İspanyol medyası

Mammra llctitii/' D.rgisi, Say:6, Niran 194

isPANYoL

NmDYAsr

DogDr.Yasemin G'

iNcEoGLU

rr,ienrtann q'

UMYERSrIESI

Iletiqim Faktiltesi

1978

yrlndaki

yeni demokratik Anayasa nrn

ilafindanteri

lspanla

Uurrn, rrigUl.'rn"utoat

ile

kontrol edilmemigtir' Onceden' 1966 yasasl basm

iaafiv",foioln

no-al

geli$imine engel oluqturuyordu

1 986'da lspanyol baslmna yabancl sermaye gidSi serbest

b-lrak m1$' Uotf

*"

itp-y"f

'.""zuaunln

Awupa

Toplulu[unun

y0neuneli!inelyu-irti.^

.^'gI."*t,u.

o

zamandan beri' pekgok basln grubu taallyerc

geQ-#rl.

Ot"?g*' g.*lsmann,

Hachette' Bauer' Sprineer'

vl\iu-

ve. Hersant'

aJ;";ft:;;fiiu,

uaz

a9'ttrttaroan

vuarlanuak

Ispanva'da daha 6nce

kurulmuElar& .

Ispanyol basnr reklam ve sau$la Jinanse

edildi$

haldc-

1984'de,Dev-r"t

suuui*iyooi..,

igin yasal

bir

yapr hazflanmasr

gereli dogmul$r.

Bu

,irJo

rtrr.r,'r."t"uei suiamaurna

yot aqnug ve l988den bu yana siibvan-siyonlar az ahlm19t1r.

lsnanva

iinter

bir devlet olma$na ragmen' federal bir devled andran b,,

bdl;i;

i'd;;.ptya

,artipttt' Ispanya noayasas Katalonya' Galigya'

An-i.r"rv".l

nt.g"",'v'.lensiya $ui tar

riisnr'ler

n5rvan'

bir

hsm

91.[-ty'

"Jii*t

ndi-

glbi deniz agur birimleri igeren bolgelere yerel

hiikiimel ve

t."l"*iJf,"t-.

ft"fitnr

da igeren

iizerklik

statiisti

hnrmaktadr'.B.utbl-l:ffi;;;;;

_"il

*;,.

dili,

Baskqa ve Galisva lehcesi

sibi

verel diuerin kullanrlmasr kabul

edilmekedir'

Bu

neclenle, 1980'li

ylllann

bagtnda yerel

dili

kullanan- EleYizyon

yuyrnrtitigio

t-*i

dayanai isteyen' hatta yasayr beklemeden birer bblge-209

sel televizyon istasyonu

kuan

_{Katalonya ve Bask Ulkesi gibi bolge}

yonedm-lednin de baskr$yla, Once 1980 tadbli devlet televizyonu _{teqkitaikanunu lte}

(M.2\

daha somaz4 Kasrm 1983,te kabul edilen ayn

bt

karunla, bdlgelere anayasal hak ve _{ozgiirliiklere uymak $artryla "UgiincU kanatdan,,}

_yereidilde

televizyon yayrnr yapma

izni

verilmesine imkan

_tanlnm{ff.

'

.

.

.

UgUncii

kanaln

yasalla$masryle, Katatonya, Bask bolgesi ve Gatig_ ya'da baflayan bOlgesel t€levizyon ishsyon saysr,

Ekim

1 9g9,Ja tetemaOriO

TM3 _{ve Valensiya televizyonu}

_{TV Vhin,}

_{Oca{r 1990'da da}

_Mucia

televizyo_ nu

(RTVMU)'nun yayna

_{ba{lamaslyla dokuzu bulmugtur.}

19&1'e kadar

Ispanya'dakjbh,

_{ga,f,jtelet Devlet tarafindan sahipledl_} mi$, Franco rejimi ile sektor larnamen dzel ellere

brakdnu$tr.

Bu stireiginde Ispanyol

basm,

Ispanya'daki genel ekonomik

_kizle

_birtikte

_9;k

;iddi';"

girmi$ir.Bu dunm,

yeni t€knolojiye ayak uyduamayan birkag eski gazeFyi kapanmaya zorlamr$ur.

