K R İ Z
Knz Dergisi 3 (1-2) 208-214
İNTİHAR GİRİŞİMİ OLAN KADINLARIN DUYGULARINI AÇMA
DAVRANIŞI*
E ArzuORAL'
GİRİŞ
intihar ve intihar girişimi psikoloji, sosyoloji, fel sefe, din ve kriminoloji gibi değişik çalışma alanla rıyla bağlantılı olarak araştırılagelen konulardan bi ndir Sağlık alanında çalışanların, özellikle de ruh sağlığı profesyonellerinin gerek değerlendirme, gerek müdahale ve gerekse önleme açısından özel ilgi alanıdır intihar girişiminin amacı ister teh dit ister gerçek bir ölme isteği ya da dikkat çekmek olsun suregıden ilişkiler düzeni içinde iletişimde guçluk yaşandığı gözlenmektedir (Bergman, Brıs-man 1991) Farberovv'un (1975) intihar girişimlerin de kışılerarası etmenler olarak ele aldığı tartışma lar, gerginlikler bu iletişim problemine birer örnektir iletişim olayı bilgi, düşünce ve duygu akta rımını içerdiğine göre intihar girişimi konusunda psikolojik ya da sosyal pek çok değişkenin yanısıra kendi duygularını açma (emotıonal self-dısclosure) davranışının araştırılması da önem kazanmaktadır
Buradan hareketle, duygusal olarak kendini açma davranışı açısından, intihar girişimi olanlar ve intihar girişimi olmayan psikiyatrik hastalar ve intihar girişimi olmayan normal kadınlar arasında fark olup olmadığı belirlenmeye çalışılmıştır
Ayrıca, intihar gırışımlı grup, psikolojik yardım isteyenler ve istemeyenler olarak ıkı alt gruba
ayrıl-* Bu çalışma yazarın "İntihar Girişimi Olan Kadınların Duygu larını Açma Davranışı ile Kaygı Durumları Arasındaki İlişki" adlı H U Sos Bil Enst Uygulamalı Psikoloji Yüksek Usans tezinin bir kısmının özetidir
** Uzm Psk A U Psikiyatrik Kriz Uygulama ve Araştırma Merkezi
mış ve bu ıkı grup arasında duygularını açma dav ranışı açısından fark olup-olmadığına bakılmıştır
YÖNTEM
intihar girişimi olan kadınlarda kendini açma davranışı araştırmanın temel konusu ve değişkeni ni oluşturmaktadır
Çalışma grubu, A U Psikiyatrik Kriz Uygulama ve Araştırma Merkezı'nde görüşmelere katılan inti har girişimi olan kadınlarla, S B Ankara Hastanesi acil servisine başvuran intihar girişimi olan kadınlar (İG) denek olarak kullanılmışlardır
Çalışma grubu ile benzer özelliklere sahip 2 ayrı grup kullanılmıştır İntihar girişimi olmayan kadın psikiyatrik hastalar (PG) ve psikiyatrik yardım alma mış normal kadınlardan (NG) oluşan bu gruplar A U Tıp Fakültesi Psikiyatrı Kliniği ve fakültenin ça lışanları ile yakınlarından seçilmiştir
Çalışmada yer alan gruplar hakkında bilgi topla ma formuyla elde edilen bilgiler tablo halinde özet lenmiştir (Bkz Tablo-1a, b, c, d)
Bilgi Toplama Araçları
Araştırma 2 tane bilgi toplama aracı kullanılmış tır
