullan›m› ile denge ve yaflam kalitesi aras›ndaki iliflki
Aktif D Vitamini Kullananlar D Vitamini Kullananlar p (n= 28) (n=47)
Yafl 68.05±5.42 66.95±5.99 0.212
BK‹(kg/m2) 28.94±4.18 33.82±3.49 0.218
FS (fiziksel sa¤l›k) 32.90±10.01 34.30±10.75 0.401 MS(mental sa¤l›k) 44.17±10.60 44.92±9.54 0.638 TPOMA total de¤er 21.36±7.00 22.00±7.26 0.568 TPOMA kategori 1.84±0.84 1.74±0.81 0.425 Denge bozuklu¤u (var/yok) 39/36 53/52 0.840
THE EFFECT OF VITAMIN D SUPPLEMENTATION ON BALANCE AND QUALITY OF LIFE IN OLDER WOMEN
zeyde yararl› etkisi oldu¤unu fakat kas gücü üzerinde etkisi olmad›¤›n› ileri sürmüfllerdir (8). Latham ve arkadafllar›, yafl-l›larda 6 ay vitamin D kullan›m›n›n 25(OH)D düzeylerinde anlaml› art›fl sa¤lamas›na ra¤men, denge, kas gücü ve mobili-teyi içeren fiziksel performans, fiziksel fonksiyon ve düflme üzerine etkili olmad›¤›n› göstermifllerdir (21). Graafmans ve arkadafllar›, yafll›larda vitamin D kullan›m›n›n düflme riski üzerine etkisi olmad›¤›n› bildirmifllerdir (12). Yafll› ev kad›n-lar›nda 25(OH)D, kas gücü ve SF-36 ile de¤erlendirilen fizik-sel fonksiyon de¤erleriyle iliflkili bulunmufltur (9).
Vitamin D’nin düflme üzerine etkisini de¤erlendiren bir meta-analizde, sa¤l›k durumu stabil ambulatuar veya eve ba-¤›ml› olan yafll› bireylerde vitamin D tedavisi verilmesinin düflme riskini %20’den fazla azaltt›¤› belirlenmifltir (22). Vi-tamin D’nin serumda düflük düzeylerde olmas› fiziksel perfor-mans, kas gücü ve fiziksel fonksiyonda azalmayla iliflkilidir ve yafll› populasyonda düflme riskini art›r›r (23, 24).
Çal›flmam›z randomize çift kör kontrollü bir çal›flma ola-rak planlanmad›. Aktif vitamin D kullanan hasta say›s› yeter-li de¤ildir. Ayr›ca serum vitamin D düzeylerini de¤erlendire-memifl olmam›z, çal›flman›n en önemli k›s›tl›l›¤› olarak belir-lenmifltir. Bu durumda hangi hastan›n a盤› olup olmad›¤›n› bilinemedi¤i gibi verilen tedavi dozunun da o hasta için ye-terli olup olmad›¤›n› bilme olas›l›¤› yoktu. Bununla birlikte, serum 25(OH)D düzeyi ölçümünün gereklili¤i henüz tart›fl-mal› görünmektedir. Daha yüksek dozda tedavi gerektiren vi-tamin D eksikli¤i olan hastalar›n belirlenmesi için, vivi-tamin D düzeyi ölçümünün gerekli oldu¤unu bildirenler oldu¤u gibi serum 25(OH)D ölçümünün maliyetinin yüksek oldu¤unu bildirenlerde vard›r (25). Baflka bir sorun da, yafll›lar›n ilaçla-r›n› uygun doz ve zamanda alma konusundaki flüphelerimiz-dir. Yafll›larda günlük D vitamini kullan›m dozu 800 IU ola-rak belirlenmifltir. Genel olaola-rak D vitamini preparatlar› 400 IU içerdi¤inden günde 2 defa verilmektedir. Linnebur ve ar-kadafllar› 400-600 IU/gün dozunda vitamin D alan yafll›larda da vitamin D yetersizli¤i oldu¤unu göstermifllerdir. Bu ne-denle yazarlar, günlük D vitamini dozunun en az 800-1000 IU olmas› gerekti¤ini bildirmifllerdir (25). Ayr›ca hastalar›n D vitamini kullanmadan önceki denge ve yaflam kalitesi ile il-gili durumlar› da bilinmedi¤i için, D vitamini kullan›m›n›n tüm bu parametrelere katk› sa¤lay›p sa¤lamad›¤› konusunda eksik verilere sahip oldu¤u düflünülebilir. Ancak yine de D vitamini destek tedavisinin tüm yafll›larda kullan›lmas›yla denge bozuklu¤unun giderilece¤ine dair yeterli kan›t bulun-mamaktad›r.
Sonuç olarak, bu çal›flmada yafll› kad›nlarda vitamin D kullan›m› ile denge ve yaflam kalitesi aras›nda iliflki buluna-mam›flt›r. Bununla birlikte, yafll› popülasyonda D vitamini kullan›m› ile bu parametreler aras›ndaki iliflkiyi de¤erlendir-mek için ileri çal›flmalar gereklidir.
K
AYNAKLAR1. Yurttagül M, Beslenme. In: Gökçe-Kutsal Y, Çakmakç› M, Ünal S (eds). Geriatri 1. MedicoGraphics Ajans ve Matbaas›. Ankara, Türkiye, 1997, pp 98-115
2. Dharmarajan TS, Akula M, Kuppachi S, Norkus EP. Vitamin D deficiency in community older adults with falls of gait im-balance: an under-recognized problem in the inner city. J Nutr Elder 2005;25(1):7-19.
