Örgütsel Demokrasi ile Örgütsel Sinizm Aras›ndaki
‹liflki: Ö¤retim Elemanlar› Üzerine Bir Araflt›rma
The Relationship between Organizational Democracy and Organizational Cynicism: A Study on Academic Staff
Zübeyde Çopur1 , Gülsün Atanur Baskan2
1ODTÜ Gelifltirme Vakf› Okullar›, Ankara 2Okan Üniversitesi, E¤itim Fakültesi, ‹stanbul
İD İD
Ö
Ö
rgütlerin önceden belirlenen amaçlar›n›gerçeklefl-tirerek etkili ve verimli bir flekilde varl›klar›n› sür-dürebilmelerinde, iflgörenlerin örgütlerine iliflkin tutumlar›n›n önemli bir rol oynad›¤› düflünülmektedir. Bir ifl-görenin bulundu¤u örgüte olan tutumunun ise örgütteki
de-mokratik çal›flma ortam›n›n varl›¤›yla ilgili oldu¤u söylenebi-lir. ‹flgörenler; örgütlerinde söz sahibi olabilmeyi, kararlara kat›labilmeyi, yetki devralabilmeyi istemektedirler (Coflan ve Gülova, 2014). Alt›nkurt’a (2013) göre yönetenler taraf›ndan tercih edilen güç kaynaklar›, karar verme süreçleri, yetki ve
Bu araflt›rmada, ö¤retim elemanlar›n›n örgütsel demokrasi ile örgütsel siniz-me iliflkin görüflleri aras›ndaki iliflkinin incelensiniz-mesi amaçlanm›flt›r. Araflt›r-maya Ankara’daki çeflitli üniversitelerde görev yapmakta olan 472 ö¤retim eleman› kat›lm›flt›r. Veri toplama araçlar› olarak Tutar, Tuzcuo¤lu ve Alt›-nöz’ün (2009) gelifltirdi¤i “Örgütsel Demokrasi Ölçe¤i” ile Brandes, Dhard-wadkar ve Dean (1999) taraf›ndan gelifltirilen “Örgütsel Sinizm Ölçe¤i” kul-lan›lm›flt›r. Verilerin analizinde t testi, dirençli (robust) Welch’in t testi, Tamhane’in T2 çoklu karfl›laflt›rma testi, Kruskal-Wallis H testi, nonpara-metrik çoklu karfl›laflt›rma testi, ANOVA (tek yönlü varyans analizi), Schef-fe (post-hoc) testi ve Pearson korelasyonu kullan›lm›flt›r. Ölçeklerin yap› ge-çerli¤i, do¤rulay›c› faktör analizi (DFA) ile s›nanm›fl ve güvenirli¤i için Cronbach alfa katsay›lar› hesaplanm›flt›r. Araflt›rman›n sonucunda ö¤retim elemanlar›n›n örgütsel demokrasiye iliflkin görüfllerinin orta düzeyin üzerin-de, örgütsel sinizm tutumlar›n›n biliflsel ve duyuflsal boyutta düflük, davran›fl-sal boyutta ise orta düzeyde oldu¤u rapor edilmifltir. Kat›l›mc›lar›n, örgütsel demokrasiye iliflkin görüfllerinin cinsiyet de¤iflkenine göre farkl›laflmad›¤› ancak medeni durum, görev yap›lan üniversite, akademik kadro unvan› de-¤iflkenlerine göre farkl›laflt›¤› saptanm›flt›r. Kat›l›mc›lar›n cinsiyet de¤iflkeni-ne göre sadece davran›flsal sinizm boyutuna iliflkin görüfllerinde anlaml› bir farkl›l›k oldu¤u görülürken, unvan ve görev yap›lan üniversite de¤iflkenleri-ne göre örgütsel sinizmin tüm alt boyutlar›na iliflkin görüfllerinin anlaml› bir flekilde farkl›laflt›¤› belirlenmifltir. Kat›l›mc›lar›n örgütsel demokrasiye iliflkin görüflleri ile biliflsel ve duyuflsal sinizm tutumlar› aras›nda yüksek düzeyde negatif yönlü, istatistiksel olarak anlaml› bir iliflki tespit edilmifl, örgütsel de-mokrasi alg›s› ile davran›flsal sinizm aras›nda orta düzeyde negatif yönlü, is-tatistiksel olarak anlaml› bir iliflkinin bulundu¤u saptanm›flt›r.
Anahtar sözcükler:Ö¤retim eleman›, örgütsel demokrasi, örgütsel si-nizm.
This study aims to investigate the relationship between organizational democracy and organizational cynicism as determined through academic staff opinions. 472 academic staff working in Ankara participated in the study. The data collection tools were the “Organizational Democracy Scale” devel-oped by Tutar, Tuzcuo¤lu, and Alt›nöz (2009), and the “Organizational Cynicism Scale” developed by Brandes, Dharwadkar, and Dean (1999). The data were analyzed by applying the t-test, Welch’s t-test, Tamhane’s T2 test, Kruskal-Wallis H test, nonparametric multiple comparison test, one-way ANOVA, Scheffe test of post-hoc tests, and the Pearson correlation. The construct validity of the scales was tested through confirmatory factor analy-sis, and the Cronbach’s alpha values were calculated for the internal reliabil-ity. It was found that the academics perceived moderate levels of organiza-tional democracy; lowest levels of organizaorganiza-tional cynicism in the cognitive and affective dimensions, and moderate levels in the behavioral sub-dimension. It was determined that the participants’ views on organizational democracy did not differ by the gender variable, but differed by the variables of the marital status, current university and the academic position title. While there was a significant difference in the opinions of the participants regard-ing the behavioral cynicism sub-dimension by the gender variable, their opinions about all the sub-dimensions of organizational cynicism differed significantly by the university variable. In addition, a high, negative and sta-tistically significant relationship was found between academics’ perception of organizational democracy and organizational cynicism attitudes in the cogni-tive and affeccogni-tive sub-dimensions; and a moderate, negacogni-tive and statistically significant relationship between their perception of organizational democra-cy and organizational democra-cynicism attitudes in the behavioral sub-dimensions.
Keywords: Academic staff, organizational cynicism, organizational democracy.
‹letiflim / Correspondence:
Prof. Dr. Gülsün Atanur Baskan Okan Üniversitesi, E¤itim Fakültesi,
Yüksekö¤retim Dergisi / Journal of Higher Education (Turkey), 10(1), 61–72. © 2020 Deomed Gelifl tarihi / Received: Temmuz / July 23, 2018; Kabul tarihi / Accepted: Nisan / April 8, 2019
Bu makalenin at›f künyesi / Please cite this article as: Çopur, Z., & Atanur Baskan, G. (2020). Örgütsel demokrasi ile örgütsel sinizm aras›ndaki iliflki: Ö¤retim elemanlar› üzerine bir araflt›rma. Yüksekö¤retim Dergisi, 10(1), 61–72. doi:10.2399/yod.19.008
sorumluluk da¤›t›m›, yönetilenlerin davran›fllar› üzerinde önemli bir etki oluflturmaktad›r. Yöneten ve yönetilenin aç›k ve çok yönlü bir iletiflim içinde oldu¤u demokratik örgütler-de; bireysel özgürlü¤e, sayg›ya ve eflitli¤e önem verilmektedir. Aksi söz konusu oldu¤unda, örgüt içinde örgüte karfl› olum-suz tutumlar›n geliflmesi olas›d›r (Yetim ve Ceylan, 2011). Bu olumsuz düflünce ve tutumlar›n en bafl›nda ise bireyin örgütü-ne karfl› gelifltirdi¤i olumsuz bir tutum olan sinizm olgusu gel-mektedir (Dean, Brandes ve Dharwadkar, 1998; Gül ve A¤›-röz, 2011).
Demokratikleflmenin önemli görüldü¤ü örgütlerden biri olan yüksekö¤retim kurumlar›nda, kat› kurallar esneklefltiril-di¤inde, hiyerarfli duvarlar› afl›ld›¤›nda, ayr›l›klara sayg› ve hoflgörüyle bak›ld›¤›nda daha yarat›c› düflüncelerin filizlene-ce¤i ve bilimsel çal›flmalar›n yo¤unluk kazanaca¤› düflünül-mektedir. Bu durumda, üzerlerinde oldukça çok ifl yükü bulu-nan ö¤retim elemanlar›na gerekli demokratik haklar›n tan›n-mas›, kendilerinin özgür düflünme yeteneklerini gelifltirmele-rine izin verilmesi, kurumlar›nda söz sahibi olmalar›n›n sa¤-lanmas›, bu bireylerin örgütlerine karfl› olumsuz tutum sergi-lemelerini önleyecek ve üretkenliklerini art›racakt›r (Ar›öz, 1996; Usluata, 1996). Bununla birlikte, demokratik olamayan akademik örgütlerde, özellikle ifl yo¤unlu¤unun artt›¤› dö-nemlerde, akademikler örgütlerine karfl› negatif tutum sergi-leyebilecek (Gün, 2015), yönetimin demokratik olmayan key-fi uygulamalar› oldu¤unda sinizm ortaya ç›kabilecektir (Kan-ter ve Mirvis, 1989; Ramaley, 2002).
Örgütlerde demokrasinin varl›¤› ile birlikte paydafl kat›l›-m›n›n artmas› daha iyi kararlar›n al›nmas›n› sa¤lamakta bu da örgütsel verimlili¤in artmas›na, çal›flanlar›n kendilerine daha fazla de¤er vermesine ve kendilerini gerçeklefltirmelerine im-kan vermektedir (Lansbury, 2009). Ö¤retim elemanlar›n›n bilim üretebilmeleri ve ö¤retim faaliyetlerini yürütebilmeleri için üniversitelerde özgür, demokratik ve yeniliklere aç›k bir ortam›n oluflturulmas› zaruri bir ihtiyaç olarak görülmektedir. Demokratik çal›flma ortam›n›n varl›¤›, bireysel özgürlü¤e, sayg›ya ve eflitli¤e önem verilmesi, aç›kl›k ve fleffafl›¤›n bulun-mas› gibi faktörlerin ö¤retim elemanlar›n›n düflüncelerini öz-gürce ifade edebilmesi, ifl doyumu yüksek bireyler olabilmele-ri, çal›flt›klar› örgüte güven ve ba¤l›l›k duymalar› için önemli bileflenler oldu¤u düflünülmektedir. Bu ba¤lamda, ö¤retim elemanlar›n›n örgütsel demokrasi alg›lar›n›n belirlenerek, ör-gütsel demokrasinin detayl› bir flekilde tan›mlanmas›n›n, uy-gun yönetim modellerinin tespit edilmesi ve örgütsel demok-rasi alg›s›n›n düflük oldu¤u durumlarda örgütsel sinizm gibi olas› sonuçlar›na yönelik tedbirlerin al›nmas›n›n, yüksekö¤re-tim kurumlar›na ve dolay›s›yla da e¤iyüksekö¤re-tim sistemine yararlar› aç›s›ndan önemli oldu¤u de¤erlendirilmifltir.
