Barış YALMANCI Yüksek Lisans Tezi Tarım Makineleri Ana Bilim Dalı
Prof. Dr. Ali KASAP 2008
TARIM MAKİNELERİ ANA BİLİM DALI
YÜKSEK LİSANS TEZİ
KONYA İLİ KADINHANI İLÇESİNDE TARIM İŞLETMELERİNİN TARIMSAL MEKANİZASYON DÜZEYİNİN BELİRLENMESİ
Barış YALMANCI
TOKAT 2008
Başkan : Prof. Dr. Ali KASAP İmza: Üye : Prof. Dr. Gazanfer ERGÜNEŞ İmza: Üye : Yrd. Doç. Dr. Murat SAYILI İmza:
Yukarıdaki sonucu onaylarım
Prof. Dr. Metin YILDIRIM
Enstitü Müdürü
normlara uygun olarak atıfta bulunulduğunu, tezin içerdiği yenilik ve sonuçların başka bir yerden alınmadığını, kullanılan verilerde herhangi bir tahrifat yapılmadığını, tezin herhangi bir kısmının bu üniversite veya başka bir üniversitedeki başka bir tez çalışması olarak sunulmadığını beyan ederim.
Konya İli Kadınhanı İlçesinde Tarım İşletmelerinin Tarımsal Mekanizasyon Düzeyinin Belirlenmesi
Barış YALMANCI Gaziosmanpaşa Üniversitesi
Fen Bilimleri Enstitüsü Tarım Makineleri Anabilim Dalı Danışman: Prof. Dr. Ali KASAP
Bu araştırmada, Konya ili Kadınhanı ilçesi tarım işletmelerinin tarımsal mekanizasyon düzeyi belirlenerek bir veri tabanı oluşturulması amaçlanmıştır.
Örnek köy ve işletme sayılarının belirlenmesinde Basit Tesadüfi Örnekleme Yöntemi kullanılmıştır. Örnek köy ve işletmelerin seçildiği populasyonda 42 köy ve 6 990 işletme bulunmaktadır. Çalışmada, 42 köy ve 6 990 işletme arasından 12 köy ve 102 işletme ile görüşülmüştür. Araştırmada kullanılan veriler 102 işletmeden yüzyüze anket ve gözlem yolu ile elde edilmiştir. Anket verileri 2007 yılını kapsamaktadır.
Ortalama işletme büyüklüğü 209,11 dekardır. % 77,26 oranı ile hububat üretimi yapıldığı belirlenmiştir. Üretimde ilk sırayı % 54,05 ile buğdayın, ikinci sırayı % 23,18 ile arpanın, üçüncü sırayı % 7,50’lik üretim alanı ile ayçiçeğinin aldığı belirlenmiştir. Araştırma alanında işletme başına düşen traktör sayısı 0,81 adet; işletme başına düşen traktör motor gücü 39,92 kW; ortalama traktör gücü 49,06 kW; traktör başına düşen alet-makine sayısı 11,50 adet; traktör başına düşen alet-makine ağırlığı 6,43 ton; birim alana düşen ortalama motor gücü 1,91 kW/ha; 1 000 ha alana düşen traktör sayısı 38,91 adet; bir traktöre düşen işlenen alan 25,69 ha ve 1 000 ha alana düşen biçerdöver sayısı 3,28 adet olarak hesaplanmıştır.
2008 Yılı, 59 sayfa
Anahtar kelimeler: Mekanizasyon Düzeyi, Tarım Makineleri, Traktör, Kadınhanı
İlçesi
Barış YALMANCI Gaziosmanpasa University
Graduade School of Natural Applied Sciences Department of Farm Machinery
Master Thesis 2008, 59 Pages Supervisor : Prof. Dr. Ali KASAP
Jury : Prof. Dr. Ali KASAP
Prof. Dr. Gazanfer ERGÜNEŞ Asst. Prof. Dr. Murat SAYILI
In this study, it was aimed that the level of agricultural mechanization would be determined and database would be made in Kadınhanı district Konya province.
Random sampling method was chosen to determine the number of village and enterprise in this research. In this study, 12 villages and 102 enterprises were considered among the 42 village and 6990 enterprises. Data were collected by face to face survey and observation. Data were collected in 2007.
The average enterprise size is 209,11 da. 77,26 % area of these enterprises cultivated on mainly the production of cereal. Wheat production was the most grown cereal (54,05 %). Barley was the second most grown cereal (23,18 %). Sun flower was the third most grown crop (7,5 %).
The number of tractor per enterprises is 0,81; the tractor power per enterprise 39,92 kW; average tractor power is 49,06 kW; the number of agricultural machinery and tools per tractor is 11,50; the weight of agricultural machinery and tools per tractor 6,43 tons; the average tractor power per unit arable area is 1,91 kW/ha; the number of tractor per unit arable area is 38,91; arable area per tractor is 25,69 ha; the number of combine harvester per 1 000 ha area is 3,28.
Keywords: Mechanization Level, Agricultural Machinery; Tractor, Kadınhanı District
gelişmektedir. Tarımda makineleşme ile tarımda kullanılan insan ve hayvan yani biyolojik güç yerini mekanik güce bırakmaktadır. Bununla birlikte daha az tohumluk kullanıp birim alandan daha fazla ürün alınmaktadır. Tohum yatağı daha iyi hazırlanmakta ve toprak işleme daha kolay yapılmaktadır. Gübreleme, ilaçlama, sulama ve hasat daha ekonomik ve en az kayıpla bitirilmekte ve ürün pazara en kısa sürede sunulabilmektedir. Makineleşme ile artan işgücü de daha ekonomik kullanılmaktadır.
Makineleşme süreci en kısa sürede ve en ekonomik şekilde tamamlanmalıdır. İyi bir ihtiyaç analizi ile bu süreç en sağlıklı şekilde tamamlanabilir.
Konya ili Kadınhanı ilçesinde tarımsal mekanizasyon düzeyini belirlemeye yönelik olarak hazırlanan bu çalışmanın konuyla ilgilenenlere yararlı olmasını dilerim.
Öncelikle lisans ve yüksek lisans eğitimim süresince bilimsel yönden olduğu kadar maddi ve manevi yardımlarını esirgemeyen danışman hocam Sayın Prof. Dr. Ali KASAP Bey’e, değerli hocalarım Prof. Dr. Gazanfer ERGÜNEŞ ve Doç. Dr. Sefa TARHAN’a, hazırlık, yazım ve değerlendirme aşamalarında yardımlarını esirgemeyen arkadaşlarım Zir. Müh. Ömer Faruk YEŞİLDAĞ, Zir. Müh. Hakan AFACAN, Kadınhanı İlçe Tarım Müdürlüğü’nde görevli arkadaşlarım Zir. Müh. İbrahim ERBEK, Zir. Müh. Hasan ÇELİK, Peyzaj Mimarı Şakir UĞUL’a, İlçe Tarım Müd. V. Zir. Müh. Mahir KELEŞ’e ve Konya İl Tarım Müdürü İbrahim DOSTER’e teşekkür ederim.
Ayrıca daima yanımda olan her türlü ilgi ve desteği esirgemeyen emekli öğretmenler babam Mustafa YALMANCI ile annem Nafiye YALMANCI ve kardeşim Ayşe Güneş YALMANCI’ya ve nişanlım Emine DOĞAN’a , şükranlarımı sunar teşekkür ederim.
Barış YALMANCI Tokat, Ağustos 2008
KISALTMALAR AÇIKLAMA
AB : Avrupa Birliği
ABD : Amerika Birleşik Devletleri
ADNKS : Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi
ÇKS : Çiftçi Kayıt Sistemi
da : Dekar
ha : Hektar
kW : Kilowatt
TİGEM : Tarım İşletmeleri Genel Müdürlüğü
ABSTRACT………. ii ÖNSÖZ………….……… iii SİMGE ve KISALTMALAR DİZİNİ………. iv İÇİNDEKİLER……… v ŞEKİLLER DİZİNİ……… vii ÇİZELGELER DİZİNİ….. ……… viii 1.GİRİŞ……….……… 1 2.KAYNAK ÖZETLERİ……… 5 3.MATERYAL ve YÖNTEM……… 10 3.1.Materyal……….. 10 3.2.Yöntem……… 14
3.2.1.Örnek Köy ve İşletmelerin Seçimi……… 14
3.2.2.Verilerin Değerlendirilmesi……….. 15
4.BULGULAR ve TARTIŞMA……….. 17
4.1.İşletmelerin Tarımsal Yapısı……… 17
4.1.1.İşletmelerin Arazi Durumu……… 17
4.1.1.1.İşletme Arazilerin Kullanım Şekli……….. 18
4.1.1.2.İşletme Arazilerinin Sulanma Durumları……… 18
4.1.1.3. İşletme Arazilerinin Parsel Sayısı ve Büyüklükleri………… 19
4.1.2.İşletmelerde Nüfus ve Eğitim Durumu... 19
4.1.2.1.İşletme Nüfusunun Yaş Gruplarına Göre Dağılımı…………. 20
4.1.2.2.İşletme Nüfusunun Eğitim Durumu……… 21
4.1.2.3.İşletme Sahiplerinin Eğitim Durumu... 22
4.1.2.4. İşletme Sahiplerinin Sosyal Güvenlik Durumu………. 22
4.1.3.İşletmelerin İşgücü Varlığı……… 23
4.1.4.İşletmelerin Ekonomik Yapısı……… 23
4.1.5.Bitkisel Üretim……… 24
4.1.6.Hayvansal Üretim………... 26
4.2.1.1.Traktör Sayılarının Arazi Varlığına Göre Dağılımı…………. 30
4.2.1.2.Traktörlerin Yaş Durumlarına Göre Dağılımı………. 30
4.2.1.3.Traktörlerin Marka ve Güç Durumuna Göre Dağılımı……… 31
4.2.2.İşletmelerin Tarım Alet-Makine Varlığı……… 33
4.2.3.Traktör ve İşletme Başına Düşen Ekipman Ağırlığı……… 34
4.2.4.Traktör ve İşletme Başına Düşen Alet ve Makine Sayısı……… 34
4.2.5.İşletmelerin Biçerdöver Varlığı……… 35
4.3.İşletmelerin Mekanizasyon Durumu………... 35
4.3.1.Türkiye’de Bölgelere Göre Mekanizasyon Durumu……… 36
4.3.2. Kadınhanı İlçesinin Mekanizasyon Düzeyinin Türkiye ile Karşılaştırılması ……….. 38
4.4.Traktörlerin Yıllık Kullanım Durumları……… 39
5.SONUÇLAR ve ÖNERİLER………. 40
KAYNAKLAR……… 45
EKLER……… 49
Ek-1 Anket Formu……… 50
ÖZGEÇMİŞ……… 59
3.1. Kadınhanı İlçesi Coğrafi Haritası……...……… 11
