V
Eski İstanhııldn bir Boğaziçi mesiresi
TARİHİ
BAHİSLER
|
Eski İstanbul yazlan
Yazan: Halûk Y . Şehsüvaroğlıı
Eski Eski İstanbullular için her mev simin ayrı bir güzelliği ve ayn bir yaşama tarzı vardı. Nevruz yeni bir doğuşun sevincile karşılanır. Yaz lara şevkle girilir, kışlara, şehir evlerinde bütün hazırlıklar yapıl mış olarak başlanırdı.
Semtlerimiz, evlerimiz, kıyafet lerimiz ve eğlencelerimiz hep mev simlere göre değişirdi. Etekleri Ha liç, Boğaziçi ve Marmara kıyıları na inen yedi tepeli şehrin kışlık mahallelerinden, bahara çıkılan semtleri, yazlığa göç edilen köyle ri ayrı ayrıydı.
Bahar mevsimleri Haliç yalıla rına inilir, yaz başlayınca Boğaz- içine, Çamlıcaya, Yakacığa rağbet edilirdi.
Vükelâ, rical ve ülemanm kış lıklarından yalılara göç etmeleri, Padişahın iradesile olurdu ve mev simin sonunda dönüş için yeni bir iradeye intizar edilirdi.
(Mevsim değiştiği haberi ile) başta Padişah bulunmak üzere (elbise-i şitaiyelere istiskal ve libas atlasa ikbal) olunurdu. Sıcağa karşı yumuşak, ince zarif kumaşlardan ya pilmiş elbiselerde kadınlı, erkekii eski İstanbullular artık yalılarda, köşklerde, mesire yerlerinde ve kayıklarda şen ve şatır oturup, do laşırlardı.
Kış mevsimlerinde konaklarda, evlerde helva sohbetlerde, tavşan o- yunlarile ve türlü salon eğlencele rde vakit geçirenler artık mesire yerlerinde pehlivan güreşleri, can- baz marifetleri, ok ve tüfek talim leri ve kayık yarışlariie eğlenirler di.
İstanbul İçtimaî hayatında mü him bir yeri olan mesireler yer yer canlanır, kayıklarla, koço arabala- rile en uzak semtlerine hazırlan mış yemekler, portatif mutfak ta kımları, şilteler ve hasırlarla gidi lirdi.
Eski İstanbullular, yazın güzelli ğini çınarlar altında, akar sular başında istirahat ederek, saz din- liyerek çıkarırlardı. Ağaç ve su eski İstanbulluların ibadet derece sinde sevdikleri iki hayat unsu ruydu. Ağaç dikmek, çeşme yap tırmak cennet kapılarını açan dün yevî hizmetlerdendi. Onun için dir ki yedi tepe korularla bezen miş, şehir sayfiyelerde beraber baş tanbaşa hayrat çeşmelerle donan mıştı.
Lebideryada kurulan yalıların içine dağlardan indirilen masuıa masura sularla temizlik, sıhhat ve
İstanbulun Boğazıçinde yazlık bir i güzellik taşınırdı. Hemen her ya lının her gün yanan bir hamamı vardı.
Boğaziçinin üzerine taşmış di vanhaneler sıcak yaz günlerinde selsebillerden, havuzlara boşalan su şırıltılarının serinliği ile dolardı. Bazı yalıların alt katında dibleri Malta taşlarile döşenmiş eski deniz hamamları vardı. Vücudleri güne şe mahrum olan kadınlar bir yük kapısından bu hamama inerler ve burada deniz banyosu yaparlardı. Sonraları İstanbulda deniz hamamı hayatı başlamış ve tahta havale lerle bölünen bu hamamlarda ka dınlara da yerler ayrılmıştı.
Boğaziçinin akıntıları, rüzgârları, meltemleri iyi bilinirdi. Mevsimin en sıcak devirlerinde eski yalı sa kinleri ikindi sonu Karadeniz kıyı larından gelen tatlı bir rüzgârı bek lerlerdi.
Mekki Zade, traşlı başından tak kesi sıyrılmış, sadakor entarisinin göğsü açılmış bir halde bu rüzgârı sabırsızlıkla bekler, uşağı da müj deyi bir ân evvel vermek üzere yalının üst katından Karadeniz ta rafını gözlermiş, suyun üstünde ilk rüzgâr alâmetleri belirir belirmez hemen seğirtir, efendisine «geliyor» diye haber ulaştırırmış, bu yüzden bu ikindi sonrası rüzgârına (Mekki Zade poyrazı) ismi verilmiş.
