DETERMINATION OF PHYSICAL FITNESS LEVELS WITH PHYSICAL PERFORMANCE TEST SCORES OF ELDERLY

(1)

YAﬁLILARIN F‹Z‹KSEL PERFORMANS TEST

SKORUNA GÖRE F‹Z‹KSEL UYGUNLUK

DÜZEYLER‹N‹N BEL‹RLENMES‹

DETERMINATION OF PHYSICAL FITNESS

LEVELS WITH PHYSICAL PERFORMANCE TEST

SCORES OF ELDERLY

Nevin ATALAY GÜZEL

Gazi Üniversitesi, Beden E¤itimi ve Spor Yüksek Okulu ANKARA Tlf: 0312 202 35 88 e-posta: natalay@gazi.edu.tr Geliﬂ Tarihi: 24/12/2007 (Received) Kabul Tarihi: 05/02/2008 (Accepted) ‹letiﬂim (Correspondance)

1 _{Gazi Üniversitesi, Beden E¤itimi ve Spor Yüksek Okulu}

A

BSTRACT

Introduction: The purpose of this study was to determine the physical fitness level of elderly

adults aged 60 years and over stay in public home for aged in Ankara according to their Physi-cal Performance Test (PPT) protocol scores.

Materials and Method: A total of 107 elderly adults (50 male, 57 female) who did not

ha-ve any medical problems to preha-vent or limit applying PPT protocol, participated in this study vo-luntarily. The subjects were divided into three age groups as 60-69, 70-79 and 80>. Some physi-cal fitness tests and PPT protocol were applied to the subjects.

Results: At the end of statistical analysis of variables; especially in females significant

dec-reases of physical fitness values were indicated through aging process, comparison of sexes indi-cated that there were significant differences (p<0.05) between males and females on all parame-ters except blood pressure and resting heart rate. Generally males had better scores, but flexibi-lity scores of 70-79 age group females were significantly higher than scores of males (p<0.05). Also PPT score of females over 80 yrs were significantly lower than the other age groups.

Conclusion: Consequently physical fitness level decreases through aging and these

defici-ency were observed in females much more than males.

Key words: Physical Performance Test (PPT), Physical fitness, Elderly.

Ö

Z

Girifl: Bu çal›flman›n amac›; Ankara ilindeki devlete ba¤l› huzur ve bak›m evlerinde yaflayan

60 ve üzeri yaﬂlardaki bireylerin Fiziksel Performans Test (FPT) protokolü ile fiziksel uygunluk dü-zeylerinin belirlenmesidir.

Gereç ve Yöntem: Araﬂt›rmaya, test protokolünün uygulamas›n› engelleyecek veya

k›s›tlaya-bilecek sa¤l›k problemi olmayan, 57’si kad›n 50’si erkek olmak üzere toplam 107 kifli gönüllü ola-rak kat›lm›flt›r. Kat›l›mc›lar›n yafl gruplar› 60-69, 70-79 ve 80 ve üzeri olaola-rak belirlenerek üç grup oluflturulmufltur. Araflt›rmaya kat›lan gruplara baz› fiziksel uygunluk testleri ile FPT uygulanm›flt›r.

Bulgular: Verilerin analizi sonucunda; yaﬂlanma ile birlikte özellikle kad›nlarda fiziksel

uygun-luk de¤erlerinde anlaml› düflüfllerin oldu¤u, ayn› yafl gurubundaki erkek-kad›n karfl›laflt›r›lmas› so-nucunda, kan bas›nçlar› ile istirahat kalp at›m say›lar› d›fl›ndaki di¤er parametrelerde 0.05 anlam-l›l›k düzeyinde genellikle erkek gruplar›n daha iyi oldu¤u, 70-79 yafl grubu kad›nlar›n esneklik de-¤erlerinin ise ayn› yafl grubundaki erkeklere göre anlaml› düzeyde yüksek oldu¤u tespit edilmifltir (p<0.05). 80 ve üzeri yafllardaki kad›nlarda toplam FPT puan›n›n di¤er yafl gruplar›na göre anlam-l› derecede düflük oldu¤u belirlenmifltir (p<0.05).