3.1. Kadınhanı İlçesi Nüfus Dağılımı……… 12
3.2. Kadınhanı İlçesi Toplam Arazi Varlığı..……… 13
3.3. Kadınhanı İlçesi Ekim Alanları………..……… 13
3.4. Kadınhanı İlçesi Ürün Deseni…………... 13
3.5. Kadınhanı İlçesi Hayvan Varlığı……… 14
4.1. İşletmelerin Arazi Büyüklüklerine Göre Dağılımı…….……… 17
4.2. İşletmelerin Arazi Kullanım Şekli…….……… 18
4.3. İşletmelerin Sulanma Durumu……… 18
4.4. İşletmelerin Nüfus Yapısı………..……… 19
4.5. İşletmelerin Yaş Gruplarına Göre Dağılımı……… 20
4.6. İşletmelerdeki Aile Nüfusunun Eğitim Durumu……… 21
4.7. İşletme Sahiplerinin Eğitim Durumu….……… 22
4.8. İşletme Sahiplerinin Sosyal Güvenlik Durumu……….……… 22
4.9. İşletmelerin İşgücü Varlığı……… 23
4.10. İşletmelerin Ekonomik Yapısı……….……… 24
4.11. İşletmelerin Ürün Deseni……….……… 25
4.12. İşletmelerin Meyve Ağacı Sayıları…..……… 25
4.13. İşletmelerin Gübre ve İlaç Kullanımı……..……… 26
4.14. İşletmelerin Hayvan Varlığı………….……… 27
4.15. Traktör Sayılarının Köylere Göre Dağılımı….……… 29
4.16. Traktörlerin Arazi Gruplarına Göre Dağılımı………..……… 30
4.17. Traktörlerin Yaş Gruplarına Göre Dağılımı….……… 31
4.18. Traktörlerin Marka ve Güç Durumlarına Göre Dağılımı…….……… 32
4.19. İşletmelerin Tarım Alet ve Makine Varlığı….……… 33
4.20. İşletmelerin Biçerdöver Varlığı……… 35
4.21. Kadınhanı İlçesine Ait Mekanizasyon Kriterleri………. 36
4.22. Türkiye’nin Coğrafik Bölgelerine Göre İşlenen Alanlar ve Traktör Dağılımındaki Değişim ……… 37
4.23. Kadınhanı İlçesinin Mekanizasyon Düzeyinin Türkiye İle Karşılaştırılması 38
1. GİRİŞ
Artan dünya nüfusunun beslenme problemlerini çözmek için dünya ülkeleri son yıllarda tarım teknolojilerini geliştirerek, birim alandan daha fazla ürün almak zorunda kalmışlardır. Diğer taraftan tarımdaki insan ve hayvan gücünün yerini mekanik gücün almasının, üretim artışı üzerine etkisi büyüktür. Makineleşmenin yaygınlaştırılmasıyla tarım teknikleri çok çabuk uygulanır hale gelmiş, elverişli alanlar tarıma açılmış, sulanan araziler genişletilmiş, toprak daha iyi işlenir olmuş, ilaç ve gübre kullanımı artmış, daha iyi tohum ve damızlık kullanılır hale gelmiş, sonuçta da ürün kalitesi ve verim artmıştır. Bu gelişen teknolojinin çiftçiye aktarılmasında en önemli araç makinedir (Kasap ve ark., 1997).
Türkiye’de de olduğu gibi, kullanılabilir tarım alanlarının yaklaşık olarak son sınıra ulaşıldığı ülkelerde, tarımda üretim artışı sadece verim artışı ile sağlanabilmektedir. Tarımda makineleşme tarımsal verim artışına olumlu etkisi yanında, iş verimini yükseltmekte, ürün kaybını azaltmakta, pazarlama etkinliklerini kolaylaştırmakta, işletmeleri modernleştirmekte ve çiftçilerin sosyo-ekonomik açıdan gelişmelerine de imkan sağlamaktadır. Yani ‘‘Mekanizasyon, modern tarımın sembolüdür’’ (Kasap ve ark., 1997).
Tarımsal mekanizasyon, tarım alanlarını geliştirmek, her türlü tarımsal üretimi yapmak ve ürünlerin işlemlerini gerçekleştirmek amacıyla kullanılan tüm enerji kaynağı, mekanik araç ve gerecin tasarımı, yapımı, geliştirilmesi, pazarlanması, yayım ve eğitimi, işletilmesi ve kullanılması konularını içermektedir (Zeren ve ark., 1995).
Tarımda kullanılan makinelerin ürün verimini artırmadaki etkisi; arazi varlığına, parsel büyüklüğüne, toprak yapısına, iklim özelliklerine, ürün desenine, üretim tekniklerine, kullanılan makinelerin tipine ve kapasitesine, traktörün gücü ve tarım iş makineleriyle olan uyumuna ve yetişmiş insan gücüne bağlıdır. Bu faktörler tek başına veya ortaklaşa kullanıldığında verimi artırmada etkili olabilmektedirler (Yavuzcan ve ark., 1986).
Tarımsal mekanizasyon düzeyi, herhangi bir tarım işletmesinde ya da yörede (ilçe, il, bölge, ülke) insan ve hayvan kas gücü yerine mekanik güç kaynakları ile çalışan tarım alet, makine ve sistemlerinin kullanımıdır. Mekanizasyon göstergeleri kullanılarak bir işletmede, bölgede ya da ülkedeki mekanizasyon düzeyi ortaya konulur ve tarımda istenilen mekanizasyon düzeyine erişilip erişilmediği, traktör parkından etkin bir şekilde yararlanılıp yararlanılmadığı anlaşılır. Tarımsal mekanizasyon düzeyinin belirlenmesi, tarımsal üretimde verimliliğin ve karlılığın bir göstergesi olmakla birlikte, ülkeler arasında tarımda gelişmişlik kıstası olarak da değerlendirilmektedir.
Tarımda makineleşme, traktörle birlikte uygun ve yeterli sayıda ekipmanın mevcut olmasıyla amacına ulaşabilir. Aksi takdirde traktör verimli olarak kullanılmadığı gibi, daha çok tarım dışı işlerde değerlendirilir. Bunun için traktörü ekipmanlarıyla bir bütün olarak düşünmek gerekmektedir (Kasap ve ark., 1997).
Farklı tip ve büyüklükteki tarım işletmeleri için teknik, ekonomik ve sosyal yönlerini de dikkate alarak, uygun tip ve büyüklükte mekanizasyon araçlarının seçim ve kullanım modellerinin belirlenmesi ve hayata geçirilmesi gerekmektedir.
Türkiye bugünkü tarımsal mekanizasyon düzeyi ile dünyanın kendine yeterli sayılı ülkelerinden biri olmasına rağmen, hızla artan tarımsal ürün talebinin karşılanması, mevcut üretim düzeyinin artırılması ve verimin yükseltilmesi gerekmektedir. Türkiye’nin tarım bölgelerinde, tarımsal mekanizasyon düzeyinin planlanması, traktör ve alet-makine parkının ve çeşitliliğinin artırılarak etkin hale getirilmesi sağlanmalıdır (Çalışır ve ark., 1991).
Tarım sektörünün toplam istihdamdaki payı gittikçe azalmasına karşın hala önemli düzeydedir. Tarımdaki istihdamdaki payı % 35,4 düzeyindedir. Bu oran, Avrupa Birliği Ülkelerinde % 5,9, ABD’de % 3,0 düzeylerindedir. Bu oran, özellikle sanayi ve hizmet sektöründe sağlanacak gelişmelerle en az % 10,0 seviyelerine gerilediğinde Türkiye gelişmiş ülkeler seviyesine erişmiş olacaktır (Evcim, 2003).
Türkiye’de tarım işletmelerinde mevcut nüfus miktarının fazlalığı nedeniyle iş verimliliği düşük olmaktadır. Ayrıca tarımsal nüfus oranının yüksek olması tarım arazilerinin miras yolu ile parçalanmasına neden olmakta ve bu durum tarım makinelerinin etkin kullanımını engellemektedir. Bu bakımdan, tarımsal nüfus miktarının belirli bir seviyeye kadar azaltılması ve toprak reformunun yapılması gereklidir (Açıl ve Demirci, 1984).
Tarımda mekanizasyon düzeyi bir bölgede kullanılan tarımsal alet ve makinelerin artması ile gelişir ve çiftçi daha az zamanda daha çok işi verimli ve nitelikli olarak yapma şansına erişir (Ayata ve Çakır, 2003).
Ülke içinde mekanizasyon olanaklarının üretim içinde değerlendirilmesinde en önemli faktörlerden birisi, işletme tarla büyüklükleri ile traktör güç grupları arasındaki uyuşumdur. Bu dikkate alınmadığı zaman mekanizasyon düzeyi artışı bir noktada kısıtlanırken yapılan büyük masrafların karşılığını da almak olanaksız hale gelmektedir (Sabancı, 1997).
Türkiye’de tarımsal mekanizasyon düzeyi, coğrafi bölgelere göre değişen bir yapı göstermektedir. Bölgeler açısından işlenen alana düşen traktör gücü sırasıyla; Marmara Bölgesinde 3,13 kW/ha, Ege Bölgesinde 2,76 kW/ha, Karadeniz Bölgesinde 2,04 kW/ha, Akdeniz Bölgesinde 1,85 kW/ha, İç Anadolu Bölgesinde 1,18 kW/ha, Doğu Anadolu Bölgesinde 0,93 kW/ha ve Güneydoğu Anadolu Bölgesinde 0,55 kW/ha’dır (Altuntaş ve ark., 1997).
Geleceğe yönelik gelişmeler olarak, tarım politikasının oluşturulmasında uluslararası rekabet edebilir, güçlü, verimli, pazara yönlendirilmiş ve çevre ile uyumlu bir tarım yapısına kavuşmak, ayrıca gerek kazançta gerekse yan kazançta bir veya daha fazla işgücüne sahip işletmeler olarak değişik hukuksal veya girişim formlarında örgütlenebilmek, nihayet doğal canlı ortamın bakımı, korunması için çok yönlü görevler üstlenebilmek gibi hedefler göz önüne alınmalıdır (Önal ve Çakmak, 2000).
Ekonomik açıdan bakıldığında, tarımsal üretim girdileri içinde makine ve enerjinin maliyeti, üretim girdileri içindeki payı hemen daima birinci sırayı almaktadır.
