"TT-*'
Hürriyet |
(¿im anteM
National Geographie Dergisi nisan
CUMARTESİ, 25 Kasım 2000
7
ayında Türkçe yayınlanacak
40 yıldır aynı sarı kapak
National Geographic 112 yaşında, aynı adı taşıyan derneğin yayınladığı en tanınmış, çok satan bir coğrafya dergisi. Geçtiğim iz günlerde, National Geographic
Derneği Başkanı G ilbert M ell Grosvenor, İstanbul'u ziyaret etti. Sebeb-i ziyareti 1800'lü yıllara dayanıyordu. Grosvenor'un büyük dedesi Robert Kolej'de tam 22 yıl tarih öğretmenliği yapm ıştı. Ve o zam anların tarih öğretmeni Edwin Grosvenor, telefonun icadıyla meşhur mucidi Alexander Graham Bell ile National Geographic
dergisinin ilk kurucusuydu. Bu ünlü derginin sırlarını sorduk, anlattı.
■ Şermin SARIBAŞ
Yıllar önce, Güney Afrika'da, Johannesburg'un yakınındaki Soweto ile ilgili bir makale yayınlamaya karar verdik. Her zaman yaptığımız gibi makalenin bir kopyasını, elçiliğe göndererek fikirlerini almak istedik. O zamanki büyükelçi ve daha sonra Güney Afrika Başbakanı olacak olan Botha, bizi aradı ve makaleye çok öfkelendiğini söyledi. Biz de, makalenin her satırının doğru olduğunu söyledik ve eğer istiyorsa, hükümetin bir açıklamasına da yer verebileceğimizi söyledik. Bir ay kadar sonra, tam baskıya gireceğimiz sırada, bütün bunları sert bir dille eleştireceğini söyledi. Aynı sırada, Time Dergisi'nde de Güney Afrika ile oldukça tahripkâr bir yazı
çıkarılıyordu. Büyükelçiye, 'Tim e Dergisi'nin bu kadar tahripkâr yazısından sonra, niçin National Geographic'in Soweto ile ilgili bir makalesine bu kadar tepki
gösteriyorsunuz?" diye sorduğumda, Büyükelçi bana "Anlamıyorsunuz, insanlar National Geographic dergisinde yazılanların doğru olduğuna inanıyor" dedi, işte, bizim derginin sırrı budur. Ortaya
çıkardığımız materyal hatasızdır. Colorado'nun Denver şehrindeki üyelerimize bir gösteri yapmak istedik. Denver'i seçmemizin sebebi
büyük bir şehir olmasıydı. Oradaki tüm üyelerimizi çağırmak istedik. Tam 60.000 üyemiz olduğunu görünce bunu yapamadık. On yıldır üye olanlar için yapalım dedik, bu
rakam 40 bine düştü yine yapamadık. Yirmi yıllıklar için düşündük 20 binde kaldı. Sadece bir şehirde bu kadar üye olması bizi de şaşırttı. Sonunda 20-25 yıldır üye
olanları çağıralım dedik, herkes gelmeye kalktı. Biz de değişik kategorilerde çeşitli gösteriler düzenleyerek herkesi memnun etmeye çalıştık.
1960larda, bir kitapçıya girdim. National Geopraphic arıyordum fakat elimi uzattığım rafta bir türlü dergiyi bulamıyordum. Sürekli başka dergiler elime geliyordu. O gün bir logomuz ve belli bir rengimiz olmasına karar verdim ve canlı sarı
rengini o gün bugün hâlâ a
kullanıyoruz.
1991 başında üye bulmanın zorluğunu gördük. Üyeliklerin sayısı azalmaya başlamıştı. Böylece, Amerika dışında üyelikler aramaya başladık. Japonya’da az kişi İngilizce konuşuyordu ve bunu denemek için iyi bir örnek olacaktı. Denedik ve başardı oldu. Daha sonraları da başka ülkelerde de yayınlamaya başladık. Nisan'da Türkiye'de çıkacağız.
Derginin beni en çok
heyecanlandıran makalelerinden biri, Jane Godall'm şempanzeler hakkmda yaptığı bilimsel araştırmaydı. Bu araştırmalarının sonunda, insanlar ve şempanzeler hakkmdaki inanılmaz benzerlikleri ortaya çıkarmıştı. Bu araştırmaya 1960 yılında başlanmıştı ve hâlen devam ediyor.
Aynı aile üç kuşaktır yönetiyor
NATIONAL GEOGRAPHIC TARİHİNDEN
■ Ocak 1905, Grosvenor, derginin 11 sayfasını Tibet'e ayırdı. İşten atılmayı beklerken, demek üyeleri tarafından tebrikle karşılandı.
■ Ocak 1906, Grosvenor, gece flaşla çekilen hayvan
fotoğraflarım yayınlayınca, dernek yönetim kurulundan iki kişi, derginin "resimli çocuk kitabına" döndüğünü söyleyerek istifa etti.
■ Nisan 1909, Demeğin desteğiyle gidilen keşif gezisinde, Robert Peary, Kuzey Kutbuna giden ilk kişi oldu.
