İŞGÜCÜ VERİMLİLİĞİNİ ETKİLEYEN FAKTÖRLERİN SAHA
MÜHENDİSLERİNİN BAKIŞ AÇISINDAN DEĞERLENDİRİLMESİ: SOMALİ ÖRNEĞİ
ABDİRİSAK MOHAMED ABDİLLAHİ
FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ
İNŞAAT MÜHENDİSLİĞİ ANABİLİM DALI YÜKSEK LİSANS TEZİ
ŞUBAT 2018 ANTALYA
İŞGÜCÜ VERİMLİLİĞİNİ ETKİLEYEN FAKTÖRLERİN SAHA
MÜHENDİSLERİNİN BAKIŞ AÇISINDAN DEĞERLENDİRİLMESİ: SOMALİ ÖRNEĞİ
ABDİRİSAK MOHAMED ABDİLLAHİ
FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ
İNŞAAT MÜHENDİSLİĞİ ANABİLİM DALI YÜKSEK LİSANS TEZİ
ŞUBAT 2018 ANTALYA
i
MÜHENDİSLERİNİN BAKIŞ AÇISINDAN DEĞERLENDİRİLMESİ: SOMALİ ÖRNEĞİ
Abdirisak M. ABDİLLAHİ İnşaat Mühendisliği Yüksek Lisans Tezi
Danışman: Prof. Dr. Aynur KAZAZ Şubat 2018; 58 sayfa
İnşaat sektörünün her ekonominin performansında çarpıcı bir etkisi vardır.İşçilerin düşük verimliliği inşaat sektöründe, özellikle gelişmekte olan ülkelerin karşılaştıkları en büyük sorunlardandır.işgücünün düşük verimliliği inşaat projelerin maliyet ve zaman aşımlarını neden olan etkenlerden biridir. İşgücü verimliliğini etkileyen faktörlerin saptanması, proje kaynakların etkin bir şekilde kullanılmasını imkan sağlamaktadır. İşgücü verimliliğin artırılması projelerin bütçelenen maliyet ve belirtilen zamana göre tamamlanma ihtimalini artış sağlayacaktır.
Çalışmanın temel amacı Somaliland’daki inşaat işgücünün verimliliğini etkileyen önemli faktörlerin anket yoluyla araştırılmasıdır.anket, işgücü verimliliğini etkileyen faktörler konusunda, saha mühendislerinin bakış açısından bilgi toplamak üzere tasarlanmıştır. Çalışma için düşünüle faktörler; insan gücü, motivasyon, liderlik, araçlar / malzemeler, zaman, denetim, kalite, proje, güvenlik ve hava durumu olmak üzere on farklı grupta sınıflandırıldı. faktörler daha sonra katılımcıların verdiği orana göre sıralanılmıştır. Anket verileri, Likert tipi tutum ölçeği kullanılarak SPSS 20 programında analizedilmiştir.
Somaliland'da, inşaat işgücü verimliliğini en fazla etkileyenon factor; tecrübe eksikliği, mali motivasyon eksikliği, ödeme geçikmesi, aletler/ekipman eksikliği, khat kullanımı, yönetici ile anlaşmazlık, uygulama sırasında çizim ve şartname değişimi, işçi sadakatsizliği, aynı işi yeniden yapma ve dar bir alanda çalışmak olarak bulunmuştur. ANAHTAR KELİMELER: Işgücü verimliliği,İnşaat, İnşaat Projeleri, Verimlilik, Verimlilik faktörleri, Somaliland.
KOMİTE: Prof. Dr. Aynur KAZAZ Doç. Dr. Okan ÖZCAN Yrd. Doç. Dr. Devran ÇELİK
ii
EVALUATING FACTORS AFFECTING LABOR PRODUCTIVITY IN BUILDING PROJECTS IN SOMALILAND; SITE ENGINEER'S
PERSPECTIVES Abdirisak M. ABDILLAHI MSc Thesis in Civil Engineering Supervisor: Prof. Dr. Aynur KAZAZ
February 2018; 58 pages
The construction industry has been referred to have a multiplier effect in the performance of any economy. Poor productivity of workers is one of the most overwhelming problems that construction industries, especially those in developing countries, face, the poor productivity of construction workers being one of the causes of cost and time overruns in construction projects. The pinpointing of thefactors which affect labour productivity would enable the project team to effectively use the resources on their disposal to enhance productivity. Enhanced labour productivity increases the probability of projects to be completed as per the budgeted cost and specified time.
The main objective of the study was to investigate the significant factors that affect construction labor productivity on Somaliland construction sites through survey. Questionnaires were designed to collect information on factors influencing labour productivity from site engineers. 44 factors considered for the study were categorized in ten different groups named asmanpower, motivation, leadership, tools/materials, time, supervision, quality, project, safety and weathercondition.The factors were then ranked according to the rate given by the respondents.To achieve this survey method and Likert-type attitude scale were used and analyzed by SPSS package. The ten factors found to have the highest effect on building construction labor productivity in Somaliland are lack of experience, lack of financial motivation, payment delay, tools/equipment shortage, Khat, dispute with the superintendent, drawing and specification alternation during execution, labor disloyalty, rework, working within a confined space.
iii COMMITTEE: Prof. Dr. Aynur KAZAZ
Assoc. Prof. Dr. Okan ÖZCAN Asst. Prof. Dr. Devran ÇELİK
iv
birçok çalışma yürütülürken, bazıları yöneticilerin görüşlerine odaklanmışken, bazıları saha çalışanlarının kendi görüşünü ele almıştır. Bu çalışma, saha mühendislerinin günlük olarak inşaat sektöründeki çalışanlarla etkileşim kurmalarının inşaat alanlarındaki işgücü verimliliğini etkileyen faktörleri bilmek için ideal bir konumda olduğunu düşünerek saha mühendislerinin bakış açısını incelemek için gerçekleştirilmiştir.
Her şeyden önce, bu araştırmayı fiziksel olarak, zihinsel olarak ve ahlaki olarak yazmamı ve tamamlamamı sağladığı için Allah'a şükranlarımı sunuyorum. Araştırmanın başlangıcından sonucuna kadar olan bağlılığı, teşviki, denetimi ve desteği ile bu araştırmayı mümkün kılan Prof. Dr. Aynur Kazaz'a teşekkür etmekten mutluluk duyuyorum. Sabrını ve iyiliğini hiç unutmayacağım. Onunla çalışmaktan zevk aldım ve sağladığı desteği ve fırsatları takdir ettim. Somaliland'daki saha araştırmama destek olan değerli katılımcılara öneri ve yardımları için teşşekürü bir borç bilirim. Kendimden şüphe ettiğimde bile bana inanmalarından dolayı ailem ve kardeşlerime teşekkür ederim. Son olarak da sürekli destek ve sevgileri için en içten teşekkürlerimi sevgili eşim Sado İsmail'e ve iki güzel çocuğum Mohamed ve Nasteho'ya gönderiyorum.
v
ABSTRACT ... ii
ÖNSÖZ ... iv
SİMGELER ve KISALTMALAR DİZİNİ ... viii
ŞEKİLLER DİZİNİ... ix
ÇİZELGELER DİZİNİ ... x
1. GİRİŞ ... 1
2. KAYNAK TARAMASI ... 3
2.1. İnşaat Sürecinin Üretim Aşaması ... 3
2.1.1. İnşaat girdileri ... 3 2.1.2. İnşaat çıktıları ... 3 2.2Verimliliğin Tanımı ... 4 2.2.1. Verimliliğe karşıkârlılık ... 4 2.2.2. Verimliliğekarşı Performans ... 5 2.3. Verimlilik Ölçümü ... 5
2.3.1. Verimlilik ölçümlerine yaklaşımlar ... 5
2.4. İşgücü Verimliliği ... 6
2.5. Verimliliği Artırılması ... 8
2.6. Motivasyon ... 9
2.6.1. Maslow'un ihtiyaçların hiyerarşisi teorisi ... 10
2.6.2. Herzberg’in iki-faltör modeli ... 11
2.7. İnsan Kaynakları Yönetimi ... 12
2.8. İşçi Yönetim Stratejileri ... 13
3. MATERYAL VE METOT ... 14
3.1. Amaç ... 14
3.2. Kapsam ... 14
3.3. Yöntem ... 15
3.3.1 Araştırma evreni ve örnekleme ... 15
3.4. Değenlendirme ... 16
4.BULGULAR VE TARTIŞMA ... 17
4.1. Yanıt Oranı ... 17
vi
4.3. 2. Katılımcının cinsiyeti ... 19
4.3.3. Katılımcının çalışma deneyimi ... 19
4.3.4. Katılımcının eğitim düzeyi ... 20
4.3.5. İnşaat projesinin türü ... 20
4.4. İşgücü Verimliliğini Etkileyen Faktörler ... 21
4.4.1. Işgücü verimliliğinietkileyen emek faktörleri... 21
4.4.2. İşgücü verimliliğini etkileyen motivasyon faktörleri... 23
4.4.3. İşgücü verimliliğini etkileyen malzeme/araç faktörleri ... 24
4.4.4. İşgücü verimliliğini etkileyen liderlik faktörleri ... 26
4.4.5. İşgücü verimliliğini etkileyen denetim faktörleri ... 28
4.4.6. İşgücü verimliliğini etkileyen proje faktörleri ... 29
4.4.7. İşgücü verimliliğini etkileyen zaman faktörleri ... 30
4.4.8. İşgücü verimlliliğini etkileyen güvenlik faktörleri ... 32
4.4.9. İşgücü verimliliğini etkileyen kalite faktörleri ... 34
4.4.10. İşgücü verimliliğini etkileyenhava koşulları faktörleri ... 35
4.5. Önemler Endeksine Göre Işgücü Verimliliğini Etkileyen Genel Faktörler ... 36
4.6. İşgücüVerimliliğini Etkileyen Faktörlerin Grubları ... 39
4.8. Geçmişte Araştırma Yapılan Diğer Ülkelere İlişkin Çalışmaların Karşılaştırma 40 5. SONUÇ ... 43
6. KAYNAKLAR ... 44
7. EKLER ... 48
Ek- 1. Anket Formu (İngilizce) ... 48
Ek- 2. SPSS Veri Giriş Tablosu ... 52
Ek- 3. SPSS Ölçekler Tablosu ... 53
Ek- 4. Spss Analiz Tablosu ... 54
Ek- 5. SPSS Frekans Analiz Sonuç Örneği ... 55
Ek- 6. SPSS Güvenilirlik Analizi 1 ... 56
Ek-7. SPSS Güvenilirlik Analizi 2 ... 57
Ek-8 SPSS Güvenilirlik Analizi Çıktısı ... 58 ÖZGEÇMİŞ
vii
AKADEMİK BEYAN
Yüksek Lisans Tezi olarak sunduğum “İşgücü Verimliliğini Etkileyen Faktörlerin Saha Mühendislerinin Bakış Açısından Değerlendirilmesi: Somali Örneği” adlı bu çalışmanın, akademik kurallar ve etik değerlere uygun olarak bulunduğunu belirtir, bu tez çalışmasında bana ait olmayan tüm bilgilerin kaynağını gösterdiğimi beyan ederim.