Uygulamada makineleşme derecesindeki artışa bağlı olarak, makine ve enerji giderlerinin sermaye ve toplam üretim giderleri içindeki oranı % 50’lere ulaşmaktadır (Anonim, 1996). Bu durum bilimsel işletmecilik ve optimum girdi kullanımı konularının önemini artırmaktadır. Aksi durumda, plansız veya eksik makineleşme ortaya çıkmakta, bu da verimliliğin düşmesine ve kaynak israfına yol açabilmektedir. Tarımda makineleşme düzeyinin belirlenmesinde kullanılan göstergeler, bir ülkenin, yörenin veya bir işletmenin kullandığı makine ve enerji girdilerinin özgül değerlerini bildirmektedir. Bu amaçla bir çok kriter tanımlanmakla beraber, bunların arasında en çok kullanılanları aşağıda verilmiştir (Kadayıfçılar ve ark., 1990; Yavuzcan 1994):
Toplam tarım alanına düşen traktör motor gücü, Traktör başına düşen tarım alanı,
1 000 ha’lık tarım alanına düşen traktör sayısı, Traktör başına düşen ekipman miktarı,
Birim alana düşen mekanik enerji miktarı, Birim alana düşen elektrik enerjisi tüketimi.
Bu kriterlerden ilk beşi, tarla ve bahçe tarımının makineleşme derecesini gösterirken, sonuncusu içsel tarım kesiminin makineleşme düzeyini belirlemektedir.
Tarımsal makineleşmede, söz konusu gösterge değerlerinin irdelenmesinde, sadece sayısal verilerin yüksekliği yeterli olmamaktadır. Göstergelerin birbiriyle uyumu, verimlilik ve karşılaştırmada kullanılan işletmelerin veya ülkelerin benzerlikleri de göz önünde tutulmalıdır.
Modern tarım tekniğinin vazgeçilmez girdisi olan tarımsal mekanizasyon, pahalı ve uzun vadeli yatırımlar olması nedeniyle iyi bir planlamayı gerektirmektedir. Bunun için ülkesel ve bölgesel bazda tarımsal mekanizasyon durumu ve sorunları yeterince ortaya konulmalıdır (Baydar ve Yumak, 2000).
2. KAYNAK ÖZETLERİ
Akıncı ve ark. (1997), yapmış oldukları çalışmada, Antalya’da tarımsal üretimin, küçük alanlarda tarla tarımı, bahçe tarımı ve sera tarımı şeklinde yürütüldüğü, işletme büyüklüklerinin 0-10 ha, işletme başına düşen traktör sayısının yaklaşık 1 adet ve ortalama traktör motor gücünün 39,2 kW olduğunu belirlemişlerdir. Kullanılan traktörler küçük boyutlu ve güç düzeyi düşük traktör olduğu gözlemlenmiştir. Traktörlerin % 68’lik bölümünün 30,1-40 kW güç grubunda yer aldığı, traktör başına düşen alet-makine sayısının 5,3 adet ve ağırlığının 2,9 ton olduğu bulunmuştur. Birim alan başına düşen ortalama traktör motor gücü 5,36 kW/ha ile Türkiye mekanizasyon düzeyinden yüksek olduğu görülmüştür.
Altuntaş ve ark. (1997)’nın yaptıkları araştırma sonuçlarına göre; coğrafik bölgeler içerisinde birim işlenen tarım alanına düşen traktör gücü (kW/ha) olarak Marmara Bölgesi’nde 3,13 kW/ha ile en yüksek düzeyde olduğu bulunmuştur. En düşük düzey ise Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nde 0,55 kW/ha değeri tespit edilmiştir. İç Anadolu, Güneydoğu ve Doğu Anadolu bölgelerinin Türkiye ortalamasının altında, diğer bölgelerin ise Türkiye ortalamasının üzerinde olduğunu belirtmişlerdir.
Atay ve Işık (1997), Kahramanmaraş İlinde yaptıkları araştırmada, ortalama işletme büyüklüğünün 6,5 ha, işletme başına düşen parsel sayısının 5 adet, parsel büyüklüğünün 1,3 ha olduğunu bulmuşlardır. İşletme arazilerinin yaklaşık % 95’inde tarla bitkileri üretiminin yapıldığı ve ürün deseni içinde buğday ekim alanının yaklaşık % 42’lik pay ile birinci sırayı aldığı görülmüştür. Ayrıca, işletmelerin sadece % 40’ının yerli yapım bir traktöre sahip olduğu, ortalama traktör motor gücünün 44,5 kW, traktör başına düşen tarım makineleri sayısının 6 alet-makine/traktör, ekilen birim alan başına düşen güç düzeyinin 2,75 kW/ha, işletme başına traktör sayısının 0,41, traktör başına düşen işletme arazisinin 15,64 ha, yıllık traktör kullanım süresinin de ortalama 421 h/yıl olduğu bulunmuştur.
Ayata ve Çakır (2003), Manisa İlinda yaptıkları araştırmada, Manisa ilinin traktör varlığı açısından diğer illere göre iyi düzeyde olduğunu, traktör başına düşen ortalama tarım alanının 10,83 ha olduğunu belirtmişlerdir. Ana ürünlerin toprak hazırlığında geleneksel toprak işleme uygulamaları olan pulluk, diskaro ve sürgü kullanıldığını; buğday ve pamukta ekimin mibzer ile yapıldığını tespit etmişlerdir. Hasadın sadece buğdayda makine ile yapıldığı diğer ürünlerde elle yapıldığı, özellikle üzüm ve zeytinde toprak sürümü hariç hiçbir mekanizasyon uygulaması olmadığını belirtmişlerdir.
Baydar ve Yumak (2000), Van ve Bitlis İllerinde yapmış oldukları araştırmada birim alana düşen traktör gücünü Van’da 0,78 kW/ha, Bitlis’te 0,68 kW/ha olarak hesaplamışlardır. Diğer tarım alet ve makinelerinin kullanım düzeyinin düşük olduğu gözlemlemişlerdir.
Demircan ve Soysal (2002), Ceyhan İlçesinde tarım işletmelerinin mekanizasyon düzeyi ve makine alımını etkileyen faktörler ile ilgili bir araştırma yapmışlardır. Araştırma alanında işletme başına düşen traktör adedini 1,11 traktör/işletme, tarım makinesi adedini 10,36 alet-makine/işletme ve traktör başına düşen tarım makinesi adedini 9,26 alet-makine/traktör, ortalama traktör gücünü 42,5 kW, işlenen alana düşen traktör gücünü 2,27 kW/ha, 1 000 ha işlenen alana düşen traktör sayısını 53,36 adet ve bir traktöre düşen işlenen alanın 18,74 ha olduğunu tespit etmişlerdir. Satın almada en etkili faktörün işleri zamanında yapma isteği (% 92,86), traktör seçiminde en etkili faktörün gücünün uygun oluşu (67,14) olduğunu tespit etmişlerdir.
Eroğlu ve Konak (2000), Mardin İlinde yaptıkları araştırma sonuçlarına göre; bölgede tarımsal üretimin büyük alanlarda tarla tarımı şeklinde yürütüldüğünü tespit etmişlerdir. İşletme büyüklüklerinin % 73,5’inin 1-50 ha olduğunu ve işletme başına düşen traktör sayısının yaklaşık 1 adet, ortalama traktör gücünün ise 47,67 kW olduğunu bulmuşlardır. Kullanılan traktörlerin yaklaşık % 40’lık bölümünün 50,1-60 kW güç grubunda yer aldığı görmüşlerdir. Traktör başına düşen makine sayısını 6,79 adet, kütlesini 4,96 ton, traktör motor gücünü 1,07 kW/ha olarak bulmuşlardır.
Kasap ve ark., (1997), Tokat İli tarımsal işletmelerinde yaptıkları araştırmada toplam 753 adet işletmeden; 466 adet traktör mevcudu, birim alana göre, ha’a düşen güç 2,04 BG/ha (1,50 kW/ha), makine kütlesi 2 379 kg/traktör (2,38 ton/traktör), 43 375 da arazi varlığı, 5 464 adet arazi parsel sayısı, 1 010 da (101 ha) kiralık arazi, 1.117 da (111,7 ha) ortaklık arazi, 114 109 işgünü işletme içi çalışma, 15 380 işgünü işletme dışı çalışma yapıldığını saptamışlardır.
Koçak ve Avcıoğlu (2007), yapmış oldukları çalışmada, Bitlis ilindeki mevcut tarımsal mekanizasyon durumu belirlenmiş ve elde edilen verilerden yararlanılarak sorunlara çözüm önerileri konulmuştur. Mekanizasyon derecesinin belirlenmesinde; birim alana düşen traktör güçleri (kW/ha), traktör başına düşen tarım alanları (ha/traktör), birim tarım alanına düşen traktör sayıları (traktör/1 000 ha), traktör başına düşen alet ekipman ağırlıkları (ton/traktör), traktör başına düşen ekipman sayıları (ekipman/traktör), ilçelere ait tarım alet ve makine varlığı hesaplanarak değerlendirilmiştir. Birim alana düşen traktör gücü 1999 yılında 0,34 kW/ha iken 2003 yılında 0,44 kW/ha değerine çıkmıştır. 1 000 ha alana düşen traktör sayısı 1999 yılında 34 iken 2003 yılında 38’e çıkmıştır. Traktör başına düşen tarım alanı 1999 yılında 114,32 ha/traktör iken 2003 yılında 91,1 ha/traktör değerine gerilemiştir. Traktör başına düşen alet ekipman ağırlıkları ise 1999 yılında 3,48 ton/traktör değerinden 2003 yılında 3,46 ton/traktör değerine gerilemiştir. Traktör başına düşen alet ekipman sayısı ise 1999 yılında 5,356 iken 2003 yılında 5,374’e çıkmıştır. İlçelerdeki traktör varlığı % 34,29 ile en çok Ahlat ilçesinde ve % 1,91 ile en az Hizan ilçesinde bulunmaktadır.
