ùúùTME ENGELLù ÇOCUKLARIN UMUTSUZLUK DÜZEYLERùNùN BELùRLENMESù
*Öør.Görv. Yazgül Küçük **Yard. Doç.Dr. Duygu Arıkan
ÖZET
Tanımlayıcı nitelikte planlanan araûtırma iûitme engelli çocukların umutsuzluk düzeylerini incelemek ve sosyo-demografik özelliklerle karûılaûtırmak amacıyla yapılmıûtır. Araûtırmanın evrenini Erzurum Dede Korkut ùûitme Engelliler ùlköøretim okulunda eøitim ve öøretim gören 13 yaû ve üzerindeki 50 çocuk oluûturmaktadır. Örnekleme yönetimine gidilmeden evrenin tamamı araûtırma kapsamına alınmıûtır. ùûitme engelli çocukların umutsuzluk düzeyleri Beck umutsuzluk ölçeøi, sosyo demografik özellikleri ise soru formu aracılıøı ile toplanmıûtır.Verilerin analizinde yüzdelik, ANOVA, Mann-Whitney U (MWU), Kruskall-Wallis (KW) testleri kullanılmıûtır.. ùûitme engelli çocukların umutsuzluk ölçeøinden aldıkları ortalama puan 8.50±4.53 olarak bulunmuûtur Elde edilen sonuçlar doørultusunda bazı öneriler getirilmiûtir.
Anahtar Kelimeler: ùûitme engelli çocuk, umutsuzluk
THE DETERMùNATION OF THE HOPELESSNESS LEVELS OF CHùLDREN WùTH HEARING IMPAIRED ABSTRACT
This definitive research was carried out to determine the levels of hopelessness of the children with hearing impaired and to compare these data with socio-demographic characteristics.The study includes 50 children at or above the age of 13 who are trained and educated at the Erzurum Dede Korkut Primary School for Children with Hearing ùmpaired . All of the children were included in the study without using sampling method. The data were collected through a questionnaire to determine the socio-demographic characteristics of the children with hearing impaired and Beck Hopelessness scale to determine the levels of their hopelessness . In the evaluating of the data percentage, ANOVA, Mann-Whitney U (MWU), Kruskall-Wallis (KW) tests were used.
The average point of the children with hearing impaired got from the Hopelessness scale has been found as 8.50±4.53.Some suggestions have been made to the issue in the light of the results obtained.
I.GùRùú VE AMAÇ
Fiziksel ve fonksiyonel yetersizliklerle karûı karûıya olan engelli çocukların içinde bulundukları durumdan kaynaklanan sorunlara ve ruhsal örselenmelere karûı daha da duyarlı oldukları kaçınılmaz bir gerçektir (Metin 1996).
Engelli bireylerin yaûamlarından doyum saølamaları, umutsuzluk yaûamamaları, normal yaûam döngüsü içerisinde yer almaları günümüz ûartlarında da mümkün olmamaktadır. Engelli bireylerin sayısı Temel Saølık Hizmetleri standardının düûük olduøu ülkelerde saølık hizmetlerinin yetersizliøi ile orantılı bir artıû göstermektedir (Beyazova ve Çaøatay 1991,Dirican ve Bilgel 1993). Ülkemizin sosyo-ekonomik ve kültürel koûulları engelli bireylere götürülmesi gereken hizmetler için saølıklı bir alt yapı oluûturamamaktadır. Sorunun çarpıcılıøının diøer bir yönü de, engelli çocuøa sahip olan ailelerin büyük bir çoøunluøunun eøitim yetersizliøinden kaynaklanan umutsuzluk içinde olması ve bu umutsuzluklarını çocuklarına da yansıtmalarıdır. Bu konudaki bilgi yetersizlikleri, engelin nedenini kavrayamamalarına, yanlıû duygular içerisine girmelerine ve çocuøa saølıklı ruhsal geliûimini ve dolayısıyla topluma kazandırılmasını saølayacak yardımları yapamamalarına yol açmaktadır (Ünlü 1987).