21.02.2018 Abdirisak Mohamed ABDİLLAHİ
viii α Cronbach's Alfa
Kısaltmalar
ABD Amerika Birleşik Devletleri BK Birleşik Krallık
Bkz Bakınız
CPM Critical Path Method (Kritik Yol Metodu)
DEA Drag Enforcement Adminstration (Uyuşturucu İle Mücadele İdaresi)
F Frekans
GSYİH Gayrisafi Yurt İçi Hasıla
ILO International Labour Organization (Ulusrarası Çalışma Örgütü)
PERT Project Evaluation And Review Technique (Program Değerlendirme ve Gözden Geçirme Tekniği)
RII Relative Importance Index (Göreceli Önemli Endeksi)
SPSS Statistical Package For The Social Sciences (Sosyal Bilimler İçin İstatistik Paketi)
ix
Şekil 2.2. Maslow'un gereksinimlerin hiyerarşisi teorisi. ... 11
Şekil 4.1. Çalışanların demografik durumları ... 20
Şekil 4. 2. Katılımcıların tecrübesi ... 21
Şekil 4. 3. Çalışanların eğitim düzeyi ... 21
Şekil 4. 4. Proje türü ... 22
Şekil 4. 5. Emek faktörleri ... 24
Şekil 4. 6. Motivasyon faktörleri ... 25
Şekil 4.7. İlişkiler ve anahtar bilgiler ... 26
Şekil 4. 8. Malzemeler/araçlarfaktörleri. ... 28
Şekil 4.9. Liderlik faktörleri... 29
Şekil 4. 10. Denetim faktörleri ... 31
Şekil 4. 11. Proje faktörleri ... 32
Şekil 4. 12. Zaman faktörleri ... 33
Şekil 4.13. Aşırı istihdamın verimliliğe etkisi ... 34
Şekil 4. 14. Güvenlik faktörleri... 35
Şekil 4. 15. Kalite faktörleri ... 36
Şekil 4.16. Hava koşulları faktörleri ... 37
Şekil 4.17. Tüm faktörlerin sıralaması ... 40
x
Çizelge 3.2. Etki düzeyinin ölçülmesi için ortalan ölçek... 16
Çizelge 4.1. Gönderilen ve alinan anketlerin istatistiksel verileri ... 17
Çizelge 4.2. Güvenilirlik analizi ... 18
Çizelge 4.3. Emek faktörleri ... 22
Çizelge 4.4. Motivasyon faktörleri ... 23
Çizelge 4.5. Malzeme/araç faktörleri ... 25
Çizelge 4.6. Liderlik faktörleri ... 27
Çizelge 4.7. Denetim faktörleri ... 28
Çizelge 4.8. Proje faktörleri ... 30
Çizelge 4.9. Zaman faktörleri ... 31
Çizelge 4.10. Güvenlik faktörleri... 33
Çizelge 4. 11. Kalite faktörleri ... 34
Çizelge 4.12. Hava koşulları faktörleri ... 35
Çizelge 4.13. Işgücü verimliliğini etkileyen tüm faktörlerin sıralaması ... 36
Çizelge 4.14. Grupların sıralaması ... 39
1
1. GİRİŞ
İnşaat projeleri çeşitlidir ve genellikle çeşitli konut binaları, ticari binalar, sanayi binaları, yol yapımı, şantiye inşaatı vb. bölümlere ayrılmıştır. İnşaat, çeşitli kişiler, yetenekler, organizasyonlar, teknolojiler, sözleşme metotları, finansman düzenlemeleri ve düzenleyici mekanizmaları içerir ve planlama, tasarım ve inşa gibi farklı aşamalara sahiptir ve daha sonra yaşam döngüleri içerisinde bunlar kullanılırlar, bakımları yapılır, yenilenirler ve nihayetinde yıkılırlar veya değiştirilirler, inşaat projelerinin bu çeşitliliği bunların yönetimini zorlaştırmaktadır.
İnşaatta iyi proje yönetimi, inşaat sahasında verimliliği güçlü bir şekilde ölçmeli ve izlemelidir. İnşaat verimliliği, farklı inşaat araştırmacılarının dikkatini çekmiştir. Dünyadaki araştırmacılar ve uygulayıcılar inşaatta işgücü verimliliği ile ilgili alanlarda çeşitli katkılar sağlamıştır.Buna ek olarak, farklı araştırmaların sonucu verimliliğin karmaşık bir konu olduğunu vurgulamaktadır, verimliliği etkileyen birçok faktör mevcuttur, örneğin emek, sermaye, malzeme, alet ve ekipmanlar, kötü iletişim veya işçiler ile yönetim arasındaki ilişki, dağınık projeler, zayıf denetim, farklı işçiler arasında işbirliği ve iletişim eksikliği ve haksız iş yükleri verimliliği etkileyen faktörlerden bazılarıdır.
Verimlilik, herhangi bir organizasyonun asıl problemi olup, kaynakların nihai ürünlere etkin ve verimli dönüştürülmesi, projelerin kârlılığını belirlemektedir (Wilcox vd. 2000). İnşaat sektörünün yapı bölümü genel olarak imalat sektörü tarafından tedarik edilen ve nakliye sektörleri tarafından şantıye sahasına gönderilen yapı malzemeleri ve bileşenlerin kurulumu ile ilgilenmektedir.
Verimlilik, inşaat sektöründe büyük bir öneme sahiptir. İşgücü verimliliği, inşaat projeleri için üretim girdilerinin önemli bir bölümünü oluşturmaktadır. İnşaat sanayinde birçok dış ve iç faktör asla sabit olmayıp bunları tahmin etmek zordur. Bu faktör, işgücü verimliliğinde sürekli bir değişikliğe neden olmaktadır. Verimliliğin azaltılmasının iş programını etkilediğini ve gecikmelere neden olduğunu unutmamak gerekir. Bu gecikmelerin sonuçları ciddi para kayıplarına neden olabilir.
Somaliland’da inşaat sektörü, Siad Barre rejimi döneminde bölgeye yapılan tahribattın sona ermesiyle pek çok yönünde gelişme kaydetmiştir.İnşaat sektörünün Somaliland ekonomisinde önemi GSYİH’in incelendiğinde belirgin olarak çıkmaktadır.Somaliland ekonomisinde güvenilir ekonomik istatistikleriçok azdır. Ancak Planlama Bakanlığı ve Dünya Bankasının ortak verilerine temel alınarak 2012 yıllı için bir GSYİH tahmini resmi kalkınma yardımı hariç olmak üzere 1.390 milyar ABD doları olarak belirlenilmektedir. En büyük ekonomik sektörü hayvancılık, GSYİH'nın yüzde 29.5 payı sahib iken inşaat sektörü ise sadece yüzde 3.7’i sahibtir (Dünya Bankası 2016).
Projelerde işgücü verimliliğinin artırılması, müteahhitlerin bu verimin değerini ciddi derecede etkileyen çeşitli faktörleri belirlemelerini gerektirir. Ne yazık ki, sektörün Somaliland'daki işgücü verimliliğini etkileyen başlıca faktörlerin bir listesi yok gibi görünmektedir. Dolayısıyla, müteahhitler, işgücü verimliliğini etkileyen uygun faktörleri
2
bulmak için projelerin sürelerinin ve maliyetinin tahmin edilmesi konusunda uğraşmaktadırlar. Somaliland'daki inşaat sektöründe işgücü verimliliğini etkileyen faktörleri belirlemek, işgücü verimliliğini artırmak açısından oldukça önemlidir. Müteahhitler, başlıca faktörlerin etkisini ortadan kaldırabilir veya en azından verimlilik üzerindeki sonuçlarını azaltmak için onların üstesinden gelebilirler.
Somaliland'da bugüne kadar böyle bir çalışma yapılmamış olsa da, işgücü verimliliğini etkileyen faktörleri tanımlamak, olusrarası alanda birçok çalışma mevcuttur. İnşaatta işgücü verimliliğini etkileyen faktörleri belirlemek ve sınıflandırmak için çok sayıda çaba harcanmıştır. Birçok gelişmekte olan ülkede olduğu gibi, Somaliland'ın inşaat sektöründeki verimlilikle ilgili belgeli veriler yetersizdir.Verimlilik verilerinin yetersizliği, kayıtdışı arşiv bilgilerinden kaynaklanan sorunlardan biri olup inşaat sahası faaliyetlerinin planlanmasını ve tahmin edilmesini öngörülemez hale getirmektedir.