Örgütsel Demokrasi
Demokrasi, genellikle devletlerin yönetim biçimi olarak al-g›lan›p devletlerin etkinlik alan›na özgü bir kavram olarak yo-rumlansa da asl›nda demokrasi için kolektif her çeflit örgütün yönetim fleklidir denebilir (Toktok, 2010). Bu ba¤lamda örgüt-sel demokrasiyi de demokrasinin örgüt düzeyinde uygulanmas› fleklinde tan›mlamak mümkündür. Siyasi demokrasinin bir iz-düflümü olarak görülen örgütsel demokraside, örgüt üyelerinin yönetime kat›lmalar› esast›r. Daha etkili kararlar›n al›nabilmesi için iflgörenlerin; stratejik, taktiksel ve operasyonel kararlara ka-t›l›mlar›n›n gereklili¤i de savunulmaktad›r (Kerr, 2004; Weber, Unterrainer ve Schmid, 2009; Yazdani, 2010).
Farkl› ekonomik, sosyal ve kültürel koflullardan etkilenen demokrasi anlay›fllar›n›n çeflitli örgütsel demokrasi modelleri do¤urmas› ola¤and›r. Clegg (1951) bu modelleri dan›flmal›
yöne-tim, kat›lmal› yönetim ve özyönetim olarak üç gruba ay›rmaktad›r.
Dan›flmal› yönetimde, yöneticiler karar almadan önce iflgören-lerin görüfliflgören-lerini al›r ama bu görüflleri uygulama zorunluluklar› yoktur. Kat›lmal› yönetimde, iflgörenlerin kendileriyle ilgili ka-rarlar›n al›nmas›nda yönetime fiilen kat›ld›klar› görülür. Özyö-netim modelinde ise iflgörenlerin yöÖzyö-netimi tamamen üstlendik-leri görülür. Tüm bu örgütsel demokrasi modelüstlendik-leri, klasik yak-lafl›mlarla karfl›laflt›r›ld›¤›nda, kontrol ve karar verme sürecinde-ki kat›l›mc›l›¤›n verimlilik ve ürün kalitesi üzerinde daha olum-lu bir etki yaratt›¤› söylenebilir (Sesil, 2006, s. 587–607). Yöne-time kat›lman›n uyguland›¤› örgütlerde maliyetin düfltü¤ü, sa-vurganl›¤›n azald›¤› ve kalitenin yükseldi¤i yönünde bulgular elde edilmifltir (Ünsal, 2002). Ayr›ca hisse senetleri yolu ile ifl-görene mülkiyetten pay verilmesi gibi örgütsel demokrasinin ekonomik teflvik amaçl› uygulamalar› da toplum refah› aç›s›n-dan iyi bir sosyal adalet arac› olarak görülebilir (Bozkurt, 2011).
Örgütsel demokrasiyi insan kaynaklar› ile ilgili yararl› so-nuçlar› aç›s›ndan ele alan baz› araflt›rmac›lar›n bulgular› flu fle-kildedir (Drucker, 2003; Gardell, 1991’den akt. Bozkurt, 2011; Gray ve Starke, 1984; Hyman ve Mason, 1995; Kauffeld, 2006; Melman, 2001): Demokratik ve kat›l›mc› iklime sahip örgütler-de ifl stresi azal›rken ifl tatmininin artmas› mümkündür. ‹fle ya-banc›laflman›n azalaca¤›, ifl ile özdeflleflmelerinin ise h›zlanaca¤› savunulmaktad›r. Benzer flekilde yüksekö¤retim kurumlar›nda da yöneticilerin adil olmas›, hesap verebilme kültürünün gelifl-mifl olmas› ve ülkenin gelece¤ini flekillendiren ö¤retim eleman-lar›n›n kararlara kat›lmas›, elefltirilerinin dikkate al›nmas› yuka-r›da s›ralanan yararlar›n ortaya ç›kmas› aç›s›ndan önemlidir. Bu ba¤lamda yüksekö¤retim kurumlar›ndaki örgütsel demokrasi alg›s›n›n, bireyin çal›flt›¤› yere karfl› negatif tutumu olarak ta-n›mlanan örgütsel sinizm ile iliflkisi incelenmeye de¤erdir. Bu nedenle bu çal›flmada üzerinde durulan di¤er bir konu da örgüt-sel sinizm olmufltur.
Örgütsel Sinizm
Sinizm kavram›n›n temellerinin M.Ö. 500 y›llar›nda, Antik Yunandaki “sinik” kavram›ndan türedi¤i kabul edilmektedir (Kasalak ve Aksu, 2014). Genel olarak sinizm bireyin davran›fl-lar›yla ilgili olumsuz düflünceleri bar›nd›rd›¤› bir kiflilik özelli¤i olarak belirtilirken örgütsel sinizm ise bireyin çal›flt›¤› kuruma karfl› zamanla gelifltirdi¤i olumsuz bir tutumdur (Gün, 2015). Abraham’›n (2000) da belirtti¤i gibi sinizm, bireyin kendi kifli-li¤iyle ilgili sebeplere odaklan›rken örgütsel sinizmin oluflmas›-na ise çal›fl›lan kurum içi unsurlar sebep olmaktad›r. Bundand›r ki örgütsel sinizm tutumuna sahip iflgörenler, yönetimlerini ve ifl arkadafllar›n› küçümsemekte, onlar› bencillikle suçlamakta ve çal›flt›klar› kurumlar›na karfl› negatif bir tutum içerisine girmek-tedirler (Dean vd., 1998).
Birçok çal›flmada oldu¤u gibi (Brandes, Dharwadkar ve De-an, 1999; Gün ve Atanur-BaskDe-an, 2017; Johnson ve O’Leary-Kell, 2003; Kanbur ve Kanbur, 2015; Nafei ve Kaifi, 2013; Öz-gen ve Turunç, 2017; Rehan, Iqbal, Fatima ve Nawab, 2017; Thomas ve Gupta, 2018; Torun, 2016) bu çal›flmada da örgüt-sel sinizm; biliflörgüt-sel, duyuflsal ve davran›flsal boyutlarda ele al›n-maktad›r. Örgütsel sinizmin ilk boyutu olan biliflsel boyutta ör-gütün adalet, dürüstlük ve samimiyetten yoksun oldu¤u inanc›-na vurgu yap›lmaktad›r. Bu iinanc›-nanç da iflgörenleri, örgüt taraf›n-dan kendilerine ihanet edildi¤i düflüncesine sevk etmektedir (Kutanis ve Dikili, 2010). Duyuflsal sinizm boyutunda kiflilerde sinirlenme, öfke, endiflelenme, sayg›s›zl›k, utanma, nefret, nef-ret etme, ahlaki bozulma gibi uçlarda tepkiler görülebilmekte-dir (Abraham, 2000; Kutanis ve Dikili, 2010; Mishra ve Spreit-zer, 1998). Davran›flsal sinizm boyutu ise çal›fl›lan örgüte karfl› olumsuz davran›fllar sergileme e¤ilimini ifade etmektedir (‹nce-o¤lu, 2010). Bu boyuta göre sinikler, söz ya da hareketleriyle afla¤›lama, alayc› espriler yapma, flikayet ve elefltiride bulunma, anlaml› bak›flma ve küçümser bir ifade ile gülümseme, örgütün gelece¤ine yönelik karamsar davran›fllar söz konusudur (Bran-des vd., 1999; Dean vd.,1998).
‹leri düzeyde alg›lanan örgütsel sinizmin hem iflgörene hem de örgüte karfl› pek çok olumsuz sonuçlar› bulunmaktad›r. Bi-reysel sonuçlar›n bafl›nda nevrotik ve duyuflsal bozukluklar, bu-nal›m, uyku problemi, duygusal çöküntü ve hayal k›r›kl›¤› ile birlikte kalp ve damar hastal›klar›, alkol ve sigara kullan›m›, ki-lo problemi gibi psikoki-lojik, fizyoki-lojik ve davran›flsal belirtiler yer almaktad›r (Gün, 2015; Kala¤an, 2009). Örgütsel sinizmin örgüt aç›s›ndan sonuçlar› incelendi¤inde ise örgütsel ba¤l›l›kta, örgütsel vatandafll›kta ve ifl doyumunda azalma görülürken; adaletsizlik ve güvensizlikte, yabanc›laflmada ve tükenmifllikte artma görülmektedir (Abraham, 2000; Andersson ve Bateman, 1997; Chrobot-Mason, 2003; Gün ve Atanur-Baskan 2017; Simha, Elloy ve Huang, 2014; Turner ve Valentine, 2001; Tür-köz, Polat ve Coflar, 2013; Yetim ve Ceylan, 2011). Alanyaz›n
incelendi¤inde örgütsel sinizme neden olan farkl› etkenlerin ol-du¤u görülmektedir. Yanl›fl yönetilen de¤iflim çabalar›, afl›r› stres ve rol yükü, kiflisel ve örgütsel beklentilerin karfl›lanama-mas›, yetersiz sosyal destek, rekabete karfl›n yetersiz düzeyde terfi, amaç çat›flmas›, artan örgütsel karmafl›kl›k, karar almada etkili olma düzeyinin düflüklü¤ü, iletiflim problemi, psikolojik sözleme ihlalleri ve iflten ç›karma, sinizmin nedenlerinden baz›-lar›d›r (Baz, Kaya ve Savafl, 2011).
‹flgörenlerde sinik davran›fllara neden olan önemli belirleyi-cilerden birinin ise örgütsel güç tercihleri oldu¤u söylenebilir. Alt›nkurt’a (2013) göre yöneticilerin tercih ettikleri güç kaynak-lar›, karar verme süreçleri, yetki ve sorumluluk da¤›t›m› çal›flan-lar›n davran›fllar› üzerinde önemli bir etkiye sahiptir. Bu du-rumda sinizmin olumsuz sonuçlar›yla karfl›laflmamak için ör-gütsel demokrasinin önemi bir kez daha vurgulanabilir. Örgüt-sel demokrasinin egemen oldu¤u örgütlerde örgütÖrgüt-sel sinizme daha az rastlan›laca¤› düflünülmektedir. Buradan hareketle bu çal›flmada, demokratikleflmenin önemli görüldü¤ü örgütlerden birisi olan yüksekö¤retim kurumlar›nda, görev yapan ö¤retim elemanlar›n›n örgütsel demokrasi ve örgütsel sinizm düzeyleri aras›ndaki iliflkinin incelenmesi amaçlanm›flt›r. Bu kapsamda Ankara ilinde bulunan yedi farkl› vak›f ve devlet üniversitesinin çeflitli fakültelerinde görev yapan ö¤retim elemanlar›yla yürütü-len bu çal›flmada flu sorulara yan›t aranm›flt›r:
Ö¤retim elemanlar›n›n örgütsel demokrasi ve örgütsel si-nizm alg›lar› ne düzeydedir?
Ö¤retim elemanlar›n›n örgütsel sinizm tutumlar› ile örgüt-sel demokrasi alg›lar› aras›nda istatistikörgüt-sel olarak anlaml› bir iliflki bulunmakta m›d›r?
Ö¤retim elemanlar›n›n örgütsel demokrasi ve örgütsel si-nizm alg›lar› cinsiyet, medeni durum, görev yapt›¤› üniver-site, akademik kadro unvan› de¤iflkenlerine göre farkl›lafl-makta m›d›r?