Toplumsallaûma süreci içerisinde bulunan engelli birey fizyolojik sınırlılıklarına raømen, kiûiler arası iliûkiler yolu ile içinde yaûadıøı toplumun deøer yargılarını ve rol beklentilerini öørenmektedir. Toplumsallaûma sadece çocukluk dönemi ile iliûkili bir durum deøil, bireyin tüm yaûamı boyunca devam eden bir süreci kapsar (Baymur 1994,Yavuzer 1999).Bu süreç içine seçme ûansı olmadan engelli olarak giren çocukların yaûadıkları olumsuzluklar, çocuøun topluma uyumunu geciktirmekte, yaûıtları ile aynı imkanları yakalayamamaları onları umutsuzluøa sürüklemektedir(Özsoy ve ark.1988). Uyum, insanın çevresi ile baûa çıkma yeteneøidir.Bütün davranıûlar öørenme sonucunda meydana gelmektedir. ùûitme engelli bireylerde öørenme süreci saølıklı bireylere kıyasla daha zor ve daha fazla çaba gerektiren bir olgudur. Bu nedenledir ki; engelli birey, yaûamının hemen her döneminde uyum sorunları ve bu sorunlarla baû edemeyince umutsuzlukla sonuçlanan yaûam deneyimleri kazanmaktadır (Özsoy ve ark.1988).
Bu bilgiler doørultusunda planlanan bu çalıûma iûitme engelli çocukların umutsuzluk düzeylerini incelemek ve sosyodemografik özelliklerle karûılaûtırmak amacı ile yapılmıûtır.
Araûtırma, iûitme engelli çocukların umutsuzluk düzeylerini incelemek ve sosyodemografik özelliklerle karûılaûtırmak amacıyla tanımlayıcı nitelikte planlanmıû ve yapılmıûtır. Erzurum ili Milli Eøitim Bakanlıøı Dede Korkut ùûitme Engelliler ùlköøretim okulunda eøitim ve öøretime devam eden, 13 yaû ve üzerindeki 50 öørenci araûtırmanın evrenini oluûturmuûtur. Mevcut literatür bilgileri (Ünlü 1987, Özen 1996, Uzuner 1996,s.95-103, Özürlüler ûurası ön komisyon raporları 1999), okul öøretmenleri ve uzmanların görüûü alınarak veri toplamada kolaylık saølamak için okuma, anlama ve cevap verme düzeyleri daha yüksek olacaøı düûünülen 13 yaû ve üzeri iûitme engelli öørenciler araûtırma kapsamına alınmıûtır. Evrenin tümünün araûtırmaya alınması amaçlandıøı için örnekleme yöntemine gidilmemiû ve evren araûtırma grubu olarak alınmıûtır. Verilerin toplanması için gerekli resmi kurumlardan izinler alınmıû, öørenciler ve öøretmenlere gerekli açıklamalar yapıldıktan sonra çalıûmaya gönüllü olarak katılmak isteyenler ile çalıûılmıûtır. Araûtırma verileri iûitme engelli çocukların sosyo-demografik özelliklerini belirlemek için oluûturulan soru formu ve umutsuzluk düzeylerini tespit etmek için ise Beck Umutsuzluk Ölçeøi (Savaûır ve úahin 1997,s.61-67) ile toplanmıûtır. Beck ve arkadaûları tarafından geliûtirilen ölçek 1991 yılında Seber, 1994 yılında Durak tarafından ülkemize uyarlanmıûtır. Ölçek 20 maddeden oluûmakta ve her madde 0 – 1 arası puanlanmaktadır.Alınan puanlar yüksek olduøunda bireydeki umutsuzluøun yüksek olduøu varsayılır. BUÖ adolesan ve yetiûkinlere uygulanabilen kendini deøerlendirme ölçeøidir.