Her inşaat projesi, çeşitli faktörlerden doğrudan veya dolaylı olarak etkilenmektedir. İnşaattaişgü verimliliğinin kaybedilmesi genellikle tek bir faktöre değil çeşitli faktörlere bağlıdır. Malzeme ve araç kullanılabilirliği gibi, bazı faktörler yönetilebilir ve kontrol edilebilir, gelişmekte olan ülkelerde ise deneyimli işçilerin bulunmaması ve aşırı hava koşulları gibi diğer faktörlerin etkileriniortadan kaldırmak zordur. Bunun yanında, işgücü verimliliğini olumsuz etkileyen faktörleri belirleyip ortadan kaldırarak verimliliğe iyileştirilebilir.
3
2. KAYNAK TARAMASI
Bu bölüm, işgücü verimliliğini derecelendirme konusunda literatürde yayınlanmış olan inşaat proje yönetimi verimliliği, emek verimliliği ve inşaat verimliliği ile ilgili birkaç araştırma bulgusunu araştırmaktadır ve literatürde inşaatta işgücü verimliliğini olumsuz etkileyen faktörlere ilişkin mevcut olan bilgi boşluğunu ortaya çıkarmaktadır. Bu bölüm inşaat işleri, inşaat sektöründeki girdi kaynakları, inşaat yönetimi, emeği yönetme stratejiler ve motivasyon teorilerini vurgulamaktadır.
2.1. İnşaat Sürecinin Üretim Aşaması
İnşaat sektörü, diğer faaliyetlerin gerçekleşebileceği alanlar sağlayan inşa edilen fiziksel tesislerin kurulması, onarımı ve yıkımı ile ilgilenen sektördür (Hillebrandt, 2000). İnşaat sektörünün bina bölümü, ağırlıklı olarak imalat sektörü tarafından tedarik edilen ve ulaşım sektörleri tarafından inşaat sahasına gönderilen yapı malzemelerinin montajı ile ilgilidir. İnşaat işlerinin yürütülmesinde büyük oranda manuel işgücü kullanılır ve bu da istihdama katkıda bulunur (Mbiti 2008).
2.1.1. İnşaat girdileri
Çoğu ülkede inşaat daha fazla emek gerektirir, dolayısıyla bir ekonomide doğrudan istihdam yaratır (Hillebrandt 2000).Nitekim, Somaliland'daki inşaat endüstrisi, hızla büyüyen nüfusu için istihdam yaratmanın yanı sıra ekonomiyi geliştirmeye yardımcı olan bir sektördür.
Enshassi (2007)’e göre, inşaat sürecindeki başlıca girdiler: malzemeler, emek, sermaye, makine ve tesisler, girişimcilik ve teknoloji olarak gösterilmektedir. Bu faktörler verimlilik çıktıları için kritik öneme sahiptir ve proje yöneticilerinin daha iyi verim elde etmek için hareket edebilecekleri geniş alanları temsil eder (Heizer 1990). İnşaat endüstrisinde artan verimlilik, mal sahibi ve müteahhit olmak üzere iki perspektiften incelenebilir. Mal sahibinin perspektifinden bakıldığında, artan verimlilik maliyetleri düşürür, inşaat tamamlanma sürelerini kısaltır, paraya daha fazla değer verir ve yatırımlarda daha iyi getiri sağlar.Müteahhidin bakış açısıyla artan verimlilik ise; daha fazla müşteri memnuniyeti getirirken, rekabet avantajı sağlar ve aynı zamanda daha hızlı bir ciro ve artan kâr olarak geri döner (Horner 2001).
2.1.2. İnşaat çıktıları
İş sahadaki inşaat sürecindeki başlıca çıktılar: ekonomideki büyümenin kolaylaştırılması, sermaye oluşumunun artması, zenginlik ve istihdam yaratılmasıdır. Gelişmekte olan bir ülkede inşaat çıktılarındaki büyümenin azalması, beklenmeyen bir durumdur.
4
Bon (1992) 'a göre, gelişmekte olan ülkelerinde, inşaat sektörü ekonomik büyüme ile orantılı olarak artmaktadır. Bunun nedeni ise gelişmekte olan ülkelerin fiziki altıyıpaya olan ulusal talebin artması ile ilişkisidir.
2.2. Verimliliğin Tanımı
Verimlilik anlamı kullanılan bağlama bağlı olarak çok boyutlu bir terimdir.Verimlilik, malların veya hizmetlerin üretilmesinde kaynakların etkin ve verimli kullanılmasıyla ilgilidir (Hachey 1992).
Emek kaynak kullanımı ve verimlilik, girdi/çıktı olarak tanımlanır.Verimlilik tanımlarının çoğu, üç kategoriden birine girer.
i. Birincisi, ekonomist/mühendis tanımı: çıktıların girdilere oranı. Bu tanım altındaki verimlilik örneği, bu ay üretilen buzdolaplarının sayısı olacaktır.
ii. Verimliliğin ikinci tanımı etkililik (çıktılar/girdiler) ve etkinlik (çıktılar/hedefler) kombinasyonudur. Bu tanımda, buzdolabı yapan bir şirket, yukarıda belirtilen etkinlik ölçütünün yanı sıra, o ay üretilecek sayıya nesnel ya da hedefle bölünen buzdolabı sayısı gibi bir etkinlik ölçütünün bir kombinasyonu ile verimliliği ölçebilir.
iii. Verimliliğin üçüncü tanımı en geniş olanı ve verimliliği, organizasyonun daha iyi çalışmasını sağlayan herhangi bir şey olarak görüyor. Bu tanımda, verimlilik sadece etkililik ve etkinliği değil aynı zamanda devamsızlık, ciro, moral, yenilik vb. şeyleri de içerir.
Bu araştırmada tanımlama ilk yaklaşımdır.Yani verimlilik, çıktıların girdilere oranıdır.Emek verimliliği tipik olarak çalışan başına çıktı veya emek saat başına çıktı olarak ölçülür.Verimlilik için sonsuz tanımlar olmasına rağmen, hepsi verimliliği, girdinin çıktı karşısında karşılaştırması olarak adlandırmaktadır.
Verimlilik = Çıktı / Girdi (2.4) 2.2.1. Verimliliğe karşıkârlılık
Kârlılık sıklıkla verimlilikle karıştırılır. Bu kavramlar arasındaki fark, kârlılık parasal etkileri hesaba katarken, verimlilik yalnızca fiziksel olgular arasında yer alan gerçek bir süreçle ilgilidir. Verimlilik gibi, kârlılık da çıktı ile girdi arasındaki bir ilişki olarak görülmekle birlikte, ilişki parasaldır (Tangen 2001). Uzun vadede verimlilik, kârların kısa vadede birçok faktörden etkilendiği ve bunun sonucunda uzun vadeli başarının yanıltıcı bir göstergesi olabileceği için üretim mükemmelliğini izlemek için bir ölçüm olarak kârlılığa göre daha uygun görülmektedir (Tangen 2001). Bununla birlikte, kârlılık bir şirket için çok önemli bir gösterge olup şirketin işiyle para kazanıp kazanmadığını gösterir (Pekurivd. 2011).
5
2.2.2. Verimliliğekarşı Performans
Performans genellikle verimlilikle karıştırılan bir başka kavramdır. Verimlilik, çıktı miktarı (yani üretilen ürünler) ile girdi miktarı (yani, işlem sürecinde tüketilen kaynaklar) arasındaki oranla ilgili oldukça spesifik bir kavram olsa da, performans, bir endüstrinin hem ekonomik hem de operasyonel yönlerini kapsayan daha geniş bir konsepttir. Performans mükemmellik anlamına gelir ve kârlılık ve verimliliğin yanısıra kalite, hız, teslimat ve esneklik gibi diğer maliyeti olmayan unsurları da içerir. Çoğu şirketin iyileştirmeyi amaçladığı genel performans alanları maliyet, hız ve kalitedir (Slack vd. 2001). Bu alanlar bir şirketin rekabet edebilmesi ve müşteri beklentilerini karşılamasıyla ilgilidir; ve bunlar bir şirketin genel performansı hakkında bazı bilgiler verir (Pekuri vd. 2011).
2.3. Verimlilik Ölçümü
Her bir müteahhit veya mal sahibi, bir şantiyedeki işgücü verimliliğini ölçmek için kendi sistemini kullanmakta serbest olmasına rağmen verimlilik eğilimlerini zaman içinde ve çeşitli yerlerden izlemek için kullanılabilecek bir sistem oluşturmak iyi bir uygulamadır. Bu tür sistemi geliştirmek için bölgesel veya ulusal düzeyde yıllarca bilgi toplamak için çabalar göstermek gerekmektedir. İstatistiksel verilerden derlenen verimlilik endeksleri, önemli el sanatlarının performansı, proje büyüklüğünün etkisi, türü ve yeri, ve diğer büyük proje etkileri gibi parametreleri içermelidir.
Sektör çapında performans standartları geliştirmek üzere ortada verileri derlemek için yararlı tedbirlerin alınması hakkında genel bir mutabakat bulunmalıdır. Toplanan verileri çeşitli müteahhitler ve mal sahipleri tarafından inşaat sektörün her bir büyük bölümü için belirli önlemler geliştirmek üzere ilişkilendirilebilir ve analiz edilebilir. Dolayısıyla, bir müteahhit veya mal sahibi performansını endüstri ortalamasınınki ile karşılaştırabilir (Hendrickson 2000).
2.3.1. Verimlilik ölçümlerine yaklaşımlar
İnşaatta verimliliğin ölçülmesinde temel kavram, girdinin çıktıya oranıdır.Verimliliği ölçmek için iki temel yaklaşım bulunmaktadır, bunlar; tek faktörlü ya da kısmi ve çok faktörlü ya da toplam verimlilik ölçümleridir. Aralarındaki seçim genellikle verimlilik ölçümünün amacına ve verilerin kullanılabilirliğine bağlıdır.