■ 1941, Dernek, fotoğraf, harita ve diğer bilgilerden oluşan arşivini savaşa yararh olabilmesi için Başkan Roosvelt ve Amerika Birleşik Devletleri Ordusu'na açtı.
■ Ekim 1952, Jacques Cousteau'nun ilk sualtı makalesi yayınlandı.
■ Ağustos 1956, Bu tarihte en derin sularda çekilen görüntüler olan, Atlas Okyanusu ortasındaki Romanche Çukurünun 7.620 metre derinliğinin fotoğrafları yayınlandı.
■ Şubat 1962, Tamamen renki ilk sayısı yayınlandı.
■ Mayıs 1963, Demeğin desteğiyle, Amerikalılar ilk kez Everest Tepesi'ne ulaştı.
■ Temmuz 1969, Apollo 11 astronotları, National Geographic bayrağım aya götürdü.
■ Aralık 1988, Hologram kapaklı 100. yıl sayısı "insanlık kırılgan dünyamızı
koruyabilecek mi?" başlığıyla çıktı.
■ Kasım 1999, Bilim adamı Robert Ballard, Karadeniz'de yedi bin yıl önce büyük bir sel yaşandığı teorisini destekleyen kamtları açıkladı. Nuh Tufam'na ilişkin önemli bilgiler elde edildi. National Geographic Derneği,
coğrafya bilgisinin geliştirilmesi ve yaygınlaştırılması için, 1888 yılında YVashington'da kuruldu. Bu dem ek, bilimsel araştırmalar için ödenek ayırıyor ve yapılan çalışmaları makaleler halinde yayınlıyor. M akaleler, önceleri bülten halindeyken daha sonra dem eğin resmi dergisi National Geographic olarak yayınlanmaya başladı.
Derneğin başında, telefonun mucidi Alexander Graham Bell vardı. Graham Bell, bilim adamı olmasına rağmen kendisini duyma özürlülere adamış biriydi. Zaten telefonu da, sağırların kendi arasmda nasıl konuşabileceklerim araştırırken tesadüfen icat etmişti.
Bell, National Geographic Dergisi'ne bir yardımcı editör arıyordu. Bell'in kızı Elsie, babasına, o sırada İstanbul'dan dönen tarih öğretmeni Edwin G rosvenorün iki oğlundan birinin bu işi yapabileceklerini söyledi.
E
d
İTÖR
damat
oldu
Edwin Grosvenor, İstanbul Robert Kolej'de tarih öğretmenliği yaptığı sırada ikiz oğulları olmuştu. 1875'de İstanbul'da doğan ikizler Edwin Prescott ve Gilbert H ovey bu kentte 15 yıl kalmışlardı. Gilbert Hovey, yazı konusundaki yeteneğini,
babasının "İstan bul" isimli kitabının hazırlanması
aşamasında zaten kanıtlamıştı. Graham Bell, kızının önerisi üzerine Gilbert Hovey'i 100 dolar karşılığında yardımcı editör olarak işe başlattı. Bir yıl sonra da Elsie
ile evlendi. Graham Bell de bir süre sonra dem ek başkanlığım 26 yaşındaki damadına bıraktı.
Gilbert Hovey editör olduğunda dergi, bugünkü halinden çok farklı olarak soluk kahverengi kapaklarla çıkan,
fotoğraf basılm ayan akadem ik ve bilim sel bir yayındı. H ovey'in ilk işi dergiyi bu renksiz ve teknik halinden kurtarmak oldu. Renkli illüstrasyonlar ve daha sade dil, derginin 1900'den 1954'e uzanan macerasım tam am iyle değiştirdi. Ü ye sayısı bin 500'den 2 m ilyonun üzerine çıktı.
Gilbert H ovey'un oğlu Melville Bell Grosvenor, görsel malzeme asistanı olarak dergi çalışanlarına katılmıştı. Otuzüç yıl boyunca derginin tüm birimlerinde çalışmış ve N ational Geographic Derneği'ne başkan olmuştu. Derginin her kapağına renkli fotoğraf basılması onun
zamanında gelenek haline geldi. İşte İstanbul'a gelen bugünkü başkan, Melville Bell'in oğluydu. O'nun, N ational Geographic ile ilişkisi de öğrencilik yıllarında başlamıştı. Bir yaz kam pı için gittiği H ollanda'da, sel felaketi yaşanmıştı. Gilbert Melville Grosvenor, orada yaşananları fotoğraflam ış ve felaketi anlatan bir m akale yazmıştı. 1953'te yayınlanan bu yazı O'nun ilk makalesiydi. Foto muhabirliğine ilgisi vardı ve ertesi yıl dergide fotoğraf editörü olarak işe başladı. 1970'te derginin editörlüğüne getirildiğinde bu işi 10 yıl daha yapacaktı. Ve 1987 yılında da bu sefer o N ational Geograhic D em eği'nin Başkanı oldu.
Kişisel Arşivlerde İstanbul Belleği Taha Toros Arşivi