Çocukların umutsuzluk düzeylerine iliûkin sorular araûtırmanın baøımlı, sosyo-demografik özellikleri ise baøımsız deøiûkenleri olarak kabul edilmiûtir.
Verilerin analizinde yüzdelik, varyans analizi, Mann-Whitney U (MWU), Kruskall-Wallis (KW) testleri uygulanmıûtır ( Karasar 1994, Sümbüloølu ve Sümbüloølu 1998).
III.BULGULAR VE TARTIúMA
Araûtırma kapsamına alınan iûitme engelli çocukların % 74’ünün 13-15 yaû grubunda, % 68’inin ise erkek olduøu , % 64’ünün 4 ve daha fazla kardeûe sahip oldukları tespit edilmiûtir. Annelerin tamamının (% 100) ev hanımı olduøu, babaların ise % 64’ünün iûçi, % 30’unun çiftçi olduøu saptanmıûtır.Çalıûmada annelerin % 34’ünün, babaların % 6’sının okur yazar olmadıøı saptanmıûtır.Ortaokul ve lise mezunu babaların oranı % 18’dir .
ùûitme engelli çocuøu olan annelerin % 28’inin 31-36 yaû grubunda, % 32’sinin 37-42 yaû grubunda, % 22’sinin 43-48 yaû grubunda, babaların ise % 34’ünün 43-48 yaû grubunda, % 34’ününde 49 ve daha ileri yaûlarda olduøu saptanmıûtır.ùûitme engelli çocukların % 82’sinin
çekirdek aileye sahip oldukları ve % 34’ünün ailesinde kendinden baûka iûitme engelli bireylerin olduøu tespit edilmiûtir.
ùûitme engelli çocukların ailelerinin % 28’inin Erzurum merkezde, % 34’ünün Erzurum’un ilçe ve köylerinde,% 38’inin ise çevre il ve ilçelerde yaûadıkları saptanmıûtır
Çocukların % 42’sinin iûitme cihazı kullandıøı, % 58’inin kullanmadıøı saptanmıûtır. Ünlü’nün (1987) çalıûmasında da iûitme engelli öørencilerin % 65’inin bireysel iûitme cihazı kullandıkları, % 35’inin ise kullanmadıkları bulunmuûtur. Çalıûmada iûitme cihazı kullanmayan çocuk sayısının fazlalıøı, ailelerin ekonomik durumlarından veya aracının önemini algılayamamalarından kaynaklanmıû olabilir.
ùûitme engelli çocukların % 58’inin dudak okumayı bildiøi, % 42’sinin bilmediøi belirlenmiûtir. Özen’in (1996) çalıûmasında da öørenci ile öøretmenin eøitim ve öøretimde kullandıkları iletiûim tekniøinin % 65’inin iûitme cihazı ve dudak okuma yoluyla olduøu tespit edilmiûtir. Ünlü’nün (1987) 7-12 yaû grubu iûitme engelliler üzerinde yapmıû olduøu çalıûmada, çocukların %13’ünün dudaktan okumayı anladıkları saptanmıûtır.Çalıûma bulgularının Ünlü’nün sonuçlarından farklı olması çalıûmamıza dahil edilen grubun ûu anda okulda özel eøitim alıyor olmalarından ve yaû grubunun daha büyük olmasından kaynaklanmıû olabilir
Tablo 1.ùûitme Engelli Çocukların Umutsuzluk Ölçeøinden Aldıkları Ortalama Puanlar Umutsuzluk ölçeøinden alınan ortalama puan
Ölçek Alt Üst Deøer ùûaretlenen Alt X ± SD ve Üst Deøer
Toplam Puan 0-20 1-17 8.50±4.53
ùûitme kaybı çocuk ile çevresi arasındaki iliûkileri her yönde etkilemekte, özellikle iletiûim açısından ciddi problemlerin doømasına sebep olmakta ve iûitme özürlü çocuk nispi bir izolasyon içinde büyümek zorunda kalmaktadır (Tatar ve ark.1997,s.52-56).Körlük, saøırlık, sakatlık gibi yetersizlikler, eksiklikler, olumsuz çevreûartları ve toplum düzeni bir takım istek ve ihtiyaçlarımızın giderilmesini engellemektedir Engellenme insanda bir takım yılgınlıklara, türlü üzüntülere ve kayıplara yol açmakta, iç yaûam gergin bir duruma girmektedir (Tunçbilek ve Hatipoølu 1988,s.37-42, Düzgün 1999). Bu bilgiler ıûıøında çalıûmada iûitme engelli çocukların umutsuzluk düzeylerine
bakılmıû, genel olarak iûitme engelli çocukların umutsuzluk puan ortalaması 8.50±4.53 olarak bulunmuûtur (Tablo1).
