Şair in doktor
oğlunun buluşu
■ Bir yü önce yitirdiğimiz ünlü şair
Can Yücel'in Amerika’da
yaşayan 32 yaşındaki doktor
oğlu Yeni Haşan Yücel, dünyada
67 milyon insanda görülen ve
körlüğe yol açan glokom
hastalığı için umut oldu.
sağlık
/
03
lîlm r a i!
+ßumvit&ti
-re
CUMARTESİ, 19 Ağustos 2000
3
Can Yücel’in oğlu
Yeni Haşan Yücel,
körlüğe neden olan Glokom tedavisinde önemli bir buluş gerçekleştirdi
Can Yücel'in
"Ölüm ve Oğlum Gök Yokuş"
adlı şiir kitabından
Ölüm ve Oğlum
... öyle bir kuşaktık ki biz oğlum yine de sen ölüyorsun
boynuna sarılınca ben ... öyle yakınki ölümle oğlum Uyak oluvermişler adeta Ben ne demeye hala Sözümona bir inci gibi Acırım yanardağ bardağında Kendi kendime eriyim? Oğul Vermişçesine
... Hasanım benim, insanım Sahibül hayrat ve hasenatım Bağla'dan taa Akyarlar'a Oğul vermişine
Hekim olmuş oğlum, duydum Duymukla lokmanlara doydum
"Adında bir
Yeni olsun"
Dedesi istedi Haşan Ali adını. Haşan adını pek severdim. Babası adında bir de Yeni olsun istedi. Babasma "Haşan Yücel adı güzel de başına Yeni koyalım" dedi. Haşan Ali Bey de "biz eskidik mi ulan" dedi. Can da "sen her zaman yenisindir" diye cevap verdi ona. Oğlum sakin ama heyecanlı bir çocuktu. Belki de ilk çocuk olduğu için
sorumluluk duygusu çok gelişmişti. Galatasaray Lisesi'nde iken çok iyi futbol oynardı. Ben futbolcu mu olayım tıp mı okuyayım diye bir tereddüt yaşadı. Sonra bilimadamı olacağım diye karar verdi. Gazi Yaşargil Çan'ın arkadaşı idi. Can, Gazi'yi çok severdi. Onu gerçek bir bilimadamı olarak görüyordu. Oğlu da gerçek bir bilimadamı olmak için Gazi'nin yanına gitti. Oğlum tıbbiyeyi Fransa'da okudu. Geldiğinde baba oğul koyun koyuna yatarlardı. Şimdi haftada bir iki kez telefonlaşıyoruz. Buradan haberleri alır. Türkiye ile çok yakından ilgilenir. Haberleri oradan verir. Politika ve sanatı çok yakından takip eder. Kızkardeşleri Su ve Güzel ile birlikte okudular. Su'nun resmi ile ilgilenir. Sadece bir bilimadamı değil edebiyatı da çok sever. Can, oğlu için "burnum sızlıyor bu çocuğu görmek istiyorum" derdi. Bir ara onunla birlikte Fransa'ya gitti. Onlarınki ayrı bir ilişkidir. Bize gelince, ana oğul ilişkisiden çok arkadaş gibiyizdir. Can'm
"Ölüm ve Öğlum" diye bir şiir kitabı var. Oğluna yazdığı bir kitaptır o.
Glokom, dünyada 67 milyon insanda görülen ve körlüğe yol açabilen bir hastalık. Bu hastalığın yalnızca gözleri değil, beyin de dahil tüm görme sistemini etkileyen bir hastalık olduğu bulundu. Böylece tedavide de önemli bir aşama kaydedilmiş oldu. Çalışmanın birinci ismi Can Yücel'in oğlu Dr. Yeni Haşan Yücel. Dr. Yücel, halen ABD, San Francisco'da St. Michael Hastanesi'nde araştırma görevlisi ve Toronto Üniversitesi Oftalmoloji Bölümü Oftalmik Patoloji Laboratuvarı'nın yöneticisi olarak çalışıyor. Yücel "glokomda, beyinde renkli ve hareketli görmemizi sağlayan sinir hücrelerinde de kayıp olduğunu bulduk. Glokomun beyindeki önemli görme merkezlerini de etkileyen nörodejenaratif (sinirleri tahrip eden) bir hastdlık olduğu kavramı hastalığın anlaşılmasında önemli bir basamak. Gözde sinir hücrelerinin ölümünü önlemek istiyorsak beyindeki bu sinir hücrelerinde neler olduğunu da göz önüne almak zorundayız" diyor. Bu keşif, artık Alzheimer ve Parkinson hastalarında hedeflenene benzer yeni tedâvi stratejileri üzerinde yoğunlaşabileceğinden glokomlu hastalar açısından umut vaat ediyor. Araştırmacılar daha sonra saptanan bu sinir ölümünün
nedenini anlamaya yönelik çalışmalar yapılacaklar. Dr. Yeni Yücel ile Glokom'daki yeni yaklaşımı anlatan bir söyleşi yaptık:
GLOKOM NEDİR?
Glokom, sonu körlüğe kadar gidebilen göz sinir hücre ve liflerinin hasara uğradığı bir göz hastalığı. Körlüğe yol açan hastalıklar
arasında glokom birinci sırada. 2000 yılında dünyada 67 milyon insanın glokomlu olduğu tahmin ediliyor. Glokom her yaşta ve grupta görülebiliyor. Glokom görmeyi sinsice ve yavaş yavaş çalan bir hastalık. Hastayı göz hekimine götürecek şikayet pek olmuyor. Yılda bir kez göz uzmanı tarafından muayene çok önemli. Erken teşhis, tıbbi ve cerrahi tedaviler ile glokomun hızı kesilebiliyor. Göz tansiyonunun hipertansiyon ile bir bağlantısı yok. Türkiye'de ise yurt dışmda olan tedavi yöntemlerinin hepsi bulunuyor.
