MUŞ’TAN DERLENEN
MANİLER
-İrfan ÜNSAL
Muş, büyük kültür merkezlerine
kapalı bir beldemizdir. Bu bakımdan
Muş folkloru dejenerasyondan çok az
etkilenmiştir. Bu yöremizle ilgili bir
ağız çalışması yapılmış mıdır bilmi
yorum...
Bana çevrede
kullanılan
türkçede Azerî etkisi var gibi geldi. Bu
bakımdan dilin orijinalliğini bozmamak
için, manileri söylendiği gibi vermeye
çalıştım.
Derlemenin amacı çevredeki folk
lor ürünlerinin tesbitidir. Derleme
çalışması 1984 yılında yapılmıştır. Kay
nak kişiler daha çok öğrencilerim ve
onların yakınlarıdır.
Kaynak kişilerin ifadelerine göre
maniler, topluca yapılan tarla işlerinde
ve nişan-düğün törenlerinde kadın ve
kızlar tarafından söylenmektedir.
1
Bu gün pazar günüdür G âvur azan günüdür Ç arjıları süpürün Y ârim gezen günüdür 2 Bu gün günlerden pazar G ü l okur bülbül yazar Y ârim gurbete gitli Elim koynumda gezer 3Sarı çitim yel açtı İncc bele dolaştı Sen benimsin ben senin Bu gün falcı fal açtı 4
Akşaıı oldu valıl oldu (1) Sinem yâra taht oldu Eğil gözlerin öpem O yâr gelen vaht oldu
5
Sabah oldu uyan yâr Kalk yastığa dayan yâr Başın yastık eğlemir (2) G el sineme dayan yâr
6
Şu gelen ahalidir Göğsü merhabalidir El ileıı güler söyler Ben ilen tövbelidir 7
Şu gelen yâre benzer Elinde nâre benzer İçmiş aşkın şarabın G özler hum ara benzer
8 Kale'nin âlimleri (3) \c hoştur tâlimleri G ün oldu düğün geçti Nerede gelinleri 9
Şeftali değer ağlar D alını eğer ağlar Eğer ben ağlanıasam Dert derde değer ağlar 10
C am inin üstündeyenı Dal boyun kastindeyem Yetiş Hazreti H ızır Bcıı murat üstündeyenı 11
A l yavrağ mavi yavrağ (4) İste rem canan sağlağ O tuz gün oruç tuttum Hani bana bayramlığ
12
Parm ağım beştir benim D erdim oııbeştir benim Can verdim emek verdim Em eğim hiçtir benim
13
B ülbülcm bağ gczcrem M ccnuıı'am dağ gczcrem Seksen yere yaram var El sanır sağ gczcrem 14
Kalem dir kaşın ördek Yeşildir başın ördek Evvel çift gezer idin H ani yoldaşın ördek 15
Bu derenin alıcı Kınalı parmak ucu Ramazanda yâr seven Kabul olm az orucu 16
Camiye fcııcr geldi Kalbime neler geldi Hele yaşım küçüktür Başıma ııclcr geldi 17
Isıtma tuttu beni T uttu kuruttu beni G id in deyin aname Ne tez unuttu bcııi 18
İncidir menim yakam Maviden düğme takam K ör olsun ela gözler Sensiz dünyaya bakam 19
İııciycm üzülmüşem B ir dala dizilmişcm İster al ister alma Kadereıı yazılmişcm 20
Bulgur serdim haliyc G itti değdi valiye Ankara'dan tel gelmiş Kızlar kala ağliye
21
Kemerim üç haftadır Bende değil raftadır Üç gündür görmemişem Zannettim üç haftadır
Kemer ağır kalkmıyor Y a r yüzüme bakmıyor Y a r üstüne yar sevmiş İliç A llah'tan kormuyor 23
Dağda katan yürümez Düzde harman olunmaz İçerim dolu derttir Perdelidir görünmez 24
Kalede var çeperler Çepere su serperler Uzak yoldan geleni Terli terli öperler 25
G ü n uçtu dağa düştü Gölgesi bağa düştü İsterdim yanân gelem Y o lum ırağa düştü 20
Bir ay doğar tarçınıdan G ü l kokoyur saçından Gel bcııi kaçır oğlan Çıkar M uş'un içinden 27
Yazı yazdım dört köşe \lcktuban nişan düşe M ektubum okiyende H er sözüm aklâıı düşe (5) 28
Aydır ayııı ahiri Yüklem işler bakini G am çekme öksüz oğlan M cıı seninem ahiri 29