Sonuç: Yaﬂ ilerledikçe fiziksel uygunlu¤a ait yetilerin azald›¤› ve bu kay›plar›n kad›nlarda

er-keklerden daha fazla oldu¤u gözlenmiﬂtir.

Anahtar sözcükler: Fiziksel Performans Test (FPT), Fiziksel Uygunluk, Yaﬂl›.

Mehmet GÜNAY1

Ömer ﬁENEL1

Selma KARACAN2

Filiz ÇOLAKO⁄LU1

‹brahim C‹C‹O⁄LU1

Nevin ATALAY GÜZEL1

(2)

G

‹R‹ﬁ

D

ünya genelinde do¤um ve ölüm oranlar›n›n azalmas› yafl-l› nüfusun artmas›na neden olmaktad›r. Bu demografik de¤iflim, yafll›lar›n sa¤l›k, fonksiyonel yetenek ve yaflam kali-tesinin belirlenmesine yönelik çal›flmalar›n önemini artt›r-m›flt›r. Ortalama yaflam süresinin uzamas›, yafll› nüfusun art-mas› toplum sa¤l›¤›nda fonksiyonel ba¤›ms›zl›¤› korumaya yönelik tedbirlerin al›nmas›na yönelik çal›flmalar› h›zland›r-m›flt›r.

Yafll›l›k kas kuvveti, aerobik kapasite, nöromotor koordi-nasyon ve esneklik gibi de¤iflik fiziksel ve fizyolojik kapasite-lerin azalmas› ile iliflkilidir. Bu yafla ba¤l› düflüfl, olumsuz ya-flam tarz› ve fonksiyonel s›n›r›n sonucudur, bu da ba¤›ms›z yaflam›n kayb› ile sonuçlanabilir. Yafll› insanlarda fiziksel fonksiyon ya da yetenek günlük aktivite performans›nda ya-flam kalitesi için gereklidir (1-3).

Fiziksel fonksiyonlar› ve yaflam kalitesini korumak için kas kuvvetinin, motor koordinasyonun ve esnekli¤in fonksi-yonel performansa katk›s›n› anlamak oldukça önemlidir. Ge-nel olarak bu iliflki yeterince anlafl›lamam›flt›r. Yafll› insanlar-da de¤iflik fiziksel uygunluk bileflenlerinin de¤ifltirilebilece¤i bilimsel çal›flmalarla kan›tlanm›flt›r (4,5).

E¤er bu de¤iﬂtirilebilir faktörler fonksiyonel performansa anlaml› bir katk› sa¤l›yorsa, yaﬂl› insanlarda özel ihtiyaçlara göre fiziksel fonksiyonun korunmas› için uygun egzersiz programlar› düzenlenebilir (6).

Kuvvet kayb›, yafll› insanlar›n günlük yaflam aktiviteleri-ni önemli ölçüde etkilemektedir. Kas kitlesiaktiviteleri-nin kayb› bazal metabolizmay› yavafllatt›¤› gibi, kemik yo¤unlu¤unda, insu-lin duyarl›l›¤›nda ve aerobik kapasitede de azalmalara neden olmaktad›r (7). Bu nedenle yafll›lar›n ba¤›ms›zl›¤›n› art›rmak ve yafll›l›¤a ba¤l› kronik hastal›klar› azaltmak için kas kitlesi-nin ve kuvvetikitlesi-nin art›r›lmas› önerilmektedir (8). Yap›lan ça-l›flmalarda yafll›larda yayg›n bir flekilde görülen kuvvet kayb›-n›n egzersiz ile önlenebilece¤i bildirilmektedir (9-14).

Yafllanmayla birlikte, fiziksel uygunluk düzeyinde mey-dana gelen azalman›n aktif ve hareketsiz kiflilerde farkl› oran-larda oldu¤u bildirilmektedir. Son y›loran-larda yap›lan bir çok ça-l›flmada, egzersizin yafll›lar›n yaflam kalitelerini ve fiziksel uy-gunluk düzeylerini anlaml› flekilde artt›rd›¤› ve bunun yan›n-da bir çok hastal›¤› teyan›n-davi edici ve önleyici etkisinin oldu¤u ve ortalama yaflam sürelerini uzatt›¤› rapor edilmifltir (15-17).

