IISİİM rffi^ I M I B ü y ü k ressa m M elling’ in fırça sıy le B o ğ a ziçi
Asırlar Boyunca Boğaziçi
T a rih in bah ası H eredot, tsa- n:n doğu m undan e vvel tak rib en üç bin senelerine v a r a n bir zam a n d a M ısır ordusunun y eşil : b o ğazd an g e ç e re k T ra lc y a y a u la ştığ ın ı kayd ed erk en , M ısır lıla rın b o ğazın yeşilliğ in e h a y ran k a ld ık la rım m ü tead d it y a z ıla rd a g ö sterd ik le rin i an latır. H a k ik a t e n Îstan b u lu n K c ra d e -
n izi M a rm a ra y o liy le A kd en ize b a ğ la y a n m eşh u r b o ğ a zı m avi su la rı k a d a r k o y u y e ş illik le rd e de a s ır la r b o yu n ca fa tih le rin g ö z lerin i k a m a ştırır.
« İstanbu l y e şilliğ e b ü rün m ez se solgu n b ir k ız h alini alır» diye feöze b a şla y a n M. A . B elin s a r a y la rın B izan sa h â kim ol d u k la rı d evirlerd ek i y eşil bo ğ a z . anlama a n la ta b itirem ez. îs ta n b u lu n T ü r k le r ta r a fın dan zap tın d a n e v v e l b o ğ a z g e n iş o rm a n lık la rla k a p lı ol m a k la b e ra b er b ir ik i b a lık çı k ö y ü ile b ir k a ç e s k i ve h a ra p m abedden b a şk a m am u re n am ın a b ir şey yo ktu .
F e tih te n so n ra, y a n i T ü rk - lerin elile im a r ve ih y a edil m iştir.
B o ğ a z iç i m u h te lif devirlerd e
Y a z a n :
---^ O s m a n N
l mEt* ı
m u h telif s a fh a1 a r ge çirm iştir. F a tih devr nin b o ğ a z k ıy ıla rı İKİ ta r a fı kâm ilen o rm a n lık te p elerle y ü k s e k a ğ a ç la r la k a p lı y eşil bir g e çitti. O d e virle r de b o ğ a za k a ra d a n öküz a r a balard a, v e y a denizden Pem o- lerle gid ilird i. H u su sile s a bah g id ’p a k şam g e lm ek müm kün olam ad ığın d an k o cam an çın arların a ltın d a gü n lerle k alın ırd ı.
B o ğ a zd a T ü r k le r ta ra fın d a n tan zim edilen ilk b ah çe B e y- k o z d a T o k a t b ah çesidir. ( B e y k o z koru su yan ın d a) F a iih S u lta n M ehıned ö za m a n la r çok sık bir o rm an lık olan b u rad a a v la n ırk en M ahm ud paşanın T c k a d ’ı fe sh e ttiğ i h ab eri g e lir g elm ez sevincinden hem en o ra y a b ir bahçe ve k ö şk inşa- s-m em reder ve adına da T o k a t b ah çesi den İm esini fe r m an eyler. C iv a r orm an lard a y a b a n dom uzu ç o k bulundu ğu için D ördüncü M urad da bu- rp y a e k s e riy a a v a g e lird i.
B u kö şkü n d u v a rla rın a y a - zıaln şiirlerd en b ilh a ssa
F ik r et ey dil k i doğduğun v a k it H alk handan idi ve sen gir-
yan A n a sa ’y et k i öldüğün v a k it H a lk giryan ola ve sen han dan.
F a tih in o ğ lu B e y a z ıd der- v ış lik te n v e oğlu Y a v u z Selim de k s a sa lta n a tı içinde ta r ih ler d eğiştiren m u a zza m h a rp ler den b aş a lam a d ık la rı için bo ğ a z la m eşg u l olam ad ılar.
Y a ln ız bu b a b a ile oğulun h arp için k a rş ıla şıp d a b ab a m ı oğlun u çu b u k ile dövd üğü Ç u b u k lu y u h a tırla m ad a n g e ç e n leyiz. Selim p ad işah olu n ca b u rad a b ir bahçe in şa e ttir m iştir k i Ç u b u klu d a y etişen k ız ılc ık la r M edine h u rm ası b ü yü k lü ğü n d e idi. B a y a z ıd da P a şa b a h ç e sırtla rın d a k i S u lta n iye bah çesin i y a p tırm ıştır. (S u lta n 'v e ç a y ır ı) B u b a h çe nin servile ri tâ g ö k lere k a d a r yü k selird i.