Sabahtır czaııe bak Kabrimi kazanç bak Ezrahilin ne suçu Defteri yazaııe bak 30
Yel gelir fani fani Kaldır zerbab yorgani Yastık kurbanın olam H ani döşek sultani
22
31
Mektup yazdım bileşen Okuyascn "üleşen Bu mektubun üstüne Durmiyescn gelesen
32
Kavanoz dolu reçel Bu günler gelir geçer Ağzım dilim söylemez Kalbimden neler geçer
33
Burdan bir gazi geçti Elinde sazı geçti Çağır kahpe feleği Ne günüm razı geçti
34
Karanfilcm dcstcyenı Bülbülcm kafesteyem Ele bir dert almişem (6) Ne sağam ne hasteyem
35
Su geldi ark uyandi Dağlar yeşil boyandi Bcnlcn senin alıindcn Gökte melek uyandi
36
Bu sular meste gider Dolaşır dosta gider Yıkılsın bu memleket Sağ gelen haste gider
37
Karyağdı dize kadar Kalk gidek bize kadar Yare çorap örerem Topuklan dize kadar
38
Geceler göçtü benden Aç gözüm doymaz senden Kâfir putundan dönmez Ben nasıl dönem senden
39
Bahar olsun güz olsun Y âr yolların düz olsun Doksan dokuz yareni var Bir de sen vur yüz olsun
40
Kaşlarımın karası Gözlerimin clâsı Hekim mi Lokman gelse Yoktur derdim çaresi 41
Al çuka mavi çuka Çukaııın yanı yuka Üç güdür görmemişem Az kaldı canım çıka 42
Dert ckerern
Rabbimdir derde kerem Tarlam gam çiftim keder Sürdükçe dert ckerern 43
Bu dağlar demirdendir Geçen gün ömürdendir Var feleğin bir kuşu Pençesi demirdendir 44
Köprünün üstü mildir Bcııi söyleten dildir Gel ikimiz oturak Bakalım dertli kimdir 45
Bağızda gülüz nıencm Bahçazda dalız menem Gidin anama diyiıı Gülmemiş kızı nıencm 46
Yüzüğün ver saklıyam Gül yerine kolılıyam Nasulı tevbesi ola Parmağıma takunyam 47
Ilaııc bak ılanc (7) İlan yerde dolaııc Yari benden ayıran Torba alıp dilene 48
Muşumuz beş bucaktır Suları ılıcaktır Kim Muşluya kız vere Cenneti bulacaktır
48
Muşumuz beş bucaktır Suları ılıcaktır Kim Muşluya kız vcıc Cenneti bulacaktır
49
Deryaya daldım çıktım Cevahir aldım çıktım Erenler amin deyin Men murad aldım çıktım50
Akşam oldu ezan yok Sokaklarda gezen yok Sokakla gezen çok da Yarime benzeyen yok
51
H e y dağlar taşlı dağlar
Çiçekli kuşlu dağlar Yardan mı ayrıldınız Gözünüz yaşlı dağlar
52
Otları biçer tırpan Hacılar keser kurban Yarim toprağa girmiş Toprağan taşan kurban
53
Elma attım karşıya Yuvarlandı çarşıya Ankara'dan tel gelmiş Kızlar kala turşuya
54
Şu gelen yarim midir Sallanan kolu mudur Mahallemiz yol olmuş Bu oğlan deli midir
55
Aç sinemi seyrcylc Her türlü yaradan var Zalim ıah meyle Beni de Yaradan var
56
Sigaramı yaharam Muş yoluna baharam Diyeler yârin gelmiş Ölü olsam galharam 57
Türküm adım Türkândır Muallimim Kur'andır Düşmanlarım çok değil Moskof inen Yunandır
1) Vaht: Vakit 2) Eğlcmir: Eğlemiyor 3) Kale Muş'ta bir mahalle adıdır 4) Yavrağ: Yaprak 5) Aklân: Aklına 6) Ele Öyle 7) ilan: Yılan
Kaynak Kişiler:
Sühcyla Turan: Lise öğrencisi, Muş merkez doğumlu. Manileri 87 yaşındaki ninesin den öğrenmiş. Ninesi okuma yazma bilmiyor.
Nccdeı Namlıkul: Lise öğrcncisi, Muş doğumlu. Manileri ailesinden vc çevresinden öğrenmiş. 16 yaşında, erkek
Gülçiçck Köktaş: Lise öğrcncisi, Muş merkez doğumlu. Manileri arkadaşlarından öğrenmiş. 15 yaşında, kız
Zuhal Aktuş: Orlaokul öğrcncisi, Muş doğumlu. Manileri çocukluk arkadaşlarından öğrenmiş. 13 yaşında, kız