2.3.1.1. Tek / kısmi faktör ölçümleri
Tek / Kısmi faktör ölçümlerinde, paydaki tek bir girdi kullanır. Verimliliğin en çok kullanılan tek faktörlü ölçütü, emek verimliliği yani çıktıların ya istihdama ya da emek saatlerine oranıdır.
Emek Verimliliği = Çıktı / Emek Girdisi (2.1) Emek şu şekilde ölçülebilir:
6
İstihdam edilen kişiler (en çok mevcut olanlar) Çalışılan saatler (en doğru)
Emek maliyeti
Ayrıca, emeğin kalitesindeki değişikliklerden de hesap alınması gerekir.Eğitim başarısı, kalite ölçümü için olağan kriterdir. İnşaatta bu kriter daha az güvenilirdir, çünkü birçok beceri tecrübe yoluyla edinilmektedir. Genellikle, emek girdisi saat bazında ölçülmüştür.Örneğin emek verimliliği, saat başına yerleştirilen beton metreküpü veya saatte inşa edilen beton işçiliği metrekaresi gibi, işçilik saat başına ürün birimiyle ilişkilendirilir.Yüksek emek verimliliği seviyeleri yüksek bir verimlilik düzeyini yansıtabilir.Bazı durumlarda, sermaye verimliliği (çıktının sermaye girdisine oranı) gibi diğer tek faktörlü ölçümler de yararlı olabilir.
Sermaye Verimliliği = Çıktı/Sermaye Girdisi (2.2) 'Sermaye' yatırım değil; fiziksel sermaye anlamına gelirmelidir. Fiziksel sermaye, makine ve teçhizattır. Fiziksel sermaye, aşınma ve yıpranmaya dayalı bir yaklaşım olan amortismana tabi bir değer üzerinden ölçümektadır. 'Sermaye girdisi', bir üretim sermayesi tarafından üretilen çıktı hizmettir. Hizmet, aşınma ve yıpranma sonucu üretimde tüketilen sermayenin miktarıdır.
2.3.1.2. Çoklu / toplam faktör verimlilik ölçümleri
Tek bir faktör yaklaşımında yalnızca bir girdi sabit tutulurken, çok faktörlü ölçümler, tüm girdilerin miktarları tek bir faktör ölçümünden daha verimli bir şekilde verimli tüm girdilerinin ortak etkisini yansıtmaktadır. Çok faktörlü önlemlerin inşaatta yaygın olarak kullanılmadığı görülmektedir. Toplam faktör verimliliğinde bir artış, belirli bir girdi seviyesi için daha fazla çıktı üretilebileceğini ifade eder.
Toplam Faktör Verimliliği = İnşaat Çıktısı / Kullanılan Kaynaklar (2.3) 2.4. İşgücü Verimliliği
Bazen insan kaynağı olarak bilinen emek, her organizasyonda yaşamsal önem taşır ve inşaat projelerinin toplam doğrudan sermaye maliyetinin üçte birini oluşturduğu saptanmıştır (Jergeas 2009). İnşaat alanında vasıflı emek, üretim, yollar, barajlar ve binalar gibi çeşitli inşaat ürünlerini üretmek için diğer tüm kaynakları bir araya getiren çok önemli bir faktördür.
(Thomas 2004), operatörün zamanının sadece üçte birinin yarısının direkt olarak verimli iş faaliyetlerine harcandığını ve geriye kalan kısmının amirlerinden alınan malzeme, tesis ve talimatları bekleyerek boş geçirildiğini belirtmiştir. Üretim emek maliyeti alanı dalgalanmaya en yatkın olduğundan, emek kontrolü, herhangi bir organizasyonun gelişmesini veya kırılmasını sağlar. Kuruluşlar için bu rekabet üstünlüğü kaynağı "Entelektüel sermaye" olarak bilinir.
7
Genel olarak verimlilik, bir sistem tarafından üretilen çıktı ile, bu çıktıyı üretmek için sistem tarafından kullanılan girdi faktörlerinin miktarı arasındaki bir ilişki olarak tanımlanır (Mbiti 2008). Burada, çıktı, bir ürün veya hizmet olsun, işlemin herhangi bir sonucu olabilirken, giriş faktörleri bir süreçte kullanılan insan ve fiziksel kaynaklardan oluşmaktadır.
Dünyadaki araştırmacılar, inşaat verimliliğinin çeşitli yönlerini iyileştirmek için çeşitli katkılar sağlamıştır. İçlerinde sanayi teşekkülleri ve akademik enstitülerin de bulunduğu bu araştırma merkezlerinden bazıları: Filistin (Enshassi 2007); ABD (Schwartzkopf 2004) ve (Rojas 2003); Gana (Olomolaiye 1998); Kenya (Wachira 2001); Tayland (Makulsawatudom 2001); Endonezya (Kamin 1997); Türkiye (Kazaz vd. 2016) ve Tanzanya (Lema 1995)dır.
Enshassi (2007), Filistin inşaat endüstrisinde verimliliği etkileyen faktörleri 10 grupta sınıflandırır, yani: iç işgücüyle ilişkili faktörler, liderlikle ilişkili faktörler, zamanla ilişkili faktörler, motivasyonla ilişkili faktörler, malzeme ve teçhizata ilişkin faktörler, gözetim ile ilgili faktörler, proje karakteristiği ile ilgili faktörler, güvenlik ile ilgili faktörler, kalite ile ilgili faktörler ve dış faktörler.
Rojas (2003) Amerika Birleşik Devletleri'nde inşaat sektöründeki işgücü verimliliğini etkileyen birçok faktörü incelemiştir. Çalışmanın sonuçları, yönetim sistemleri ve stratejileri ile insan gücü konularının işgücü verimliliğini etkileyen en büyük potansiyele sahip iki alan olduğunu göstermiştir. (Rojas 2003) çalışmalarından, gelişmiş ülkelerde işgücü verimliliğini etkileyen faktörlerin gelişmekte olan ülkelerinkinden önemli derecede farklılık gösterdiği söylenebilir. Gelişmiş ülkelerde işgücü verimliliği söz konusu olduğunda yönetim faktörleri büyük oranda sıralanırken, gelişmekte olan ülkelerde eğitim / beceri eksikliği işgücü verimliliğini etkileyen en önemli faktördür. Amerika Birleşik Devletleri'nden bir diğer araştırmacı (Schwarzkopf 2004), tekrar çalışma, işçi performansı ve motivasyon gibi verimliliği etkileyen faktörlerle ilgili araştırma çalışmaları da yapmıştır.İnşaat sektöründe işgücü verimliliğinin önemi üzerinde durmuştur ki; bu, birim emek ile başarılan birim işi ifade etmektedir. İnşaatta verimliliğin ölçülmesi, gerçekleştirilen işlerin miktarının ve emeğin saat başına maliyetinin ölçülmesinde doğruluk sağlaması bakımından önemlidir. Daha fazla verimlilik, aynı girdi seviyesi için daha fazla çıktı göstergesidir.
Olomolaiye (1998)'e göre, şantiye şefleri, karar vericiler olduğu için işgücü verimliliğini etkileyen faktörler söz konusu olduğunda çok önemlidir. Çalışmada; işçinin etkililiğinin, yönetimin, işçilerin denetimi, motivasyon, zamanında malzeme ve teçhizatın teslimatı gibi konularda aldığı stratejilerden büyük ölçüde etkileneceğini tartışılmıştır. Bu faktörlerin, planlama ve zamanlama faaliyetleri gibi becerilerde şantiye yönetimi personelinin uygun şekilde eğitilmesinden olumlu bir şekilde etkilenebildiği ortaya çıkmıştır.
Wachira (1999), Kenya'daki inşaat endüstrisinde işgücü verimliliğini olumsuz etkileyen başlıca faktörler olarak şunları belirtmiştir: yönetim sistemi ve stratejileri, haksız
8
ücretler, vasıfsız personel alımı, zayıf iletişim, malzeme ve ekipmanın geç teslim edilmes, yoksul/refah tesisleri,motivasyon eksikliği, eğitim/beceri eksikliği, araştırma ve geliştirme ile yatırım eksikliği. Müteahhitler, şantiye yöneticileri ve ustabaşlarının da içinde olduğu şantiye yönetim personelinin planlama ve zamanlama faaliyetleri ve kaynakları, koordinasyonu, denetimi, projelerin kontrolü ve işçilerin motivasyonu gibi yönetim becerileri dahil olmak üzere uygun eğitimi ile listelenen faktörlerin olumlu bir şekilde etkilenebileceğini düşünüyor. İşçilere yapılan ödemeler haftalık yerine tercihan günlük olarak yapılırsa, işçilerin motivasyonu hızlı bir şekilde sağlanabileceği de vurgulanmaktadır.
Makulsawatudom (2001) tarafından yapılan araştırmada, zanaatkârların Tayland'daki inşaat endüstrisinde işgücü verimliliğini etkileyen sekiz faktörün bulunduğu gözlemlendi. Bu faktörler aşağıdaki gibidir: materyal eksikliği; gereç ve ekipman eksikliği; tamamlanmamış çizimler; aşırı kalabalık istihdam; zayıf şantiye koşulları; yeteneksiz denetçi; yeniden işe başlama; zayıf iletişim.
Kazaz vd. (2016) yürüttüğü zanaatkâr işçilerinin bakış açısına da odaklanan benzer bir çalışmada, Türkiye'de işgücü verimliliğini etkileyen 37 faktörün belirlendiği, faktörlerin organizasyonel, ekonomik, fiziksel ve sosyo-fizyolojik faktörler olarak adlandırılan dört grup altında sınıflandırıldığı tespit edilmiştir.
Kaming (1997) tarafından Endonezya'da yapılan araştırmaya göre, gelişmekte olan ülkelerde işgücü verimliliği etkileyen on faktör tanımlanmıştır. Bu etkenler şunlardır: malzeme eksikliği, uygun araç eksikliği, ekipmanın bozulması, yeniden işe başlama, ekip üyelerini değiştirmek, müdahale, işçi devamsızlığı; denetim gecikmesi; aşırı kalabalık; ustabaşının değişmesi; fazla mesai yapmak.
