SOMUNCU BABA GERÇEĞİ
VE HACI BAYRAM-I VELİ İLE
İLİŞKİSİ
’Somııııcu Baba, Darende’nin eski şehir Hıdırlık mahallesinde,
Şeyh Hanıid-i Veli Cami Şerifı’nde bir türbe içinde oğlu Halil
Taybi ile birlikte medfun bulunmaktadır.''
Hayrettin İVGlN *
"Som uncu B aba". "L'k«nckçi Koca" o la ra k bilinenvc asıl adı Şeyh H am id Veli (Şeyh H am id ü d in -i A k- sarayi); K a y se rin in A kçakaya Köyü’ndc d o ğ m u ştu r. D oğum tarihi kesin o la ra k b ilin m em ek led ir. A ncak 730/1331 yıllarında d o ğduğu tah m in ed ilm ek ted ir. B abası Şeyh S n n s c d d in M u sa'd ır. A slen T ü rk is ta n lıd ır vc Kayscri'yc geliş tarih i belli değildir. D e d esin in adı A b d u lla h 'tır.
* Kültür Bakanlığı APKK Uzmanı.
H a rp u t d ışında sözünü ettiğim iz y erlerd e k i m cciislcrdc cem iyetin çeşitli ek o n o m ik . sosyal m eseleleri k o n u şu lu r. A ra d a b ir d e müzik icrâ edilir. Y ani bu m eclisler b ire r sosyal m üessese niteliğindedir. H a rp u t'la k i m eclis ise d ah a çok b ir "M usikî Meclisi", b ir m üzik teşkilatı gibidir. D iğ erlerin d en ayrı o la ra k H a rp u t'la k i bu m eclislerde içki pek yaygın değildir. Son z am an lard a görülm eye b aşlan m ıştır.
İlgi çekici b ir konu da. H a rp u t d ışında da H ar- p u l m üziğinin icrâ edilm esidir. M esela K erk ü k 'te. Eğin (K em aliye) d e. D iy arb ak ır ve Bilecik’te d e H a rp u t müziği icrâ e d ilm ek ted ir.
E ğ in ’in 35*4 yıl. H a rp u t'a bağlı b ir m erkez olm ası bu d u ru m u açık lam ak tad ır. D iyarbakır'ın da E lazığ'a yakınlığı en büyük te s ir u n su ru d u r. A n cak K erkük vc Bilecik gibi uzak m ah allerin H a rp u t m üziğinin tesiri altın d a kalm ası ilgi çekicidir.
K erküklü folkloıcu S uphi S A A T Ç İ, b ir tebliğinde (13) K erkük m üziğinin H a rp u l'u n tesiri altın d a o ld u ğ u n u vc m uhalif, lecnis gibi m akam ların
B abası ö ld ü k te n so n ra ö ğ ren im y apm ak üzere Ş a m a , o ra d a n T e b riz 'e ve T e b riz ’d en E rd c b il’c gitm iştir. Ç ü n k ü o yıllarda b u şe h irle r ilim m erk ez leriydi. T e b riz civarında b u lu n an H oy k asab asın d a Şeyh Safiycddııı İshak'ııı lo ru n u . Şeyh H acı A lâad d in A li E r- d c b ili’yc (Ö lü m ü 833/1429) öğrenci o ld u . Bazı kaynak la r Sonıuncu B ah a'n ın A lâad d in ali E rd c b ili’yc değil Şeyh S a d rcd d in E rd e b ilfy c (D o ğ u m u : 704/1305 Ö lüm ü:
K erk ü k ’e H a rp u t'ta n geldiğini b elirtm iş, ancak se b e p le ri hakkında geniş izahat verm em iştir.
1940'lı yıllarda M. S A R IS Ö Z E N . II.B . Y Ö N E K E N ve R. Y E lİŞ E N 'd c n kurulu o lan b ir ekibin B ilecik'te yaptığı d e rle m e le rd e E lazığ -H arp u t tü rk ü le rin e rastlan m ıştır. D e rle m e bilgileri yetersiz o ld u ğ u n d a H arp u t m üziğinin Bilccik’c nasıl gittiği h u su su n d a b ir k a n aala varılam am ıştır.
Bu k a d a r geniş bir coğrafyaya tesir etm iş olan H a rp u t müziği ile ilgili b ü tü n bu so ru la ra cevap v er m ek. geniş b ir incelem e vc a ra ştırm a neticesinde m üm kün olabilir. Biz bu yazım ızla b ü tü n bu so ru la ra cevap v erm ek niyetinde değiliz. A m acım ız ilgililerin k afasında b ire r so ru işareti y aratm ak vc dik k atleri bu konu üzerine çekm ektir. A ncak. T ü rk m üziğin^ Klâsik. H alk. S anat gibi tü rle re ayırm aya devanı cdcccksck. H a rp u t m üziğini de d ö rd ü n c ü b ir tü r o la ra k ele alm anın gerekli olduğu d ü şü n c esin d e olduğum uzu da b ir defa d ah a b elirtm ek isteriz.
(D ip n o tla rı Sayfa 31’d e )