Yöntem
Bu araflt›rma iliflkisel tarama modelinde desenlenmifltir. Bu kapsamda elde edilen veriler nicel teknikler kullan›larak analiz edilmifltir.
Evren ve Örneklem
Araflt›rman›n evrenini, Ankara’daki üniversitelerde görev yapmakta olan toplam 14.121 ö¤retim eleman› (Profesör, Do-çent, Yard›mc› DoDo-çent, Araflt›rma Görevlileri) oluflturmaktad›r. Araflt›rmada evren yerine, evreni temsil edece¤i düflünülen bir örneklem üzerinde çal›fl›lm›flt›r. Bu do¤rultuda örneklem χ2
=3.84 (.05 düzeyinde), p=0.50 ve d=0.05 dikkate al›narak he-saplanm›flt›r. Buna göre evrenin 374 ö¤retim eleman›ndan olu-flan bir örneklemle temsil edilebilece¤i belirlenmifltir.
Araflt›r-man›n örneklemini 2016–2017 ö¤retim y›l›nda Ankara’da At›-l›m Üniversitesi, Baflkent Üniversitesi, Çankaya Üniversitesi, Hacettepe Üniversitesi, Orta Do¤u Teknik Üniversitesi (OD-TÜ), Türk E¤itim Derne¤i Üniversitesi (TED), Türkiye Oda-lar ve BorsaOda-lar Birli¤i Üniversitesi’nde (TOBB) görev yapan 472 ö¤retim eleman› oluflturmaktad›r. Örneklem içerisindeki a¤›rl›klar›na göre Baflkent Üniversitesi’nden 97, Çankaya Üni-versitesi’nden 81, Hacettepe ÜniÜni-versitesi’nden 120, OD-TÜ’den 130, At›l›m, TED ve TOBB Üniversitelerinden 44 ö¤-retim eleman› olmak üzere örneklemin üniversitelere göre da-¤›l›m› belirlenmifltir. Tüm bu üniversiteler içinde E¤itim Fa-kültelerinden 119, Fen-Edebiyat FaFa-kültelerinden 82, ‹ktisadi ve ‹dari Bilimler Fakültelerinden 108, Mühendislik Fakültele-rinden 121, Mimarl›k ve ‹letiflim FakülteleFakültele-rinden ise 42 ö¤re-tim eleman› örneklem olarak saptanm›flt›r. Araflt›rmaya kat›lan-lar›n kadro unvankat›lan-lar›na göre da¤›l›m›na bak›larak 126 Profesör, 109 Doçent, 124 Yard›mc› Doçent ve 113 Araflt›rma Görevli-sinden oluflan örneklem uygun bulunmufltur. Araflt›rmaya kat›-lan 472 kat›l›mc›n›n 242’si (%51.3) kad›n, 230’u (%48.7) erkek-tir. Kat›l›mc›lar›n yafl da¤›l›m› incelendi¤inde 60’›n›n (%12.7) 29 yafl alt›, 89’unun (%18.9) 29–34 yafl, 76’s›n›n (%16.1) 35–40 yafl, 72’sinin (%15.3) 41–46 yafl, 70’inin (%14.8) 47–52 yafl, 51’inin (%10.8) 53–58 yafl, 54’ünün (%11.4) 59 ve üzeri yafl grubundaki ö¤retim elemanlar›ndan olufltu¤u belirlenmifltir. Ayr›ca, 472 kat›l›mc›dan 281’ünün (%59.5) evli, 191’unun (%40.5) ise bekâr oldu¤u tespit edilmifltir.
Veri Toplama Araçlar›
Bu araflt›rmada veri toplama arac› olarak kiflisel bilgi for-mu, “Örgütsel Demokrasi Ölçe¤i” ve “Örgütsel Sinizm Ölçe-¤i” kullan›lm›flt›r. Ö¤retim elemanlar›n›n demografik bilgile-rini elde etmek amac›yla oluflturulan kiflisel bilgi formunda; cinsiyet, yafl, medeni durum, çal›fl›lan üniversite ve fakülte, akademik unvan, k›dem, bulundu¤u kurumda çal›flma süresi ile ilgili sorular bulunmaktad›r.
Veri toplama araçlar›ndan “Örgütsel Demokrasi Ölçe¤i”, Tutar, Tuzcuo¤lu ve Alt›nöz (2009) taraf›ndan gelifltirilmifl olup “hiç kat›lm›yorum” ve “tamamen kat›l›yorum” aral›¤›nda de¤iflen 5’li Likert tipindedir. Ölçek, farkl› araflt›rmalarda (Ak-sel, 2013; Tutar vd., 2009) farkl› faktör yap›lar› gösterdi¤inden, bu araflt›rma kapsam›nda elde edilen veriler üzerinde faktör ya-p›s›n›n de¤erlendirilmesi ve faktör yap›s›nda görülen farkl›lafl-ma nedeniyle aç›mlay›c› faktör analizi yap›larak yap› geçerli¤i kan›t›n›n elde edilmesi gereklili¤i do¤mufltur. Aç›mlay›c› faktör analizi yöntemi olarak temel bileflenler analizi seçilmifltir. Veri-lerin temel bileflenler analizine uygunlu¤unu inceleyen Bartlett testi sonucu .001 düzeyinde anlaml› sonuç vermifltir ve Kaiser-Meyer-Olkin (KMO) katsay›s› .976 bulunmufltur. Tabachnick ve Fidell’e (2013) göre iyi bir faktör analizi için KMO de¤eri
.60 ve üzerinde olmal›d›r. Bartlett testi ise anlaml› sonuçlar ver-melidir. Ölçekteki maddelere iliflkin faktör yükleri, faktörlerin özde¤erleri ve varyans› aç›klama miktarlar› incelendi¤inde var-yans›n %57.7’sini aç›klayan tek boyutlu bir yap›n›n var oldu¤u görülmektedir. 46 maddeden oluflan ölçekte maddelerin faktör yükleri .412 ile .874 aral›¤›nda de¤iflmektedir. Stevens’a (2009) göre maddelerin faktör yük de¤erleri .40’›n üzerinde olmal›d›r. Güvenirlik kan›t› belirlemek amac›yla hesaplanan Cronbach al-fa tek boyutlu ölçek için .98 olarak bulunmufltur. Schmitt (1996), Cronbach alfa katsay›s›n›n .70 üzerinde olmas›n›n ye-terli olaca¤›n› belirtmifltir.
Araflt›rma kapsam›nda kullan›lan “Örgütsel Sinizm Ölçe-¤i” ise Brandes ve di¤erleri (1999) taraf›ndan gelifltirilmifl ve Kala¤an (2009) taraf›ndan Türkçe’ye uyarlanm›flt›r. 13 mad-deden oluflan ölçek “hiç kat›lm›yorum” ve “tamamen kat›l›yo-rum” aral›¤›nda de¤iflen 5’li Likert tipindedir. Örgütsel si-nizm ölçe¤i biliflsel, duyuflsal ve davran›flsal olmak üzere üç boyuttan oluflmaktad›r. Bu araflt›rma kapsam›nda elde edilen boyutlar›n do¤rulan›p do¤rulanmad›¤›n› belirlemek amac›yla do¤rulay›c› faktör analizi uygulanm›flt›r. Do¤rulay›c› faktör analizi gerçeklefltirilirken uyum indekslerinin yeterli bulun-mamas› üzerine 12. ve 13. maddeler aras›nda modifikasyon yap›lm›flt›r. Sonuçta elde edilen uyum indeksleri [χ2
/sd=2.25, RMSEA=.077, GFI=.91, AGFI=.87] yeterli bulunmufltur. Analiz sonucunda bütün de¤erler .05 düzeyinde anlaml› bu-lunmufl ve böylece ölçe¤in üç faktörlü yap›s› do¤rulanm›flt›r. Elde edilen verilerin güvenirli¤ini de¤erlendirmek amac›yla Cronbach alfa katsay›lar› hesaplanm›flt›r. Sonuçta biliflsel bo-yut için .93, duyuflsal bobo-yut için .96, davran›flsal bobo-yut için ise .82 güvenirlik katsay›s› elde edilmifltir.
Verilerin ‹fllenmesi ve Çözümlenmesi
Kat›l›mc›lardan toplanan veriler, SPSS 22.0 program› kulla-n›larak analiz edilmifltir. Veriler analiz edilmeden önce kay›p veriler incelenmifltir. 3 kiflinin verilerinde kay›p oldu¤unun be-lirlenmesi ve kay›p veri oran›n›n oldukça düflük olmas› nedeniy-le bahsedinedeniy-len 3 kifli araflt›rma kapsam› d›fl›nda b›rak›lm›flt›r. “Örgütsel Demokrasi Ölçe¤inde” olumsuz maddeler dönüfltü-rülmüfl (29, 41, 42, 43 ve 44. maddeler) ve ard›ndan “Örgütsel Demokrasi Ölçe¤inin” faktör yap›s›n›n belirlenmesi amac›yla aç›mlay›c› faktör analizi uygulanm›flt›r. Bu do¤rultuda “Örgüt-sel Demokrasi Ölçe¤i” için toplam puan al›nm›flt›r. “Örgüt“Örgüt-sel Sinizm Ölçe¤i” için ise biliflsel, duyuflsal ve davran›flsal boyutla-r› için toplam puanlar hesaplanm›flt›r. Örgütsel Sinizm Ölçe¤i alt boyutlar› ve Örgütsel Demokrasi Ölçe¤i için hesaplanan toplam puanlar üzerinden z de¤erleri arac›l›¤› ile uç veriler in-celenmifltir. z de¤erlerinin -3 ile +3 aral›¤› aras›nda yer almas› nedeniyle veride tek de¤iflkenli uç de¤er bulunmad›¤› sonucuna ulafl›lm›flt›r. Araflt›rma kapsam›nda elde edilen veriler üzerinde
güvenirli¤e kan›t sa¤lamak amac›yla Örgütsel Sinizm Ölçe¤i alt boyutlar› ve Örgütsel Demokrasi Ölçe¤i için Cronbach alfa kat-say›lar› hesaplanm›flt›r.
Ö¤retim elemanlar›n›n alg›lanan örgütsel sinizm (boyutlara göre) ve demokrasi düzeylerini incelemek amac›yla betimsel is-tatistikler (ortalama, standart sapma, maksimum ve minimum de¤erler) hesaplanm›flt›r. Örgütsel sinizmin biliflsel, duyuflsal, davran›flsal boyutlar› ve örgütsel demokrasiye göre üniversiteler aras›ndaki fark incelenirken TOBB, TED ve At›l›m Üniversi-telerinden kat›l›mc›lar›n az olmas› nedeniyle bu üniversiteler fark testine dahil edilmemifltir.