Koçtürk ve Avcıoğlu (2007), tarafından yapılan çalışmada 2000 sonrası veriler kullanılarak Türkiye’de bölgeler ve illerin tarımsal mekanizasyon özellikleri incelenerek karşılaştırmalar yapmışlardır. Tarımsal mekanizasyon düzeyinin belirlenmesinde; birim işlenen alana düşen traktör gücü (kW/ha), 1 000 ha işlenen alana düşen traktör sayısı (traktör /1 000 ha), bir traktöre düşen işlenen alan ha/traktör), ve bir traktöre düşen ekipman sayısı (ekipman/traktör), değerlerini esas almışlardır. Hesaplamalar sonucunda, Türkiye’de mekanizasyon düzeyi açısından bölgeler ve iller arasında çok büyük farklılıklar olduğu belirlemişlerdir. İller arasında 2004 yılı itibariyle, birim işlenen alana düşen traktör gücünün 0,09-10,01 kW/ha, 1 000 ha
işlenen alana düşen traktör sayısının 2,1-246,6 traktör/1 000 ha, bir traktöre düşen işlenen alanın 4,1-472,9 ha/traktör ve bir traktöre düşen ekipman sayısının 2,4-17,8 ekipman/traktör olarak değiştiği görülmüştür.
Özpınar (2001), Marmara Bölgesi tarımsal mekanizasyon özellikleri üzerine yaptığı araştırmada; Türkiye’nin toplam ekili alanlarının % 12,84’ünü oluşturan Marmara Bölgesi’nde 1985 yılından 1998 yılına doğru gidildikçe mekanizasyon düzeyinin arttığını belirlemiştir. 1998 yılında ekili alan başına düşen traktör gücü 2,88 kW/ha, 75,67 traktör/1 000 ha, traktöre düşen ekili alan 13,22 ha/traktör, 4,83 makine/traktör gibi değerler ile Türkiye ortalamasının üzerinde olduğunu belirtmiştir.
Polat ve Sağlam (2001), GAP Bölgesinin mekanizasyon durumu üzerine yapmış oldukları araştırmada; traktör başına düşen işlenen tarım alanının sulamadan önce 88,1 ha/traktör düzeyinden, sulamanın başlaması ile % 26 azalarak 64,9 ha/traktör değerine düştüğü, birim alan başına düşen traktör gücünün sulamadan önce 0,42 kW/ha düzeyinden, sulamanın başlaması ile % 52 oranında artarak 0,64 kW/ha değerine çıktığını gözlemlemişlerdir.
Sabancı ve Akıncı (1994), yapmış oldukları çalışmada, Türkiye’de mekanizasyon düzeyini ekilen alan ve ekonomik (0-15 yaş) traktör ömrüne göre 0,97 kW/ha, kullanılan parka göre ise 1,73 kW/ha olarak saptamışlardır.
Sağlam (1995), çalışmasında GAP Bölgesinin tarımsal mekanizasyon durumunu araştırmıştır. Bu çalışmada, mevcut mekanizasyon durumuna göre; toplam traktör sayısı 33 775 adet, tarım makinesi sayısı 126 173 adet, 1 ha tarım alanına düşen güç 0,42 kW/ha, traktöre düşen makine sayısı 3,73 makine/traktör, 1 000 ha tarım alanına düşen alet-makine sayısı 42 alet-makine/1 000 ha olarak bulunmuştur.
Saral ve ark., (2004), Türkiye’de şeker pancarı tarımının mekanizasyon düzeyi konusunda araştırma yapmışlardır. Şeker pancarı tarımında çapalama işinin makineyle yapılma oranının yıllara göre artarak 2003 yılında % 34,8’e yükseldiği, makineli hasat oranının ise % 24,2’ye yükseldiği görülmüştür. Yağmurlama sulama oranının % 49,7
seviyelerinde olduğu tespit edilmiştir. 2003 yılı itibariyle 268,248 adet traktör bulunduğu, bu traktörlerin ortalama gücünün 47,3 kW olduğu, birim alan başına düşen güç miktarının 7,9 kW/ha, traktör sayısının da 168 traktör/1 000 ha olduğunu belirtmişlerdir.
Turgut ve ark., (2000), Doğu Anadolu Bölgesi’nin tarımsal mekanizasyon özelliklerini belirlemişlerdir. Bu çalışma sonuçlarına göre; 1980 yılında 0,58 kW/ha olan işlenen alan başına düşen traktör gücü 1997 yılında 0,88 kW/ha’a, 1 000 ha ekili alana düşen traktör sayısı 15,60 traktör/1 000 ha’dan 23,51 traktör/ha’a yükselirken, traktör başına düşen alanın 64,11 ha/traktörden 42,53 ha/traktöre düştüğünü belirtmişlerdir. Bölgede traktör başına düşen alet-makine varlığının 1997 yılında 3,12 ton/traktöre olduğunu tespit etmişlerdir.
Ünal ve Saçılık (2007), Kastamonu ilinde tarımsal mekanizasyon seviyesinin tespiti amacıyla, 19 ilçede toplam 351 işletmeyi incelemişlerdir. Ortalama işletme büyüklüğü 5,69 ha, ortalama parsel sayısı 10,6, ortalama traktör gücü 43 kW, ortalama traktör yaşı 21,7, traktör başına düşen ekipman sayısının 4,97, birim alana düşen traktör motor gücü 4,45 kW/ha, işletme başına motor gücü 25,4 kW, traktör başına düşen tarım alanı 9,7 ha, 1 000 ha alana düşen traktör sayısı 103,6 ve işletme başına düşen traktör sayısını 0,59 olarak belirlemişlerdir.
Vurarak ve ark., (2007), tarafından yapılan çalışma Şanlıurfa ilindeki 50 ha ve üzerinde tarım alanına sahip işletmelerin mekanizasyon düzeylerini tespit etmek amacıyla 2004-2006 yılları arasında yapılmıştır. Bu amaçla ilin tarımsal yapısını temsil edebilen toplam 100 işletme ile birebir anket çalışması yapılmıştır. Çalışmanın materyalini çalışma alanındaki işletmelerin tarımsal yapısı, mekanizasyon özellikleri oluşturmaktadır. Bu verilerden mekanizasyon düzeyinin göstergesi olan; 1 000 ha’a düşen traktör sayısı (adet/traktör), işlenen alana düşen traktör gücü (kW/ha), traktör başına düşen işlenen alan (ha/traktör), ile tarım alet ve makine varlığı incelenmiştir.
3. MATERYAL ve YÖNTEM
3.1. Materyal
Bu çalışma, Konya ili Kadınhanı ilçesine ait 41 köy ve 1 merkez ilçe olmak üzere toplam 42 yerleşim yerindeki tarım işletmelerinden anket ve gözlem yoluyla toplanan verilerden oluşmaktadır. Ayrıca Kadınhanı İlçe Tarım Müdürlüğü çiftçi kayıtları, envanterleri ve istatistiklerinden derlenen bilgilerden de yararlanılmıştır. Araştırma alanı Kadınhanı ilçesidir. Kadınhanı ilçesi sınırlarında bulunan Altınova Tarım İşletmesi (TİGEM) araştırmaya dahil edilmemiştir. Araştırmada kullanılan veriler 2007 yılına aittir.
Kadınhanı, Konya’nın 60 km kuzey batısında, 32-33 derece doğu boylamı, 38-38,5 derece kuzey enlemleri arasında bir ilçedir. Güneyinde Merkez Selçuklu, doğusunda Sarayönü, batısında Ilgın ve kuzeyinde ise Yunak ilçesi bulunmaktadır. Rakımı 1128 metredir. Yüzölçümü 1865 kilometrekaredir. Kadınhanı Cihanbeyli Platosunun yer yer dalgalı olan batı kesiminde bulunmaktadır. Erenler Dağı’nın kuzey uzantıları olan Sultandağları güneyini engebelendirir. Bu dağların yüksek kesimleri ardıç ve karaçam ormanları ile kaplıdır. İlçenin kuzey bölümü, üzerinde küçük tepeciklerin bulunduğu ovalık alanlar halindedir. Konya-Afyon-İstanbul Karayolu üzerinde bulunmaktadır ve ulaşım bakımından son derece işlektir. Demir yolu ise ilçenin 9 km kuzeyinden geçmektedir. Konya’ya uzaklığı 60 kilometredir. İlçede karasal iklim hüküm sürmekte olup, yazları çok sıcak ve kurak, kışları ise soğuk ve kar yağışlıdır. İlkbahar ve sonbahar mevsimleri kısa sürer. Yıllık yağış ortalaması çok fazla değişkenlik göstermekle birlikte 375-400 mm’dir (Anonim, 2008 a.).
Kadınhanı ilçesinin toplam yüzölçümü 1 865 km2’dir. İlçenin kuzey bölümünde geniş tarım arazileri bulunmaktadır. Güney bölümü ise nispeten dağlıktır ve küçük tarım arazilerinden oluşmaktadır. İlçenin güneyi kuzeyine göre daha fazla yağış almaktadır. Tarım arazilerinde hububat tarımı çok yaygın olarak yapılmaktadır (Anonim, 2007)
Toplam nüfusu ADNKS’e göre 35 483’tür (Anonim, 2008 b). İlçenin toplam nüfusunu 41 köy ve 1 merkez ilçe oluşturmaktadır. Nüfus, geçimini genellikle tarım ve hayvancılıktan sağlamaktadır. İlçe genelinde nüfus dağılımı Çizelge 3.1’de gösterilmiştir.
Çizelge 3.1. Kadınhanı ilçesi nüfus dağılımı (Anonim, 2008 b)
NÜFUS DAĞILIMI SAYISI (kişi) DAĞILIM (%)
Şehir Nüfusu 14 096 39,72
Köy Nüfusu 21 387 60,28
Toplam Nüfus 35 483 100,00
Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi (ADNKS) kayıtlarında, Çizelge 3.1’de görüldüğü gibi nüfusun çoğunluğu kırsal kesimde yoğunlaşmıştır. Köy nüfusu toplam nüfus içinde % 60,28’lik bir paya sahiptir. Kadınhanı ilçesinde tarım kesiminde çalışan nüfus sayısı çoğunluktadır.
Kadınhanı ilçesinin yüzölçümü 1 865 km2’dir. Bunun 1 491 km2’si olan % 79,94’ünü kültür alanları oluşturmaktadır. 358 km2’lik nadas alanı buna dahil edilmemiştir. Geniş tarım arazileri ilçenin kuzey bölümünde yer almaktadır. İlçe toprakları dağlardan kaynaklanan küçük dereler ve Ilgın ilçesinin Çavuşçu Gölü’nden kanallarla getirilen sularla sulanmaktadır.Çizelge 3.2’de görüldüğü gibi 2007 yılı Kadınhanı İlçe Tarım Müdürlüğü kesin istatistik sonuçlarına göre arazi varlığı şu şekilde oluşmuştur (Anonim, 2007).
Çizelge 3.2. Kadınhanı ilçesi toplam arazi varlığı (Anonim, 2007).