Genel olarak fiziksel uygunluk aﬂ›r› yorgunluk olmaks›z›n

sel uygunluk kuvvet, esneklik, dayan›kl›l›k ve denge gibi ye-tilerin bilefliminden oluflur (18). Yafll›l›k döneminde iyi bir fi-ziksel uygunlu¤a sahip olmak günlük iflleri yard›ma ihtiyaç duymadan ba¤›ms›z bir flekilde yapabilmek aç›s›ndan olduk-ça önemlidir. Fiziksel performans testi (FPT) günlük yaflam-daki aktiviteleri ve fonksiyonlar› belirlemeyi sa¤layan bir öl-çümdür(19). Bu çal›flman›n amac›, Ankara ilindeki devlete ba¤l› huzur ve bak›m evlerinde yaflayan, 60 yafl ve üzeri yafl-lardaki bireylere Fiziksel Performans Test (FPT) protokolü uygulanarak fiziksel uygunluk düzeylerini belirlemektir.

G

EREÇ VE

Y

ÖNTEM

Ç

al›flma grubu; Ankara ilindeki devlete ba¤l› 3 huzur vebak›m evlerinde yaflayan, 60 ve üzeri yafllardaki kad›n ve erkeklerin rasgele ve gönüllü kat›l›m› ile oluflturulmufltur. Deneklerden ayd›nlanm›fl onamlar› al›nm›flt›r. Çal›flma, gün-lük ifllerini yard›ma ihtiyaç duymadan ba¤›ms›z bir flekilde sürdürebilen, sa¤l›k problemi olmayan, 57’si kad›n, 50’si er-kek olmak üzere toplam 107 olgu ile gerçeklefltirilmifltir.

Çal›flmaya kat›lan olgular›n, genel sa¤l›k durumlar›n› be-lirleyebilmek için ilk olarak her olgunun görsel de¤erlendiril-mesi yap›lm›flt›r. Bu de¤erlendirme sonucunda olgular›n test protokolünü uygulamas›n› engelleyecek veya k›s›tlayabilecek ortopedik veya zihinsel bir engelinin olup olmad›¤› tespit edilmifltir. Her olguya sa¤l›¤› ile ilgili sorular yönlendirildi, test protokolünü uygulamas›nda sak›ncal› sa¤l›k problemi olan toplam 124 olgu çal›flmaya al›nmam›flt›r. Son olarak ku-rumlarda çal›flan hekimlerin takipleri do¤rultusunda risk oluflturabilecek toplam 18 olgu çal›flmaya al›nmam›flt›r. Sa¤-l›k problemi olmad›¤› halde, test protokolünü içeren istas-yonlardan herhangi birini tamamlayamayan toplam 11 olgu de¤erlendirme d›fl› b›rak›lm›flt›r Olgular ile bire bir yap›lan görüflmelerde, fiziksel aktivite düzeyleri de¤erlendirildi ve düzenli olarak egzersiz al›flkanl›¤› olmayan olgular çal›flmaya dahil edilmifltir.

Kad›n ve erkekler 60-69 (B1-E1), 70-79 (B2-E2), 80 ve üzeri (B3-E3) yafllarda olmak üzere üç gruba ayr›larak de¤er-lendirilmifltir. Boy ve vücut a¤›rl›¤› ortalamalar› erkeklerde s›ras›yla 167±6.58 cm, 71.07±18.26 kg; 166.60±5.73 cm, 71.04±11.98 kg; 164.38±10.19 cm, 69.73±16.77 kg olarak, kad›nlarda 146±7.51 cm, 71.80±18.87 kg; 149.56±6.33 cm, 65.88±13.99 kg; 147.17±8.41 cm, 61.65±14.86 kg olarak tespit edilmifltir.

(3)

da kilogram cinsinden, boylar› ise; kantarda sabit olan 0.1 cm hassasiyetinde metal bir metre ölçüldü.