1- Kişisel Bilgi Toplama Formu Yaş, eğitim dü zeyi, medeni durum, genel yaşam koşullan, sağlık durumu gibi değişkenler üzerinde durumu belirle mede kullanılmak üzere araştırmacı tarafından ge liştirilmiştir
K R İ Z
Tablo 1a: Çalışmada Yer Alan Denek Gruplarının Demografik Özelliklere Göre Dağılımı
^ ^ ~ - ^ ^ Denek Grubu Demografik ^ ^ - ^ ^ özellikler ^ ^ - ~ - ^ ^ EĞİTİM Okur-yazar İlkokul Ortaokul Lise Yüksek MEDENİ DURUM Bekar Sözlü/Nişanlı Evli Boşanmış Dul YAŞAMA VE BARINMA DURUMU Aile ile Akraba ile Yalnız Arkadaş ile Yatılı okul veya yurtta Diğer AİLE BÜYÜKLÜĞÜ Çekirdek Geniş Parçalanmış Ayrı YAŞAM OLAYI Var Yok FİZİKSEL RAHATSIZLIK Var Yok GÜVEN İLİŞKİLERİ DOSTLUKLAR Var Yok
İntihar Girişimli Grup
n % 3 9.09 8 24.24 4 12.12 17 51.52 1 3.03 4 42.43 3 9.09 16 48.48 30 90.91 2 6.06 1 3.03 23 69.69 8 24.25 2 6.06 16 45.44 17 54.56 3 9.09 30 90.91 9 27.27 24 72.73 Normal Grup n % 5 15.15 5 15.15 21 63.64 2 6.06 15 45.46 6 18.18 12 36.36 31 93.94 1 3.03 1 3.03 30 90.91 3 9.09 4 12.12 29 87.88 2 6.06 31 93.94 33 100.00 Psikiyatrik Grup n % 1 3.03 6 18.18 5 15.15 19 57.58 2 6.06 17 51.52 3 9.09 11 33.33 2 6.06 32 96.97 1 3.03 25 75.76 7 21.21 1 3.03 10 30.31 23 69.69 6 18.18 27 81.82 22 66.67 11 33.33
Tablo 1 b: Grupların Yaş Ortalama ve Standart Sapmaları Tablo 1c: intihar Gırışımlı Grupta Girişimi Tetıkleyen Olaylar
İntihar Gırışımlı Grup X= 21 27 S=6 31 Normal Grup X=21 85 S=6 78 Psikiyatrik Hasta Grubu X=22 58 S=5 77
Girişimi Tetıkleyen Olay
-Eş ve/veya kayınvalide ile tartışma -Anne, baba ve/veya kardeş ile tartışma -Sözlü, nişanlı veya erkek arkadaşla tartışma -Tecavüze uğrama n 15 9 8 1 % 45 46 27 27 24 24 3 03
K R i Z
Tablo 1d: Psikiyatrik Grupta Tanı Dağılımı Tanı Dağılımı
Anksiyete Reaksiyonu Depresif Reaksiyon Somatoform Ağrı Bozukluğu Panik Bozukluk Vaginismus n 11 11 6 3 2 % 33.33 33.33 18.18 9.09 6.06
2-ESDS-Duygusal Olarak Kendini Açma Ölçeği (Emotional Self-Disclosure Scale) (Snell ve diğ. 1988): Sekiz ayrı alt başlıkta (depresyon, mutluluk, kıskançlık, kaygı, öfke, sakinlik, durgunluk, korku) toplam 40 maddeden oluşan bir ölçektir. Her duygu durumu 4 farklı hedef kişi üzerinde (erkek/ kadın arkadaş, erkek/kadın terapist) 5'li Likert tipi ölçekle kendini açmaya istekliliğin derecesini belir lemeyi amaçlamaktadır. ESDS'in Türkiye koşulları na uyarlanması yazar tarafından yapılmıştır.
İŞLEM
Bilgi toplama araçları, çalışma grubundaki de neklere bulundukları kurumda; karşılaştırma gru bundaki deneklerden psikiyatrik hastalara tedavi oldukları kurumda, diğerlerine (normal deneklere) çalıştıkları kurum ya da yaşadıkları ev ortamında bireysel olarak uygulanmıştır. İntihar girişimi olan deneklere, tıbbi müdahaleleri bitip, işbirliği kurabi lecek duruma gelmelerinden sonraki 2-8 saat içeri sinde uygulama yapılmıştır.
