Ankara Üniv Vet Fak Derg, 52, 2005 161
Ankara Üniv Vet Fak Derg, 52, 161-163, 2005
Anöstrüs semptomu gösteren ineklerde PRID uygulamalarının çeşitli
fertilite parametrelerine etkisi
Abuzer K. ZONTURLU1, Hayrettin ÇETİN1, Mehmet Osman ATLI2
1 Harran Üniversitesi, Veteriner Fakültesi, Doğum ve Jinekoloji Anabilim Dalı, Şanlıurfa; 2Harran Üniversitesi,
Sağlık Bilimler Enstitüsü, Şanlıurfa.
Özet: Sunulan çalışmada, anöstrüs semptomu gösteren ineklerde PRID uygulamalarının bazı fertilite parametreleri üzerine etkisinin araştırılması amaçlanmıştır. Çalışmada, anöstrüs problemli 15 inek (grup I: suböstrüs, n:8, grup II: hakiki ansöstrüs, n:7) materyal olarak kullanıldı. Her 2 gruptaki ineklere özel aplikatör yardımı ile 12 gün süreyle vagina içi yolla PRID uygulandı. PRID uzaklaştırıldıktan sonra grup I’de 7 hayvanda %87.5, grup II’de ise tüm hayvanlarda %100 östrüs saptandı. Östrüs görülme zamanı sırasıyla 2.85±1.21, 3.14±1.21 gün olarak tespit edildi. Tek ve üç tohumlama sonrası elde edilen gebelik oranları grup I’de %57.14, grup II’de %14.28 iken, üç tohumlama sonrasında sırasıyla %75 ve %42.85 idi. Gebelik oranları arasındaki fark istatistiksel olarak önemli idi (p<0.05). Sonuç olarak, anöstrüs (suböstrüs ve hakiki anöstrüs) semptomu gösteren ineklerde PRID uygulamalarının siklusun düzenlenmesinde ve östrüsün görülmesinde etkili olduğu, fertiliteyi arttırdığı kanısına varıldı.
Anahtar sözcükler: Anöstrüs, fertilite parametreleri, inek, PRID.
Effect of PRID applications on various fertility parameters in cows with anestrus
Summary: The aim of study was to investigated the effect on fertility of progesteron releasing intravaginal device (PRID) treatment in cows with anoestrus. Fifteen cows were not observed oestrus over 60 days after calving as material of the study. Cows were divided into two grups as suboestrus (group I, n:8) and anoestrus (group II, n:7). All cows were inserted PRID intravaginally for 12 days. Following removal PRID, while the percentage of oestrus detection were 87.5% and 100% for I and II groups. It is found that intervals between the end of the treatment and onset of oestrus were 2.85±1.21 and 3.14±1.21 days in suboestrus and anoestrus groups, respectively. The first service pregnancy rates and the overall pregnancy rates were 57.14%-14.28% and 75%-42.85%, in groups I and II, respectively. There was a statistical significant difference between groups I and II for pregnancy rate. As a result, PRID application in cows with anoestrus increased reproductive performance, furthermore it was effective in the regulation of cycle and observation of oestrus.
Key words: Anestrus, fertility parameters, cow, PRID.
Giriş
Anöstrüs, kısaca seksüel siklusların şekillenmemesi ve östrüs belirtilerinin görülmemesi şeklinde tanımlanır (14). Postpartum dönemde yaygın olarak görülmekte olup, doğum gebe kalma süresi uzatmakta ve ekonomik kayıplara neden olmaktadır (8).
Yedi gün arayla iki defa yapılan rektal muayeneler sonucunda, ovaryumları üzerinde korpus luteum veya follikül saptanmayan ve klinik olarak östrüs belirtileri görülmeyen ineklerde ovaryumların inaktif olduğu, korpus luteum veya follikül bulunan ineklerde ise ovaryumların aktif olduğu bildirilmektedir (8, 12).
Suböstrüste ise; östrüs ile ilgili fizyolojik ve morfo-lojik değişiklikler süreci normal olarak devam ettiği halde östrüsun dış belirtileri görülmemektedir (17).
Gerek postpartum ovaryum disfonksiyonu gerekse suböstrüs sorunu bulunan ineklerde ya tek başına
progesteron (1, 3, 19) ya da progesteron ile birlikte PGF2α uygulamalarının ovaryum fonksiyonlarını başlatı-labileceği ve östrüsların senkronize edelebileceği bildi-rilmektedir (3, 9, 10, 14).