Kız çocukların umutsuzluk puan ortalaması 6.50±4.54, erkeklerin çocukların ise 9.44±4.27 olarak bulunmuûtur (p<0.05), erkek çocukların umutsuzluk puan ortalamalarının daha yüksek çıkmıû olması, toplumumuzun erkeklere daha fazla sorumluluk yüklemiû olması ve çocuklarında bu durumun farkında olması ile veya duygularını paylaûmakta daha çok zorluk çekmiû olmaları ile açıklanabilir (Tablo2).
On üç-on beû yaû grubundaki çocukların umutsuzluk puan ortalaması (8.97±4.11) nispeten 16-18 yaû grubundaki çocuklara göre (7.15±5.53) daha yüksek bulunmuû ancak, gruplar arasındaki farkın anlamsız olduøu saptanmıûtır (p>0.05).
Çalıûmada iûitme engelli çocukların %58’inin dudak okumayı bildiøi tespit edilmiûtir.Dudaktan okumayı bilen çocukların umutsuzluk puan ortalaması (7.55±4.49 ), dudaktan okumayı bilmeyen (9.80±4.36) çocuklara göre, daha düûük bulunmuûtur.Ancak gruplar arasındaki fark istatistiksel olarak anlamsız bulunmuûtur (p>0.05).ùûitme engellilerin eøitiminde ve iletiûiminde önemli bir faktör olan dudak okuma ve anlama yeteneøinin iyi olmasının çevresi ile uyum saølamasına, gelecekle ilgili kaygılarının azalmasına etkisi olduøu düûünülmektedir. Bulgular literatürle uyum içerisindedir (Ünlü 1987).
Çalıûmada iûitme cihazı kullanan iûitme engelli çocukların umutsuzluk puan ortalaması (6.90±5.0), iûitme cihazı kullanmayan çocuklara göre (9.65±3.84) daha düûük bulunmuû, iûitme cihazı kullanma durumu ile umutsuzluk düzeyi arasındaki farkın istatistiksel açıdan anlamlı olduøu tespit edilmiûtir (p<0.05). Özen’in (1996) iûitme engelli öørencilerle yaptıøı çalıûmada da, iûitme cihazı kullanan öørencilerin kullanmayanlara oranla daha çabuk sosyalleûtikleri ve uyum saølamada fazla zorlanmadıkları saptanmıûtır. Bir kardeûe sahip olan iûitme engelli çocukların umutsuzluk puan ortalaması 10.75±9.57, üç kardeûe sahip olanların 9.78±4.69, dört ve daha fazla kardeûe sahip olanların umutsuzluk puan ortalaması ise 7.65±4.61 olarak bulunmuûtur. Kardeû sayısı arttıkça iûitme engelli çocukların umutsuzluk puan ortalaması nispeten düûmüû olmasına karûın gruplar arasındaki fark anlamsız bulunmuûtur (p>0.05).Bu sonuç bize her insanın yüklendiøi sorumluluk ve görevlerin bireysel olarak kendisine yük getirdiøini düûündürmektedir.