‹stirahat nabz› ve antrenman sonras› nab›z, boyundaki ka-rotid atardamardan veya bilekteki radial arterden dokunma yöntemi ile bir dakikal›k kalp at›m say›lar› belirlenmiﬂtir. Sistolik ve diastolik kan bas›nçlar› ise, stetoskop ve sfingoma-nometre ile mmHg cinsinden ölçülmüﬂtür.

Olgular›n aerobik dayan›kl›l›¤›n› tespit etmek için, Rikli ve Jones’in 60-94 yafl aras› yafll›lar›n fiziksel uygunluk düzey-lerini belirlemek amac›yla gelifltirdikleri Senior Fitness Test (SFT) protokolündeki iki dakika ad›m testi uygulanm›flt›r (20).

Olgular›n esneklik ölçümleri, esneklik sehpas› kullan›la-rak otur-uzan (sit-reach) testi ile gerçekleﬂtirilmiﬂtir.

FPT, fiziksel fonksiyonlar›n ölçülmesi için kullan›lan di aflamal› bir testtir. Cümle yazmak, bir lokma ekmek ye-mek, 3600 _{dönmek, ceket giyip ç›karmak, yerden kitab› al›p} araflt›rmac›n›n eline vermek, yerden i¤ne almak ve 50 ad›m yürümek aflamalar›ndan oluflmaktad›r. Her bir aflama 0-4 pu-an üzerinden de¤erlendirilir. 0 pupu-an, aktivite belirlenen süre-lerden daha uzun zamanda yap›ld›¤›nda, 4 puan ise en k›sa

sü-rede yap›ld›¤›nda verilmektedir. Testten al›nacak en iyi puan 28 olarak belirtilmiﬂtir (19).

Olgular›n, yafl aral›klar› içerisindeki farklar›n anlaml›l›k düzeyi One-Way Anova’da “Tukey” çoklu karfl›laflt›rma testi ile 0.05 anlaml›l›k düzeyinde incelenmifltir.

B

ULGULAR

E

rkek ve kad›nlar›n fiziksel uygunluk de¤erleri yafl faktörü-ne göre de¤erlendirildi¤inde; kad›n olgular›n esneklikleri (70-79 yafl) ve 2 dakika ad›m testi sonras›nda kalp at›m say›-lar› (60-69 yafl) erkek olgulardan anlaml› derecede yüksek, 2 dakika ad›m testi ortalamalar› ise anlaml› derecede düflük tes-pit edilmifltir (p<0.05) (Tablo 1).

Yafl faktörüne göre kad›nlar›n iki dakika ad›m testi orta-lamalar› karfl›laflt›r›ld›¤›nda her üç yafl grubunda da istatistik-sel aç›dan anlaml› bir fark tespit edilmifltir (Tablo 3). Erkek-lerde ise birinci ve üçüncü grup aras›nda anlaml› bir fark be-lirlendi (p<0.05) (Tablo 5). Kad›n ve erkeklerde yafl ilerledik-çe 2 dakika ad›m test sonuçlar›nda düflüfl oldu¤u saptanm›fl-t›r.

Tablo 1— Olgular›n fiziksel uygunluk de¤erlerinin yaﬂ faktörüne göre (ANOVA) sonuçlar› De¤iﬂkenler

‹stirahat kalp at›m say›s› (at›m/dk)

Sistolik kan bas›nc› (mmHg)

Diastolik kan bas›nc› (mmHg)

Esneklik (cm)

2 dakikal›k ad›m testi Sonras›nda kalp at›m say›s› (at›m/dk) 2 dakikal›k ad›m testi (2dk/ad›m say›s›)