Bu bilgiler ışığı altında sunulan çalışmada, anöstrüslü ineklerde PRID (progesteron salan intrava-ginal gereç) uygulamalarının östrüs senkronizasyon başa-rısı ve fertilite parametreleri üzerine etkisini araştırmak amaçlanmıştır.
Materyal ve Metot
Çalışmada, doğumun üzerinden en az 60 gün geç-miş ve bu süreçte hiç östrüs göstermegeç-miş, yaşları 2-9 arasında değişen toplam 15 baş inek kullanıldı. Suböstrüs ve inaktif ovaryum Markusfed’in (12) tarif ettiği şekilde teşhis edildi. Anamnez eşliğinde 7 gün ara ile yapılan rektal muayeneler sonucunda ovaryumlar üzerinde
fonk-Abuzer K. Zonturlu - Hayrettin Çetin - Mehmet Osman Atlı 162
Tablo 1. Grup Ι ve ΙΙ’ de PRID uygulamalarından sonra elde edilen östrüs oranları, östrüs görülme zamanı ile ilk ve üç tohumlama sonrası gebelik sonuçları
Table 1. Estrus rate, timing of estrus and pregnancy rates after I. and III. insemination following PRID applications in group I and II. PRID uygulama grupları Östrüs gösteren İnek (%) Uygulama bitimi Östrüs görülme zamanı (gün) İlk tohumlamada gebelik oranı (%) Üç tohumlama sonrasında gebe kalma oranı (%) Grup I (n=8) 7/8 (87.5) 2.85±1.21 (2-5) 57.14 a 75c Grup II (n=7) 7/7 (100) 3.14±1.21 (2-5) 14.28 b 42.85d
a, b, c, d: Aynı sütundaki farklı harfler istatistiksel farkı göstermektedir (p<0.05).
siyonel yapı bulunan I. gruptaki inekler (n=8) suböstrüs ve herhangi bir yapı tespit edilemeyen II. gruptaki (n=7) inekler ise hakiki anöstrüs olarak değerlendirildi.
Her 2 gruptaki ineklere intravaginal yolla PRID (1.55 g progesteron+10 mg östradiol benzoat) 12 gün süreyle uygulandı. Uygulama bitiminden sonraki 5 gün içinde östrüs gösteren hayvanlar suni olarak tohumlandı. İlk tohumlamada gebe kalmayan inekler birbirini izleyen toplam üç östrüsta tohumlandılar.
Gebelik tanıları son tohumlamadan 60 gün sonra rektal palpasyon ile konuldu. Çalışma gruplarında uygu-lama bitimi östrüs görülme oranı (%) ve aralığı (gün), uygulama bitimi gebe kalma aralığı (gün), gebelik başına düşen tohumlama sayısı gibi fertilite parametreleri Grunert’in (6) tarif ettiği şekilde değerlendirildi.
Çalışma gruplarından elde edilen verilerin istatistiki karşılaştırılması, SPSS programında t testi ve χ2 testi ile yapıldı.
Bulgular
Grup Ι ve ΙΙ’de PRID uygulamalarından sonra elde edilen östrüs oranları, östrüs görülme zamanı ile ilk ve üç tohumlama sonrası gebelik sonuçları tablo 1’de verildi.
Grup I ve II’de uygulama bitimi gebe kalma süresi birbirine yakın ve sırasıyla 17.33±22.62, 18.66±12.50 gün olarak saptandı (Tablo 2.). Gebelik başına düşen tohumlama sayıları da her iki grupta eşit (1.6) olarak belirlendi.
Tablo 2. Grup I ve II’ ye ait uygulama bitimi gebe kalma süresi ve gebelik başına düşen tohumlama sayısı.
Table 2. Intervals between the end of aplication and conception rate and number of service per pregnancy in group I and II.
Gruplar Hayvan sayısı (n)
Uygulama bitimi gebe kalma süresi
(gün) Gebelik başına düşen tohumlama sayısı Grup I 8 17.33±22.62 1,6 Grup II 7 18.66±12.50 1,6 Tartışma ve Sonuç
Seksüel siklusları şekillenmeyen ve östrus semp-tomları görülmeyen inekler asiklik olarak adlandırılırlar (4). Postpartum dönemde ineklerde östrüs senkronizas-yonu veya fonksiyonel bozuklukların tedavisi amacıyla 7-12 gün süreyle PRID uygulamaları ile fertil östrüsların görüldüğü bildirilmektedir (3, 4, 7). Östrüsun dış belirti-lerinin ortaya çıkmasında progesteron hormonunun etkili olduğu bildirilmektedir (17).