ùûitme engelli çocuøu olan ailelerin % 46’sının çocuklarına karûı ilgisiz kaldıøı ve bu çocukların umutsuzluk düzeylerinin (11.95±3.53) çocukları ile çok ilgilenenlere göre (4.77±2.38) yüksek olduøu bulunmuûtur. Gruplar arasındaki farkın anlamlı olduøu saptanmıûtır (p<0.01). Bu
konuda yapılan çalıûmalarda ve literatürde de engelli çocukların ilgi ve sevgiye ihtiyaç duydukları ve bu ilginin iûitme engelli çocuklara oldukça fazla getirisinin olduøu belirtilmektedir (Ünlü 1987,Özen 1996, Yavuzer 1999)
Yatılı okullar çocuøun en büyük dayanaøı, barındıøı ve korunduøu yer olan aileden ayıracaøı için ek sıkıntılar doøurmaktadırlar. Tatar ve arkadaûları (1997), gençlerde gözlenen yalnızlık hissine geliûim deøiûiklikleri ile sosyal ve ferdi unsurların etkili olduøunu, özrün varlıøının yalnızlık ve izolasyonu artırdıøını belirtmiûtir. Çalıûmada yatılı okulda okuyan iûitme engelli çocukların % 48’i, yakınlarının kendilerini ziyaret etmediklerini ifade etmiûlerdir.Yakınları tarafından ziyaret edilmeyen çocukların umutsuzluk puan ortalaması 10.16±3.30, ziyaret edilenlerin ise 6.96±5.01 olarak bulunmuûtur(Tablo2). ùki grup arasında istatistiksel olarak anlamlı bir farkın çıkması (p<0.05) yakınları tarafından ziyaret edilen çocukların problemleri ile daha iyi baûa çıktıkları ve ait olma duygularının, ailelerinden aldıkları sosyal desteøin umutlarını artırdıklarını düûündürmektedir.
Tablo 2.ùûitme Engelli Çocuklara Ait Tanıtıcı Özelliklere Göre Umutsuzluk Puan Ortalamalarının Daøılımı (N:50)
Tanıtıcı Özellikler N % X±SD Anlamlılık Derecesi Cinsiyet Kız 16 32.0 6.50±4.54 MWU=171.000 Erkek 34 68.0 9.44±4.27 p<0.05 Yaû 13 – 15 37 74.0 8.97±4.11 MWU=18.000 16 – 18 13 26.0 7.15±5.53 p>0.05 Dudak Okumayı Bilme Durumu Evet 29 58.0 7.55±4.49 MWU=210.000 Hayır 21 42.0 9.80±4.36 p>0.05 ùûitme Cihazı Kullanma Durumu Evet 21 42.0 6.90±5.00 MWU=192.000 Hayır 29 58.0 9.65±3.84 p<0.05 Kardeû Sayısı 1 – 2 4 8.0 10.75±9.57 KW=0.211 3 14 28.0 9.78±4.64 4 ve ȹ 32 64.0 7.65±4.61 p>0.05 Ailenin Çocuøa Tutumu
Çok ilgileniyorlar 22 44.0 4.77±2.38 KW=27.735 Farklı davranılmıyor 5 10.0 9.00±2.82
Sorunlarıma ilgisiz
Yakınlarının Ziyaret Etme Durumu
Evet 26 52.0 6.96±5.01 MWU=179.000 Hayır 24 48.0 10.16±3.30 p<0.05
Özen’in (1996) iûitme engelli çocuklara özel eøitim veren yatılı bölge ilkokullarında yaptıøı araûtırmanın sonuçlarına göre de, ailelerin çocuklarını bir öøretim yılı boyunca çok az yada hiç ziyaret edilmedikleri aile çocuk iliûkilerinde kopukluklar olduøu bunun sonucunda da, çocukların topluma uyumda zorlandıkları tespit edilmiûtir
Annesi okur yazar olmayan iûitme engelli çocukların umutsuzluk puan ortalaması 7.58±4.66, babaları okur yazar olmayanların ise 7.66±6.65 olarak saptanmıûtır. Anne ve babaların eøitim düzeylerine göre iûitme engelli çocukların umutsuzluk puan ortalamaları arasındaki fark anlamsız bulunmuûtur (p>0.05) (Tablo 3).