Lema (1995), Tanzanya'daki bina inşaatlarında işgücü verimliliğini etkileyen faktörleri incelemiştir. Araştırma, verimliliği etkileyen temel verimlilik faktörlerinin şunlar olduğunu gösterdi: mali teşvikler, ücretler, diğer maddi olmayan teşvikler, beceri seviyesi, mekanizasyon seviyesi, ve şantiyede liderlik kalitesi.
Kwakye (2000), işgücü verimliliğinin proje yönetiminin kontrolünde olan birçok faktörden etkilenebileceğini bildirmiştir.Bu etkenler; işgücünün deneyimi, motivasyon, işin organizasyonu, alet ve teçhizatın türü ve durumu, ve performansın sürekli izlenmesi olduğunu belirlemniştir.
2.5. Verimliliği Artırılması
Verimlilik her şirketin pazardaki başarı ve rekabet gücünün en önemli bileşenlerinden biridir. Artan verimlilik bir müteahhide çeşitli şekillerde yarar sağlar, örneğin:
Projeler daha hızlı tamamlanabilir Proje maliyeti düşürülebilir
9
Proje daha kârlı olabilir.
Michael P.Rollage'a (2012) göre, şantiyedeki işgücü verimliliğinin artırılması, bir strateji planı oluşturmak kadar kolay olmakla beraber inşaat sürecinin karmaşıklığı göz önüne alındığında elde edilmesi o kadar kolay değildir. Verimlilik geliştirme, Şekil 2.1 'de gösterildiği gibi sürekli bir süreçtir.
Şekil 2.1. Sürekli bir proses olarak verimlilik artışı
Ulubeyli (2004)’e goreişgücü faktörünün uygun bir şekilde kullanılması diğer üretim faktörlerinin verimliliğini de net bir şekilde etkileyecektir, dolaysıyla verimliliğin artırılmasında en önemli rölü işgücü üstelenecektır.
2.6. Motivasyon
Kurumsal başarı, üyelerin tüm kabiliyet ve yeteneklerini kullanmaları için motive olmalarına ve doğru alanlarda iyi performans göstermeye yönelmesine bağlıdır. Çalışan motivasyonunun eksikliği birçok faktörden kaynaklanabilir. Çalışanları güçlendirmek motivasyonunu teşvik etmenin bir yoludur. Motive edilmemiş işçiler aşırı çalışma süresi ve konsantrasyon eksikliği nedeniyle verimlilik kaybına neden olabilir. Motivasyon kavramı Ulubeyli (2004)’e göre insan davranışının istenilen doğrultuda yönlendirilmesini sağlayan güç ve mekanizmalar bütünüdür.
Motivasyon, Cooper (2004) tarafından, işçilerin çalışma enerjisini yönlendiren süreç; işçilerin işyeri arzuları ve ihtiyaçlarını karşılama arzusunun arkasındaki dürtü olarak tanımlanmaktadır. En başarılı liderler övgü, beğenilme ve özsaygı gibi motivasyon faktörlerini göz önünde bulundurmaktadırlar.
10
Borcherding (1978)’e göre, büyük inşaat projelerinde karşılaşılan beş özel motivasyonel sorunu: proje hakkında az bilgi, karar alma sürecine katılım eksikliği, ekip ve denetçiler arasındaki yetersiz iletişim ve eşgüdüm, işteki olumsuz değişiklikler, ve denetim ve insan gücündeki olumsuz değişikliklerdir.
Clarke (1980)’ın ABD işçilerinin verimlilik konusundaki tutumlarını belirleme konusunda yaptığı ve Rojas (2003)’ın alıntı yaptığı araştırma verilere göre karar verme, finansal kazançlar yoluyla tanınma ve iş güvencesi gibi konuların işçilerin ellerinden geleni yapabilmek için daha fazla çalışmaya çalıştıkları önemli motivasyonel faktörler olduğu saptanmıştır.
Cooper (2004)’e göre, iş yeri motivasyonu artırmak için güvenli bir çalışma ortamın sağlanması, iyi davranışlarınve çalışmaların takdir edilmesi, müteşekkir olunması, İşçiler arasında işbirliği ve koordinasyon yoluyla ekip ruhunun geliştirilmesi, ulaşılabilir hedeflerin belirlenmesi, adil bir maaş sistemin geliştirilmesi ve yeterli eğitim programların sağlanması gerekmektedir. Verimliliği artırmak için inşaat endüstrisinde birçok motivasyon teorisi kullanılmaktadır.
İran'da Zakerivd. (1997) tarafından yürütülen inşaat operatörleri üzerinde yapılan bir ankette, ücret, teşvik veya mali ödüllerin adilliği, zamanında ücret ödenmesi, iyi çalışma olanakları ve iş güvenliği en önemli motivasyon faktörlerinden biri olarak ortaya çıkmıştır. Öte yandan Kaming (1997), Endonezya inşaat işçileri üzerinde araştırmalar yaptı ve ödemelerin adilliği, iş arkadaşlarıyla iyi ilişki, fazla mesai ödemeleri, ikramiyeler ve iyi iş güvenliği programlarının Endonezya projelerinde mevcut motivasyon faktörlerinin olduğunu ortaya koymuştur.
Motivasyonu azaltan faktörlerinin varlığı, işçi verimliliğinin azalmasına neden olabilir, çünkü işçiler, yaptıkları işlerin ve ürettiklerinin üzerinde hiçbir kontrölün olmadığını hissetmektedirler. Thomas (2004) 'e göre, işgücünün verimliliğini düşüren motivasyon azaltıcı faktörlerinden bazıları şunlardır: yeterliplanlama eksikliği, uygun olmayan zaman programı, sık gecikmeler, işin devamlı bozulması, iletişimin zayıf olması, alet ve teçhizatın bulunmaması, kalabalık çalışma alanları, güvensiz çalışma koşulları, takdir ve eğitim eksikliği, saygısız muamele, karar vermekte katılım azlığı, yetersiz eğitilmiş usta ve zayıf denetim olarak belirlenmiştir.
Motivasyon, insanları isteyerek çalışmaya ve belirli bir şekilde yüksek bir performansa ulaşmalarını sağlamayı hedefleyen bir sanattır (Armstrong 2006). Yönetim çevrelerinde motivasyonun nasıl çalıştığını açıklayan çeşitli teoriler vardır. Motivasyon için öne sürülen teoriler şunları içermektedir:
2.6.1. Maslow'un ihtiyaçların hiyerarşisi teorisi
Abraham Maslow (1954)’ de motivasyonun ihtiyaçların hiyerarşisi teorisi çerçevesi oluşturdu. İhtiyacı, bir insanın kendini tatmin etmek zorunda hissettiği fizyolojik eksiklik olarak tanımladı. Bu ihtiyaç bir kişinin iş tutum ve davranışlarını etkileyebilecek gerginlik
11
yaratabilir. Onun önermesi sadece tatminsiz bir ihtiyacın davranışları etkileyebileceğidir; insanlar yoksun ihtiyaçlarını gidermek için harekete geçtiğinden, tatmin edilmiş bir ihtiyaç motive edici bir unsur değildir. Lamka (2015) Tanımladığı Şekil 2.2'de hiyerarşik bir
düzende gösterdiği beş ihtiyaç şunlardır: fizyolojik, güvenlik, topluma bağlılık, saygı ve kendini gerçekleştirme. Bu ihtiyaçlar hiyerarşik olarak dizilmektedirler. Örneğin, bir işçi fızyolojik ihtiyaçlarını giderdiğinde güvenlik ihtiyaçlarını gidermek için çalışmaktadır.
Şekil 2.2. Maslow'un gereksinimlerin hiyerarşisi teorisi. 2.6.2. Herzberg’in iki-faltör modeli
Herzberg'e (1957) göre, iş tatminini iki faktör grubu etkilemektedir: Bunlardan birincisi tatmin ediciler ya da motive edicilerden oluşmaktadır, çünkü bireyi üstün performansı ve çabaya motive etmede etkilidirler. Bu motivasyon türleri; başarı, takdir edilme, zorlu çalışma, sorumluluk, gelişme ve büyüme olarak gurblandırırmaktadır (Armstrong, 2006).
Diğer faktör grubu, olumlu iş tutumları üzerinde çok az etki yaparken temelde çevreyi tanımlayan ve temel olarak iş tatminsizliğinin önlenmesine hizmet eden hoşnutsuz eden hususlardır. Bunlara hijyen faktörleri adını verilmiştir; şirket politikası, iş güvenliği, çalışma koşulları, denetim kalitesi, kişilerarası ilişkiler, kişisel yaşam, ücretin yeterliliği ve yan kazançlardır (Natarajan, 1993).
Herzberg'e göre hijyen faktörleri motive etmez, varsa, çalışanların hoşnutsuzluğunu engellerler. Herzberg teorisi, iş tutumunu ve verimliliği artırmak için yöneticilerin her iki takım iş özelliklerini de tanıması ve bunlara katılmaları ve tatmindeki artışın hoşa gitmeyen tatminsizliğin azalmasına yol açtığını farzetmemeleri gerekir (Enshassi, 2007). Dolayısıyla, inşaat sektöründeki çalışanları etkili bir şekilde motive etmek için bir yönetici
KENİNİ
GERÇEKLEŞ
TİRME
DEĞER
İHTİYAÇLARI
AİT OLMA VE SEVGİ
İHTİYAÇI
GÜVENLIK İHTİYAÇI
FIZYOLOJIK İHTİYAÇLARI
12
yalnızca bir şirketin hijyen ortamını dengelemekle kalmamalı, bazı motive edici faktörlerin mevcut olduğundan emin olmalıdır. Dolayısıyla eğer yönetim, işteki memnuniyeti artırmak isterse, işin doğası, sunduğu fırsatlar, sorumluluk ve kendini gerçekleştirmeyi başarabilme konuları üzerine eğilmelidir.