ARAZİ DURUMU ALAN (ha) DAĞILIM (%)
Kültür Alanı 149 133 79,92 Orman 4 416 0,23 Mera 27 000 0,14 Nadas 35 791 19,39 Boş Alan 6 000 0,32 Yüzölçümü 186 549 100,00
Kadınhanı ilçesinde ekim alanları ve ürün deseni ise Çizelge 3.3’te görüldüğü gibi oluşmuştur (Anonim, 2007).
Çizelge 3.3. Kadınhanı ilçesi ekim alanları (Anonim, 2007)
EKİM ALANLARI ALAN (ha)
Tarla 127 626
Sebze 70
Meyve 36,1
Sırası ile en çok buğday, arpa, ayçiçeği ve şeker pancarı tarımı yapılmaktadır. Sebze ve meyve yetiştiriciliği yok denecek kadar azdır (Anonim, 2007). Ürün deseni Çizelge 3.4’te görülmektedir.
Çizelge 3.4. Kadınhanı ilçesi ürün deseni (Anonim, 2007)
YETİŞTİRİLEN ÜRÜNÜN CİNSİ ALAN (da)
Buğday 673 442 Arpa 362 620 Ayçiçeği (Yağlık) 40 000 Şeker Pancarı 22 000 Nohut 10 000 Fiğ 9 000 Mısır (Silaj) 2 750 Mısır (Dane) 2 000 Domates (Sofralık) 20
Arıcılık gezgin arıcılık şeklinde yapılmaktadır. Küçükbaş ve büyükbaş hayvan yetiştiriciliği de yaygın olarak yapılmaktadır (Anonim, 2007). Küçükbaş ve büyükbaş hayvan sayıları Çizelge 3.5’te görüldüğü gibidir.
Çizelge 3.5. Kadınhanı ilçesi hayvan varlığı (Anonim, 2007).
HAYVAN CİNSİ HAYVAN SAYISI (adet)
Küçükbaş 66 680
Büyükbaş 18 576
Toplam 85 256
3.2. Yöntem
3.2.1. Örnek Köy ve İşletmelerin Seçilmesi
Araştırmanın yapılacağı örnek köy sayısı, toplam köy sayısının % 30’u olan 12 köy olarak seçilmiştir. Anket yapılacak işletme 102 olarak belirlenmiş ve anket yapılacak işletme sahipleri basit tesadüfi örnekleme yöntemi ile seçilmiştir. Araştırma alanındaki tüm işletmeleri arazi varlıkları ve işletme sayıları Kadınhanı İlçe Tarım Müdürlüğü Çiftçi Kayıt Sistemi (ÇKS) kayıtlarından alınarak belirlenmiştir.
Kadınhanı ilçesinde 41 köy ve 1 merkez ilçe olmak üzere toplam 42 yerleşim bölgesi ve 6990 işletme bulunmaktadır (Anonim, 2007). Anket yapılacak köyler seçilirken Kadınhanı ilçesini en iyi temsil edecek köylerin seçilmesine dikkat edilmiştir. Bu köylerden 7’sinde kuru tarım yapılmaktadır. Bunlar; Kamışlıöz, Başkuyu, Örnekköy, Pusat, Hacımehmetli ve arazisi kısmen dağlık olan Çeşmecik ve Demiroluk’tur. Kuru-sulu tarım yapılan 3 köy ise Beykavağı, Konurören, Osmancık’tır. Sulu tarım yapılan 2 köy ise Bayramlı ve Atlantı’dır.
Araştırmanın sağlıklı sonuçlar vermesi açısından köylerin arazi genişlikleri ve tarım potansiyelleri değerlendirilerek anket yapılacak işletme sayıları belirlenmiştir.
İşletmeler ile yüzyüze görüşmelerle anket çalışmaları yürütülmüştür. Ankette şu konulara yer verilmiştir.
- İşletmelerin tarım arazisi büyüklükleri o Kuru arazi varlığı
o Sulu arazi varlığı o Nadas durumu - İşletmelerin ürün deseni
o Tarla bitkileri ekim alanı o Bahçe bitkileri ekim alanı o Meyvecilik alanı
- İşletmelerin hayvan varlığı
- İşletmelerin alet ve makine varlığı o Traktör marka, model ve gücü o Traktörün yıllık kullanım süresi o Traktörün yıllık yakıt tüketimi o Tarım alet ve makineleri varlığı
- Tarımsal faaliyetlerde bulunan nüfus ve eğitim durumları - Tarımda gübre ve ilaç kullanımı
- İşletme sahiplerinin sosyal güvencesi ve tarımsal sorunları
3.2.2. Verilerin Değerlendirilmesi
İşletmelerde anket yapılarak elde edilen veriler değerlendirilerek Kadınhanı ilçesinin mekanizasyon durumu hakkında çizelgeler hazırlanmıştır. Çizelgeler hazırlanırken çeşitli matematiksel hesaplar da yapılmıştır. Bu hesaplamalara ait yöntemler aşağıda açıklanmıştır.
İşletmelerin mekanizasyon düzeyinin belirlenmesinde şu kriterler esas alınmıştır. - İşletme başına düşen traktör sayısı (traktör adeti/işletme)
- İşletme başına düşen traktör motor gücü (kW/işletme) - Ortalama traktör gücü (kW/traktör)
- Traktör başına düşen alet-makine ağırlığı (ton/traktör) - Birim alana düşen traktör motor gücü (kW/ha)
- 1 000 ha işlenen alana düşen traktör sayısı (traktör sayısı/1 000 ha) - Bir traktöre düşen işlenen alan (ha/traktör)
- 1 000 ha’a düşen biçerdöver sayısı (biçerdöver/1 000 ha)
Kullanılan bu kriterlerin hesaplama yöntemleri aşağıdaki gibidir:
İşletme başına düşen traktör sayısı; toplam traktör sayısının, işletme sayısına bölünmesi ile elde edilmiştir.
İşletme başına düşen traktör motor gücü; toplam traktör gücünün, işletme sayısına bölünmesi ile elde edilmiştir.
Ortalama traktör gücü; traktör motor gücü toplamlarının, toplam traktör sayısına bölünmesi ile elde edilmiştir.
Traktör başına düşen alet-makine sayısı; toplam alet-makine sayısının, toplam traktör sayısına bölünmesi ile elde edilmiştir.
Traktör başına düşen alet-makine ağırlığı; alet-makine ağırlıklarının toplamının, toplam traktör sayısına bölünmesi ile elde edilmiştir.
Birim alana düşen traktör motor gücü; toplam traktör motor gücünün, işletmenin toplam tarım alanına bölünmesi ile elde edilmiştir.
1 000 ha işlenen alana düşen traktör sayısı; toplam traktör sayısının, anket yapılan işletmelerin toplam arazi varlığının 1 000 ha’a oranlanması ile elde edilmiştir.
Bir traktöre düşen işlenen alan; toplam işlenen alanın, toplam traktör sayısına bölünmesi ile elde edilmiştir.
1 000 ha işlenen alana düşen biçerdöver sayısı, toplam biçerdöver sayısının, işletmelerin toplam arazi varlığının 1 000 ha’a oranlanması ile elde edilmiştir.
4. BULGULAR ve TARTIŞMA
4.1. İşletmelerin Tarımsal Yapısı
Anket yapılarak incelen 102 işletmeye ait veriler toplanarak değerlendirilmiştir. Değerlendirme sonucunda ilçeye ait arazilerin durumu ve ürün deseni hakkında çeşitli sonuçlara ulaşılmıştır.
4.1.1. İşletmelerin Arazi Durumu
Kadınhanı ilçesinde anket çalışması yapılan 12 köy içerisinde 0-50 da arazi genişliğine sahip 882 tarım işletmesi, 50-100 da arazi genişliğine sahip 568 tarım işletmesi, 100-200 da arazi genişliğine sahip 541 tarım işletmesi ve 100-200-500 da arazi genişliğine sahip 315 tarım işletmesi bulunmaktadır. Anket çalışması yapılan köylerdeki bütün işletmelerin arazi büyüklükleri ortalaması 104,33 da’dır. İşletmelerin arazi büyüklüklerine göre dağılımı Çizelge 4.1 de verilmiştir.
Çizelge 4.1. İşletmelerin arazi büyüklüklerine göre dağılımı ARAZİ GENİŞLİK GRUBU
(da) İŞLETME SAYISI (adet) DAĞILIM (%) 1-50 17 16,66 50-100 13 12,74 100-200 27 26,47 200-500 45 44.13 Toplam 102 100,00
Kadınhanı ilçesinin kuzey kesiminde yer alan köyler daha geniş alanlara sahiptir. Aynı zamanda ağırlıklı olarak kuru tarımın yapıldığı bu bölgede özellikle hububat tarımı yaygın olarak yapılmaktadır. Güney kesimde ise daha küçük, engebeli ve parçalı araziler bulunmaktadır.
4.1.1.1. İşletme Arazilerin Kullanım Şekli
Araştırma kapsamında anket yapılan 102 işletmede toplam 21 330 da arazi tespit edilmiştir. 40 işletme kiralama yolu ile ortalama 53,3 da’da tarımsal üretim yapmıştır. 9 işletme ise ortalama 162,22 da’da tarımsal üretim yapmıştır. 55 işletme kiralama ve ortakçılık yapmadan sadece kendine ait parsellerde tarımsal üretim yapmıştır. Anket yapılan işletmelerin üretim yaptığı toplam tarım arazisinin % 83,15’i kendi mülkü, % 9,99’u kiralama ve % 6,86’i ortakçılık şeklinde görülmektedir (Çizelge 4.2).
Çizelge 4.2. İşletmelerin arazi kullanım şekli ARAZİ KULLANIMI ALAN (da) DAĞILIM (%) ORTALAMA ALAN (da) İŞLETME SAYISI (adet) Mülk 17 738 83,15 - -Kira 2 132 9,99 53,3 40 Ortakçılık 1 460 6,86 162,22 9 Toplam 21 330 100,00 -
-4.1.1.2. İşletme Arazilerinin Sulanma Durumları
Anket kapsamında incelenen 102 işletmenin tarım arazileri sulu, kuru ve nadas olarak incelenmiş ve değerlendirilmiştir (Çizelge 4.3).
Çizelge 4.3. İşletmelerin sulanma durumu
ARAZİ DURUMU ALAN (da) DAĞILIM (%)
Sulu 7 087 33,22
Kuru 10 473 49,11
Nadas 3 770 17,67
Çizelge 4.3 incelendiğinde, anket ile değerlendirmeye alınan işletmelerin toplam arazi
varlığının 21 330 da olduğu görülmektedir. Bu arazi varlığının; % 33,22’si olan 7 087 da’ı sulu, % 49,11’i olan 10 473 da arazi kuru ve % 17,67’si ise nadas olarak
ayrılmıştır. İlçenin yaklaşık yarısında kuru tarım yapıldığı görülmektedir. Ankete alınan köyler içerisinde sulu tarımı en yoğun yapan köyler Atlantı ve Bayramlı köyleridir.