Bu

donemde ortaya grkan gazeteler

_iiO",

_iA"

_{g"r_} miglerdn.

Ornelin El

pais, lspanya'nrn

0nie

geteo

ieOyu

grufirr,"O.

Uiri olan PRISA tarafindan 1 976 da kuruldu,

El

periodico _{(mag-azin piyasasmm}

lidederinden olan Grup o Zeta

taratt

daa 1979'da kumldu).

Aynr.

eSa,

I-.

V.

TpT{n.L"

Yo,

de

calicia

veya Horaldo Oe aragon gibi gazetelerin rrep_ si aile _{Sirketl€ridir.}

_

,

1986 basln sektortinde yabancr

yatnma izin

verilen

yrldr.Bovlece

Bertelsman,

Griiner

und Jahr,

Axel

Springer, Bauer,

VwU,

Uact

etie

ne Agosrini adh

iinlii

basn gruplan Ispanyada _{iaaliyetlerine bagl.O,t*.}

_if""

_O" yaDancl sermaye Ispanyol

gilnliik

ba$nna

biiyiik

zorluklada ginnigtir. Sade-ce.Hersan! Rusconi, Murdoch, Expansion ve Springer gazJr"

_vuyrr"rtrn

qirketl€rin bir krslm sermayesini alarak, _{ga"etete.defi uaitrklanm iesmlt"q_}

tirmiSlerdir.

-

Reklamlann lspanyot gazetelerine olan

katk$

Eo50

ile

Eo70 a"'l$nda_

dr.

Aym _{oran dergiler igin de}

_ayndr.

1 994'de gazetelerin

kirO"

"yaft^

ia-masrna yardlm _{igin grkanlrnrg Devler basln siibvansiyonlan}

1990da sereksiz bu.tunmug ve bu nedenle de durdurulmugn:r.

Ispanya'daki

gazete

_{okuma oranr Avrupa,daki en}

dii$Uk oranlar arasmdadrr. 1000 okuyucuya 80 gazeE _{dusmehedir. Bunun nedeni, Ispan_} yahm

zayf

bir okuma geleneline _{sahip olmasr ve}

_dila

_{iilkelerde otOuguliUi} yUksek

tkajh

popiiler _{gazetelerin olmamasrdrr.}

Diuer ulusal sazeteler Madrid de yayunlanan

Diado

16 ve

iki

spor gazetesl' nS-ve

Marcidr.

lspanya da basrlan 90

ila

100 gzercden

onerfi

olanlan sa-dece Katalotrya

ve

Bask

ulkesi

igin

ulusal veya bolgesel olanlardr

_-ve 100.000'den f^z1a gtinliik

ttaja

sahiptir' Gazeteledn du$iik ttuajlafl yiiztind€n ortaya grkan ekonomik sorunlarm iistesinden

gelebilnek igin

1980'lerde

bir

stateji'gelildrildi.Bunlardan

bir

tanesi, bazt ulusal gazeFlerin, satrglannt

Uotgeseioluak

arttrrmak iizere E/Pais ve

ABC

6zel baskdar

yaylnlamala-n,ifincisi

bazr yayrn gruplanntn, ulusal ve yerel haberl€ri

degiltirm€k igin'

yerel gazetelerle

iqbirligi

anla$rnalarna sahip olmatan,(Grupo 16)bir

Ugiin-iit

ro"ut"ji

ir",

uuzr

cdAa'urda

bolgesel gazeteler yannlayatak ve diger

CCAA

gazetelaiyle haber

payla$rak sapanmasdr'

(El Periodict

q:lf"-;"d*.'-),t

ve

Bt'Periodico

de Aragon'u yavrmlavan

GAeo

z1l1:84.de

pevtet'e

_getirltn\

gazetelerle

hensa

lberica,

El

Correo Espanol

El

Pueblo Vasco taiafindan kurulmuq COMECOSA ve bolgesel gazeteler'

Pekcok sazetenin sadece alu mnesi Katalonca ve bid de Baskga

ba'srl-matta

otup,

bairtur

Kataloncadspanyolca ve Baskqafispanyolca'drr'

Gazeplerin aksine' birgok dergi ulusal

plaformda etkinliklerini

siir-diirmehedirler.

Haftahktafln

tirajlan du$iiktiir'

Sadece

birkaglnln drajl

iOO.OOO'i

ayUifmeftenir.