Erkek Yaﬂ Gruplar›

E1 E2 E3 E1 E2 E3 E1 E2 E3 E1 E2 E3 E1 E2 E3 E1 E2 E3

Kad›n Yaﬂ Gruplar›

B1 B2 B3 B1 B2 B3 B1 B2 B3 B1 B2 B3 B1 B2 B3 B1 B2 B3 Say› 10 30 17 10 30 17 10 30 17 10 30 17 10 30 17 10 30 17 F .585 1.145 1.853 6.924* 3.436* 19.398* Say› 14 23 13 14 23 13 14 23 13 14 23 13 14 23 13 14 23 13 Ortalama ± ss 71.57 ± 9.86 75.69 ± 16.83 79.07 ± 16.09 127.28 ± 15.34 133.30 ± 17.86 136.76 ± 26.01 77.50 ± 9.35 80.34 ± 12.07 76.38 ± 14.95 14.78 ± 5.66 12.19 ± 6.82 11.69 ± 7.74 98.42 ± 23.74 99.65 ± 19.14 95.07 ± 19.53 66.92 ± 19.48 55.39 ± 18.61 43.23 ± 20.12 Ortalama ± ss 76.70 ± 13.64 77.83 ± 10.29 76.76 ± 10.49 129 ± 23.66 128 ± 11.86 123.11 ± 18.23 80.50 ± 14.99 73.16 ± 9.86 71.21 ± 12.04 22.60 ± 7.41 20.21 ± 7.62 18.35 ± 4.68 116.40 ± 12.28 108.46 ± 7.36 102.35 ± 7.49 45.10 ± 20.37 32.86 ± 11.38 17.82 ± 9.71 Anlaml› Fark E2-B2 E1-B1 E1-B1 E2-B2 E3-B3

E1= 60-69 yafllar› aras›ndaki erkekler, E2= 70-79 yafllar› aras›ndaki erkekler, E3= 80 ve üzeri yafllar›ndaki erkekler, B1= 60-69 yafllar› aras›ndaki kad›nlar, B2= 70-79 yafllar› aras›ndaki kad›nlar, B3= 80 ve üzeri yafllar›ndaki kad›nlar. *p<0.05

(4)

Yedi ayr› ölçümü kapsayan FPT skorlar›nda ise; cinsiyet-ler karfl›laflt›r›ld›¤›nda bir lokma ekmek yemek d›fl›ndaki pa-rametrelerde anlaml› farklar bulunmufltur (p<0.05). Olgula-r›n fiziksel performans test skorlar› yafl faktörüne göre de¤er-lendirildi¤inde; erkeklerin FPT skorlar›n›n kad›nlar›nkinden anlaml› derecede yüksek oldu¤u belirlenmifltir (Tablo 2).

Kad›nlar›n FPT skorlar› yafl faktörüne göre de¤erlendiril-di¤inde birinci ve üçüncü grup, ikinci ve üçüncü grup aras›n-da anlaml› fark tespit edilmifltir (p<0.05) (Tablo 4). En iyi de-¤erlerin 60-69 yafllar› aras›ndaki kad›nlarda, en kötü de¤erle-rin ise 80 ve üzeri yafl grubunda olan kad›nlarda oldu¤u belir-lenmifltir. Erkek olgularda yafl gruplar› karfl›laflt›r›ld›¤›nda FPT skorlar› aç›s›ndan anlaml› fark bulunamam›flt›r (p>0.05)

T

ARTIﬁMA

Y

aflla birlikte, aktif olmayan kaslardan aktif kaslara kanak›fl› ve kaslar›n kandan oksijen alabilme yetene¤i azal›r. Yafla ba¤l› olarak geliflen VO2max de¤erindeki azalma 65-75 ve 75-85 yafllar› aras›nda h›zlan›r (21). Yafllanmayla birlikte VO2max’deki azalman›n en önemli nedeni, maksimal kalp at›m say›s›n›n azalmas›d›r. ‹lerleyen yafla ba¤l› olarak perfor-mansta meydana gelen azalma kad›nlarda daha fazlad›r. Her iki cinste de kas kitlesinde azalma meydana gelmesine ra¤-men, kad›nlardaki azalma yüzdesi erkeklerden daha yüksektir (7,9).