Cinsiyetlerine ve medeni durumlar›na göre ö¤retim ele-manlar›n›n örgütsel sinizm alt boyutlar›ndan ve örgütsel demokrasi ölçe¤inden ald›klar› puanlar›n çarp›kl›k katsay›lar›n›n -1 - +-1 aral›¤›nda (Leech, Barrett ve Morgan, 2005, s. 28) ve ba-s›kl›k katsay›lar›n›n ise -1 - +1 aral›¤›nda olmas› (George ve Mallery, 2001, s. 86) tek de¤iflkenli normallik varsay›m›n›n kar-fl›land›¤›n› göstermifl, kat›l›mc›lar›n bu ölçeklerden ald›klar› pu-anlar›n de¤iflimi t testi arac›l›¤›yla incelenmifltir. Üniversiteye göre ö¤retim elemanlar›n›n örgütsel sinizmin biliflsel ve davra-n›flsal alt boyutlar›ndan ve örgütsel demokrasi ölçe¤inden ald›k-lar› puanlar tek de¤iflkenli normallik varsay›m›n›n karfl›larken, duyuflsal boyutu için ise çarp›kl›k ve bas›kl›k katsay›lar›n›n uy-gun aral›klar›n d›fl›nda olmas› tek de¤iflkenli normallik varsay›-m›n›n karfl›lanmad›¤›n› göstermifltir. Ö¤retim elemanlar›n›n çal›flt›klar› üniversiteye göre örgütsel demokrasi ve biliflsel ve davran›flsal sinizm düzeylerinin de¤iflimi tek yönlü varyans ana-lizi (ANOVA) kullan›larak incelenirken, duyuflsal sinizm düzey-lerinin de¤iflimi ise Kruskal-Wallis H testi kullan›larak belirlen-mifltir. Örgütsel demokrasi ve biliflsel ve davran›flsal sinizm dü-zeylerindeki gruplar aras› farkl›l›klar Scheffe testi ile incelen-mifl, duyuflsal sinizm düzeyindeki gruplar aras› farkl›l›klar› belir-lemek üzere tüm gruplar nonparametrik çoklu karfl›laflt›rma testi ile ikili flekilde karfl›laflt›r›lm›flt›r. Kat›l›mc›lar›n unvanlar›-na göre örgütsel demokrasi ve örgütsel sinizm düzeylerinin de-¤iflimi, bas›kl›k ve çarp›kl›k katsay›lar› uygun aral›klarda oldu-¤undan tek de¤iflkenli normallik varsay›m›n› karfl›lam›fl olmas›-na ra¤men varyanslar›n homojenli¤i varsay›m›
karfl›lanmad›¤›n-dan Welsh testi kullan›larak incelenmifltir. Gruplar aras› farkl›-l›klar› belirlemek için ise tüm gruplar Tamhane’in T2 testi ile ikili flekilde karfl›laflt›r›lm›flt›r.
Bulgular
Ö¤retim elemanlar›n›n örgütsel demokrasi ve örgütsel si-nizm alg›lar›na iliflkin ortalama ve standart sapma puanlar› ile bu iki de¤iflken aras›ndaki iliflkiyi belirlemek için yap›lan Pear-son korelasyon katsay›lar› TTTTablo 1’de sunulmufltur.
TTTTablo 1’den de görülece¤i üzere ö¤retim elemanlar›n›n örgütsel demokrasi ölçe¤inden ald›klar› puanlar›n ortalamas›-n›n orta düzeyin üzerinde oldu¤u belirlenmifltir (9=3.38).Bu bulgudan hareketle ölçekte kat›l›yorum aral›¤› ile örtüflen ö¤re-tim elemanlar›n›n örgütsel demokrasi alg›lar›n›n biraz yüksek oldu¤u söylenebilir. Ö¤retim eleman›n›n örgütsel sinizm ölçe-¤inin biliflsel boyutundan ald›klar› puanlar›n ortalamas›n›n (9=2.55) kat›lm›yorum aral›¤› ile örtüfltü¤ü, duyuflsal boyutun-dan ald›klar› puanlar›n ortalamas›n›n (9=2.09) kat›lm›yorum aral›¤› ile örtüfltü¤ü ve davran›flsal boyutundan ald›klar› puanla-r›n ortalamas›n›n (9=2.76) karars›z›m aral›¤› ile örtüfltü¤ü gö-rülmektedir. Ö¤retim elemanlar›n›n örgütsel sinizm düzeyleri boyutlar bak›m›ndan karfl›laflt›r›ld›¤›nda en yüksek düzeyin dav-ran›flsal boyutta ortaya ç›kt›¤›; bunu biliflsel ve duyuflsal sinizm boyutlar›n›n takip etti¤i gözlenmifltir. Örgütsel sinizmin olum-suz bir kavram oldu¤u göz önünde bulunduruldu¤unda ö¤retim elemanlar›n›n örgütsel sinizme iliflkin biliflsel ve duyuflsal tu-tumlar›n›n düflük, davran›flsal tutu-tumlar›n›n ise orta düzeyde ol-du¤u belirtilebilir.
Ö¤retim elemanlar›n›n örgütsel demokrasi alg›lar› ile ör-gütsel sinizm ölçe¤inin biliflsel alt boyutu aras›nda yüksek dü-zeyde negatif yönlü anlaml› bir iliflki oldu¤u görülmektedir (r ör-gütseldemokrasi×biliflselsinizm=-.76; p<.01). Benzer flekilde, örgütsel si-nizm ölçe¤inin duyuflsal alt boyutu ile örgütsel demokrasi ara-s›nda yüksek düzeyde negatif yönlü anlaml› bir iliflki oldu¤u gö-rülmektedir (rörgütseldemokrasi×duyuflsalsinizm=-.71; p<.01). Örgütsel si-nizm ölçe¤inin davran›flsal alt boyutu ile örgütsel demokrasi aras›nda ise orta düzeyde negatif yönlü anlaml› bir iliflki oldu¤u görülmektedir (rörgütseldemokrasi×davran›flsalsinizm=-.57; p<.01).
TTTTablo 1.Örgütsel demokrasi ile örgütsel sinizm aras›ndaki iliflkiye iliflkin Pearson korelasyon matrisi ile ölçeklere ait ortalama ve standart sapma puanlar›.
Ölçek 1 2 3 4 Ortalama Standart sapma
1 Örgütsel demokrasi - 3.38 .82
2 Biliflsel sinizm -.76* - 2.55 1.00
3 Duyuflsal sinizm -.71* .64 - 2.09 1.04
4 Davran›flsal sinizm -.57* .52 .70 - 2.76 .96
Kat›l›mc› ö¤retim elemanlar›n›n cinsiyetlerine ve medeni durumlar›na göre örgütsel demokrasi ve örgütsel sinizm düzey-lerinin anlaml› bir farkl›l›k gösterip göstermedi¤ini saptamak amac›yla t testi uygulanm›fl ve bulgular TTTTablo 2’de sunul-mufltur.
TTTTablo 2’de görüldü¤ü üzere ö¤retim elemanlar›n›n ör-gütsel demokrasi alg›lar›n›n cinsiyete göre anlaml› flekilde fark-l›laflmad›¤› (t(470)=-1.188, p>.05) görülmektedir. Buna göre kad›n
(9=3.34) ve erkek (9=3.43) ö¤retim elemanlar›n›n örgütsel de-mokrasi puan ortalamalar› aras›nda istatistiksel olarak anlaml› bir farkl›l›k yoktur. TTT Tablo 2 incelendi¤inde duyuflsal
(t(470)=1.886, p>.05) ve biliflsel sinizm (t(470)=1.892, p>.05)
boyut-lar›nda cinsiyet de¤iflkenine göre istatistiksel olarak anlaml› bir farkl›l›k gözlenmezken, davran›flsal sinizm boyutunda (t(470)=
2.803, p<.05) cinsiyet de¤iflkenine göre anlaml› bir farkl›l›k ol-du¤u tespit edilmifl, kad›nlarda erkeklerden görece daha fazla si-nik tutum gözlemlenmifltir. Fark›n büyüklü¤ünü tespit etmek amac›yla etki büyüklü¤ü (d) hesaplanm›fl ve bu de¤er .26 olarak düflük düzeyde etkiyi göstermektedir.
Ö¤retim elemanlar›n›n örgütsel demokrasi alg›lar›n›n me-deni duruma göre anlaml› flekilde farkl›laflt›¤› [t(470)=3.400,
p=.001<.05] görülmektedir. Buna göre evli ö¤retim
elemanlar›-n›n örgütsel demokrasi alg›lar› (9=3.49), bekar ö¤retim eleman-lar›n›n örgütsel demokrasi alg›lar›ndan (9=3.23) yüksektir. Far-k›n büyüklü¤ünü tespit etmek amac›yla etki büyüklü¤ü (d) he-saplanm›fl ve bu de¤er .3 olarak düflük düzeydeki etkiyi göster-mektedir. Ö¤retim elemanlar›n›n biliflsel sinizm düzeylerinin medeni duruma göre anlaml› flekilde farkl›laflt›¤› (t(470)=-2.489,
p<.05) görülmektedir. Buna göre evli ö¤retim elemanlar›n›n
bi-liflsel sinizm alg›lar› (9=3.46), bekâr ö¤retim elemanlar›n›n bilifl-sel sinizm alg›lar›ndan (9=2.69) düflüktür. Fark›n büyüklü¤ünü tespit etmek amac›yla etki büyüklü¤ü (d) hesaplanm›fl ve bu de-¤er .22 olarak düflük düzeyde bulunmufltur. Ö¤retim elemanla-r›n›n duyuflsal sinizm alg›laelemanla-r›n›n medeni duruma göre anlaml› flekilde farkl›laflt›¤› (t(470)=-3.032, p<.05) görülmektedir. Buna
göre evli ö¤retim elemanlar›n›n duyuflsal sinizm alg›lar› (9=1.97), bekar ö¤retim elemanlar›n›n duyuflsal sinizm
alg›la-r›ndan (9=2.27) düflüktür. Fark›n büyüklü¤ünü tespit etmek amac›yla etki büyüklü¤ü (d) hesaplanm›fl ve bu de¤er .27 olarak düflük düzeyde bulunmufltur. Ö¤retim elemanlar›n›n davran›fl-sal sinizm alg›lar›n›n medeni duruma göre anlaml› flekilde fark-l›laflt›¤› (t(470)=-4.310, p<.05) görülmektedir. Buna göre evli
ö¤-retim elemanlar›n›n davran›flsal sinizm alg›lar› (9=2.61), bekâr ö¤retim elemanlar›ndan (9=2.99) düflüktür. Fark›n büyüklü¤ü-nü tespit etmek amac›yla etki büyüklü¤ü (d) hesaplanm›fl ve bu de¤er .38 olarak düflük düzeyin üzerindeki bir etkiyi göstermek-tedir.
Ö¤retim elemanlar›n›n çal›flt›klar› üniversiteye (Baflkent Üniversitesi, Çankaya Üniversitesi, Hacettepe Üniversitesi, ODTÜ) göre örgütsel demokrasi ve biliflsel ve davran›flsal si-nizm düzeylerinin de¤iflimi (ANOVA) kullan›larak incelenmifl-tir. ANOVA sonuçlar› ile fark›n kayna¤›n› belirlemek üzere ya-p›lan Scheffe testine ait bulgularTTTTablo 3’te gösterilmektedir.
TTTTablo 3 incelendi¤inde ö¤retim elemanlar›n›n örgütsel demokrasi düzeylerinin üniversiteye göre anlaml› bir farkl›l›k gösterdi¤i görülmektedir [F(3–424)=5.946, p<.05, k›smi η2=.04].