Gruplararası karşılaştırmalarda bağımlı gruplar için Mesti; grup içi karşılaştırmalarda bağımlı grup lar için t-test kullanılmıştır.
BULGULAR VE TARTIŞMA
Elde edilen bulgular tablolar halinde sunulmuş tur. Aşağıda tablo özetleri verilmiştir.
İntihar girişimi olan kadınların arkadaş, aile, kadın terapist ve erkek terapiste açılmaları karşı laştırıldığında erkek terapiste karşı kadın terapisti seçmeye eğilimleri olduğu görülmektedir. Bu da genel kadın erkek rolleri ve davranışlarında gözle nen eğilimlerle uygunluk göstermektedir. Kadınla rın kendini açma konusunda hemcinslerini tercih eder görünmeleri Snell ve arkadaşlarının (1988) bulgularıyla da tutarlılık göstermektedir.
Arkadaşa açılma ile erkek terapiste açılma ara sında bulunan farkın ise kadın terapistle erkek te
rapiste açılma arasında bulunan farkla benzerlik ta şıdığı düşünülmektedir. Çünkü arkadaşa açılma kadın intihar girişimcileri için daha çok kız arkada şa açılma anlamını taşıyor olabilir. Sonuç olarak cinsiyete bağlı bir seçim yapılmış olduğu düşünüle bilir.
İ.G. ile N.G.'un farklı hedef kişilere açılmalarına ait puanları arasında farklılık olmamakla birlikte aiL
leye açılma açısından yalnızca öfke duygusunda farklılık göstermeleri intiharda öfke duygusunun kendisine yönelmesi yorumunu destekler görün mektedir (Freud 1956; Menninger 1966). İ.G. ile P.G. ve N.G.'taki denekler arasında arkadaşa açıl ma konusunda hiçbir duygu durum için anlamlı farklılık olmaması grupların yaş ortalamalarının yakın olmasıyla da açıklanabilir (Bkz. Tablo-1b).
İ.G ile N.G. arasında aileye farklı duyguların açılması konusunda dikkat çeken bir nokta da I.G'unun kıskançlık dışında tüm duyguları daha az açıyor olmasıdır. Kıskançlık duygusunun ise İ.G. ile N.G. arasında aileye açılma konusunda İ.G. yönün de açılma gözlenen tek duygu olması önemli gö zükmektedir. İ.G.'un N.G. ve P.G.'a göre ortalama olarak daha fazla açıldığı duygular arkada-şa:depresyon, mutluluk, kaygı ve sakinlik; aileye: kıskançlık; kadın terapiste: depresyon, mutluluk, sakinlik, durgunluk ve korku; erkek terapiste: dep resyon, mutluluk, kıskançlık, sakinlik ve korku duy guları olmuştur. Her ne kadar bu duyguların tümü, grupları ayırdedemese de diğer iki gruptan bir fark lılık görülmektedir. İ.G'nun N.G. ve P.G'a göre orta lama olarak daha az açtığı duygular arkadaş, aile ve erkek terapist için öfke duygusu ile kadın tera piste kıskançlık duygusu olmuştur. Buradan hare ketle, İ.G.'nun genel olarak öfke duygusunu açma da zorluğu olduğunu ifade etmek yanlış olmaz. Ayrıca, kadın terapiste diğerlerinden daha farklı olarak, öfke duygusunun açılması ancak buna kar şılık kıskançlık duygusunun açılmasında daha az istekli olmaları da dikkat çekmektedir.
Bilgi toplama formunda saptanan özellikler açı sından bakıldığında da aile yaşamında yer alan ge rilimlerin İ.G. da N.G. ve P.G'a oranla daha çoğun lukta olduğu görülmektedir. Niceliksel yoğunluk dışında gerilimlerin, özellikle savunma mekanizma larının kullanımı, duygu, düşünce ifade ediş biçimi açısından araştırılmasının uygun olacağı düşünül mektedir.