K a n u n î devrinde b o ğ a z için de y a p ıla n k ö ş k ’erin en bü zeli İn cirli k ö y ü köşkü d ü r. B u
Boğaziçi tarihin her devresinde b ir eğlence, zevk ve Sala yeri olmuştur
kö şk ü n d u v a rla rı g a y e t z a r if çin ilerle süslüydü. P en cerelerin k a p a k la rın d a İr a n ta k lid i a- ç ık renk, z a r if resim ler y a p ıl m ıştı. K ö ş k te p ad işa h a m a h sus b ir y a t a k odası va rd ı ki bu odanın d ö şem elerile ipek ta k ım la rı b ilh a ssa g ö rü lm eğ e değerdi. K ö şk ü n e tr a fı m e r m er, g r a n it ve so m ak i d irek lerle te zy in ed ilm işti. B ah çesi re n g â re n k çiçe k ler, k o k u lu a- g a ç la r la doldurulm uştu. D ö r d ün cü M ehm ed zam an ın d a On dördüncü L u i ta ra fın d a n îs- tan b u la g ö n d erilen s e fa re t h e y e ti a ra sın d a bulunan A n tu - a r G alan bu k ö şkü z iy a r e t e t m iştir. R iv a y e te g ö re kö şkü n d u v a rla rın d a b ir çok b eyitler y a z ılıy d ı. E n m ühim i şu he y e tti:
B u k-asr-ı dilküşaya bir
na-zir olm az bu dünyada H ususa v a k i olm u ştu r k e nar-} cuy-u deryada
Y e n ik ö y bah çesi de K a ilini devrine a it olup b iz za t p a d işa hın kendi elile bu b ah çeyi ta n zim e ttiğ i r iv a y e t olunur.
B o ğ a zın asıl m a m u riyeti I- kin ci Selim ile Ü çü ncü M urad zam an ın d a başlam ıştır.
İk in ci Selim (S a rı) e k s e riy a B o ğ a zın serin g ö lg eli a ğ a ç la rı a ltın d a P o rte k iz li yah udi D onrodkuii son derece g ü zel k a rıs ı ile eyş-u nûş eder, m ehtap s a fa la r ı sürerdi. V e- z ıriâ za m Sokollu M ehm et P a - şc P a d işah ın bu m eclu b iyetin i g ö rü n ce T a r a b y a d a b ir kö şk y ap ılm asın ı em retm iş ve T a- r a b y a adım b u ray a Sokollu verm işti.
Ü çü ncü M urad B o ğ a z b ah çe
lerinin tan zim in e ç o k m e ra k sa ld ırm ıştı. O k a rla r k i b ah çe ler v e m esirelerd ek i bü lb ü lleri ç o ğ a ltm a k için M ıs ır v a lis i V e z ir İbrah im p a ş a y a b ir ferm a n gö n d ererek M ısırd an b ü lbü l is tem işti. B u bülbül v e Z a ğ n o s- la rı g e tirm e k ü zere de S o ğ a n c ı baş M u sta fa a ğ a m em u r e d il m işti.
M urad ın E d irn e B o s ta n c ıb a - şıs n a gö n d erd iğ i b ir fe rm a n da B o ğ a z b aııçeleri için ne; k a d a r bulunursa o k a d a r g ü t fidanı, U z e y r beye y a z d ığ ı b ir ferm an d a da beş y ü z bin ad et süııbül so ğan ı gö n d erilm ese em red ilm iş ve s o ğ a n la rı a lm a k için h a s o d ab aşıların d an K o r- kud odabaşı; ta v z if edilm işti.. Y in e bu b a h çeler için K ır ım da K e fed en lâ le so ğ a n la rı g e tirtilm işti.
1160
ıfugün yerlerinde yeller esen tarihî Boğaziçi y a lıla rı (resim M e ilin g 1
İstanbul Şehir Üniversitesi Kütüphanesi Taha Toros Arşivi