Somaliland inşaat sektörü yoğun işgücünü gerektirir ve işçilerin çoğu vasıfsız olup yaptıkları işlerde çalışıyor olmaların nedeni uygun bir işin bulunmamasındandır. Ayrıca, çoğu işçinin geçici işçi olmasından ve günlük ya da haftalık olarak çalışmasından kaynaklanmaktadır. Buna ek olarak, inşaat sektöründeki işin doğası gereğinde dalgalanma devam ettiği için birçok işverenin işçileriniyönelik uzun vadeli pılanları bulunmamaktadır. Ayrıca, beklenen gündelik işçilerin sayısı gerçekleştirilen göreve göre değişecektir; örneğin, bina yapımında daha fazla işçiye ihtiyaç duyulacak ve iş bitimine doğru gelince az sayıda işci ihtiyaç duyulacaktır. Bu nedenle Somaliland inşaat sektörü, Hertzberg'in motivasyon teorisi elvirişli değildir, dolayısıyla farklı şekilde bakılmalıdır.
2.7. İnsan Kaynakları Yönetimi
Yönetim, verimliliği artırmak için işgücü ve sermayenin etkili bir şekilde kullanılmasını sağlayan bir üretim değişkenidir. Etkili İnşaat proje yöneticileri, eğitim ve bilgi alanındaki sürekli ihtiyacı tanıyan işgücü ve organizasyonlar kurar. Teknoloji, eğitim ve bilginin etkin bir şekilde kullanılmasını sağlarlar.
Verimlilik katalizörü olarak yönetici, mevcut kısıtlamalar dahilinde sermaye verimliliğinde iyileşme yapma görevi ile yükümlüdür. Bu tür iyileştirme, dinamik organizasyonun yanı sıra eğitim ve öğretim gerektirir (Rojas 2003). Ayrıca, işgücüverimliliğini etkilemek için büyük bir potansiyele sahip faktörlerden birinin yönetim sistemi olduğunu gözlemledi.Yöneticiler verimliliğin geliştirilmesinden sorumludur ve bu planlama, uygun seçim, kaynak kontrolü ve kullanımı, bilgi ve geribildirim tedariki, operatörlerin motivasyonu yoluyla elde edilebilir ve verimliliğe bağlıdır.
Yönetim, verimliliği artırmak için işgücü ve sermayenin etkin bir şekilde kullanıldığından emin olmakla sorumludur. Diğer görevi, problemleri önceden öngörmek ve ortaya çıkmadan çözümler bulmaktır.İnşaat projelerinin doğru yönetimi, modern yönetim tekniklerinin bilgisini gerektirir. Çalışmalar, zayıf yönetimin, bir işyerinde boşa harcanan zamanın yarısından sorumlu olduğunu ortaya koymuştur. Bir inşaat projesi, iyi bir yönetim olmadan kârlılık ve başarı elde edemez (Tucker 1999).
İyi yönetim becerileri, performansa dayalı bir yönetim bakış açısının benimsenmesini içerir. Bu, iyileştirmeler için öncelikleri belirlemek, maliyet etkinliği ve kullanımı kolay yöntemler sunmak, destekleyici işgücü-yönetim ilişkisi geliştirmek ve kârları arttırırken maliyetleri düşürmektir (Kwakye 2000). Ayrıca, sağlam işgücü yönetimi, istihdam edilecek çalışma yönteminin, kullanılacak kaynakların, bazı olayların ne zaman gerçekleşmesi gerektiğinin ve faaliyet süresinin v.b. tahmin edilmesini gerektirir. Sözleşme ile iş verildiğinde, başarılı müteahhit, çalışmaların düzenli ve verimli bir şekilde
13
yürütülmesi için uygun bir program hazırlayacaktır. Genel/ana proje programı, işleri yürütmek için gerekli sıralamayı gösterecek şekilde geliştirilecektir.
Kwakye (2000)’e göre, bir şantiyedeki yöneticilerin zaman yönetimi konusunda ciddi zaman kısıtlamaları ve sorunları mevcuttur. Şantiyede az sayıda insan bulunmakta ve genellikle yeterli denetim eksikliği yaşanmaktadır. Bu verimliliği düşürmekte ve bu nedenle genel proje maliyeti arttırmaktadır.
Sonuç olarak, inşaat projesinde işgücü verimliliğini artırmaya yardımcı olması için şantiye denetiminde bir artışa ihtiyaç vardır. Sağlam işgücü yönetimi, projedeki en önemli kaynak olan işgücünün hem etkinliğini hem de verimliliğini artırmaya yöneliktir.
2.8. İşçi Yönetim Stratejileri
İşgücü, örgütte organizasyona diğerlerinden ayırıcı nitelik kazandıran zeka, beceri ve uzmanlığı birleştiren insani faktörünü temsil eder. Örgütteki insan unsurları, öğrenme, değişme, yenilenme ve organizasyonun uzun vadeli ayakta kalmasını sağlayabilecek yaratıcı hamleyi yapabilen kişilerdir. Armstrong (2006) bu konuda şöyle demektedir:
"stratejik yönetim, süreçlerin tanıtılması, ortadan kaldırılması, değiştirilmesi, yönlendirilmesi ve yönetilmesini içerir. Bu, tüm bireylerin ve ekiplerin, organizasyonun gereksinim duyduğu mevcut ve gelecekteki görevleri üstlenmek için gerekli beceri, bilgi ve yetkinlikleri ile donatılmış olacak şekilde yapılır".
İnşaat endüstrisindeki yönetim stratejileri, sürekli iyileştirmeye yol açan bir öğrenme kültürüne duyulan ihtiyacın farkındalığını artırarak işgücü verimliliğini artırmaya yöneliktir. Bu organizasyonun tamamında öğrenme kapasitesinin geliştirilmesi ve bilgi oluşturulmasına yol açacak eğitimler vasıtasıyla yöneticilerin yetkinliklerinin geliştirilmesiyle elde edilebilir.
Bir inşaat projesinde yükleniciler, taşeronlar, danışmanlar ve müşteri gibi pek çok taraf vardır. Çoğu zaman, bu çok sayıda tarafın etkin bir koordinasyonu olmadan uyum içinde çalışması zor olabilir. Assaf vd. (1996)’a göre, taraflar arasındaki koordinasyon zorlukları, işgücü verimliliğinde düşüşe neden olan faktörlerden biridir, örneğin, bir projenin yeni revize edilmiş inşaat çizimlerinin daha sonra müteahhitler tarafından taşeronlara verilmesi durumunda olduğu gibi. Böyle bir durum, yapım hatalarına ve işlerin tekrardan yapılmasına yol açar. İşin tekrardan yapılması, ek süre alır, bu nedenle projenin işgücü çıktısını etkiler.
Sambasivan ve Yau (2007) 'e göre, Malezya gibi gelişmekte olan ülkelerde inşaat sektöründeki işçilerin çoğu, resmi eğitim almıyor ve bu nedenle koordinasyon, çalışmalarını doğru bir şekilde yapmalarını sağlamak ve yönlendirmek için çok önemlidir.Koordinasyon olmaksızın, proje işin tekrardan yapılmasından kaynaklanan düşük verimliliğe sahip olacaktır.
14
3. MATERYAL VE METOT 3.1. Amaç
Önceki araştırmalar göstermiştir ki inşaat sektöründeki işgücü verimliliği diğer imalat sanayinden çok daha zordur. İşçilik, malzeme ve teçhizat gibi çeşitli proje-maliyet bileşenlerinden, işçilik bileşeninin en çok riskli olduğu düşünülmektedir.Diğer bileşenler (ekipman ve malzemeler) piyasa fiyatı ile belirlenebilir.İşgücü, diğer proje maliyeti bileşenlerinden daha değişken ve öngörülemeyen olduğundan, farklı faktörlerin işgücü verimliliği üzerindeki etkilerini anlamak gerekir.Verimliliğin artması işçilik maliyetini doğru orantılı olarak düşürebilir.Dolayısıyla bu çalışma, Somaliland'daki şantiyelerde işgücü verimliliğini artırma yöntemlerini, verimliliklerini olumsuz etkileyebilecek faktörleri belirleyerek verimliliği geliştirmeyi amaçlamaktadır.İşgücü verimliliğini etkileyen bu faktörlerin saptanması, proje ekibinin elinde bulundurduğu kaynakları etkin bir şekilde kullanmalarını sağlayarak verimliliği arttırır.İşgücü verimliliğinin artırılması, projelerin bütçelenen maliyet ve belirlenen zamana göre tamamlanma olasılığını artırır.
Bu Araştırmanın amaçı bina inşaat projelerinde işgücü verimliliğini etkileyen önemli faktörleri araştırmaktır.Bu faktörleri anlamak, inşaat uzmanları için projeyi plana uygun bir şekilde verimli bir şekilde teslim etmelerine yardımcı olur.
3.2. Kapsam
Somaliland'da, sanayideki işgücü verimliliği üzerine kapsamlı bir çalışma yapılmamıştır. Bu araştırmadan elde edilen bulgular inşaat alanında etkili işgücü verimliliği ile ilişkili faktörlere öncelik vereceği için inşaat sektöründe kıymetli olacaktır.Bu araştırmadan elde edilen sonuçlar, projenin plana göre tamamlanabilmesi için inşaatçıların verimliliklerini artırmaya dikkat etmeleri için bir kontrol listesi olarak hizmet verebilir.Bulgular, inşaat proje yönetimi alanındaki mevcut bilgi havuzuna daha fazla katkıda bulunacak, mevcut ve gelecek araştırmacıların işgücü verimliliği açısından hayati önem taşıyacak olan diğer araştırmacılara ve kurumsal kütüphanelere referans olarak yararlı bir arşiv malzemesi oluşturacaktır.