"O T) A A 0 0 1
1
1 Kork u l 1 . , A M ->l CO CJ) en 0 ) CO A CO CJ) co CJ) _x 0 3 N> 44 3 ERKEK TERAPİST Durg u nlu k ro ( D CD CJ) O ) _ L ( 0 N> ro 0 0 -Nİ CX) en A --J CJ) 14 8 co X* S1 *. CO co A CJ) ro * • co o eo en en co to 136 * Öfk e l\5 ~ J CD 0 0 cn co A CJ) co co ( 0 co en A «) CO 81 6 Kayg ı A co o eo O) _ k cn ~ J co co co co en CD ^l eo 25 0 Kısk a nçlı k co A M J > en A (T) CJ) W f O eo eo en cn •vj - j 80 3 Mutl u c en oo -~ı cx> CJ) oo *. en co 0 0 — L 0 3 0 ) cn o M .25 4 Depr e syo n co CD o CJ) CJ) CD O en co co eo eo en cn CD CD 18 2 Kork u ^ CJ) CD CD cn M no A CD O CD O) O -si h û _ 1 .14 6 Durg u nlu k en o o o en co - j *. co -si oo OO cn A •A 86 2 KADIN TERAPİST Saki n ik O ) cn o co en * • M 0 3 ro cn co ->ı cn * • r\> eo ço 155* * Öfk e en cn A en CD co co 0 3 > CD CO CD en eo v l 0 0 62 1 Kayg ı ->ı co eo eo en *• co en en o O o en CD CO en 71 2 Kısk a nçlı k o CD co U l cn ~-j cn oo co co o co cn oo ^ 1 rb 255 * Mutl u c 7<r e» -vl en •>ı cn - j CD .^ *. 0 3 ->l 0 3 C7> *-^ 1 co ro 571 * Depr e syo n ^ı A oo en en 0 0 co - b . « ( O o co cn CD en co 81 1 Kork u O ) CD CD CD cn co 0 3 co 0 0 ~ J cn ^ı A M cn ^ı .75 0 Durg u nlu k CO ro ^ı eo en2
oo cn ro co co en M en - j .47 6 Saki n ik CD CO CD A O l rt A 0 3 CD ( O O CO cn _ f c oo o 43 3 Öfk e co o CD o cn O ) ->ı eo O ) _ k cx> ro -A CD CO eo rb .435 * AİLE Kayg ı en co o co en co N> co ^ı ~ j M •-J A cn A co .49 2 Kısk a • O . co ^ 1 ( D 0 0 oı _ L A o O l ro ro A co ^ 1 co .49 2 Mutl u c o o o A co oo co o co ( 0 co co co ^ j CD 60 6 Depr e syo n A o U.) Oı CD CD CO CD -A M *. A 0 0 CD 1 .79 6 Kork u CD O O°
en CD CD ro O) ^ı IX) --J cn -I*.°
65 9 ARKADAŞ Durg u nlu k eo —L ro A 0 3 co co A ^ı oo ~ J A ro A .48 7 Sakin i ! T O İ v Oı -&. Cn cn A CD cn CD o CD en o co 0 3 64 6 Öfk e co co co A en > co CO A O ) o CD en M A co 91 6 Kayg ı 0 ) -~l cn ^ı CD O CD ->l 0 5 O ( 0 O A co ro •^ 53 4 Kıskançlı k co 0 0 — k 0 3 O l c-> O A A O l A . en _ L ro -A 48 6 Mutlu l *r l\5 O O o o en cn co CO co CD O CD A A A A 30 3 Depr e syo n O ) ~«ı O l ^ 1 O) o o en en cn O co cn cn co CD 59 6 ES D e/j > tOlç e <Ö! / / / / xl co x co c/> / O O S- ? j r CD G . ( n =33 ) z ,G . ( r =3 3İ
d.=64 ) o M zr fi)I
3 SL O -s c "O tuI
13 NK R İ Z