4.1.1.3. İşletme Arazilerinin Parsel Sayısı ve Büyüklükleri
Ankete dahil edilen 102 işletmenin toplam arazi varlığı 21 330 da’dır. İşletme başına düşen arazi büyüklüğü ortalama 209,11 da’dır. İşletmelerde toplam 1 129 adet parsel bulunmaktadır. İşletme başına yaklaşık 11 parsel düşmektedir.
Kadınhanı ilçesinde tarımsal işletmeler büyük fakat araziler parçalı yapıdadır. Ankete alınan köyler arasında en büyük araziye sahip olanlar sırası ile Atlantı, Başkuyu ve Örnekköy’dür. En küçük araziye sahip olan köyler ise; Beykavağı, Bayramlı ve Demiroluk’tur. Atlantı’da sulu tarımın etkisi ile de hububat tarımının yanında ayçiçeği ve şekerpancarı yetiştirilmektedir. Başkuyu ve Örnekköy’de ise daha çok hububat tarımı ağırlık kazanmıştır. Küçük köylerde de ağırlıklı olarak hububat tarımı yapılmaktadır.
4.1.2. İşletmelerde Nüfus ve Eğitim Durumu
Anket kapsamına alınan işletmelerin nüfus yapısı Çizelge 4.4’te verilmiştir.
Çizelge 4.4. İşletmelerde nüfus yapısı
CİNSİYET NÜFUS(kişi) İŞLETME BAŞINA KİŞİ(kişi/işletme) DAĞILIM(%)
Kadın 226 2,21 48,00
Erkek 246 2,41 52,00
Çizelge 4.4’te görüldüğü gibi anket kapsamında incelenen işletmelerdeki toplam nüfus 472’dir. Bu nüfusun % 48’ini kadın, % 52’sini erkek nüfusu oluşturmaktadır. İşletme başına ortalama 4,62 kişi düşmektedir.
4.1.2.1. İşletme Nüfusunun Yaş Gruplarına Göre Dağılımı
Anket kapsamına alınan işletmelerde aile nüfusu 0-14, 14-65 ve 65 üzeri olmak üzere üç ayrı yaş grubunda incelenerek Çizelge 4.5’te verilmiştir.
Çizelge 4.5. İşletmelerde nüfusun yaş gruplarına göre dağılımı
DAĞILIM (%) YAŞ GRUPLARI NÜFUS (kişi) İŞLETME BAŞINA (kişi/işletme) KADIN (kişi) ERKEK (kişi)
KADIN ERKEK TOPLAM
0-14 120 1,17 53 67 11,22 14,20 25,42
14-65 301 2,95 148 153 31,35 32,43 63,78
65< 51 0,50 25 26 5,29 5,51 10,80
Toplam 472 4,62 226 246 47,86 52,14 100,00
Çizelge 4.5’te görüldüğü gibi anket kapsamındaki işletmelerde 0-14 yaş grubunu % 25,42 ile 120 kişi temsil etmektedir. 14-65 yaş grubu 301 kişi ile nüfusun en yoğun olduğu gruptur. Tüm nüfus içinde temsil oranı % 63,78’dir. 65 üzeri yaş grubu ise 51 kişiden oluşmaktadır. Toplam nüfusun % 10,80’i bu grup içerisindedir.
0-14 yaş grubunda bulunan kişi sayısı 120’dir. 53 kız ve 67 erkek bu grubu oluşturmaktadır. Kızların oranı % 11,22 ve erkeklerin oranı % 14,20’dir.
14-65 yaş grubunda bulunan kişi sayısı 301’dir. 148 kadın ve 153 erkek bu grubu oluşturmaktadır. Kadınların oranı % 31,35 ve erkeklerin oranı % 32,43’tür.
65 üzeri yaş grubunda bulunan kişi sayısı 51’dir. 25 kadın ve 26 erkek bu yaş grubunda bulunmaktadır. Kadınların oranı % 5.29 ve erkeklerin oranı % 5,51’dir.
4.1.2.2. İşletme Nüfusunun Eğitim Durumu
Aile nüfusu içerisinde okula başlamayan çocuklar toplam nüfustan çıkarılmış ve işletmenin eğitim durumu Çizelge 4.6’da verilmiştir.
Çizelge 4.6. İşletmelerdeki aile nüfusunun eğitim durumu
DAĞILIM (%) EĞİTİM DURUMU KADIN ERKEK
KADIN ERKEK TOPLAM
Okur yazar Olmayan 31 5 6,88 1,10 7,98
Okur yazar 5 9 1,10 2,00 3,10
İlkokul 153 152 33,92 33,70 67,62
Orta öğretim 27 50 5,98 11,09 17,07
Yüksekokul-Fakülte 5 14 1,10 3,13 4,23
Toplam 221 230 48,98 51,02 100,00
21 çocuk okul çağına gelmediği için toplam nüfus içerisinden ayrılmış ve değerlendirme dışı bırakılmıştır.
Anket kapsamına alınan işletmeler içerisinde nüfusun % 67,62’si olan 305 kişi ilkokul mezunudur ya da okumaya devam etmektedir. 305 kişinin 153’ünü kadınlar, 152’sini erkekler oluşturmaktadır. Okur yazar olmayan 36 kişi, toplam nüfusun % 7,98’ini teşkil etmektedir. Okur yazar olmayanların 31’i kadın, 5’i erkektir. Okur yazar olan 14 kişi, nüfusun % 3,10’u kadardır. Okur yazar olanların 5’i kadın ve 9’u erkektir. Orta öğretim mezunu olan 77 kişi, nüfusun % 17,07’sini oluşturmaktadır. Orta öğretim mezunu olanların 27’si kadın, 50’si erkektir. Fakülte ya da yüksekokul mezunu 19 kişi, nüfusun % 4,23’ü kadardır. Bunların 5’i kadın 14’ü erkektir. Bu sonuçlar ilkokuldan sonra okuma oranının düşük olduğunu göstermektedir.
4.1.2.3. İşletme Sahiplerinin Eğitim Durumu
Anket kapsamına alınan işletmelerde, işletme sahiplerinin eğitim durumları da incelenmiş ve sonuçlar Çizelge 4.7’de gösterilmiştir.
Çizelge 4.7. İşletme sahiplerinin eğitim durumu
EĞİTİM DURUMU KİŞİ SAYISI (adet) DAĞILIM (%)
Okur yazar Olmayan 2 1,96
Okur yazar 7 6,86 İlkokul 81 79,42 Ortaokul 3 2,94 Lise 6 5,88 Yüksekokul-Fakülte 3 2,94 Toplam 102 100,00
Çizelge 4.7’de görüldüğü üzere, anket kapsamında incelenen işletme sahiplerinin % 79,42 sine karşılık gelen 81 işletme sahibi ilkokul mezunudur. Fakülte ve yüksekokul mezunu olanların oranı ise sadece % 3 civarındadır.
4.1.2.4. İşletme Sahiplerinin Sosyal Güvenlik Durumu
Anket kapsamında incelenen işletmelerde işletme sahiplerinin sosyal güvenlik durumu Çizelge 4.8’de gösterilmiştir.
Çizelge 4.8. İşletme sahiplerinin sosyal güvenlik durumu
SOSYAL GÜVENLİK KURUMU İŞLETME SAHİBİ SAYISI (kişi) DAĞILIM (%)
SSK 14 13,72 BağKur 34 33,33 Tarım BağKur 32 31,37 Emekli Sandığı 5 4,90 Yok 17 16,68 Toplam 102 100,00
Çizelge 4.8’de görüldüğü gibi işletme sahiplerinin % 83,33’ü herhangi bir sosyal güvenlik kurumu bağlıdır. İşletme sahiplerinin % 16,66’sı ise herhangi bir sosyal güvenlik kurumuna bağlı değildir.
4.1.3. İşletmelerin İşgücü Varlığı
İşletmelerde işgücü varlığı bulunurken, tarım işlerinde çalışan işletme nüfusu ve işletme dışından temin edilen nüfus dikkate alınmıştır. İşletme işgücü varlığı Çizelge 4.9’da gösterilmiştir.
Çizelge 4.9. İşletme işgücü varlığı
İŞGÜCÜ DAĞILIMI GEÇİCİ İŞGÜCÜ (kişi) DEVAMLI İŞGÜCÜ (kişi) DAĞILIM (%)
İşletme İçi - 211 44,70
İşletme Dışı 86 7
-Toplam 86 218
-Anket kapsamında incelenen işletmelerde, işletme nüfusunun % 44,70’i olan 211 kişi tarımsal işlerde aktif olarak çalışmaktadır.
İşletme dışından temin edilen kişi sayısı toplam 93 kişi olup, bunun 7 tanesi (2 aile) devamlı olarak tüm yıl boyunca işletmeye katkı sağlamaktadır. 86 kişi ise tarımsal işlerin yoğunlaştığı dönemlerde (çapalama, budama, aşılama, hasat vb. işlerde) belli süreler (1 hafta-3 ay) içerisinde çalıştırılmaktadır. İşletme dışından temin edilen 93 kişinin tamamı ücretli olarak çalışmaktadır.
4.1.4. İşletmelerin Ekonomik Yapısı
Kadınhanı ilçesinde anket yapılan işletmelerin ekonomik yapılarını öncelikli olarak tarımsal faaliyetler oluşturmaktadır. Tarımsal faaliyetlerinin yanında hayvansal faaliyetlerden de geliri olan işletmeler ile farklı işlerle uğraşan ve farklı yerden de
gelirleri olan işletmeler bulunmaktadır. İşletmelerin uğraş verdiği alanlar Çizelge 4.10’da gösterilmiştir.
Çizelge 4.10. İşletmelerin ekonomik yapısı
İŞLETMENİN FAALİYET ALANI İŞLETME SAYISI (adet) DAĞILIM (%)
Tarım 102 100
Tarım + Hayvancılık 52 50,98
Tarım + Diğer 15 14,70
Tarım + Hayvancılık + Diğer 5 4,90
Anket kapsamına işletmelerin tamamı en az bir tarımsal faaliyetle uğraşmaktadır. 102 işletmenin 52 tanesi yani % 50,98’i hem tarımsal hem hayvansal gelire sahiptir. Tarımsal faaliyetlerde bulunan ama farklı bir işe ya da gelire de sahip olan 15 işletme bulunmaktadır ve tüm işletmeler içerisinde payı % 14,70’tir. Tarımsal ve hayvansal faaliyetlerde bulunan ve farklı bir işe ya da gelire sahip olan 5 işletme bulunmaktadır ve tüm işletmeler içerisinde payı % 4,90’dır.