Bunlann gopu Ispanyol medya

gruplanno

deneti-rioJJit.

S'ot.y"rinin

%25'i Murdoch ortakhglna ait olan Grupo

Znttr,rn

-.g."inf"ti

"Interviu",

"Tiempo"

ve

"'Panaroma"'nn herbirinin

yaklaqlk

iOOIOOO ue zOO.oOO urajt

vardr.

Bunlartn yanrsra, seyahat' spor' ekonomi

Oerliteri

0"."u.u,*.

ata

grubu aynca seyaha! tarih' ve amba dergileri de

yayrnlamaktadr.

Her ne katlar Ispanya Anayasasl radyo-televizyon yayrnlanna

do$u-dan atlf yapmamaktayia da' 26 Haziran 1934

tarihli

Yayrnctltk kanununun'

urorJ

yuytn

nit

"tletinin

miinhasran devlete ait bir temel iglev

oldululu

ve

J"ur"'"iiyr"

Vu.u,tileceli

yolundaki huktim 1978 Anayasasrndan sonra da gegedi

sayllmrytr.

Nitekim ispanya Radyo Televizyon kurumu RTVE nin teqkilat

k"nu-nu

olan

10

Ocat

i980 tadhli kanunda radyo ve televizyon yaymlaflnl'

"Dev-i",in

L-un

nO^

Uui*an

temel kamu hizmetleri" olarak mnlmlalnr$tlr'

Par-fr."*ooun

fonoofu

altlnda olan

RTVE'

esas gelir kaynaEl reklam

oldulu

halde, 1987'ye kadar Devlet fonuna sahipti'

9a-prnda ve

belirli

bolgelerde hiiktimedn, _{temelde devlete mahsus bir kamu} hiz-meti olan televizyon yaymr yapma

_illevinin

_{',dolayh olarak}

_{yiirtittitlnolni,,,}

yani _{hiikiimerin izniyle imtiyaz sahibi ticari}

_kuulu$lar

urafinOan

gortilmesi

ni miirnkiin hlmaktadrr. _{(m.1-3) Kanunda sralanan baSvuru sahipieri} arasrn-da U9 kuruluqa ihale yoluyla

izin

verilmesi OngOrr.lmi(tfir _1fU.+;.

_

Yabarcr sermaye katdtml qo25 _{pay ile srmrlanmrgtr.Ihaleyi} kazanan Gruplar:

-Antena 3'iin pay sahipleri araslnda Ant€na 3 Radyosu, Godo Grubu (La _{Vanguardia'nrn yaymcrsr) ve prensa Espanota}

lAic,nln

yayrncr sr)

vardr.

-Tele 5'in _{paysahipleri Sunlardr:}

Vo25

_Ber\t*oni

_ve go25 _ONCE

_(Bankacrl*,

radyo, rclevizyon ve ga ze€ gibi _{pekgok sektorlerde birgok yatmmlan olan ulusa.l}

k6ibr

orga nizasyonu).

-Canal +'mn esas pay sahipleri, Fransrz Canal + ve pRISA _Grubudur.

Televizyon

progarfafl,

biiyuk gapta reklam _{gelirine dayanr. Bu du_}

Ti,

9r.]

l:

t

_"

eiriginrterini briyiik bn seyirci gekecek hafif egtence

(tat_

snow

larl,

t

_{mler, seriler ve spor miisabakalafl gibi prograndan}

s€Sneye mrlar.

.

lspanya'mn

co$afi

konumu

itibaflyla

uydu televizyonunu izlemekE bazr _{zorlul.tarla kargrlagrlr. Bu sorun}

_biiyiik

-Ln nU-,iu

it.

tUlrrot

iOf-gede _{90x120 cm)}

g0ziimlenebilir.

_Son

_yrllarda

_oyOu

_{y.y,o.,t,i-.it}

n,Jt,r. 1990 yrh itibanyla Ispanya,daki

yaktalkf

O.OOO uyOunun'gog"

**"iiOt-geler ve orellerdedh. Bununla

birlikte

ispaoyol

ef*iryon

tairU-nJ^fjr_

t$

_O0lgelere bagr _{olarak 5 veya 7 kana.l;, yabano yayrnta.rn}

_t

_pany.