Tablo 3 : İntihar Girişimli Grup ile Psikiyatrik Hasta Grubu Karşılaştırmaları
^ ^ ^ ^ ^ Denek ^ ^ ^ - ^ ^ Grubu
ESDS Alt Ölçeği ^ ~ " ^ \ ^
ARKADA Ş AİL E KADI N TERAPİS T ERKE K TERAPİS T Depresyon Mutluluk Kıskançlık Kaygı Öfke Sakinlik Durgunluk Korku Depresyon Mutluluk Kıskançlık Kaygı Öfke Sakinlik Durgunluk Korku Depresyon Mutluluk Kıskançlık Kaygı Öfke Sakinlik Durgunluk Korku Depresyon Mutluluk Kıskançlık Kaygı Öfke Sakinlik Durgunluk Korku İ.G. (n=33) ~X Ss 16.757 6.005 20.000 5.989 13.848 5.001 16.757 6.067 13.391 5.499 16.454 5.546 13.394 4.839 16.000 5.662 14.091 5.669 20.001 4.383 13.788 5.140 15.909 5.329 13.060 5.673 16.364 5.048 13.273 5.848 16.666 5.383 17.485 5.874 18.757 5.761 10.695 5.758 17.333 5.435 15.545 6.398 16.909 5.428 15.000 5.974 17.666 5.284 13.606 6.605 15.878 6.845 13.424 5.466 14.303 6.157 12.788 5.946 14.394 6.214 12.666 6.132 14.273 6.563 P.G. (n=33) 3< S s 16.132 5.871 19.485 5.842 13.576 5.056 16.273 6.201 15.848 5.868 16.121 5.759 12.545 5.315 16.363 5.925 14.061 5.640 18.757 6.005 12.878 5.260 14.606 5.477 13.848 5.652 15.242 5.874 11.121 4.702 15.364 6.363 16.242 6.782 14.576 6.910 15.242 6.042 17.788 6.999 16.818 6.962 13.606 6.219 14.424 6.495 17.212 6.932 13.394 7.352 12.757 7.219 12.939 6.883 14.333 7.955 13.757 7.529 11.606 6.717 11.727 6.733 13.757 7.941 t (s.d.=64) .427 .354 .219 .321 -1.759 .239 .419 -.255 .022 .962 .711 .979 .565 .832 1.647 .897 .796 2.670* -3.131** -.295 -773 2.298* .375 .299 .123 1.802 .317 -.017 1.751 .592 ; .287 239
K R İ Z
Tablo 4: İntihar Girişimi Olan Kadınlar Grubunun Farklı Hedef Kişilere Açılmaya Ait Ortalamalar Arası Fark ve Standart Sapmalar ile Manıdarlık Testi Sonuçları. Hedef Kişiler Arkadaş/Aile Arkadaş/Kadın Terapist Arkadaş/Erkek Terapist Aile/Kadın Terapist Aile/Erkek Terapist Kadın Tıp /Erkek Trp D 3 061 8 364 16 182 -11 425 1 3 1 2 1 24 545 Ss 9 664 8 898 7 689 6 891 9 785 7 527 t(s d = 32) 317 - 9 4 0 2 132* -1 657 1 341 3 2 6 1 * * p < 0 5 ** p< 01
intihar girişimi sonrası psikolojik yardım isteyen ler ile istemeyenler yalnızca erkek terapiste açılma konusunda farklılaşmaktadırlar. Psikolojik yardım isteyenler yönünde gözlenen farklılık, profesyonel yardım arama sürecinde açılma davranışının hedef kişiye göre de değişebileceğini göstermektedir.