3. Simpson RU, Thomas GA, Arnold AJ. Identification of 1,25-dihydroxyvitamin D3 receptors and activities in muscle. J Bi-ol Chem 1985;260(15):8882-8891.
4. Bischoff HA, Borchers M, Gudat F, et al. In situ detection of 1,25- dihydroxyvitamin D3 receptor in human skeletal musc-le tissue. Histochem J 2001;33 (1):19-24.
5. Sorensen OH, Lund B, Saltin B, et al. Myopathy in bone loss of ageing: improvement by treatment with 1 alpha-hydroxychole-calciferol and calcium. Clin Sci (Lond) 1979;56 (2):157-161.
6. Bischoff-Ferrari HA, Willett WC, Wong JB, Givannucci E, Dietrich T, Dawson-Hughes B. Fracture prevention with Vita-min D supplementation. JAMA 2005;293(18):2257-2264.
7. Moylan KC, Binder EF. Falls in older adults: risk assessment, management and prevention. Am J Med 2007;120 (6):493.e l-6.
8. Dhesi JK, Jackson SH, Bearne LM, et al. Vitamin D supple-mentation improves neuromuscular function in older people who fall. Age Ageing 2004;33(6):589-595.
9. Zamboni M, Zoico E, Tosoni P, et al. Relation between vita-min D, physical performance, and disability in elderly persons. J Gerontol A Biol Sci Med Sci 2002;57(1):M7-11.
10. Kwon J, Suzuki T, Yoshida H, Kim H, Yoshida Y, Iwasa H. Concomitant lower serum albumin and vitamin D levels are as-sociated with decreased objective physical performance among Japanese community-dwelling elderly. Gerontology 2007;53 (5):322-328.
11. Faulkner KA, Cauley JA, Zmuda JM, Landsittel DP, Newman AB, Studenski SA. Higher 1,25-dihydroxyvitamin D3 concen-trations associated with lower fall rates in older community-dwelling women. Osteoporos Int 2006;17(9): 318-1328.
12. Graafmans WC, Ooms ME, Hofstee HM, Bezemer PD, Bouter LM, Lips P. Falls in the elderly. A prospective study of risk fac-tors and risk profiles. Am J Epidemiol 1996;143(11):1129-1136.
13. Lips P, Graafmans WC, Ooms M Bezemer PD, Bouter LM. Vi-tamin D supplementation and fracture incidence in elderly persons. A randomized, placebo-controlled clinical trial. Ann Intern Med 1996;124(4):400-406.
14. Corless D, Dawson E, Fraser F, et al. Do vitamin D supple-ments improve the physical capabilities of elderly hospital pa-tients?. Age Ageing 1985;14 (2):76-84.
15. Tinetti ME. Performance-oriented assessment of mobility problems in elderly patients. JAGS 1986;34 (2):119-126.
16. Ware JE, Kosinski M, Gandek B. SF-36® Health Survey: Ma-nual and Interpretation Guide. Lincoln RI: QualityMetric In-corporated, 1993, 2000.
17. Peacock M. Effects of calcium and vitamin D insufficiency on the skeleton. Osteoporos Int 1998;8(suppl 2):45-51.
18. Morley JE. Falls–where do we stand?. Mo Med 2007;104(1): 63-67.
19. Verreault R, Semba RD, Volpato S, Ferrucci L, Fried LP, Gu-ralnik JM. Low serum vitamin D does not predict new disabi-lity or loss of muscle strength in older women. J Am Geriatr Soc 2002;50(5):912-917.
20. Latham NK, Anderson CS, Reid IR. Effects of vitamin D supp-lementation on strength, physical performance, and falls in ol-der persons: a systematic review. J Am Geriatr Soc 2003; 51(9):1219-1226.
21. Latham NK, Anderson CS, Lee A, et al. A randomized control-led trial of resistance exercises and vitamin D in hospitalized frail elderly: The Frailty Interventions Trial in Elderly Subjects (FITNESS). J Am Geriatr Soc 2003;51(3):291-299.
22. Bischoff-Ferrari HA, Dawson-Hughes B, Willett WC, et al. Effect of vitamin D on falls. JAMA 2004; 291(16):1999-2006.
23. Stein MS, Wark JD, Scherer SC, et al. Falls relate to vitamin D and parathyroid hormone in an Australian nursing home and hostel. J Am Geriatr Soc 1999;47(10):1195-1201.
24. Mowe M, Haug E, Bohmer T. Low serum calcidiol concentra-tion in older adults with reduced muscle funcconcentra-tion. J Am Geri-atr Soc 1999;47(2):220-226.
25. Linnebur SA, Vondracek SF, Vande Griend JP, Ruscin JM, McDermott MT. Prevalence of vitamin D insufficiency in el-derly ambulatory outpatients in Denver, Colorado. Am J Geri-atr Pharmacother 2007;5(1):1-8.
Düzeltme
11/1 2008 Say›m›zda “‹zmir Huzurevlerindeki Yafll›larda Fekal ‹nkontinans S›kl›¤› ve Yaflam Kalitesi Üzerine Etkisi” Bafll›kl› Makalede araflt›rmac›lardan Uzm. Dr. Nil TEK‹N’in ad› sehven yer almam›flt›r. Düzeltir, özür dileriz.