4.1.5. Bitkisel Üretim
Anket kapsamına alınan işletmelerin yetiştirdikleri ürünler Çizelge 4.11’de verilmiştir. Çizelgeden de görüldüğü gibi en fazla üretim alanına % 54,05 ortalama ile ve 9 492 da ekim alanı ile buğday sahiptir. İkinci sırayı % 23,18 ile arpa almaktadır. Üçüncü sırayı % 7,50 ekim alanı ile ayçiçeği ve % 5,20’lik ekim alanı ile şekerpancarı almaktadır. Bunları fasulye, nohut, fiğ, mısır ve kimyon izlemektedir. İlk iki sırayı alan arpa ve buğday toplam ekim alanları 13 563 da ve toplam ekili alanlar içinde oranı % 77,23 olan ekim alanı ile hububat tarımının ilçede ne kadar önemli olduğunu ve ne kadar büyük bir alanda yapıldığını göstermektedir.
Ayrıca anket yapılan 102 işletmenin 90 tanesinde buğday ekimi yapılmıştır. Yani işletmelerin % 88,23’ü buğday ekimini mutlaka yapmıştır. 64 işletme ise arpa ekimini % 62,74 oran ile yapmıştır.
Çizelge 4.11. İşletmelerin ürün deseni
ÜRÜN CİNSİ ALAN (da) DAĞILIM (%)
Buğday 9 492,0 54,05 Arpa 4 071,0 23,18 Ayçiçeği 1 318,0 7,50 Şekerpancarı 914,0 5,20 Fasulye 490,0 2,79 Nohut 385,0 2,19 Adi Fiğ 140,0 0,79 Macar Fiği 90,0 0,51 Mısır 68,0 0,38 Kimyon 47,0 0,26 Kabak (Çekirdeklik) 41,0 0,23 Yonca 18,0 0,10 Tritikale 7,0 0,03 Sebze 33,7 0,19 Diğer 445,3 2,60 Toplam 17 560,0 100,00
Çizelge 4.12’de işletmelerin meyve varlığı ile ilgili bilgiler verilmektedir.
Çizelge 4.12. İşletmelerin meyve ağacı sayıları
AĞAÇ TÜRÜ AĞAÇ SAYISI (adet) DAĞILIM (%)
Elma 763,0 28,96 Kiraz 575,0 21,82 Badem 473,0 17,96 Vişne 311,0 11,80 Kayısı 191,0 7,25 Erik 122,0 4,65 Armut 100,0 3,81 Ceviz 53,0 2,02 Şeftali 32,0 1,21 Ayva 13,0 0,49 Dut 1,0 0,03 Toplam 2 634,0 100,00
-Anket yapılan işletmelerde en fazla meyve ağacına 763 adet ve % 28,96 pay ile elma sahiptir. Elmayı sırası ile % 21,82 (575 ağaç) ile kiraz, % 17,96 (473 ağaç) ile badem, % 11,80 (311 ağaç) ile vişne, % 7,25 (191 ağaç) ile kayısı izlemektedir.
İşletmelerin üretmiş oldukları meyveleri pazarlamakta sıkıntı çektikleri görülmüştür. Üretilen meyve yine işletme içerisinde marmelat yapılarak ya da taze meyve olarak tüketilmektedir. Aynı zamanda akraba ve komşuya da dağıtılmaktadır.
Son zamanlarda bölgede yaşanan kuraklık, erozyon gibi problemler ağaçlandırma zorunluluğunu gündeme getirmiştir. Bu kapsamanda yapılan desteklemeler ve fidan dağıtımları bölge bilinçlendirilmeye çalışılmakta ve ağaçlanmada artış sağlanmaktadır.
İşletmelerin gübre ve ilaç kullanım değerleri Çizelge 4.13’te verilmiştir.
Çizelge 4.13. İşletmelerin gübre ve ilaç kullanımı ÇİFTLİK GÜBRESİ
(ton)
KİMYASAL GÜBRE
(ton) TARIMSAL İLAÇ
Kullanılan Miktar 759,8 692,47
-Çiftçi Sayısı (kişi)
23 98 97
Dağılım (%) 22,54 96,07 95,09
Anket kapsamına alınan işletmelerin % 22,54’ü olan 23 işletme sahibi çiftlik gübresi, % 96,07’si olan 98 işletme sahibi ise kimyasal gübre kullanmıştır. İlaç kullanan işletme sayısı 97 ve oranı % 95,09’dur.
4.1.6. Hayvansal Üretim
Anket kapsamına alınan işletmelerde hayvan varlığı incelenmiş ve Çizelge 4.14’te verilmiştir.
Çizelge 4.14. İşletmelerin hayvan varlığı HAYVAN
CİNSİ
HAYVAN SAYISI (adet)
İŞLETME BAŞINA DÜŞEN HAYVAN SAYISI (adet)
DAĞILIM (%) Sığır 538 5,27 16,21 Koyun 1 009 9,89 30,41 Keçi 59 0,57 1,77 Tavuk 1 396 13,68 42,08 Hindi 277 2,71 8,35 At 1 - -Eşek 10 - 0,03 Kaz 16 - 0,04 Ördek 8 - 0,02 Manda 3 - -Toplam 3 317 32,51 100,00 Arı Kovanı 7 -
-Çizelge 4.14’te görüldüğü gibi ankete alınan işletmeler içerisinde tavuk, % 42,08 ile en yüksek paya sahiptir. % 30,41’lik pay ile koyun yetiştiriciliği ikinci, % 16,21 pay ile sığır yetiştiriciliği üçüncü sıradadır. İşletme başına 13,68 adet tavuk, 9,89 adet koyun, 5,27 adet sığır düşmektedir. İşletme başına düşen toplam hayvan sayısı 32,51 adettir. İşletmeler genellikle ailenin ihtiyaçlarını karşılamak için hayvan yetiştirmektedirler. At, eşek gibi hayvanlar ise ilçenin özellikle dağlık kesiminde taşımacılık amacıyla kullanılmaktadır. Ova kesiminde keçi ve eşek, koyun sürüsünü çoban ile birlikte bir yerden bir yere taşıyabilmek amacı ile beslenmektedir.
İlçe genelinde toplam hayvan varlığının düşük olmasının nedeni, köylerde oturan bazı ailelerin yılın belli bir bölümünü (özellikle kışları) Konya’da ya da Kadınhanı ilçe merkezinde bulunan evlerinde geçirmeleri nedeniyle hayvan edinmek istememelerinden kaynaklanmaktadır. Yılın belli bir bölümünü köy dışında ikamet ederek geçiren aile sayısı oldukça fazladır.
Teknolojinin gelişmesi ve tarımsal mekanizasyonun etkisi ile işletmelerin hiçbirinde hayvanlar, tarımsal işlerde yardımcı olarak kullanılmamaktadır.
4.1.7. İşletmelerin Karşılaştığı Temel Sorunlar
Anket kapsamına alınan işletme sahiplerine tarımsal üretimde karşılaştığı sorunlar ve eğitim istekleri ile ilgili sorular yöneltilmiştir. İşletme sahiplerinin % 85’i tarla bitkileri yetiştiriciliğinde ilaçlama, gübreleme, zirai mücadelede sorunlar yaşadıklarını belirtmişlerdir. Ayrıca son zamanlarda artan gübre ve mazot fiyatlarından olumsuz etkilendiklerini belirtmişlerdir. Meyve yetiştiren işletmelerin % 95’i pazarlama ile ilgili sorunlar yaşadıklarını ve ürünlerini pazara sunamadıklarını belirtmişlerdir. Hayvan yetiştiriciliğinde % 80 oran ile karşılaşılan temel sorunlar ise hayvanların bakımı, hastalıkları, yem fiyatlarının yüksek olması gösterilmiştir. Ayrıca hayvancılığın pahalı bir uğraş olduğunu belirtmişlerdir. Tarım alet ve makinesine sahip işletmelerin tamamında alet ve makinelerin muhafazası ile ilgili sorunlar belirtilmiştir. Tarım alet ve makinelerin muhafaza edilebileceği bir kapalı alan bulunmamaktadır. Ayrıca makinelerin ikinci el değerinin çok düşük olması da makine parkının ömrü dolmuş alet ve makinelerden oluşmasında etkili olduğu belirtilmiştir.
Anket kapsamına alınan 10 işletme sahibi (% 9,80) tarımsal üretim ile ilgili karşılaştığı sorunlar için bir ziraat mühendisinden yardım aldığını belirtmiştir. 45 işletme sahibi (% 100) ise hayvansal üretimde karşılaştığı sorunlar için bir veteriner hekimden yardım aldığını belirtmiştir.
4.2. İşletmelerin Mekanizasyon Özellikleri
4.2.1. İşletmelerin Traktör Varlığı
Anket kapsamında incelenen işletmelere ait traktör sayılarının köylere göre dağılımı Çizelge 4.15’te verilmiştir.
Çizelge 4.15. Traktör sayılarının köylere göre dağılımı İŞLETME TRAKTÖR
SAYILARI (adet) TRAKTÖR (adet) KÖYLER
0 1 2 3 TOPLAM İŞLETME BAŞINA (adet/işletme)
Atlantı 6 14 2 - 18 0,90 Başkuyu 2 10 - - 10 0,83 Bayramlı - 3 2 1 10 1,66 Beykavağı 1 3 1 - 5 1,25 Çeşmecik 1 5 1 - 7 0,85 Demiroluk 2 2 - - 2 0,50 Hacımehmetli 1 5 - - 5 0,83 Kamışlıöz 1 2 1 - 4 1,00 Konurören - 4 - - 4 1,00 Osmancık 10 4 1 - 6 0,40 Örnekköy 4 6 - - 6 0,60 Pusat 1 6 - - 6 0,85 Toplam 27 68 6 1 83
-Çizelge 4.15’te görüldüğü gibi, anket kapsamına alınan 102 işletmede toplam 83 adet traktör bulunmaktadır. Traktör sahibi olmayan fakat traktör ihtiyacını ücretli ya da ücretsiz olarak başka işletmelerden karşılayan 27 adet işletme bulunmuştur. Bunların arasında büyük tarım işletmeleri de bulunmaktadır. Ancak anket yapıldığı sırada traktörünü satmış ve yeni traktör alma hazırlığı içinde olan işletme sahiplerine rastlanmıştır. Ayrıca köyde değil de köy dışında ikamet eden işletmelerin bazılarında da traktöre rastlanmamıştır. Bazı işletmeler ise ekonomik ömrü dolmuş olan traktörlerini değiştirmek üzeredir. 1 adet traktöre sahip toplam 68 işletme bulunmaktadır. 2 traktöre sahip 6 işletme ve 3 traktöre sahip 1 işletme bulunmaktadır.