Babası çiftçi olan çocukların umutsuzluk puan ortalaması (6.13±4.50) memur olanlara göre (10.66±8.50) daha düûük çıkmıûtır (p>0.05). Çiftçi ailelerin çocuklarının baba mesleøini devam ettirme ûansları memur ve iûçi olanlara göre daha fazla olduøu için çocukların umutsuzluk düzeylerini etkilenmiû olabilir.
Aile tipinin umutsuzluk düzeyine etkisi incelenmiû ; çekirdek aileye sahip olan çocukların umutsuzluk düzeyinin (9.19±4.50), geniû aile tipine sahip olanlara (5.33±3.31) göre daha yüksek olduøu belirlenmiûtir. Ancak gruplar arasındaki fark istatistiksel olarak anlamsız bulunmuûtur (p>0.05) Bu sonuç geniû aile tipine sahip olan ailelerin sayısının azlıøının yanı sıra, ailedeki fertlerin birbirlerine vermiû olduøu destekten de kaynaklanmıû olabilir.
Ailesi Erzurum merkezde oturan çocukların umutsuzluk puan ortalaması 8.50±4.23, il dıûında (diøer iller) oturanların umutsuzluk puan ortalaması ise 9.26±5.06 olarak bulunmuûtur. Ailenin yaûadıøı yer ile çocukların umutsuzluk puan ortalamaları arasındaki fark istatistiksel olarak anlamsız bulunmuûtur (p>0.05)(Tablo3). ùûitme engelli çocukların ailelerinin oturduøu yerin, çocukların umutsuzluøunu etkilememe sebebi diøer illerde oturan ailelerin çocuklarını daha sık ziyaret etmiû olmalarından kaynaklanabilir.Erzurum dıûında (diøer illerde) oturan çocukların çoøunluøunun (% 63.2) yakınları tarafından ziyaret edildikleri tespit edilmiûtir.
Ailesinde baûka iûitme engelli bireylerin olduøunu ifade eden çocuklar (8.70±4.56) ile olmadıøını belirten (8.39±4.58) çocukların umutsuzluk puan ortalamalarının birbirine benzer olduøu belirlenmiûtir (p>0.05). Bu sonuç çocuøun kendi özrünü kabul etmesi ile ilgili olabilir Furth’da (1973) iûitme özürlü olmaya uyum saølayıp kendini iûitme özürlülerin grubuna ait hissedenlerin problemlerinin daha az olacaøını belirtmiûtir.
Tablo3: ùûitme Engelli Çocukların Ailelerine Ait Tanıtıcı Özelliklere Göre Umutsuzluk Puan Ortalamalarının Daøılımı (N:50)
Tanıtıcı Özellikler N % X±SD Anlamlılık Derecesi Annenin Eøitimi Okur-yazar deøil 17 34.0 7.58±4.66 KW=912 Okur-yazar 6 12.0 9.00±6.72 ùlkokul mezunu 27 54.0 8.96±3.98 p>0.05 Babanın Eøitimi Okur-yazar deøil 3 6.0 7.66±6.65 KW=670 Okur-yazar 9 18.0 7.88±5.13 ùlkokul mezunu 29 58.0 8.89±4.01 p>0.05 Ortaokul-Lise mezunu 9 18.0 8.11±5.55 Babanın Mesleøi ùûçi 32 64.0 9.51±3.84 KW=6.470 Çiftçi 15 30.0 6.13±4.50 Memur 3 6.0 10.66±8.50 p>0.05 Aile Tipi
Çekirdek Aile 41 82.0 9.19±4.50 MWU=93.000 Geniû Aile 9 18.0 5.33±3.31 p>0.05 Ailenin Yaûadıøı Yer
Erzurum (merkez) 14 28.0 8.50±4.23 KW=9.90 Erzurum Köy/ùlçe/Kasaba 17 34.0 7.64±4.25
Diøer*
19 38.0 9.26±5.06 p>0.05 Ailede Baûka ùûitme
Engelli birey olma durumu MWU=271.000 Evet 17 34.0 8.70±4.56
Hayır 33 66.0 8.39±4.58 p>0.05
Çalıûmada iûitme engelli çocukların % 88’inin saølık konusunda bilgi aldıøı, %12 sinin ise almadıøı tespit edilmiûtir. Saølık konusunda bilgi alan çocukların, % 54.6’sının ailesinden, % 40.9’u öøretmenlerden, % 4.5’inin saølık personelinden bilgi aldıklarını ifade ettikleri görülmüûtür (Tablo
4). Bu sonuç saølık ekibi elemanlarının iûitme engelli çocuklara gerekli olan desteøi göstermesi açısından nemli bir bulgudur.