Yafll›lar›n aerobik dayan›kl›l›klar›n› tahmin etmede, Rik-li ve Jones’in geRik-lifltirdikleri Senior Fitness Test (SFT) proto-kolündeki iki dakika ad›m testi, kolay ve güvenilir bir test ol-Tablo 2— Olgular›n fiziksel performans test skorlar›n›n yafl faktörüne göre (ANOVA) sonuçlar›

De¤iﬂkenler

50 ad›m yürümek

360° dönmek

Yerden kitap al›p araﬂt›rmac›n›n eline vermek

Bir lokma ekmek yemek

Yerden i¤ne Aalmak

Ceket giyip ç›karmak

“Balinalar mavi okyanusta yüzer” cümlesini yazmak

FPT Skorlar›

E1 E2 E3 E1 E2 E3 E1 E2 E3 E1 E2 E3 E1 E2 E3 E1 E2 E3 E1 E2 E3 E1 E2 E3

B1 B2 B3 B1 B2 B3 B1 B2 B3 B1 B2 B3 B1 B2 B3 B1 B2 B3 B1 B2 B3 B1 B2 B3 Say› 10 30 17 10 30 17 10 30 17 10 30 17 10 30 17 10 30 17 10 30 17 10 30 17 F 9.194* 5.215* 4.944* 1.564 3.673* 3.924* 4.113* 10.479* Say› 14 23 13 14 23 13 14 23 13 14 23 13 14 23 13 14 23 13 14 23 13 14 23 13 Ortalama ± ss 3.85 ± 0.36 3.43 ± 0.84 3.23 ± 1.01 1.85 ± 0.53 1.47 ± 0.89 1.53 ± 0.87 3.71 ± 0.82 3.65 ± 0.71 3.92 ± 0.27 3.14 ± 0.94 2.65 ± 1.15 2.23 ± 0.92 3.64 ± 0.49 3.21 ± 1.12 3.15 ± 0.89 3.21 ± 0.97 3.04 ± 0.87 3.00 ± 1.08 1.50 ± 1.34 0.60 ± 0.72 0.92 ± 1.11 20.92 ± 3.17 18.08 ± 4.47 18.00 ± 3.58 Ortalama ± ss 3.40 ± 0.69 3.36 ± 0.76 1.94 ± 1.29 2.00 ±0.00 1.40 ± 0.93 0.58 ± 0.93 3.80 ± 0.42 3.60 ± 0.56 2.88 ± 0.85 3.04 ± 2.60 2.66 ± 1.12 2.05 ± 1.08 3.50 ± 0.52 3.36 ± 0.61 2.52 ± 0.87 3.30 ± 0.67 3.06 ± 0.98 2.00 ± 1.06 0.90 ± 1.37 0.46 ± 0.73 0.11 ± 0.48 19.30 ± 3.16 17.93 ± 3.35 12.11 ± 3.70 Anlaml› Fark E1-B1 E2-B2 E3-B3 E1-B1 E2-B2 E3-B3 E1-B1 E2-B2 E3-B3 E1-B3 E1-B3 E2-B3 E1-B1 E1-B3 E2-B3 E3-B3

(5)

Tablo 3— Kad›n olgular›n fiziksel uygunluk de¤erlerinin yaﬂ faktörüne göre sonuçlar› De¤iﬂkenler

Istirahat kalp at›m say›s› (at›m/dk)

Esneklik (cm)

2 dakikal›k ad›m testi sonras› kalp at›m say›s› (at›m/dk)

2 dakika ad›m testi (2dk/ad›m say›s›)

B1 B2 B3 B1 B2 B3 B1 B2 B3 B1 B2 B3 B1 B2 B3 B1 B2 B3 Say› 10 30 17 10 30 17 10 30 17 10 30 17 10 30 17 10 30 17 F .070 .602 2.166 1.223 8.842* 15.079* Ortalama ± ss 76.70 ± 13.64 77.83 ± 10.29 76.76 ± 10.49 129 ± 23.66 128 ± 11.86 123.11 ± 18.23 80.50 ± 14.99 73.16 ± 9.86 71.20 ± 12.04 22.60 ± 7.41 20.21 ± 7.62 18.35 ± 4.68 116.40 ± 12.28 108.46 ± 7.36 102.35 ± 7.49 45.10 ± 20.37 32.86 ± 11.38 17.82 ± 9.71 Anlaml› Fark B1-B2 B1-B3 B1-B2 B1-B3 B2-B3