Test sonucunda elde edilen etki büyüklü¤ü düflük düzeyin biraz üzerinde bulunmufltur. Örgütsel demokraside ortaya ç›kan
fark-TTTTablo 2.Ö¤retim elemanlar›n›n örgütsel demokrasi ve örgütsel sinizm düzeylerinin cinsiyet ve medeni durum de¤iflkenlerine göre t testi sonuçlar›.
Cinsiyet
Medeni durum
Ölçek De¤iflken N Ortalama sd t p d
Örgütsel demokrasi Kad›n 242 3.34
470 -1.188 .236 .11
Erkek 230 3.43
Biliflsel sinizm Kad›n 242 2.63
470 1.886 .060 .17
Erkek 230 2.46
Duyuflsal sinizm Kad›n 242 2.18
470 1.892 .059 .17
Erkek 230 2.00
Davran›flsal sinizm Kad›n 242 2.88
470 2.803 .005* .17
Erkek 230 2.64
Örgütsel demokrasi Evli 281 3.49
470 3.400 .001* .3
Bekar 191 3.23
Biliflsel sinizm Evli 281 2.46
470 -2.489 .013* .22
Bekar 191 2.69
Duyuflsal sinizm Evli 281 1.97
470 -3.032 .003* .27
Bekar 191 2.27
Davran›flsal sinizm Evli 281 2.61
470 -4.310 .000* .38
Bekar 191 2.99
l›l›¤›n kayna¤›n› belirlemek üzere yap›lan Scheffe testine göre fark Hacettepe Üniversitesindeki ö¤retim elemanlar› ile OD-TÜ’deki ö¤retim elemanlar›ndan kaynaklanmaktad›r. Hacette-pe Üniversitesindeki ö¤retim elemanlar›n›n örgütsel demokrasi alg› düzeylerinin (9=3.233), ODTÜ’deki ö¤retim elemanlar›n›n örgütsel demokrasi alg› düzeylerinden (9=3.634) görece daha düflük oldu¤u görülmektedir. Ö¤retim elemanlar›n›n biliflsel si-nizm düzeylerinin çal›flt›klar› üniversiteye göre anlaml› bir fark-l›l›k gösterdi¤i görülmektedir [F(3-424)=4.262, p<.05, k›smi
η2
=.03]. Test sonucu elde edilen etki büyüklü¤ü düflük düzeyin üzerinde bulunmufltur. Örgütsel sinizmin biliflsel boyutunda or-taya ç›kan farkl›l›¤›n kayna¤›n› belirlemek üzere yap›lan Scheffe testine göre fark Baflkent Üniversitesinde çal›flan akademik per-sonel ile Hacettepe Üniversitesinde çal›flan akademik perper-sonel- personel-den (p=.008<.05) kaynaklanmaktad›r. Baflkent Üniversitesinde çal›flan ö¤retim elemanlar›n›n biliflsel sinizm düzeylerinin (9=2.278), Hacettepe Üniversitesinde çal›flan ö¤retim elemanla-r›ndan (9=2.740) düflük oldu¤u belirlenmifltir. Ö¤retim eleman-lar›n›n davran›flsal sinizm düzeylerinin çal›flt›klar› üniversiteye göre anlaml› bir farkl›l›k gösterdi¤i görülmektedir [F (3-424)=3.855, p<.05, k›smi η2=.03]. Test sonucu elde edilen etki
bü-yüklü¤ü, düflük düzeyin üzerinde bulunmufltur. Örgütsel siniz-min biliflsel boyutunda ortaya ç›kan farkl›l›¤›n kayna¤›n› belirle-mek üzere yap›lan Scheffe testine göre fark ODTÜ’de çal›flan akademik personel ile Hacettepe Üniversitesinde çal›flan
akade-mik personelden (p=.031<.05) kaynaklanmaktad›r. ODTÜ’de çal›flan ö¤retim elemanlar›n›n davran›flsal sinizm düzeylerinin (9=2.521), Hacettepe Üniversitesinde çal›flan ö¤retim
elemanla-r›ndan (9=2.875) düflük oldu¤u görülmektedir.
Ö¤retim elemanlar›n›n çal›flt›klar› üniversiteye göre (Baflkent Üniversitesi, Çankaya Üniversitesi, Hacettepe Üniversitesi, ODTÜ) duyuflsal sinizm düzeylerinin de¤iflimi Kruskal-Wallis H testi kullan›larak incelenmifl elde edilen sonuçlarTTTTablo 4’te gösterilmifltir.
TTTTablo 4 incelendi¤inde, ö¤retim elemanlar›n›n çal›flt›kla-r› üniversiteye göre duyuflsal sinizm düzeyinin anlaml› flekilde farkl›laflt›¤› [χ2
(sd=3)=30.955, p<.05] görülmektedir. En yüksek s›ra ortalamas›na sahip grup Hacettepe Üniversitesi’nde çal›flan-lard›r. En düflük s›ra ortalamas›na sahip grup ise ODTÜ’de ça-l›flanlard›r. Ö¤retim elemanlar›n›n çal›flt›klar› üniversitenin du-yuflsal sinizm alg›lar› üzerindeki etkisini belirlemek üzere η2
de-¤eri hesaplanm›flt›r. Sonuçta etki büyüklü¤ü (.07) orta düzeyde bulunmufltur. Duyuflsal düzeyde gruplar aras› farkl›l›klar› belir-lemek üzere tüm gruplar nonparametrik çoklu karfl›laflt›rma tes-ti ile ikili flekilde karfl›laflt›r›lm›flt›r. Sonuçta gruplar aras›ndaki farkl›l›¤›n Baflkent Üniversitesi’nden kat›l›mc›lar ile ODTÜ’den kat›l›mc›lardan (p=.001<.05), Çankaya Üniversitesi’nden kat›-l›mc›lar ile ODTÜ’den kat›kat›-l›mc›lardan (p=.001<.05) ve Hacette-pe Üniversitesi’nden kat›l›mc›lar ile ODTÜ’den kat›l›mc›lardan (p=.000<.05) kaynakland›¤› belirlenmifltir. ODTÜ’de çal›flan
TTTTablo 3.Üniversiteye göre ö¤retim elemanlar›n›n örgütsel demokrasi ölçe¤inden ald›klar› puanlara yönelik tek yönlü varyans analizi.
Ölçek Varyans›n kayna¤› Kareler toplam› sd Kareler ortalamas› F p ηη2
Örgütsel demokrasi Gruplar aras› 10.885 3 3.628 5.946 .001* .04
Gruplar içi 258.734 424 .610
Toplam 269.618 427
Biliflsel sinizm Gruplar aras› 12.319 3 4.106 4.262 .006* .03
Gruplar içi 408.505 424 .963
Toplam 420.824 427
Davran›flsal sinizm Gruplar aras› 10.119 3 3.373 3.855 .010* .03
Gruplar içi 370.940 424 .875
Toplam 381.059 427
*p<.05
TTTTablo 4.Ö¤retim elemanlar›n›n çal›flt›klar› üniversiteye göre örgütsel sinizm duyuflsal boyutundan ald›klar› puanlara yönelik Kruskal-Wallis H testi.
Ölçek Üniversite N S›ra ortalamas› χχ2 sd p ηη2
Duyuflsal sinizm Baflkent 97 227.30 30.955 3 .000* .07
Çankaya 81 230.27
Hacettepe 120 245.61
ODTÜ 130 166.40
ö¤retim elemanlar›n›n örgütsel sinizmin duyuflsal boyutuna ait s›ra ortalamalar›; Baflkent, Çankaya ve Hacettepe Üniversitesin-de çal›flan ö¤retim elemanlar›n›n örgütsel sinizm duyuflsal boyu-tuna ait s›ra ortalamalar›ndan düflük olarak tespit edilmifltir.
Ö¤retim elemanlar›n›n unvanlar›na göre örgütsel demokra-si ve örgütsel demokra-sinizm düzeylerindeki de¤iflim Welsh testi kulla-n›larak incelenmifl ve elde edilen bulgular TTTTablo 5’te sunul-mufltur.
TTTTablo 5 incelendi¤inde ö¤retim elemanlar›n›n örgütsel demokrasi düzeylerinin unvanlar›na göre anlaml› bir farkl›l›k gösterdi¤i görülmektedir [Welsh=5.499, p<.05]. Düzeltilmifl omega kare katsay›s› hesaplanm›fl olup sonuç .03 bulunmufltur. Di¤er bir ifadeyle unvandaki farkl›l›k örgütsel demokrasi alg›la-r›na iliflkin varyans›n %3’ünü aç›klamaktad›r. Gruplar aras› farkl›l›klar› belirlemek için tüm gruplar, Tamhane’in T2 testi ile ikili flekilde karfl›laflt›r›lm›flt›r. Sonuçta gruplar aras›ndaki farkl›-l›¤›n Araflt›rma Görevlileri ile Profesörlerden (p=.001<.05), Yar-d›mc› Doçentler ile Profesörlerden (p=.024<.05) kaynakland›¤› belirlenmifltir. Buna göre Profesörlerin örgütsel demokrasi dü-zeylerine iliflkin ortalamalar› (9=3.605); Araflt›rma Görevlileri (9=3.166) ile Yard›mc› Doçent (9=3.318) kadrosundaki ö¤retim elemanlar›n›n örgütsel demokrasi düzeylerine iliflkin ortalama-lar›ndan yüksektir.
Ö¤retim elemanlar›n›n biliflsel sinizm düzeylerinin unvana göre anlaml› bir farkl›l›k gösterdi¤i belirlenmifltir [Welsh= 10.739, p<.05]. Düzeltilmifl omega kare katsay›s› hesapland›¤›n-da sonuç .06 bulunmufltur. Baflka bir ifadeyle unvanhesapland›¤›n-daki farkl›l›k
örgütsel demokrasi alg›lar›na iliflkin varyans›n %6’s›n› aç›kla-maktad›r. Gruplar aras› farkl›l›klar› belirlemek için tüm gruplar, Tamhane’in T2 testi ile ikili flekilde karfl›laflt›r›lm›flt›r. Sonuçta gruplar aras›ndaki farkl›l›¤›n Araflt›rma Görevlileri ile Profesör-lerden (p=.000<.05), Araflt›rma Görevlileri ile DoçentProfesör-lerden (p=.000<.05), Yard›mc› Doçentler ile Profesörlerden (p=.010<.05) kaynakland›¤› belirlenmifltir. Profesörlerin örgütsel sinizm biliflsel düzeylerine iliflkin ortalamalar› (9=2.244); Araflt›rma Görevlileri (9=2.947) ile Yard›mc› Doçent (9=2.645) kadrosundaki ö¤retim
elemanlar›n›n biliflsel sinizm düzeylerine iliflkin ortalamalar›ndan düflüktür. Doçentlerin biliflsel sinizm düzeylerine iliflkin ortala-malar› (9=2.382); Araflt›rma Görevlisi (9=2.947) kadrosundaki ö¤-retim elemanlar›n›n biliflsel sinizm düzeylerinden düflüktür.