_y"

g_-$itri zor hale

ge

rccekdr.

18

Arahk l987de

_{kabul edilen ve nim}

_iletilim

_hizmerlerini

kaDsavan 3.1

sayrl

_{Telekomiinikasyon Kanunu, nangi}

_tu

_iaoyo

_{tat;"il;;;i;i",}

eliyle, hangi radyo yaymlannrn _ozel kurufugU,

_u..,r.rryt.

_{y.p,t.-Uii**ri}

belirtirken (m 26),

Tv

yarnlanmn

_{ayn ozel kanuna}

_abi;h;aim

Oa -trtifme Daglarnlstlr.

Aytrl

kanunun bazr

htikiinreri

Fkelle$meleri

onremek iizere konmu$ ve slnrrh bir bigimde yabancl sermayeye

izin

verilmigtir.

Alusros

1989,a _{kadar sadece merkezi}

_idue(RTVE)

_ve

CCAA(Com-212

munidades Autonomas-l7 otonom bOlge) idatesi (Ugiincii kanallar) tarafin-dan

konrol

edilen tv kanallan vardr.Sonradan hiikiimet, iig yeni ulusal kana-hn idaresini iig ozel lirkete verdi. Biitiin bu kanallar, Retedsion'un sahibi bu-lundugu ag

ffaflndan

yaylnlanmaldadr.

1989 a kadar. lspanya'da 6zel kanallar yayna balladrlrnda RTVE nin

biitiin ulkeyi

kapsayan

iki

Flevizyon

kanalt

vudt.

Bu

iki

kana!, tamamen RTVE tarafindan sahiplenilmil bulunan

bir

kamu qirketi olan

TVE

S.A igin ybnetiliyordu.

1983'de

Bask (Euskal Telebista) ve Katalan

(TV3) kanallut

ve 1985'de rle Galisya kanah (Television de Galicia,

TVG)

yayna baSlad. Son

iki

y

dr

baska

iigiincii

kanallar da bagladl.

Endiiliis

(Canal Sur)' Valensiya (Canal 9), Madrid (Telemadrid,

TM3

ve Mursiya.

Ayrca,

bu srada aqtk

bir

mevzuat olmaksran Bask

iilkesi

ve Katalonya dordiincU kanallanntyarattlu.

ispanya Radyo

TV

Kurumu RTVE nin

telkilat

kanunu olan 10 Ocak 1980

tarini

kanunda radyo ve

TV

yaymlanm, "Devletin tasarrufunda bulu-nan temel kamu hizmetle!:i" olarak

tanlmlamrlur'

TVE,

i 988'de

bir

kalarname

ile

tek gatr altlnda

billestirilen Devlet

Radyolan

hrumu

RNE gibi, sermaye'sinin tamamr Ispanya Radyo-Televiz-yon

Kuumu

RTVE ye ait olan bir kamu iktisadi

telekkiiliidiir

(state enterpri-se). Balrnda,

RTVE

Genel

Miiditu

taraflndan

uyin

edilen bir

Miidiir

bulu'

mrr.

RTYE ise

bir

kamu Eirketi (kamu kurumu:public corporation) statii-siine haizdir. Tiizel

kigilili

olup,

yayn

ilkeleri

tehik

ve idad denetim aglsln-dan 10 Ocak 1980

tariNi

ve 4 saydl Radyo ve Televizyon Kanununa tabidir. Ancak i$etrneyle

ilgili

ili$hlerinde

hususi

huhrk

hiikitnleri

gegerlidir.

RTVE, teknik konularda

Ulatffma,

Tudzm ve [edgim (Communica-rions) Bakanhfrmn, genel olarak da Temsilciler Meclisinin RTVE Denetim Komisyonunun denetimine tabidir. RNE nin butgesi RTVE

ninki

gibi ve

on'

dan ayn olaralq her

y

kauna biitqe olarak genel bftgeyle birlilde Padamento hrafindan

oylanfi.

1983

ve

1990

yrllaflnda

merkezi hUkiimet ve bolgesel hUktimetler radyo istasyonlanmn ruhsat

sayllaflnl aflurdllar.