Tablo 4. ùûitme Engelli Çocukların Saølık Konularında Bilgi Aldıkları Kaynaklar ve Hemûirelerden Beklentilerinin Daøılımı
S % Bilgi Kaynakları (N:44)* Aile 24 54.6 Öøretmen 18 40.9 Saølık ekibi 2 4.5 Hemûirelerden Beklentileri(N:50)
Bizimle ilgilensinler, bize sabır
göstersinler 29 58.0 Saøırlar konusunda eøitim alsınlar 11 22.0 Vücut dilini öørensinler 5 10.0 Bizi anlasınlar 5 10.0
*6 kiûi bilgi almadıøını ifade etmiûtir.
Tunçbilek ve Hatipoølu’nun (1988,s.37-42) kronik hastalıklı çocuklar ve aileleri üzerine yapmıû olduøu çalıûmada, ailelerin doktor ve hemûirelerin kendileri ile ilgilenmediklerini ifade ettikleri bunun içinde doktor ve hemûireye soru soramadıkları ve onlara kırgın oldukları saptanmıûtır.
ùûitme engelli çocukların hemûirelerden beklentileri sırasıyla; bizimle ilgilensinler (%58), saøırlar konusunda eøitim alsınlar (%22), bizi anlasınlar (%10), vücut dilini öørensinler (%10) ûeklindedir. Bu sonuçlar hemûireler ile iûitme engelli çocuklar arasında bir iletiûim sorunu olduøunu düûündürmektedir.
IV.SONUÇ VE ÖNERùLER
ùûitme engelli çocukların umutsuzluk düzeylerini incelemek ve sosyodemografik özelliklerle karûılaûtırmak amacıyla yapılan bu araûtırmada ûu sonuçlar elde edilmiûtir.
Araûtırma kapsamına alınan çocukların umutsuzluk ölçeøinden aldıkları ortalama puan 8.50±4.53 olarak belirlenmiûtir. ùûitme engelli çocukların cinsiyetinin, iûitme cihazı kullanma durumunun,ailenin çocuøa karûı tutumunun, yakınlarının ziyaret etme durumlarının umutsuzluk puan ortalamalarını etkilediøi, gruplar arasındaki farkın istatistiksel yönden anlamlı olduøu belirlenmiûtir.
Çocukların, saølıkla ilgili bilgi aldıkları kaynaklar, sırası ile aileler (%54.6), öøretmenler (% 40.9) ve en son olarakta saølık personeli (% 4.5) olduøu saptanmıûtır.