Ö¤retim elemanlar›n›n duyuflsal sinizm düzeylerinin unvan-lar›na göre anlaml› bir farkl›l›k gösterdi¤i tespit edilmifltir [Welsh=8.053, p<.05]. Düzeltilmifl omega kare katsay›s› hesap-land›¤›nda sonuç .04 bulunmufltur. Buna göre unvandaki farkl›-l›k kat›l›mc›lar›n duyuflsal sinizm alg›lar›na iliflkin varyans›n %4’ünü aç›klamaktad›r. Duyuflsal sinizm için gruplar aras› fark-l›l›klar› belirlemek üzere tüm gruplar Tamhane’in T2 testi ile ikili flekilde karfl›laflt›r›lm›flt›r. Sonuçta gruplar aras›ndaki farkl›-l›¤›n, Araflt›rma Görevlileri ile Profesörlerden (p=.001<.05), Yar-d›mc› Doçentler ile Profesörlerden (p=.000<.05) kaynakland›¤› belirlenmifltir. Profesörlerin duyuflsal sinizm düzeylerine iliflkin ortalamalar› (9=1.766); Araflt›rma Görevlileri (9=2.354) ile Yar-d›mc› Doçent (9=2.236) kadrosundaki ö¤retim elemanlar›n›n
duyuflsal sinizm düzeylerine iliflkin ortalamalar›ndan düflüktür.
TTTTablo 5.Ö¤retim elemanlar›n›n unvan›na göre örgütsel demokrasi ve örgütsel sinizm ölçe¤inden ald›klar› puanlara yönelik Welsh testi.
Ölçek Unvan N 9 Welsh sd1 sd2 p
Örgütsel demokrasi Prof. 126 3.605 5.499 3 257.316 .001*
Doç. 109 3.429
Yrd. Doç. 124 3.318
Arfl. Gör. 113 3.166
Biliflsel sinizm Prof. 126 2.244 10.739 3 258.662 .000*
Doç. 109 2.382
Yrd. Doç. 124 2.645
Arfl. Gör. 113 2.947
Duyuflsal sinizm Prof. 126 1.766 8.053 3 255.416 .000*
Doç. 109 2.027
Yrd. Doç. 124 2.236
Arfl. Gör. 113 2.354
Davran›flsal sinizm Prof. 126 2.436 9.688 3 256.644 .000*
Doç. 109 2.695
Yrd. Doç. 124 2.982
Arfl. Gör. 113 2.958
Ö¤retim elemanlar›n›n davran›flsal sinizm düzeyleri de un-vanlar›na göre anlaml› bir farkl›l›k göstermektedir [Welsh= 9.688, p<.05]. Düzeltilmifl omega kare katsay›s› hesapland›¤›nda sonuç .05 bulunmufltur. Buna göre unvandaki farkl›l›k davran›fl-sal sinizm alg›lar›na iliflkin varyans›n %5’ini aç›klamaktad›r. Dav-ran›flsal sinizm için gruplar aras› farkl›l›klar› belirlemek üzere tüm gruplar, Tamhane’in T2 testi ile ikili flekilde karfl›laflt›r›lm›fl-t›r. Sonuçta gruplar aras›ndaki farkl›l›¤›n Araflt›rma Görevlisi ve Araflt›rma Görevlileri ile Profesörlerden (p=.000<.05), Yard›mc› Doçentler ile Profesörlerden (p=.000<.05) kaynakland›¤› belir-lenmifltir. Profesörlerin davran›flsal sinizm düzeylerine iliflkin or-talamalar› (9=2.436); Araflt›rma Görevlileri (9=2.958) ile
Yard›m-c› Doçent (9=2.982) kadrosundaki ö¤retim elemanlar›n›n
davra-n›flsal sinizm düzeylerine iliflkin ortalamalar›ndan düflüktür.
Tart›flma, Sonuç ve Öneriler
Bu araflt›rmada, ö¤retim elemanlar›n›n örgütsel demokra-si ile örgütsel demokra-sinizm alg›lar› aras›ndaki iliflkiye odaklan›lm›fl-t›r. Araflt›rman›n sonucunda ö¤retim elemanlar›n›n örgütsel demokrasi alg›lar›n›n orta düzeyin üzerinde oldu¤u tespit edilmifltir. Kat›l›mc›lar›n örgütsel demokrasi alg› düzeyleri-nin cinsiyete göre farkl›laflmad›¤› ancak medeni durum, görev yap›lan üniversite, akademik kadro unvan de¤iflkenlerine gö-re farkl›laflt›¤› saptanm›flt›r. Buna gögö-re bekar ö¤gö-retim eleman-lar›n›n evli ö¤retim elemanlar›ndan, Hacettepe Üniversite-si’nde görev yapan ö¤retim elemanlar›n›n Orta Do¤u Teknik Üniversitesi’nde görev yapan ö¤retim elemanlar›ndan, Arafl-t›rma Görevlisi ve Yard›mc› Doçent unvan›na sahip ö¤retim elemanlar›n›n ise Profesör unvan›na sahip ö¤retim elemanla-r›ndan görece daha az örgütsel demokrasi alg›s›na sahip oldu-¤u tespit edilmifltir. Ö¤retim elemanlar›n›n örgütsel demok-rasiye iliflkin görüfllerinin cinsiyet de¤iflkenine göre anlaml› bir farkl›l›k göstermemesi, örgütsel demokrasinin ö¤retim elemanlar› taraf›ndan benzer düzeyde benimsendi¤ine ve uy-gulanabilir bulundu¤una iflaret etmekte, veri toplanan üniver-sitelerde cinsiyet eflitsizli¤inin ve cinsiyete ba¤l› adaletsizli¤in yaflanmad›¤›na dair ipuçlar› sunmaktad›r. Evli ö¤retim ele-manlar›n›n bekar ö¤retim elemanlar›ndan daha yüksek örgüt-sel demokrasi alg›s›na sahip olmas›, bekar ve evli ö¤retim ele-manlar›n›n çal›flma ortamlar›ndaki iklimi alg›lama biçimleri-nin farkl›laflt›¤›n› göstermektedir. Orta Do¤u Teknik Üniver-sitesi’nde görev yapan ö¤retim elemanlar›n›n Hacettepe Üni-versitesi’nde görev yapan meslektafllar›ndan daha yüksek ör-gütsel demokrasi alg›s›na sahip olmas› onlar›n daha fazla eflit-likçi ve özgür bir ortamda çal›flt›klar›n› düflünmeleri, yöneti-min daha adil ve fleffaf oldu¤unu hissetmeleri, kararlara rahat-l›kla kat›labildikleri fleklinde yorumlanabilir. Profesörlerin Araflt›rma Görevlisi ve Yard›mc› Doçentlerden daha yüksek
örgütsel demokrasi alg›s›na sahip olmas›, Araflt›rma Görevli-leri ve Yard›mc› Doçent kadrosundaki ö¤retim üyeGörevli-lerinin Profesörler lehine pozitif ayr›mc›l›k yap›ld›¤›n›, kararlara ka-t›l›mda profesörlere daha fazla söz söyleme hakk› tan›nd›¤›n› düflünmeleri ile aç›klanabilir. Mesle¤inin ilk y›llar›nda daha idealist ve beklentileri yüksek olan ve ortama uyum sa¤lama-da problem yaflayan ö¤retim elemanlar›, zamanla deneyim ka-zanmakta, mesleklerinin inceliklerinin, gerekliliklerinin ve gerçekçi koflullar›n›n fark›na varmakta ve çevrelerine uyumla-r›n› art›rmaktad›rlar. Bu durumun örgütsel demokrasi alg›s›-n›n unvana göre de¤iflmesinde önemli bir katk›s› olabilir.
Ifl›k (2017), kamu kurumu çal›flanlar› ile yürüttü¤ü çal›flma-s›nda çal›flanlar›n kurumda örgütsel demokrasi ilkelerinin tam anlam›yla iflletildi¤i noktas›nda karars›z olduklar›n› ifade ettik-lerini ve örgütsel demokrasi alg›lar›n›n orta düzeyde oldu¤unu tespit etmifltir. Araflt›rmac› ayr›ca mevcut çal›flma ile benzer flekilde çal›flanlar›n cinsiyetlerinin örgütsel demokrasi alg›s›n-da anlaml› bir farkl›l›¤a yol açmad›¤› sonucuna ulafl›rken, me-deni durumlar›na göre ise örgütsel demokrasi alg›lar›n›n an-laml› bir farkl›l›k gösterdi¤i sonucunu elde etmifltir. Geçkil, Akp›nar ve Tafl (2017) ise bir t›p fakültesinin araflt›rma ve uy-gulama hastanesindeki çal›flanlarla yürüttükleri çal›flmalar›nda, kat›l›mc›lar›n örgütsel demokrasi alg›lar›n›n ortalama düzeyde oldu¤unu belirlemifllerdir. Çal›flmalar›nda ayr›ca mevcut çal›fl-ma bulgular›ndan farkl› olarak kat›l›mc›lar›n cinsiyetleri ile ör-gütsel demokrasi alg›lar› aras›nda farkl›l›klar oldu¤u, kad›nla-r›n erkeklere göre daha düflük örgütsel demokrasi alg›s›na sa-hip oldu¤u tespit edilmifltir. Mevcut çal›flma ile benzer flekilde Oral Ataç ve Köse (2017) sanayi ve hizmet sektörlerinde istih-dam edilen beyaz yakal› çal›flanlardan elde ettikleri verileri analiz ettikleri çal›flmalar›nda kad›n ve erkek çal›flanlar aras›n-da örgütsel demokrasi alg›lar›naras›n-da anlaml› bir farkl›l›k olmad›-¤› sonucuna ulaflm›fllard›r. Geçkil (2013), üniversite hastanele-ri çal›flanlar›n›n kat›ld›¤› araflt›rmas›nda kad›nlar›n alg›lad›kla-r› örgütsel demokrasi düzeyinin erkeklerinkinden daha düflük oldu¤unu tespit etmifltir. Bakan, Güler ve Kara (2017) ise ça-l›flmalar›nda örgütsel demokrasinin örgütsel adalet ve örgütsel destek alg›lar›na etkisini inceledikleri araflt›rmalar›nda örgüt içinde kat›l›mc›l›k artt›kça çal›flanlarda pozitif yönde örgütsel adalet ve örgütsel destek alg›lar›n›n oluflabilece¤ini tespit et-mifllerdir.