Xue ve ark. (19), anöstrüs döneminde PRID uygu-lanan grupta östrüslerin 52.0±5.8 saatte, diöstrüs döne-minde uygulama yapılan grupta ise 49.3±12.0 saatlerde görüldüğünü, Kaçar ve Aslan (7)’da siklusun diöstrüs döneminde bulunan ineklere 12 gün süreyle PRID uygu-lanan ineklerde östrüslerin 2.5±1.3 günde yoğunlaştığını bildirmektedirler. Rüsch ve ark (13), PRID çıkarıldıktan sonra ortalama 41 saat içerisinde östrüs semptomlarının görüldüğünü saptamışlardır.
Bu çalışmada PRID çıkarıldıktan sonra östrüslar grup I’de 2.85±1.21 günde görülürken, grup II’de ise 3.14±1.21 günlerde görüldü. Gruplar arasında istatistiksel açıdan farkın önemsiz olduğu saptandı (p>0.05). Elde edilen bu veriler araştırıcıların bulguları ile benzerlik göstermektedir.
Bazı araştırmacılar (3, 9, 15) 6-12 gün süreyle PRID uygulamaları sonucunda %66.7-90 oranında öst-rüsların görülebileceğini bildirmektedirler. Xue ve ark. (19), farklı dönemlerde uygulanan PRID ile elde edilen östrüs oranlarının da farklı olduğunu, buna göre siklik ineklerde %80-100 ve anöstrüstaki hayvanlarda ise %75 oranında östrüs görüldüğünü bildirmektedirler. Grunert (5), suböstrüs semptomu gösteren ineklerde ovaryumları indüklemek için, postpartum 40 ve 80. günlerde 12 gün boyunca PRID uygulamaları ile %74 oranında östrüs görüldüğünü bildirmektedir. Sunulan çalışmada PRID çıkarıldıktan sonra grup I’de %87.5, ovaryumları inaktif olan hakiki anöstrüs semptomu gösteren ineklerde ise (grup II) %100 oranında östrüs gözlenmiştir. Elde edilen veriler araştırıcıların bulguları ile uyum içindedir.
Bazı araştırmacılar (2, 7, 8, 10, 15) PRID içeren spi-ral ile yapılan çalışmalarda ilk tohumlamada gebelik
Ankara Üniv Vet Fak Derg, 52, 2005 163
oranının %27.8 ile %73 arasında değiştiğini, üç tohum-lama sonrası elde edilen gebelik oranlarının ise %34 ile %77.8 arasında değiştiğini bulmuşlardır (18, 19). Sunu-lan çalışmada ilk tohumlamada elde edilen gebelik oranı grup I ve II’de sırasıyla %57.14, %14.28 olarak elde edildi. Üç tohumlama sonrası bu oran %75 ve %42.85 olarak belirlendi. Elde edilen gebelik oranları birçok araştırıcının (4, 11, 15) verileri ile paralellik göstermesi-ne karşın, Stock ve Stolla, (16), PRID uygulamalarında ilk tohumlamada gebelik oranının düşük olmasının sebe-bini folliküler gelişimin uzamasına bağlamaktadır.
Sunulan çalışmada gebelik başına düşen tohumlama sayısı her iki grupta aynı olup bu oran 1,6 olarak belir-lendi. Birçok araştırıcı (1, 7, 10, 19) gebelik başına düşen tohumlama sayısını 1.2 - 2.2 arasında değiştiğini bildir-mektedirler. Bu çalışmada elde edilen bulgular araştırıcı-ların verileriyle paralellik göstermektedir.
Sonuç olarak anöstrüs semptomu gösteren ineklerde 12 gün süreyle PRID uygulamalarının reprodüktif per-formansı artırdığı ve siklusların düzenli hale gelmesinde etkili olduğu kanısına varıldı.
Kaynaklar
1. Alaçam E, Tekeli T, Dinç DA, Güler M, Işık K (1996):
Sütçü ineklerde PRID ve cloprostenol uygulamalarının çe-şitli fertilite parametrelerine etkisi. Turk J Vet Anim Sci,
20, 21-25.
2. Arbeiter K, Pohl W (1985): Erfahrungen mit der PRID-
Spirale bei der postpartum- Kuh (Feldversuch). Tierärztl
Umsch, 40, 160-164.
3. Arbeiter K, Pohl W (1986): Über die Anwendung der
PRID-Spirale beim ovariellen Funktionsstörungen des Rindes (Feldversuch 2). Tierärztl Umsch, 41, 664-668.