Tablo 4— Kad›n olgular›n fiziksel performans test skorlar›n›n sonuçlar› (ANOVA) De¤iﬂkenler

50 ad›m yürümek

360° dönmek

Yerden kitap al›p araﬂt›rmac›n›n eline vermek

Yerden i¤ne almak

FPT Skorlar›

B1 B2 B3 B1 B2 B3 B1 B2 B3 B1 B2 B3 B1 B2 B3 B1 B2 B3 B1 B2 B3 B1 B2 B3 Say› 10 30 17 10 30 17 10 30 17 10 30 17 10 30 17 10 30 17 10 30 17 10 30 17 F 13.713* 9.432* 8.771* 1.602 9.639* 8.379* 2.917 18.329* Ortalama ± ss 3.40 ± 0,69 3.36 ± 0,76 1.94 ± 1,29 2.00 ± 0,00 1.40 ± 0,93 0.58 ± 0,93 3.80 ± 0.42 3.60 ± 0.56 2.88 ± 0.85 3.04 ± 2.60 2.66 ± 1.12 2.05 ± 1.08 3.50 ± 0.52 3.36 ± 0.61 2.52 ± 0.87 3.30 ± 0.67 3.06 ± 0.98 2.00 ± 1.06 0.90 ± 1.37 0.46 ± 0.73 0.11 ± 0.48 19.30 ± 3.16 17.93 ± 3.35 12.11 ± 3.70 Anlaml› Fark B1-B2 B1-B3 B1-B2 B1-B3 B1-B2 B1-B3 B1-B2 B1-B3 B1-B2 B1-B3

(6)

Tablo 5— Erkek olgular›n fiziksel uygunluk de¤erlerinin yaﬂ faktörüne göre sonuçlar› De¤iﬂkenler

‹stirahat kalp at›m say›s› (at›m/dk)

Esneklik (cm)

2 dakika ad›m testi sonras› kalp at›m say›s› (at›m/dk)

2 dakika ad›m testi (2dk/ad›m say›s›)

E1 E2 E3 E1 E2 E3 E1 E2 E3 E1 E2 E3 E1 E2 E3 E1 E2 E3 Say› 14 23 13 14 23 13 14 23 13 14 23 13 14 23 13 14 23 13 F .849 .817 .504 .865 .207 5.108* Ortalama ± ss 71.57 ± 9.86 75.69 ± 16.83 79.07 ± 16.09 127.28 ± 15.34 133.30 ± 17.86 136.76 ± 26.01 77.50 ± 9.35 80.34 ± 12.07 76.38 ± 14.95 14.78 ± 5.66 12.19 ± 6.82 11.69 ± 7.74 98.42 ± 23.74 99.65 ± 19.14 95.07 ± 19.53 66.92 ± 19.48 55.39 ± 18.61 43.23 ± 20.12 Anlaml› Fark E1-E2

Tablo 6— Erkek olgular›n fiziksel performans test skorlar›n›n yaﬂ faktörüne göre sonuçlar› (ANOVA) De¤iﬂkenler

50 ad›m yürümek

360° dönmek

Yerden kitap al›p

araﬂt›rmac›n›n eline vermek

Yerden i¤ne almak

FPT Skorlar›

E1 E2 E3 E1 E2 E3 E1 E2 E3 E1 E2 E3 E1 E2 E3 E1 E2 E3 E1 E2 E3 E1 E2 E3 Say› 114 23 13 14 23 13 14 23 13 14 23 13 14 23 13 14 23 13 14 23 13 14 23 13 F 2.238 1.008 .697 2.587 1.186 .199 3.258* 2.700 Ortalama ± ss 3.85 ± 0.36 3.43 ± 0.84 3.23 ± 1.01 1.85 ± 0.53 1.47 ± 0.89 1.53 ± 0.87 3.71 ± 0.82 3.65 ± 0.71 3.92 ± 0.27 3.14 ± 0.94 2.65 ± 1.15 2.23 ± 0.92 3.64 ± 0.49 3.21 ± 1,12 3.15 ± 0.89 3.21 ± 0.97 3.04 ± 0.87 3.00 ± 1.08 1.50 ± 1.34 0.61 ± 0.72 0.92 ± 1.11 20.92 ± 3.17 18.08 ± 4.47 18.00 ± 3.58 Anlaml› Fark E1-E2