Ö¤retim elemanlar›n›n örgütsel sinizm tutumlar› boyutlar bak›m›ndan incelendi¤inde biliflsel ve duyuflsal tutumlar›n›n düflük, davran›flsal tutumlar›n›n ise orta düzeyde oldu¤u göz-lemlenmifltir. Araflt›rman›n bu bulgusu Kala¤an (2009), Yetim ve Ceylan (2011), Ergen (2015) ve Üreten’in (2016) araflt›rma-lar›n›n bulgular› ile paralel niteliktedir. Davran›flsal sinizm bo-yutunda örgütsel sinizmi daha çok yaflayan ö¤retim elemanlar›
baflkalar›yla, çal›flt›klar› kurumdaki ifllerin nas›l yürütüldü¤ü hakk›nda konuflma, onlarla kurumdaki uygulamalar› ve politi-kalar› elefltirme, iflte olup bitenler konusunda yak›nma gibi dav-ran›fllar› daha fazla sergilemektedir. Alt›nöz, Çöp ve S›¤›nd› (2011), Gün ve Atanur-Baskan (2017), FitzGerald (2002), Öz-gan, Külekçi ve Özkan (2012) ise çal›flmalar›nda sinik davran›fl-lar›n en fazla biliflsel sinizm boyutunda gözlendi¤ini tespit eder-lerken Brandes (1997) ve Johnson ve O’Leary-Kelly (2003) ise duyuflsal sinizm boyutunda örgütsel sinizmin en fazla gözlendi-¤i sonucuna ulaflm›fllard›r. Ö¤retim elemanlar›n›n örgütsel de-mokrasi alg›lar› ile örgütsel sinizm ölçe¤inin biliflsel ve duyuflsal alt boyutu aras›nda yüksek düzeyde, davran›flsal alt boyutu ara-s›nda ise orta düzeyde negatif yönlü ve anlaml› iliflkilerin oldu-¤u belirlenmifltir. Buradan hareketle, ö¤retim elemanlar›n ör-gütsel demokrasi alg›lar› düfltükçe örör-gütsel sinizm düzeylerinin de artaca¤› yorumu yap›labilir.
Kat›l›mc›lar›n cinsiyet de¤iflkenine göre sadece davran›flsal sinizm boyutuna iliflkin görüfllerinde kad›nlar›n lehine anlaml› bir farkl›l›k oldu¤u görülmüfltür. Buna göre, erkek meslektaflla-r›ndan daha fazla davran›flsal sinizm tutumu gösteren kad›n ö¤-retim üyeleri, çal›flt›klar› kurum hakk›nda kurum d›fl› arkadaflla-r›na daha çok yak›nmakta, çal›flt›¤› kurumdaki uygulama ve po-litikalar› daha fazla elefltirmektedir. Benzer bulguya alanyaz›n-da Ergen (2015) taraf›nalanyaz›n-dan yürütülen ö¤retmenlerin sinizm tu-tumlar›n›n incelendi¤i çal›flmada da rastlamak mümkündür. Bununla birlikte Yalç›n (2017), araflt›rma görevlilerinin cinsi-yetlerine göre davran›flsal, biliflsel ve duyuflsal sinizm düzeyleri-nin anlaml› bir de¤ifliklik göstermedi¤ini belirlemifl, Gün (2015) ise biliflsel ve davran›flsal boyutlarda cinsiyet de¤iflkenine göre istatistiksel olarak anlaml› bir farkl›l›k görmeyip sadece duyuflsal boyutta bir farkl›l›k tespit etmifl ve yine bu boyutta da kad›nlar›n erkeklere göre daha sinik tutum sergilediklerini ra-por etmifltir.
Kat›l›mc›lar›n örgütsel sinizmin tüm alt boyutlar›na iliflkin görüflleri, görev yap›lan üniversite de¤iflkenine göre anlaml› bir flekilde farkl›lafl›rken Orta Do¤u Teknik Üniversitesi’nde görev yapan ö¤retim elemanlar›n›n örgütsel sinizm düzeyleri en dü-flük seviyede hesaplanm›flt›r. Araflt›rman›n bu bulgusu Gün’ün (2015) çal›flmas›ndaki ö¤retim elemanlar›n›n örgütsel sinizmin tüm alt boyutlar›na iliflkin görüfllerinin üniversite de¤iflkeni ba-k›m›ndan inceleyerek elde etti¤i bulgular› destekler niteliktedir. ODTÜ’de çal›flan ö¤retim elemanlar›, tüm alt boyutlarda Bafl-kent, Çankaya ve Hacettepe üniversitesinde görev yapan mes-lektafllar›ndan görece daha az sinik tutum sergilemektedirler. Buna göre ODTÜ’de çal›flan ö¤retim elemanlar›n›n kurumlar› ile ilgili görüfl ve duygular›n›n daha olumlu oldu¤u, çal›flt›klar› kuruma daha fazla güvendikleri ve ba¤l› hissettikleri, kurumla-r›n› baflkalar›na flikayet etme ve elefltirme gibi davran›fllar› daha
az sergiledikleri söylenebilir. Kat›l›mc›lar›n örgütsel sinizmin tüm alt boyutlar›na iliflkin görüflleri akademik kadro unvan› de-¤iflkenine göre anlaml› bir flekilde farkl›lafl›rken Araflt›rma Gö-revlilerinin örgütsel sinizm düzeylerinin di¤er kadrolardaki akademiklerin sinizm düzeylerinden daha yüksek seviyede ol-du¤u belirlenmifltir. Araflt›rma Görevlilerinin görev tan›mlar›-n›n belirsizli¤inden kaynaklanan ifl yüklerindeki çeflitlili¤in faz-la olmas›, kurum içi dinamiklere ayak uyduramama, iflten at›lma veya kadro alamama gibi endifleler tafl›malar› ve bu sebeple ku-rum içinde uygun görmedikleri görüfllere karfl› ç›kamaman›n ya da akademik özgürlüklerinin olmamas›n›n verdi¤i mutsuzluk ve öfke gibi sebepler daha fazla sinik tutum sergilemelerine neden olmufl olabilir.
Elde edilen bulgular›n sonucunda araflt›rma ve uygulama-ya dair öneriler flu flekilde s›ralanabilir: Örgütsel demokrasi alg› düzeylerinin en düflük, örgütsel sinizm düzeylerinin ise en yüksek oldu¤u kat›l›mc› grubu olan araflt›rma görevlileri-nin bu tutumlar›n›n nedenleri daha detayl› incelenebilir. Sa-dece Ankara ili kapsam›nda çal›fl›lan bu araflt›rma, ülke gene-linde farkl› illerden toplanan verilerle tekrarlan›p Türkiye’de-ki üniversitelerin genel profili üzerine bir ç›kar›m yap›labilir. Ö¤retim elemanlar›n›n örgütsel demokrasi alg› düzeyleri ile sinizm düzeylerinin araflt›r›ld›¤› bu çal›flmaya ba¤l› olarak ör-gütsel demokrasi ve örör-gütsel sinizmin olas› sonuçlar›na karfl› al›nabilecek önlemler araflt›r›labilir. Örgütsel demokrasi ve örgütsel sinizm aras›ndaki iliflkiye farkl› de¤iflkenler de ekle-nerek daha kapsaml› araflt›rmalar yap›labilir. Araflt›rmada el-de edilen bulgular› daha el-detayl› inceleyebilmek için nitel arafl-t›rma tekniklerinden de yararlan›labilir. Yabanc›laflma, örgüt-sel güven, örgütörgüt-sel ba¤l›l›k, örgütörgüt-sel adalet, örgütörgüt-sel vatan-dafll›k, psikolojik sözleflme ihlali gibi di¤er örgütsel davran›fl-lar›n da ayr› ayr› hem örgütsel demokrasi ile hem de örgütsel sinizm ile iliflkileri incelenebilir.
Araflt›rman›n sonucunda, ö¤retim elemanlar›n›n örgütsel sinizm alg›lar› incelendi¤inde davran›flsal tutumlar›n›n orta düzeyde oldu¤u tespit edilmifltir. Bunu düflük düzeye çekmek için örgütsel sinizmi azaltacak örgüt içi iyilefltirmelere gidil-melidir. Bunlar çal›flanlara karfl› adil olmak, onlara sosyal des-tek sa¤lamak, ifl yüklerini azaltmak ve iletiflimsizli¤i engelle-mek olarak s›ralanabilir. Araflt›rman›n sonuçlar›na göre, si-nizm en çok genç yafllardaki ö¤retim elemanlar›nda görül-mektedir. Örgütsel demokrasi alg›lar›n›n da genç yafllarda da-ha düflük seviyede oluflu göz önünde bulunduruldu¤unda; araflt›rma görevlileri gibi ifle yeni bafllayan çal›flanlar›n kurum-lar›na aidiyet duygusu kazand›r›lmal›, onlara gerçekçi hedef ve beklentiler sunulmal›, mesleki geliflimlerini art›rmaya yö-nelik uygulamalar ço¤alt›lmal›d›r.
Kaynaklar
Abraham, R. (2000). Organizational cynicism: Bases and consequences.
Genetic, Social and General Psychology Monographs, 126(3), 269–292.
Aksel, S. F. (2013). Relationship between workplace democracy and
organization-al dissent behavior. Yay›mlanmam›fl yüksek lisans tezi, Marmara
Üniver-sitesi, ‹stanbul.
Alt›nkurt, Y. (2013). Örgütsel adalet. H. B. Memduho¤lu, & K. Y›lmaz (Eds.), Yönetimde yeni yaklafl›mlar (s. 275–290). Ankara: Pegem Akademi.
Alt›nöz, M., Çöp, S., & S›¤›nd›, T. (2011). Alg›lanan örgütsel ba¤l›l›k ve örgütsel sinizm iliflkisi: Ankara’daki dört ve befl y›ld›zl› konaklama ifllet-meleri üzerine bir araflt›rma. Selçuk Üniversitesi ‹ktisadi ve ‹dari Bilimler
Fakültesi Sosyal ve Ekonomik Araflt›rmalar Dergisi, 15(21), 285–315.
Andersson, L. M., & Bateman, T. S. (1997). Cynicism in the work place: Some causes and effects. Journal of Organizational Behaviour, 18(5), 449–469.
Ar›öz, F. (1996). Aç›l›fl konuflmalar›. E. Akal›n, H. Aydo¤du, & R. Sarao¤lu (Eds.), Bilim bilim politikas› ve üniversiteler (s. 11–15). ‹stanbul: Ba¤lam Yay›nc›l›k.
Bakan, ‹., Güler, B., & Kara, E. (2017). Örgütsel demokrasinin örgütsel adalet ve örgütsel destek alg›lar› üzerine etkileri: Otel çal›flanlar›na yönelik bir araflt›rma. Süleyman Demirel Üniversitesi ‹ktisadi ve ‹dari
Bilimler Fakültesi Dergisi, 22(4), 1031–1048.
Baz, M., Kaya, S., & Savafl, K. (2011). ‹flveren ve iflgören iliflkileri.
Uluslararas› Hakemli Akademik Sosyal Bilimler Dergisi, 1(1), 72–95.
Bozkurt, T. (2011). Çal›flma iliflkilerinin evrimi. ‹stanbul: Beta Yay›nlar›. Brandes, P. M. (1997). Organizational cynicism: Its nature, antecedents,
and-consequences. Unpublished doctoral dissertation, The University of
Cincinnati, Cincinnati, OH, USA.
Brandes, P., Dharwadkar, R., & Dean, J. W. (1999). Does organizational cynicism matter? Employee and supervisor perspectives on work out-comes. Eastern Academy of Management Proceedings, 1999(1), 150–153. Chrobot-Mason, D. L. (2003). Keeping the promise: Psychological
con-tract violations for minority employees. Journal of Managerial
Psychology, 18(1), 22–45.
Clegg, H. A. (1951). Industrial democracy and nationalization. Oxford: Blackwell.
Coflan, E. P., & Gülova, A. A. (2014). Örgütsel demokrasi. Yönetim ve
Ekonomi Dergisi, 21(2), 232–248.