ùûitme engelli çocukların hemûirelerden beklentilerinin, bizi anlasınlar (%10),bizimle ilgilensinler (%58) ,saøırlar konusunda eøitim alsınlar (%22) ûeklinde olduøu görülmüûtür
Araûtırmanın sonuçlarına göre;
* Gerek adölesan döneminin karıûıklıøı, gerekse iûitme engelli olmanın yarattıøı sorunları aûmaya çalıûan çocuklar için iletiûim kurmanın önemi tüm saølık personeli tarafından göz ardı edilmemesi ve onlarla iletiûim kurmanın yollarının ve tekniklerinin öørenilmesi,
*Radyo, televizyon, gazete vb. tüm iletiûim araçlarının bu grubun sorunlarının duyulmasında etkin olarak kullanımının saølanması,
* ùûitme engelli okullara belirli gün ve saatlerde uzman kiûiler tarafından gidilerek, saølık taramalarının yapılması ve onların sorunlarının dinlenmesi,
*ùûitme engelli çocukları olan ailelere danıûmanlık hizmeti verilmesi,
* Okullarda sık sık veli toplantısı yapılarak çocuk, aile, öøretmen, saølık personelinin iûbirliøi saølanarak çocukların sorunlarına çözüm yollarının aranması önerilebilir.
V.KAYNAKLAR Baymur F., 1994
Genel Psikoloji.ùstanbul, ùnkilap Anka Basım Beyazova, U., Çaøatay, G., 1991
Çocuk Saølıøı ve Geliûimi. Ankara, Hatipoølu Yayınları Dirican, R., Bilgel, N., 1993
Halk Saølıøı (Toplum Hekimliøi). Bursa, Uludaø Üniversitesi Basımevi Düzgün, ú., 1999
ùnsanda Geliûim ve Öørenme. Erzurum, Atatürk Üniv. Kazım Karabekir Eøitim Fak. Ofset Tesisleri
Furth, H.G., 1973
Karasar, N., 1994
Bilimsel Araûtırma Yöntemi. Ankara, Araûtırma Eøitim Danıûmanlık Ltd.
Metin, N., 1996
Entegrasyon uygulamalarında karûılaûılan sorunlar. Özürlü Kent ve Çevre Kongresi, Özürlüler ve Eøitim Sorunları Paneli
Özen, Y., 1996
ùûitme engelli çocukların ailelerinin sosyo-ekonomik yapılarına baølı olarak çocuklarına gösterdikleri ilgi ile çocukların topluma uyum sorunları ve rehberliøin önemi. Atatürk Üniv. Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi. Erzurum
Özsoy, Y., Özyürek, M., Eripek, S., 1988
Özel Eøitime Giriû. Özel Eøitime Muhtaç Çocuklar. Ankara, Karatepe Yayınları …………..1999,
Özürlülerúurası. Çaødaû Toplum, Yaûam ve Özürlüler. Ön Komisyon Raporları Savaûır, I., úahin, N.H., 1997,
Biliûsel-Davranıûçı Terapilerde Deøerlendirme: Sık Kullanılan Ölçekler. Ankara, Türk Psikologlar Derneøi Yayınları, s. 61-67
Sümbüloølu, V., Sümbüloølu, K., 1998,
Saølık Bilimlerinde Araûtırma Yöntemleri. Ankara, Hatipoølu Yayınevi Tatar, Y., Çekin, M.D., Uzun, S., 1997,
Düûünen adam: Psikiyatri ve Nörolojik Bilimler Dergisi,10 s. 52-56 Tunçbilek, E, Hatipoølu, S., 1988,
Kronik hastalıklı çocuklar ve aileleri’ Türk Hemûireler Dergisi, 38 s.37-42 Uzuner , Y., 1996,
‘Normal iûiten ve iûitme engelli çocuklardaki okuma yazma ve geliûiminin sosyal etkileûim kuramına göre incelenmesi’ Anadolu Üniversitesi Eøitim Fakültesi Dergisi, No: 43, 6 s. 95-103
Ünlü, S., 1987,
ùûitme Engelli Çocukları Olan Ailelerin Uzaktan Öøretim ùle Eøitilmesi’ Eskiûehir, Anadolu Üniversitesi Açık Öøretim Fakültesi Yayınları
Yavuzer, H., 1999,
*Atatürk Üniversitesi, Saølık Yüksekokulu **Atatürk Üniversitesi, Hemûirelik Yüksekokulu