Ayten GÖRGÜN
Can Yücel’in mucit oğlu
■ ■ ı
YENİ HASAN YÜCEL KİM?
Can ve Güler Yücel'in oğlu. 1958'de Ankara'da doğdu. Galatasaray Lisesi’ni bitirip ve Fransa Strazburg'ta tıp öğrenimine başladı. 1985'te Louis Pasteur Üniversitesi Tıp Fakültesini bitirdi. Fen Fakültesi'ne bağlı olarak beyin bilimlerinde doktora yaptı. Doktora eğitimi sonrası Kanada'da araştırmacı olarak çalıştı. 1991-1995 yıllarında Toronto Üniversitesinde beyin patolojisi konusunda uzmanlık öğrenimini tamamladı. 1995'de San Diego Kaliforniya
Üniversitesi'nde glokom üzerine çalışmaya başladı. 1997'den beri Toronto Üniversitesi'nde öğretim görevlisi ve Toronto
Üniversitesi'nin göz patalojisi laboratuvarının direktörü olarak çalışıyor. Dr. Yücel’in glokom ile ilgili bu yeni buluşu Modem Medicine Dergisi ve Archives of Ophthalmology, University of Toronto News, National Post, Globe and Mail, National News ve Toronto of Star adlı gazetelerde yayınlandı. Dr. Yücel evli,
Narain Can ve Gazi Shiv adlı iki çocuğu var.
■ Glokomda yeni yaklaşımınız nedir?
- Araştırmacıların yüzde 99'u glokomun etki, neden ve
tedavilerini gözde ve görme (optik) sinirinde araştırıyor. Ekibimizin yaklaşımı farklı. Glokomun göz ve göz sinirine yaptığı hasarı, görme sinirinin bağlı olduğu beyin görme merkezleriyle olan ilişkisiyle birlikte araştırıyoruz.
■ Bu yaklaşımın önemi nedir?
- Görme sinir lifleri, gözden beyindeki görme merkezlerine görsel hareket ve renk bilgisini götürür. Buna karşılık, görme merkezlerindeki sinir hücreleri, görme sinir lifleri ve gözdeki sinir hücrelerine besleyici kimyasal faktörler sağlar. Beyindeki görme hücrelerinin ve gözdeki sinir hücrelerinin kaderi birbirlerine bağlı. Eğer glokomda beyin merkezlerindeki sinir hücreleri yok oluyorsa, bu besleyici faktörlerinin en önemli kaynağı yok oluyor demektir. Bu da görme sinir liflerinin ve göz sinir
hücrelerinin sağlıklı çalışmasını etkiler.
■ Glokomun Alzheimer,
Parkinson gibi sinirleri tahrip eden bir hastalık olması var olan tedavi yöntemlerini nasıl etkileyecek?
- Sonuçlar, 14 ay süreli göziçi
+
basıncı artışının hem gözdeki görme sinir liflerini hem de beyindeki görme merkezlerini hasara
uğrattığını gösteriyor. İncelediğimiz hastalık modelinde, göziçi basmcı artışı ilk etken. Uygun tedavi ile göz basmcı kontrol altına alınır ve glokom hastalan göz damlalarını sürekli kullanırlarsa, beyindeki hücrelerin ölümü büyük bir olasılıkla engellenebilir. En azından geciktirilebilir. Sinir hücrelerini korumaya yönelik tedaviler Parkinson hastalığı gibi
hastalıklarda kullanmaya başlandı. Aynı yaklaşımla belki aynı, belki de farklı ilaçlarla hem gözdeki hem de beyindeki sinir hücrelerini
korumalıyız. Bu tedavi elbetteki göziçi basmcmı düşüren tedaviye ek olarak sürdürülecek.
G
lokom lu
m aym unlar
■ Bu konu ile ilgili gen terapisi çalışmaları başlatıldı mı?
- Glokomda gen tedavisiyle ilgili bazı ön çalışmalar var. Ama çok erken safhada.
■ Bu araştırmaya sizi hangi ipuçlan itti? Araştırma üzerine kaç yıldır çalışıyorsunuz.
- Asistanlığım sırasmda beyin keserken, mikroskop altında sinir hücrelerini incelerken sık sık farkına
vardığım birşey vardı. Beynin bir merkezinde hasar olduğu, bir iki yıl kadar sonra bu ilk merkeze bağlı merkezlerde de hasar hücre ölümü ve hücre küçülmesi görülüyor. Göz de beyine bağlı olduğuna göre, göz hücreleri yok oluyorsa ona bağlı olan beyin hücreleri de yok olur ya da hasara uğrar diye düşündük, eşim Dr. Neeru Gupta ile. Bu konunun üzerinde 1997'den beri uğraşıyoruz. Bu çalışma San Diego California Üniversitesi'nden Dr. R.N. Weinreb ve Madison Wisconsin Üniversitesi'nden Dr. P.L. Kaufman katkılarıyla yapıldı. Bu çalışma için burs glokomlu hastalardan bağış toplayan
Amerikan Glokom Vakfı ve Kanada Glokom Araştırma Derneği
tarafmdan sağlandı.
■ Araştırmanın bulgulan kaç hasta üzerine çalışılarak
bulundu? Bulgular ispatlandı mı yoksa hala araştırma safhasında mı?
- Deneylerimiz şu safhada glokomlu maymunlarda yapılıyor. Şimdi ise glokomlu hastaların beyinlerini incelemeye başladık. Glokomlu hayvanlarda yapılan araştırmalar bizden sonra başka bir grup tarafından da bulundu, glokomlu hastalarda ise daha araştırma durumunda.
Taha Toros Arşivi