Dean Jr., J. W., Brandes, P., & Dharwadkar, R. (1998). Organizational cyn-icis. The Academy of Management Review, 23(2), 341–352.
Drucker, P. F. (2003). Gelece¤in toplumunda yönetim (M. Zaman, Çev.). ‹stanbul: Hayat Yay›n.
Ergen, S. (2015). Ö¤retmenlerin örgütsel sinizm düzeyi ile örgütsel ba¤l›l›klar›
aras›ndaki iliflki. Yay›mlanmam›fl yüksek lisans tezi, Gazi Üniversitesi,
Ankara.
FitzGerald, M. R. (2002). Organizational cynicism: Its relationship to perceived
organizational injustice and explanatory style. Unpublished doctoral
disser-tation The University of Cincinnati, Cincinnati, OH, USA.
Geçkil, T. (2013). Örgütsel demokrasi ile örgütsel vatandafll›k davran›fllar›
aras›ndaki iliflki: TRB1 bölgesindeki üniversite hastanelerinde bir uygulama.
Yay›nlanmam›fl doktora tezi, Cumhuriyet Üniversitesi, Sivas. Geçkil, T., Akp›nar, A. T., & Tafl, Y. (2017). Örgütsel demokrasinin ifl
tat-mini üzerindeki etkisi: Bir alan araflt›rmas›. ‹flletme Araflt›rmalar› Dergisi
(‹AD), 9(4), 649–674.
George, D., & Mallery, P. (2001). SPSS for Windows step by step: A simple
guide and reference 10.0 update. Toronto: Allyn and Bacon.
Gray, J., & Starke, F. A. (1984). Organizational behaviour. Columbus, OH: Charles E. Merill Publishing.
Gül, H., & A¤›röz, A. (2011). Mobbing ve örgütsel sinizm aras›ndaki iliflkiler: Hemflireler üzerinde bir uygulama. Afyon Kocatepe Üniversitesi
‹‹BF Dergisi, 13(2), 27–47.
Gün, F. (2015). Ö¤retim elemanlar›n›n alg›lar›na göre örgütsel sinizm ile
tüken-mifllik düzeyleri aras›ndaki iliflkinin incelenmesi. Yay›nlanmam›fl yüksek
lisans tezi, Hacettepe Üniversitesi, Ankara.
Gün, F., & Atanur-Baskan, G. (2017). Ö¤retim elemanlar›n›n alg›lar›na göre örgütsel sinizm ile tükenmifllik düzeyleri aras›ndaki iliflkinin ince-lenmesi. Hacettepe Üniversitesi E¤itim Fakültesi Dergisi, 32(2), 361–379. Hyman, R., & Mason, B. (1995). Managing employee involvement and
partic-ipation. London: Sage Publications.
Ifl›k, M. (2017). Kamu kurumlar›nda örgütsel demokrasi alg›s› (‹fl-Kur Isparta ‹l Müdürlü¤ü örne¤i). Süleyman Demirel Üniversitesi ‹ktisadi ve
‹dari Bilimler Fakültesi Dergisi, 22, 1661–1672.
‹nceo¤lu, M. (2010). Tutum, alg›, iletiflim. ‹stanbul: Beykent Üniversitesi Yay›nlar›.
Johnson, J. L., & O’Leary-Kelly, A. M. (2003). The effects of psychologi-cal contract breach and organizational cynicism: Not all social exchange violations are created equal. Journal of Organizational Behavior, 24(5), 627–647.
Kala¤an, G. (2009). Araflt›rma görevlilerinin örgütsel destek alg›lar› ile örgütsel
sinizm tutumlar› aras›ndaki iliflki. Yay›nlanmam›fl yüksek lisans tezi,
Akdeniz Üniversitesi, Antalya.
Kanbur, A., & Kanbur, E. (2015). Lider-üye etkilefliminin örgütsel sinizme etkisi: Alg›lanan içsellik statüsünün arac›l›k rolü. Zeitschrift für die Welt
der Türken/Journal of World of Turks, 7(2), 193–216.
Kanter, D. L., & Mirvis, P. H. (1989). The cynical Americans: Living and
working in an age of discontent and disillusion. San Francisco, CA:
Jossey-Bass.
Kasalak, G., & Aksu, M. B. (2014). Araflt›rma görevlilerinin alg›lad›klar› örgütsel deste¤in örgütsel sinizm ile iliflkisi. Kuram ve Uygulamada
E¤itim Bilimleri, 14(1), 115–133.
Kauffeld, S. (2006). Self directed work groups and team competence.
Journal of Occupational and Organizational Psychology, 79(1), 1–21.
Kerr, A. (2004). The limits of organizational democracy. Academy of
Management Executive, 18(3), 81–97.
Kutanis, R. Ö., & Dikili, A. (2010). De¤iflim boyutunda örgütlerde sinizm. D. E. Özler (Ed.), Örgütsel davran›flta güncel konular (s. 269–285). Bursa: Ekin Bas›m Yay›n Da¤›t›m.
Lansbury, D. R. (2009). Workplace democrarcy and the global financial crisis. Journal of Industrial Relations, 51(5), 599–616.
Leech, N. L., Barrett, K. C., & Morgan, G. A. (2015). IBM SPSS for
Intermediate Statistics: Use and Interpretation (5th ed.). New York, NY:
Routledge.
Melman, S. (2001). After capitalism. From Managerialism to workplace
democ-racy. NewYork, NY: Alfred A. Knopf.
Mishra, A. K., & Spreitzer, G. M. (1998). Explaining how survivors respond to downsizing: The roles of trust, empowerment, justice, and work redesign. Academy of Management Review, 23(3), 567–536. Nafei, W. A., & Kaifi, B. A. (2013). The impact of organizational cynicism
on organizational commitment: An applied study on teaching hospitals in Egypt. European Journal of Business and Management, 5(12), 131–147.
Oral Ataç, L., & Köse, S. (2017). Örgütsel demokrasi ve örgütsel muhale-fet iliflkisi: Beyaz yakal›lar üzerine bir araflt›rma. ‹stanbul Üniversitesi
‹flletme Fakültesi Dergisi, 46(1), 117–132.
Özgan, H., Külekçi, E., & Özkan, M. (2012). Ö¤retim elemanlar›n›n örgütsel sinizm ile örgütsel ba¤l›l›k düzeyleri aras›ndaki iliflki.
International Online Journal of Educational Sciences, 4(1), 196–205.
Özgen, F., & Turunç, Ö. (2017). Örgütsel adalet-sinizm iliflkisinde kifli örgüt uyumunun rolü: E¤itim sektöründe bir araflt›rma. Uluslararas›
‹ktisadi ve ‹dari Bilimler Dergisi, 3(2), 80–96.
Ramaley, J. A. (2002). New truths and old verities. New Directions for Higher
Education, 119, 15–22.
Rehan, M., Iqbal, M. Z., Fatima, A., & Nawab, S. (2017). Organizational cynicism and its relationship with employee’s performance in teaching hospitals of Pakistan. International Journal of Economics & Management
Sciences, 6(3), 413.
Schmitt, N. (1996). Uses and abuses of coefficient alpha. Psychological
Assessment, 8, 350–353.
Sesil, J. J. (2006). Sharing decision-making and group incentices: The impact on performance. Economic and Industrial Democracy, 27(4), 587– 607.
Simha, A., Elloy, D. F., & Huang, H. C. (2014). The moderated relation-ship between job burnout and organizational cynicism. Management
Decision, 52(3), 482–504.
Stevens, J. (2009). Applied multivariate statistics for the social sciences (5th ed.). New York, NY: Taylor & Francis.
Tabachnick, B. G., & Fidell, L. S. (2013). Using multivariate statistics (6th ed.). Boston, MA: Allyn and Bacon.
Thomas, N., & Gupta, S. (2018) Organizational cynicism – what every manager needs to know. Development and Learning in Organizations,
32(2), 16–19.
Toktok, N. (2010). Türkiye’de demokrasi kültürü. Turan Stratejik
Araflt›r-malar› Merkezi Dergisi, 2(7), 135–142.
Torun, Y. (2016). Personel güçlendirme ve iflten ayr›lma niyeti iliflkisinde
örgüt-sel sinizmin arac›l›k rolü: Örgütörgüt-sel sinizm ölçe¤i gelifltirmeye yönelik bir araflt›rma. Yay›mlanmam›fl doktora tezi, Marmara Üniversitesi,
‹stan-bul.
Turner, J. T., & Valentine, S. R. (2001). Cynicism as a fundamental dimen-sion of moral decidimen-sion-making: A scale development. Journal of Business
Ethics, 34(2), 123–136.
Tutar, H., Tuzcuo¤lu, F., & Alt›nöz, M. (2009). Kurumsal demokrasinin alg›lanmas› üzerine karfl›laflt›rmal› bir inceleme. Uluslararas› Davraz
Kongresi, 24–27 Eylül 2009, Süleyman Demirel Üniversitesi, Isparta.
Türköz, T., Polat, M., & Coflar, S. (2013). Çal›flanlar›n örgütsel güven ve sinizm alg›lar›n›n örgütsel ba¤l›l›klar› üzerindeki rolü. Yönetim ve
Ekonomi, 20(2), 285–302.
Usluata, A. (1996). ‹letiflim. ‹stanbul: ‹letiflim Yay›n›.
Ünsal, E. (2002). Endüstriyel demokrasi. ‹stanbul: Maltepe Üniversitesi Yay›nlar›.
Üreten, Z. K. (2016). Sa¤l›k meslek gruplar›n›n örgütsel sinizm düzeylerini
ölçmeye yönelik bir araflt›rma: Kamu hastanesi ile özel hastane karfl›laflt›rmas›.
Yay›mlanmam›fl yüksek lisans tezi, Marmara Üniversitesi, ‹stanbul. Weber, W., Unterrainer, C., & Schmid, B. (2009). The influence of
orga-nizational democracy on employees socio-moral climate and prosocial behavioral orientations. Journal of Organizational Behavior, 30(8), 1127– 1149.
Yalç›n, U. (2017). Araflt›rma görevlilerinin örgütsel sinizm tutumlar›n›n iflten
ayr›lma niyetlerine olan etkisi. Yay›mlanmam›fl yüksek lisans tezi, Atatürk
Üniversitesi, Erzurum.
Yazdani, N. (2010). Organizational democracy and organizational structure link: Role of strategic leadership environmental uncertainly. Research
Journal of the Institute of Business Administration, 5(2), 51–73.
Yetim, S. A., & Ceylan, Ö. Ö. (2011). Örgütsel sinizm ve örgütsel vatandafll›k davran›fllar› aras›ndaki iliflkiyi belirlemeye iliflkin bir araflt›rma. e-Journal
of New World Sciences Academy Education Sciences, 6(1), 682–695.
Bu makalenin kullan›m izni Creative Commons Attribution-NoCommercial-NoDerivs 3.0 Unported (CC BY-NC-ND3.0) lisans› arac›l›¤›yla bedelsiz sunulmak-tad›r. / This work is licensed under the Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivs 3.0 Unported (CC BY-NC-ND3.0) License. To view a copy of this license, visit http://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/3.0/ or send a letter to Creative Commons, PO Box 1866, Mountain View, CA 94042, USA.