İşletmelerin % 26,47’sinde traktör bulunmamaktadır. Tek traktörlü işletmelerin bütün işletmeler içerisindeki oranı % 66,66’dır. 2 traktörlü işletmelerin oranı % 5,88 ve 3 traktörlü işletmelerin oranı % 0,9’dur.
İşletme başına en fazla traktör 1,66 ile Bayramlı köyü olmuştur. Bunu Beykavağı, Kamışlıöz ve Konurören köyleri izlemektedir. İşletme başına en az traktör kısmen
dağlık olan Osmancık’ta 0,4 ortalama ile olmuştur. Yine kısmen dağlık Demiroluk köyü 0,5 ile işletme başına en az traktör düşen ikinci köy olmuştur.
4.2.1.1. Traktör Sayılarının Arazi Varlığına Göre Dağılımı
Anket kapsamına alınan 102 işletmede 83 adet traktör bulunmuştur. 83 traktörün arazi varlığına göre dağılımı Çizelge 4.16’da verilmiştir.
Çizelge 4.16. Traktörlerin arazi gruplarına göre dağılımı ARAZİ VARLIĞI (da) TRAKTÖR SAYISI (adet) İŞLETME SAYISI (adet) İŞLETME BAŞINA (adet/işletme) 0 - 50 1 17 0,05 50 - 100 7 13 0,53 100 - 200 26 27 0,96 200 - 500 49 45 1,08 Toplam 83 102 0,81
Çizelge 4.16’da görüldüğü gibi 0-50 da’lık arazi varlığına sahip işletmelerde işletme başına nerdeyse traktör düşmemektedir. 50-100 da arazi varlığına sahip olan işletmelerde işletme başına 0,53 adet traktör düşmektedir. 100-200 da araziye sahip işletmelerde işletme başına yaklaşık 1 traktör düşmektedir. 200-500 da gibi büyük arazilere sahip işletmelerde ise işletme başına 1,08 adet traktör düşmektedir. 102 tarım işletmesinde, işletme başına 0,81 adet traktör düşmektedir.
4.2.1.2. Traktörlerin Yaş Durumlarına Göre Dağılımı
Anket kapsamına alınan 102 işletmede bulunan 83 traktörün yaş durumlarına göre dağılımı Çizelge 4.17’de verilmiştir.
Çizelge 4.17. Traktörlerin yaş durumuna göre dağılımı
MODEL YILI YAŞ ARALIĞI TRAKTÖR (adet) DAĞILIM (%)
2003-2008 0-5 4 4,81 1998-2003 5-10 16 19,27 1993-1998 10-15 11 13,25 1988-1993 15-20 15 18,08 1983-1988 20-25 14 16,87 1978-1983 25-30 8 9,64 1971-1978 30-37 11 13,26 1943-1964 44-65 4 4,82 Toplam - 83 100,00 Ekonomik Ömür (15 yıl) 0-15 31 Traktör 37,34
Türkiye koşulları için ekonomik traktör ömrü 15 yıl olarak dikkate alındığında (Baydar ve ark., 1997), anket kapsamına alınan işletmelerin sahip olduğu traktörlerin % 37,34’ü ekonomik ömrünü doldurmamıştır. 52 traktör (% 62,66) ekonomik ömrünü doldurmuş durumdadır. Bu durum mevcut traktörlerin çoğunun ekonomik ömrünü doldurduğunu ve yenileme ihtiyacının ortaya çıktığını göstermektedir.
4.2.1.3. Traktörlerin Marka ve Güç Durumuna Göre Dağılımı
Traktörlerin marka ve güç durumuna göre dağılımı Çizelge 4.18’de verilmiştir.
Çizelge 4.18’de görüldüğü gibi, işletmelerin en çok Türk Traktör üretimi olan Fiat ve Uzel’in üretimi olan Massey Ferguson traktörlerine sahip olduğu görülmektedir. Bu iki firma tüm traktörlerin % 69,87’sini oluşturmaktadır. Bunların dışında kalan traktör markaları oldukça çeşitlilik göstermektedir. Tümosan’ın 5, Universal’in 4, Steyr’in 4, New Holland’ın 3, Ford’un 3, Başak’ın 4 ve Deutz ile Landini’nin 1’er modeli anket kapsamında tespit edilmiştir
Çizelge 4.18. Traktörlerin marka ve güç durumuna göre dağılımı
MARKA MOTOR GÜCÜ(kW) (adet)SAYI TOPLAM GÜÇ (kW) TOPLAM(sayı) DAĞILIM (%) Fiat 450 Fiat 480 Fiat 640 Fiat 750 Fiat 5546 Fiat 6056 Fiat 6066 Fiat 6566 Fiat 7056 Fiat 7066 Minneapolis M-602 35,7 35,3 47,1 41,9 40,5 44,2 44,7 48,5 51,5 51,5 47,7 2 7 7 1 3 2 1 1 4 1 1 71,4 247,1 329,7 41,9 121,5 88,4 44,7 48,5 206,0 51,5 47,7 30 36,14 MF 165 MF 240 MF 265 MF 275 MF 285 MF 285 S MF 398 MF 4255 Harris 55 Haris 744 44,2 34,5 47,8 48,5 58,9 57,4 73,6 70,8 30,6 34,3 1 1 5 1 14 1 1 1 2 1 44,2 34,5 239,0 48,5 824,6 57,4 73,6 70,8 61,2 34,3 28 33,73 Tümosan 8280 Tümosan 6080 Tümosan 7480 60,4 60,4 60,4 1 2 2 60,4 120,8 120,8 5 6,03 New Holland TD95D TD85D TT50 69,9 62,5 35,8 1 1 1 69,9 62,5 35,8 3 3,62 Universal 510 Universal 650 31,3 46,2 1 3 31,3 138,6 4 4,82 Ford 3000 Ford 3610 Ford 6600 34,6 35 60 1 1 1 34,6 35,0 60,0 3 3,62 TZDK Steyr 768 51,5 4 206,0 4 4,82 Deutz 6206 44,7 1 44,7 1 1,20 Başak 2073 51,5 4 206,0 4 4,82 Landini 8860 59,7 1 59,7 1 1,20 TOPLAM - 83 4 072,6 83 100,00
İşletmelerde bulunan traktörlerin ortalama gücü 49,06 kW’tır. Bu değer Türkiye traktör gücü ortalaması olan 43,2 kW’tan (Sabancı ve ark., 2003) yüksektir.
4.2.2. İşletmelerin Tarım Alet-Makine Varlığı
Çizelge 4.19. İşletmelerin tarım alet ve makine varlığı (Anonim, 2008 c; Anonim, 2008 d; Anonim, 2008 e; Anonim, 2008 f; Anonim, 2008 g; Anonim, 2008 h; Anonim, 2008 i; Anonim, 2008 j; Anonim, 2008 k; , Anonim 2008 l; Anonim, 2008 m; Anonim, 2008 n; Anonim, 2008 o; Anonim, 2008 p; Anonim, 2008 r; Anonim, 2008 s; Anonim, 2008 t; Anonim,2008 u.)
ALET VE MAKİNE ADI SAYSI(adet) TİPİ AĞIRLIĞI(kg) AĞIRLIK (kg)TOPLAM Kulaklı Traktör Pulluğu
Diskli Traktör Pulluğu Diskli Anız Pulluğu Toprak Frezesi Kültüvatör Diskaro Dipkazan Merdane Diskli Tırmık Kombikürüm Dişli Tırmık Ot Tırmığı
Traktörle Çekilen Ara Çapa Makinesi Kombine Hububat Ekim Makinesi Pnömatik Ekim Makinesi Universal Ekim Makinesi Patates Dikim Makinesi
Kimyevi Gübre Dağıtma Makinesi Orak Makinesi
Balya Makinesi
Sapdöver Harman Makinesi Sap Toplamalı Saman Yapma Mak. Patates Sökme Makinesi
Pancar Sökme Makinesi
Traktörle Çekilen Çayır Biçme Mak. Mısır Silaj Makinesi
Ot Silaj Makinesi Helezon
Sırt Pülverizatörü
Kuyruk Milinden Hareketli Pülveriz. Motorlu Pülverizatör
Santrifüj Pompa
Motopomp (Termik Motorlu) Motopomp (Elektrikli) Derin Kuyu Pompası Krema Makinesi Yayık Makinesi Süt Sağma Makinesi Tarım Arabası (Römork) Su Tankeri
Yem Ezme(Arpa Kırma) Makinesi Jeneratör Kepçe Rototiller Vinç Saman Üfleyici 83 16 4 3 47 34 24 2 3 37 5 3 24 21 5 51 1 75 10 5 19 2 1 16 7 3 2 2 33 72 3 2 19 24 10 27 3 38 125 29 1 1 4 2 2 1 3 Soklu 14 diskli 2320 mm 2000 mm 11 ayaklı 24 disk 3’lü 2000 mm 24 diskli 15 dişli 15 dişli 4’lü 3 sıralı 16’lı 5 sıralı 16’lı 750 mm 400 lt Kanatlı 1550 mm 1800 mm 1700 mm 1280 mm 3260 mm 2 tamburlu 300 mm 3200 mm 10 m yükseklik 15 lt 400 lt 100 lt 7 m/h3 6,5 lt 3 lt 30 m3/h 100 lt/s 37 lt 180 lt/dak 5 ton 3 ton 500 kg/saat 4 kw -4 m -360 410 670 440 330 660 501 600 570 220 195 170 520 792 970 750 400 150 565 1 535 1 545 1 620 650 1 510 370 390 500 380 4,5 400 90 11 67 35 6 23 9 80 1 650 850 60 99 620 830 280 55 29 880 6 560 2 680 1 320 15 510 22 440 12 024 1 200 1 710 8 140 975 510 12 480 16 632 4 850 38 250 400 11 250 5 650 7 675 29 355 3 240 650 24 160 2 590 1 170 1 000 760 148,5 28 800 270 22 1 273 840 60 621 27 3 040 206 250 24 650 60 99 2 480 1 660 560 55 Toplam 901 - 533 976,5