Bu durum, lspanya'daki radyo programlannln biiyiimesine neden oldu. Bu sektordeki esas girigimler ve kurumlar $unlardr:

-RNE: Her bir bdlgede deEi$rk

progamlar

yaynlayaD _bir

_AM

_{apr ve} d6rt rane de

FM

aErna _{sahiptir.(Katalanca olarak}

_Katalanyadai

-SER: (lspanya nrn en eski 6zel radyo istasyonu. Bir

AM

ve bir FM

is-tasyonuna sahiptir. SER aynr zananda ,'Cada

Na Dial,,!n (FMde 7 is_ tasyon) ve "Radio Minuto,,

pRISA'mndr.

-Antena 3 (1982'de olugtuutmug ve ,,La _{Vanguadia,nm yayrmclsr} olan ba$n girkeUeri tarafindan sahiplenilmiEtr.

_tfOUa

_{naeOeyse eO} FM tadyo _{istasyonuna sahipti.}

-COPE (Hemen her gehirdeki

Katolik

kilisesi radyo istasyonlafl tara frndan olugn:ruimuqtur).

O-nda Cero Radio (Rato

alr

ile

birlEerek

1990da olugturu.lmuqnu).

AM

ve

FM'

de 104 istasyona sahiptir. SahiUi OUCE

_tforter

iejn ls_ panyol Oryanizasyonu)dur.

-Cadena

I

berica (1988'de olugturuldu). lspanya,nln dnemli seh.irle

rindeAM

ve FM'den yayln yapan

l9

ra<lyo istasyonuna sahiprir.

.lspanya'da radyo ve rclevizyon ruhsar ticred

yokru. yine

de, kamu

yayn

kurumlan

Devletten ve

CCAA

biitgelerinden

_{fon alabilirler.}

_BUtun bOlgeseltelevizyon kana.llafl, kendilerini _{finanse etmek}

_{igin.ettamcrtrLan}

yeterli gelir

elde edemediklerinden,

_CCAA

_{tarafindan desteklenirter.}

_ion

y

larda

TVE,

yiiksek reklam gelirlerinden

_dolay

_{hig Devlet fonu almangur} Kamu radyo istasyonlafl, reklamlardan

yeterli

gelir

edemedikleri igin, radyo ve Elevizyon kururnlanndan fon

_{raniferleri lolu}

_{ife noanse}

eOi-lider.

ispanya'da

televizyonu

diizenleyen yasa,

_{yerel Flevizyonlara izin}

vermez. Fakat 1980'den beri Ispanya'nrn pekgok _bOlgesinde

_ylrel

_{releviz_} yonlar _{goEalm$ur. Bugtin}

_yakla$k

_{150 yerel}

rilevizyon fanatinn cofu

Ka_ talonya'dadr. _{Bu istasyonlar genelde karsrz}

_hruluslardr

_ve

baa

Offiaria

yerel idarelerden ekonomik destek

alrtar.

..

Radyo alamnda, yas4 diiEiik

vericili

_{yerel radyo istasyonlannm varh_}

gml

_tanlmlgtr.

_{1934'den bu yana yerel radyo istasyonlan}

vardr.

lgg2den

beri

:d:o-rekst ve releteks

yayntan yaprlmakadr.

VideoEkst sistemi (Iber_ tex) Telefonica _{tarafindan idare edilmektedir.}

KAYNAKLAR:

Corbella, Joan (1988):Social

Communication in Catalonia'

General

Sur-vey

in

the 1980's, Barcelona,Generalitat de Catalunya'

EBU

Revi€wJanuary 1989.

Francisco-Jose Monies "New Outlook for Radio and TeleYision

in

Spain"'

EBU

Review (hogrammes), March 1986,ss'26-33'

Karal,Giilgiin.ispanya'da Telev@oqRadyo

ve Televizyon

Yiikek

Kuu-lu, Mayrs 1990.

Mateo, Roosario de, Corbella, Joan and

Viilalta

Jaurne (1988)Thc

hess in

Catalonia in

the Eigbdes, Barcelona, Generalitat de Catalunya' RTVE,

Seset

ria General. Essentlal Legal

Dispcitions

for

Radio and

te-levision

Broadcasting

tn

Spain

(1988).

The

Media

in Western Europe, The Euromedia Handbooh Euromedia Re-search Group, Sage Publicatiotrs,1992.