4. Grunert E (1982): Zyklus und Brunststörungen Ed: Grunert, E., Berchtold, M. (Hrsg): Fertilitätsstörungen beim weiblichen Rind, Verlag Parey, Berlin, Hamburg. 5. Grunert E (1982a): Grundlagen der Hormontherapie; In:
Grunert, E., Berchtold, M (Hrsg): fertilitätsstörungen beim weiblichen Rind. Verlag Parey, Berlin, Hamburg.
6. Grunert E (1999): Steuerung der
fortpflanzungsfunktionen mit hormonen. In: Grenert, E. Berchtold, M. (Hrsg): Fretilitätsstörungen beim weiblichen Rind. Verlag Paul Parey. Berlin, Hamburg.
7. Kaçar C, Aslan S (2004): İneklerde geç postpartum
dö-nemde PRID ve CIDR-B ile PGF2 α (İliren®)
kombinasyo-nunun fertilite parametrelerine etkisi. Ankara Üniv Vet
Fak Derg, 51, 19-24.
8. Lopez FG, Santolariap YJ, Rutlant J, Lopez MB (2001): Persistent ovarian follicles in dairy cows: A
therapeutic approch. Theriogenology, 56, 649-659.
9. Lucy MC, Billings HJ, Butler WR, Ehnis IR, Fields MJ, Kesler DJ, Kinder JE, Mattos RC, Short RE (2001): Efficacy of an intravaginal progesterone insert
and an injection of PGF2α for synchronizing estrus and
shortening the interval to pregnancy in postpartum beef cows, peripubertal beef heifers, and dairy heifers. J Anim
Sci 79, 982- 995.
10. Penny CD, Lowman BG, Scott NA, Scott PR (2000):
Repeated oestrus syncronization of beef cows with progesterone implants and the effects of a gonadotrophin- releasing hormone agonist at implant insertion. Vet Rec,
146, 395-398.
11. Roche JF, Austin E, Ryan M, O’rourke M, Mihm M, Dışkın M (1999): Regulation of follicle waves to maximise
fertilty in cattle. J Reprod Fert Suppl, 54, 61-71.
12. Markusfeld O (1987): Inactive ovaries in high-yielding
dairy cows before service: aetiology and effect on conception. Vet Rec, 121, 149-153.
13. Rüsch P, Berchtold M, Thun R, Hauser B (1983):
Ovariell und vaginale Veranderungen bei anösterischen Kühen Nach der Behandlung mit PRID. Schweiz Arch
Tierheilk, 119-127.
14. Salmanoğlu R (1998): İnaktif ovaryumlu ineklerde
progestagen tedavisiyle birlikte PMSG veya GnRH uygu-lamalarının fertiliteye etkisi. Ankara Üniv Vet Fak Derg,
45, 145-150
15. Smith RD, Pomerantz AJ, Beal WE, Mccann JP, Pil-beam TE, Hansel W (1984): Insemination of holstein
heifers at a present time after estrous cycle syncronization using progesterone and prostaglandin. J Anim Sci, 58,
792-800.
16. Stock AE, Stolla R (1995): Der dominante Ovarfollikel
beim Rind-Physiologische Zusammenhänge und praktische Bedeutung. Tierärztl Umschau, 50, 543-550.
17. Tekeli T, Dinç DA, Erdem H, Uçar M (1996): Süt
inek-lerinde fertilite ve meme sağlığı. Tarım ve Köy İşleri Ba-kanlığı Tarımsal Araştırma Genel Müdürlüğü, Hayv Merk
Araş Enst Müd, Konya 5-15.
18. Tjondronegoro S, Williamson P (1987): Effects of progesterone, intravaginal device on synchronization of estrus in postpartum dairy cows. J Dairy Sci, 70, 2162-2167.
19. Xue L, Arbeiter K, Breitenfellner N (1984): Die
repetierte transvaginale Progesteronmedikation zur Zyk-lusprovokation und Fertilitätsüberwachung beim Rind.
Wien Tierärztl Mschr, 81, 380-388.
Geliş tarihi : 19.07.2004 / Kabul tarihi: 08.04.2005
Yazışma adresi:
Dr. Abuzer Zonturlu
Harran Üniversitesi,Veteriner fakültesi Doğum ve Jinekoloji Anabilim Dalı Yenişehir kampüsü 63300, Şanlıurfa E-mail: azontrulu@harran.edu.tr