Yaz mevsimi yalnız semtlerde, evlerde ve kıyafetlerde değil mut faklarımızda da esaslı değişiklikler yapardı. Kış yemekleri yerine da ha serin, daha hafif yemekler pişi- rllirdi. Yazın buzlu meşrubata pek rağbet edilir, dondurmalar, soğuk yemekler itina ile hazırlanırdı.
Yalılarda. köşklerde, evlerde karlıklar, buzluklar kullanılır, ve zenginler bol kar ve buz tedarik ederlerdi. Eski asırlarda yalnız sa raya değil, vükelâ ve rical yalıları- na da Bursadan kar ve buz getiri lirdi. Bu hizmet için kar kayığı olan ricalden, ülemadan zengin şah siyetler vardı.
Bir yaz mevsiminde bir şeyhül islâmın iftarına ânî olarak giden II. Mahmıtda hoşaflar konakta imâl edilmiş buz kâseler içinde çıkarıl mıştı.
Yaz mevsimlerinde bilhassa 19 uncu asrın başından itibaren yalı ların mutfaklarında balık yemek leri de mühim bir yer almıştı. II. Mahmudun bir yaz kılıç balığını fazla yemesi, o yıl vükelâ, rical ve ulema yalılarında bu balığa rağ beti arttırmıştı.
Yalıların havuzlarında canlı ba lıklar beslenir ve bunlar taze taze pişirilirdi.
Yaz mevsimleri ile saz âlemleri de daha renkli, daha güzel bir ma na alırdı. Saz konaktan, evden a- çık havaya çıkmış olur, Boğaziçin- de sazlı melıtab gezintileri teıtib olunur, bahçelerde fasillar dinle nirdi.
Belki hâlâ Boğaziçinin bu cuşuş- lu akışında gür ve âşık hanende seslerinden musikar, ney ve tan- bur nağmelerinden akisler vardır.
Yaz akşamları Boğaziçi suları üstünden asırlarca renk renk, şekil şekil tekneler uçuşup gitmiştir. Premeler, kırlangıçlar, pazar kayık ları, piyadeler., ve kaıa yollarında Yuşaya, Akbabaya, Çamlıcaya, Fenere, Haydaıpaşaya, Merdivenkö yüne, Kayışdağına, Rumeli tarafın da diğer mesirelere neşeli kafileler halinde arabalar sefer etmiştir.
O yaz mevsimlerinde gönüller kâh deniz seyranlarile, kâh koru âlemlerde ferahlar ve günler şevk içinde birbirinden güzel gelip ge çerdi.
Birer derece terfi eden öğretmenler
Aylıkları birer derece arttırılan İlse ve ortaokul öğretmenlerinin listesi aşa. gıdadır:
Beyoğlu Kız lisesinden Rasiha Yurda, kul, Çamlıca Kız lisesinden Fazıla Berk sun. Erenköy Kız lisesinden Medlha Ertenalp, İstanbul Kız lisesinden Said Kut, Fahriye Yüııgül, İstanbul Erkek lisesinden Fatma Müzeyyen Temizalın, Tahir Nejad Gencan, Belkis Enöklem. Beyoğlu Erkek lisesinden Hakkı Btcl- oğlu, Pertevniyalden İsmail Konukçu. Nazırı Örensun. Kabataş lisesinden Ah. med Üzelli, Bahri Ergin. Abdülkadir Knfiı. Salde Oktay, Vefa lisesinden Ek. rem Gürsel. Kemal Cünhan, M. Kâzım
Akdrntz. Galatasaray lisesinden Selim
nuru, Yeldeğlrmenl ortadan Kenan Taııpınar, Emirgân ortadan Servet Ba- rıtçinglu. Sarıyerden Nebile Tokay, Pendik ortadan Mchmed Safa Göksel, Kartaldan Cafer Eıbilgll. Nadire A y. kanat, Aliye Göksel, Kadıköy ortadan Handan Örs, Ferli ünde Ttizemen Fatih Kız ortadan Mehmed Tevfik Beygo, İhsan Taner. Clball Kız ortadan Sara l'âl. Neriman Akkent, İhsan Barkın, Beyoğlu oltadan Mlhrlbaıı Berkan, Beşiktaş Ayşe İhsan Alpınar Fahlre Arıkan. Feriha Özlem, Üsküdar Orta, dan Asiye Feılha Er, Silivri ortadan Ayşe Tümeş.
İstanbul Hemşeriler Cemiyetin müze gezisi
İstanbul Hemşeriler Cemiyet! s a la r ı İS temmuz pazar günü Topkapı Sarayı hazine dairesini gezeceklerdir. Bu ge zide Belediye Müzeleri Müdürü İsmail Baykal tarafından İzahat verilecektir.
Kişisel Arşivlerde İstanbul Belleği Taha Toros Arşivi