Çalışma genel olarak değerlendirildiğinde İ.G. ile P.G. kendini açma davranışı konusunda özellik le intihar girişimi açısından önemli bir duygu olarak ele alınan öfke duygusunun açılması konusunda benzer görülmektedir. İ.G. tanı açısından daha
önce tanı almamış olma ve belirgin psikopatoloji
göstermiyor olma kriteri bu grubun P.G.'a benze yen yönlen olmasına da olanak tanımış olabilir.
Ay-KAYNAKLAR
Bergman B, Brısmar B (1991) Suıcıde Attempts by Battered Wıfes Açta Psychıatnca Scandıhavıa (83), 380-384.
Cozby, PC (1973) Self-Dısclosure A Literatüre Revievv Psychologıcal Bulletın LXXVIV, 2 73-91
Farberovv NL et al (1975) Cultural Hıstory of Suıcıde in Dıfferent Cultures (Ed Norman L Farberow) 11-16 Baltimore, Unıversıty Park Press
Tablo 5: intihar Girişimi Sonrası Psikolojik Yardım İsteyen ve İstemeyen Deneklerin ESDS'de Farklı Hedef Kişilere Açılmaya Ait Ortalama ve Standart Sapmaları ile Manidarlık Testi Sonuçları. N. Denek \ G r u b u Hedef Kışı N. Arkadaş Aile Kadın Terapist Erkek Terapist PskYard ıst(n=18) X=131 611 Ss=36 232 X~=123 555 Ss=35 763 X=141 333 Ss=38 475 X= 124 833 Ss=33 129 Psk Yard ıstm (n=15) X=128 733 Ss=35 322 X=122 266 Ss=36 550 X=126 066 Ss=42 376 X=91 866 Ss=47 853 t (s d =31) 983 099 1 051 2 261*
rica P.G.'ta belirgin tanı gruplarının alınmayıp yal nızca şızo-affektıf bozukluk ve psikoz tanılarının dışta bırakılarak tanı açısından çeşitlilik taşıyan bir grupla çalışmanın karıştırıcı etkisinden sözedilebi-lir. Bütün bunlar birlikte ele alındığında ise hem İ.G.'unun hem de P.G.'un yardıma ihtiyaçları olma bakımından benzeşiyor olmalarının da bu sonucu doğurduğu söylenebilir. Çünkü çalışmada kullanı lan değerlendirme aracı genel bir bilgi verme dışın da ayrıntılı yorum sağlamayacak bir araçtır. Buna ek olarak benzer bir çalışmanın erkek deneklerle yapılmasının ve karşılaştırılmasının önemli sonuç lar getirebileceği, duyguların açılması konusunda ölçüm araçlarının geliştirilmesine katkı sağlayacağı düşünülmektedir.
Freud S (1956) Mournıng and Melancholıa Collected Papers Vol IV (Ed Jones Ernest) The International Psycho-analytıcal Ubrary, No 10, London Hogart Press and The Instıtute of Psycho-Analysıs
Garcıa PA, Geısler JS (1988) Sex and Age/Grade Dıfferences in Adolescent's Self-Dısclosure Perceptual and Motor Skılls 67 427-432
Hendrıck SS (1981) Self-Dısclosure and Marıtal Satısfactıon Journal of Personalıty and Socıal Psyhology XL 6, 1150-1159
K R İ Z
Jourard SM (1971) The Transparent Şelf. Van Nostrand Reinhold Company.
Levinger G, Senn DJ (1967) Disclosure of Feelings in Marriage. Merrill-Palmer Quarterly 13; 237-249.
Menninger KA (1966) Man Agalnst Himself. Harcourt. Brace and VVorld, New York.
Snell WE et al. (1988) Development of the Emotional Self-Disclosure Scale Sex Roles XVIII. Nos 1/2:59-73.
Snell WE ve Diğerleri (1989) Men's and Women's Emotional Disclosures: The Impact of Disclosure Recipient, Culture and the Masculine Role. Sex Roles. XXI Nos 7/8:467-486.