Bu araştırmanın kapsamı, bina inşaat projelerinde işgücü verimliliği ile sınırlıdır.İnşaat projelerinde işgücü verimliliğini etkileyen faktörlerleilgili olduğundan Somaliland'ın başkenti Hargeisa'daki çalışma alan olarak seçilmiştir.
Çalışma, inşaat şantiyesinde çalışan inşaat işçileriyle doğrudan iletişim kurmak yerine, işçileri yöneten saha mühendisleri ile iletişim kurmaktadır.Saha mühendislerinin günlük olarak inşaat işçileriyle devamlı etkileşime girdiği düşünülürse, işgücü verimliliğini etkileyen faktörler konusunda objektif ve değerlendirilebilir düzeyde fikir sahibi olmaları gerektiği sonucuna varılabilir. Böylece belirli faktörlerin inşaat projelerinde işgücü verimliliğine olan etkileri belirlenebilmektedir.
Bu araştırmada kullanılan araştırma yöntemi, araştırmanın amacını destekleyen bir anket yöntemidir.Bu çalışma, saha mühendislerinin bakış açısına odaklandığından, seçilen
15
anket katılımcıları, şu anda yerel müteahhitler tarafından uygulanmakta olan aktif projeler üzerinde çalışan saha mühendisleridir.
Mugenda ve Mugenda (2003) anketi, popülasyonun mevcut durumunu bir veya daha fazla değişkene göre belirlemek için bir nüfus üyelerinden veri toplamaya yönelik bir girişim olarak tanımlarlar. Anketın en büyük avantajı, çok az çaba harcayarak geniş bir grup insana ilişkin ve maliyet etkin bir şekilde bilgi sağlamalarıdır.
3.3. Yöntem
Bu çalışmada, veri toplama temel aracı olarak anketler kullanılmıştır. Anket, araştırmacının sınırlı bir süre içinde daha geniş bir numuneye ulaşmasına izin vermesi hasebiyle araştırmaya uygun olduğu için tercih edilmiştir. Anketler, saha mühendislerinden işgücü verimliliğini etkileyen faktörler hakkında bilgi toplayacak şekilde tasarlanmıstır.
Anket, çalışmanın amaçlarına hitap etmesini sağlayacak şekilde tasarlanmıştır. Anketin ilk kısmı, katılımcı ve firma profili hakkında bilgi toplamayı hedeflemektedir; bu bölümdeki sorular, iş yeri, iş deneyimi ve proje türü gibi bilgileri toplamak için oluşturulmuştur. Anketin ikinci kısmı, katılımcıların etki seviyelerine göre derecelendirilmesi için, işgücü verimliliğini etkileyen faktörlerin çeşitli yönlerini içermektedir. Anketin üçüncü bölümü ise inşaatta işgücü verimliliğini artırmak için saha mühendisinin önerisini toplamayı amaçlamaktadır.
Araştırma araçlarının uygunluğunu ve netliğini test etmek için gerçek veri toplama çalışmalarına başlamadan önce öntesti bir çalışma yürütülmüştür. Ön testi, bazı soruların ifadelerini değiştirme ihtiyacı ve tekrarlayan veya araştırmayla ilişkili bulunmayan bazı soruların silinmesi ihtiyacını göstermiştir. Ön test, anketin içeriğini ve yapısını yeniden tasarlamak için temel olarak kullanılmıştır ve böylece araçların geçerliliğini ve güvenilirliğini arttırmıştır.
Katılımcılara, önceden çalışmanın amacı hakkında bir giriş mektubu yoluyla bilgi verilmiştir. Çalışma tarafından ele alınan başlıca etik konular, Ritchie ve Lewis (2003) tarafından özetlendiği gibi bilgilendirilmiş onam, gizlilik ve araştırmacının sorumluluğunu içermektedir.
Ankete katılan kişilere araştırma hakkında önceden yeterli bilgi verilmiştir. Araştırmanın amacı, çalışmanın onlara ve bir bütün olarak inşaat sektörünesağlayacağı faydalar anlatırmıştır. Bu bilgi, seçilen katılımcıların çalışmanın katılımına yönelik bilinçli bir karar vermelerine temel oluşturmuştur.
3.3.1. Araştırma evreni ve örnekleme
Araştırmada yer alan çalışma popülasyonları Somaliland’da yerli müteahhitler tarafından yürütülen bina projeleri üzerinde çalışan saha mühendisleridir.
16
Saha mühendislerine toplam 95 anket dağıtılmıştır ve 82'si başarıyla toplandı. Tüm anketler saha mühendisleri tarafından doldurulmuştur.
Çizelge 3.1. Hedeflenen yanıtlayıcılar
Hedeflenen Yanıtlayıcılar Dağıtım Sayısı Yanıtlayıcılar sayısı
Saha mühendisler 95 82
3.4. Değenlendirme
Elde edilen verilerin analizleri için SPSS istatistik paketi kulanılmıştır, bulguları açıkça göstermek ve kolaylıkla anlaşılmasına yardımcı olmak için çizelgeler vegrafikler kullanılmıştır.
Bu araştırmada, sıralı ölçek kullanılmıştır.çizelge 3.2'de gösterildiği gibi bir sıra ölçek, normal olarak artan veya azalan düzende tamsayı kullanılan bir sıralama veya bir veri derecelendirmesidir. Atanan numaralar (1, 2, 3, 4, 5) sadece sayısal etiketlerdir.
Çizelge 3.2. Etki düzeyinin ölçülmesi için ortalan ölçek
Madde Çok yüksek
etki Yüksek derecede etki Orta derece ile etki Bir derece etki Çok az etki Ölçek 5 4 3 2 1
Bu çalışmada, etki seviyesini belirlemek için sıralı bir ölçüm ölçeği 1 ila 5 kullanılmıştır.Katılımcılardan işgücü verimliliğini etkileyen faktörleri önem derecesine göre derecelendirmeleri istenmiştir (5 = çok etkili etkiler; 4 = yüksek derecede etkiler; 3 = orta derece ile etkiler; 2 = bir derece etkiler; 1 = çok az etki ediyor).
Verilerin sıralı ölçeğe göre analizi için, her faktör için aşağıdaki denklemle göreceli önem endeksi kullanılmıştır (Relative Important Index (RII)).
( 3.1)
n5, "çok yüksek etkili" yanıtını veren katılımcı sayısını temsil ediyorsa; n4, "Yüksek etkili" yanıtlayan katılımcı sayısını; n3, "Orta etki" ye cevap veren katılımcı sayısını; n2 "Bir derece etki" ve n1 "Çok az etki"yanıtlayan katılımcıların sayısını temsel etmektedir.
17
4. BULGULAR VE TARTIŞMA
Bu bölüm, araştırma enstrümanından analiz edilen verilerin bulgularını yorumlanmalarıyla birlikte çalışmanın amaçları doğrultusunda sunmaktadır.
4.1. Yanıt Oranı
Çalışmanın ana amacına başarıyla ulaşmak için en önemli aşamalarından biri, doğru verilerin toplanmasıdır.Veri toplaması belli bir numune veya gözlemler popülasyonu için önemli veri kayıtlarını toplama işlemidir (Bohrnstedt ve Knoke1994).
95 denekten toplam örneklemin % 86.31'i anket talebine olumlu yanıt vermiştir. Babbie (2007) 'ye gore % 50'den fazla bir cevap oranı toplam popülasyonu temsil etmek üzere istatistiksel bir bütün olarak yeterli olarak rapor edilebilir; % 60'ın üstünde iyi; ve% 70'ten fazlası mükemmeldir. Bu görüşler, bir anketin yönetilmesinde,% 50'lik bir yanıt oranının analiz ve raporlama için yeterli olduğunu iddia eden Mugenda (2003) ile paylaşılır. Ayrıca, Mugenda % 60'ın iyi yanıt olduğunu ve %70'in üzerinde çok iyi olduğunu belirtmiştir. Dolayısıyla, anketin yanıt oranında Çizelge 4.1'de gösterildiği şekilde% 86.31'lik yanıt oranı, veri analizi, raporlama ve sonuçlar çıkarma için mükemmel ve yeterlidir. Anketlerin %10.52 geri dönüş yapmamış ve %3.15’i ise tamamlanmadığından reddedilmiştir.
Çizelge 4.1. Gönderilen ve alinan anketlerin istatistiksel verileri
Madde Sayı Toplamın Yüzdesi (%)
Hedeflenen anketler 95.00
Alınan anket 85.00 89.47
Geçersiz veri 3.00 3.15
Veriler için kullanılan 82.00 86.31
4.2. Cronbach Alfa Testi
Alınan anketlerden elde edilen sonuçlar analiz edilmeden önce, Cronbach analiz soruların güvenilirliğini tespit etmek için uygulanmıştır. Bu test, soruların iç tutarlılığını ölçen, soruların birbiri ile bir grup olarak ilişkilendirildiğini gösteren güvenilirlik testidir. Bu güvenilirlik testi on farklı grup için gerçekleştirildi. Sonuçlar aşağıdaki çizelge 4.2’de gösterildi.
18
Çizelge 4.2. Güvenilirlik analizi
Gruplar Cronbach Alfa Madde sayısı
İşgücü 0.75 8 Motivasyon 0.79 6 Malzeme/Araçlar 0.66 3 Liderlik 0.68 3 Denetimle 0.71 4 Proje 0.69 5 Zaman 0.77 5 Güvenlik 0.69 4 Kalite 0.79 3 Hava koşulları 0.76 2 4.3. Demografik Bilgileri
İşgücü verimliliği üzerinde anketin ilk bölümü esas olarak katılımcıların kendi çalışma deneyimi, eğitim düzeyi ve şu anda üzerinde çalıştıkları projenin türü açısından arka plan bilgilerini sağlamak için tasarlanmıştır.
4.3.1. Katılımcıların çalışma pozisyonu
Bu çalışmanın odak noktası, saha mühendisinin bakış açısı ile işgücü verimliliğini etkileyen faktörleri belirlemek olduğu için tüm katılımcıların çalışma pozisyonları saha mühendislerdir.
19
4.3. 2. Katılımcının cinsiyeti
Şekil 4.1. Çalışanların demografik durumları
Bu çalışmada uygulanan ankette spesifik sorulara geçilmeden önce önyargısız yanıtlar elde etmek ve katılımcıların genel durumunun anlaşılması için genel sorular sorulmuştur. Anket sonucuna göre; çalışanların % 100’ü erkektir. Çalışanların demografik durumları Şekil 4.1’de gösterilmektedir.
4.3.3. Katılımcının çalışma deneyimi
katılımcıların çalışma deneyimleri değerlendirildiğinde dokuz yıl üzer çalışanlar % 70, beş ila dokuz yıl arası çalışanlar %20 ve 4 yıl ve daha az çalışanlar % 10 olarak tespit edilmiştir.
Şekil 4. 2. Katılımcıların tecrübesi 0 20 40 60 80 100 Erkek Kadın R II 0 5 10 15 20 25
<4 yıl 5-8 yıl 9-12 yıl 13-16 yıl 17-20 yıl > 20 yıl %10 F= 8 %20 F=16 %16.5 F=14 %17 F=14 %20.5 F=17 %16 F=13 R II
20
Araştırmadan elde edilen sonuçlarda katılımcıların yaklaşık %70'inin 10 yılı aşkın bir süresaha mühendisi olarak çalıştıklarınıbulunmuştur. Kaydedilmesi gereken önemli başka bir husus ise anketi dolduranların inşaat sektöründe çalıştıkları yıl sayısını değil saha mühendisi olarak çalıştıkları yıl sayısının sorulmasıdır.
4.3.4. Katılımcının eğitim düzeyi
Şekil 4.3’de gösterildiği gibi katılımcıların eğitim düzeyi, % 36’ı lise düzeyi diplomasına sahip, % 20'sı yüksekokul diplomasına sahip, %35’sının lisans diploması,%2'i yüksek lisans diplomasını sahip, %7'si farklı teknik okullardan mezun olanlardır.
Şekil 4. 3. Çalışanların eğitim düzeyi 4.3.5. İnşaat projesinin türü Şekil 4. 4. Proje türü Lise %36 f=30 Diploma %20 f=16 lisans %35 f=29 Yüksek lisans %2 f=2 Diğer %7 f=5 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70%
Konut Ticari Devlet
%60 f=49
%25
f=21 %15
21
Şekil4.4 ’te görüldüğü gibi katılımcıların % 60’ı saha mühendisleri olarak konut projeleri üzerinde çalışırken, sırasıyla% 25 ve% 15'i ticari ve devlet yapı projelerinde çalışmaktadırlar.
4.4. İşgücü Verimliliğini Etkileyen Faktörler
Önceki çalışmalardan işgücü verimliliğini etkileyen faktörler tanımlanmış olup kırk dört faktör olarak seçilmiştir. Bu faktörler özetlenmiş ve ankete katılanların kolayca anlamalarına yardımcı olmak için özelliklerine göre on gruba ayrmaktadır. Ankete katılanlar tüm faktörleri etki derecelerine göre değerlendirmişler.
4.4.1. Işgücü verimliliğinietkileyen emek faktörleri
Çizelge 4.3 ve Şekil 4.5 emek grubu için çeşitli faktörlerin sıralamasını göstermektedir. Emek tecrübe eksikliği 89.51 RII değerle, hem işgücü verimliliğini etkileyen tüm faktörler arasında hem de işgücü grubunda ilk sırada yer almıştır. Emek tecrübe eksikliği büyük ölçüde işgücü verimliliğini etkiler. Bu sonuç zanaatkarların tecrübe eksikliğinin işgücü verimliliğini son derecede etkilediğini Alinaitwe vd. (2007) ve Gundecha (2012) tarafından da desteklenmektedir. Tecrübe, emekçilerin hem entelektüel hem de fiziksel yeteneklerini geliştirir ve dolayısıyla da verimliliğini arttırır. Eğer işçiler vasıfsız ve tecrübesiz bir şekilde çalışırsa, belirli bir görevi yerine getirmek için daha uzun zaman harcarlar ve tekrardan iş yapma olasılığı doğar. İşçi tecrübe yetersizliği verimliliğin azalması için muhtemel nedenlerden biri olarak düşünülebilmektedir.
Emek grubu içinde saha mühendisleri tarafından kuvvetli olarak algılanan ve işgücü verimliliği çıktılarını engelleyen ikinci faktör, 79.26 göreceli önemli endeksi ile Khat’tır; Khat kullanımıayrıca işgücü verimliliğini etkileyen ilk on faktör arasında beşinci faktör olarak sıralanmaktadır. Khat (Catha edulisForsk), Somaliland’da "qaad" veya "jaad" olarak bilinen yaprakları ve sap uçları uyuşturucu etki için çiğnenen bir bitkidir. Khat'in etkileri Uyuşturucu ile mücadele İdaresi (DEA) gibi yetkililere göre, diğer amfetaminler ile benzerdir. Khat kullanıcıları refah, zihin açıklığı, heyecan ve coşku hislerini bildirmektedir. Elmi (1983)’ye göre, bunu kullandıktan sonraki etkileri genellikle uykusuzluk, uyuşma ve konsantrasyon eksikliğidir. Khat’ın aşırı kullanımı sosyal, sağlık ve ekonomik nitelikteki önemli sorunlar yaratabilir. İş sırasında işçilerin bunu kullanmaları genellikle zaman kaybına ve iş yaparken onların dikkatlerini dağıtır.
İşçi sadakatsizliği ve işçi memnuniyetsizliği RII 76.58 ve 71.21 oranları ile emek grubu arasında sırasıyla üçüncü ve dördüncü sırada yer almaktadır.işgücü verimliliğini etkileyen en üstteki 10 faktör arasında işçi sadakatsizliği 8. faktörünüolarak sıralarken işgücü verimliliğini etkileyen tüm faktörler arasında işçi memnuniyetsizliği 16. sırada yer almaktadır.
22
Çizelge 4.3. Emek faktörleri
Faktörler RII Sıra
Tecrübe eksikliği 89.51 1
Khat 79.26 2
İşçi sadakatsizliği 76.58 3
İşçi memnuniyetsizliği 71.21 4
Emek arasındaki yanlış anlama 68.78 5
Rekabet eksikliği 66.09 6
İşçinin devamsızlığı 63.90 7
İşçi yaş artışı 60.48 8
Ayrıca, sonuçlar göstermektedirki emek arasındaki yanlış anlama faktörü işgücü verimliliğini ortalama düzeyde etkilemektedir. Emek arasındaki yanlış anlama işçilerin sorumlulukları ve her işçinin çalışma sınırları konularında anlaşmazlıklar yaratmak suretiyle bir sürü hataya yol açar ve sonuç olarak verimliliği azalmaktadır.
Şekil 4. 5. Emek faktörleri
Rekabet eksikliği ve işçinin devamsızlığı saha mühendislerince işgücü verimliliğini hafif şekilde etkilediğine inanılmakta olup verimliliği etkileyen 44 faktör arasında 25 ve
0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 89.51 79.26 76.58 71.21 68.78 66.09 63.9 60.48 R II
23
29 sırada yer almaktadırlar. Bulgular 'işçi yaş artışı’nın katılımcılar tarafından işgücü verimliliğini etkilemede ortalama etkiye sahip olarak sıralandığını göstermektedir ki bu faktör verimliliğini olumsuz etkileyen tüm faktörler arasında 36. sıradadır ve işgücü grubunda en düşük etkiye sahiptir.
Heizer ve Render (1990), yaş faktörün genellikle iş yerinde verimliliği etkilediğini öne sürerek bu sonucu desteklemişlerdir. Bu sonuç kabul edilebilir, çünkü belirli görevin yapılmasında hız ve güç düşüşü zamanla azalmak suretiyle işgücü verimliliğini etkilemektedir.
4.4.2. İşgücü verimliliğini etkileyen motivasyon faktörleri
Çizelge 4.4 motıvasyon gruptaki 6 faktörün sıralamasını göstermektedir. Bu faktörler; Finansal motivasyon sisteminin eksikliği, ödeme geçikmesi, işçi tanıma programların eksikliği, eğitim seansları eksikliği, yeme ve dinlenme yerlerinin eksikliği ve ulaşım araçlarının sağlanmamasıdır.
Çizelge 4.4. Motivasyon faktörleri
Factors RII Rank
Finansal motivasyon sisteminin eksikliği 85.07 1
Ödeme gecikmesi 84.30 2
İşçi tanıma programları eksikliği 67.50 3
Eğitim oturumlarıeksikliği 62.38 4
Yeme ve dinlenme yerlerinin eksikliği 60.28 5
Ulaşım araçlarının sağlanmaması 55.88 6
Sonuçlar göstermektedirki finansal motivasyon eksikliği işgücü verimliliğinde cidi bir etkiye sahip ve işgücü verimliliğini olumsuz etkileyen 44 faktörün ikinci sırasındadır. saha mühendisleri finansal motivasyonun işçilerin en güçlü motivasyonu olduğuna inanmaktadır. Finansal motivasyon yokken işçilerin tatmini olmaz ve dolayısıyla verimliliklerini düşürmektedirler.
Ödeme geçikmesi işgücü grubunda ikinci sıradadır ve 84.30 önem endeksi ile verimliliği etkileyen 44 faktör arasında üçüncü sıradadır, ödeme gecikmesinin işçinin ruh hali üzerinde çok kötü bir etkisi olur ve dolayısıyla verimliliğini düşürmektedir.