(7)

bir çal›flmada, 2 dakika ad›m testinde yafl art›fl›na paralel ola-rak her iki cinsiyetin de, aerobik dayan›kl›l›klar›nda anlaml› düflüfl oldu¤u ve ayn› yafl grubundaki erkek-kad›n karfl›laflt›-r›lmas› sonucunda da erkeklerin elde etti¤i sonuçlar›n, kad›n-lardan anlaml› derecede yüksek oldu¤u belirlenmifltir (7).

Yap›lan baflka bir çal›flmada da fiziksel uygunluk düzeyi yüksek olan yafll›lar›n 2 dakika ad›m test sonuçlar›; erkekler için 100±24 ad›m, kad›nlar için 94±24 ad›m olarak, fiziksel uygunluk düzeyi düflük olan grubun ise, erkekler ve kad›nlar için 65±25 ad›m olarak belirtilmifltir (20).

Jeff çal›flmas›nda yafl ortalamas› 72.4 y›l olan yafll› yetiflkin erkeklerin 2 dakika ad›m test ortalamas›n› 109.8±17.0 ad›m, yafl ortalamas› 69.6 y›l olan kad›nlar›nkini ise 103.8±16.0 ad›m olarak tespit etmifltir (22). Baflka bir çal›flma da ise fi-ziksel olarak aktif yafll›lar›n 2 dakika ad›m test ortalamas› 121.4 ad›m, hareketsiz grupta ise 98.5 ad›m olarak belirlen-mifl, Rikli ve Jone’da 60-89 yafllar› aras›ndaki erkek ve kad›n-lar›n 2 dakikal›k ad›m test ortalamakad›n-lar›n›n 100.4- 83.5 ad›m aras›nda oldu¤unu rapor etmifllerdir (23).

‹ki dakikal›k ad›m testi ortalamalar›na bak›larak, bu çal›fl-maya kat›lan olgular›n test sonuçlar›n›n, literatürdeki fiziksel uygunluk düzeyi düflük olan gruplar›nkinden daha düflük ol-du¤u belirlenmifltir.

Erkeklere göre kad›nlarda iki dakika ad›m test ortalama-s›n›n daha düflük olmaortalama-s›n›n nedenlerinden birisi de endokrin sistem olabilir. Yafllanma ile kad›nlar›n endokrin sistemlerin-de anlaml› sistemlerin-de¤ifliklikler olmaktad›r. ‹skelet kaslar›ndaki atro-finin anabolik hormon seviyelerindeki düflüflten kaynaklana-bilece¤i ve kas fonksiyonunda azalmalara neden olakaynaklana-bilece¤i belirtilmektedir (24). Yafllanmayla birlikte kas kitlesindeki kay›plar, kaslara giden kan›n ve kaslar›n oksijen kullanabilme kapasitesinin azalmas› VO2max’deki azalman›n nedenleri ara-s›nda say›labilir (25). Çünkü VO2max hem kaslar›n oksijeni kullanabilme kapasitesi hem de kas kitlesinin boyutuna ba¤-l›d›r. Pek çok çal›flma kas kuvveti ile fiziksel fonksiyon yeti-leri aras›nda pozitif bir iliflkinin oldu¤unu göstermektedir (26-28).

Huzur evlerinde ikamet eden yafll›klara günlük bak›m hizmetleri d›fl›nda, onlar› fiziksel yönden aktif hale getirecek herhangi bir hizmet sunulmamaktad›r. Yafll›lar›n, zamanlar›-n›n ço¤unu genellikle huzur evlerindeki dinlenme salonlar›n-da pasif bir flekilde de¤erlendirdikleri gözlenmifltir. Hareket-siz bir yaflam tarz› da fonksiyonel yetilerin azalmas›na neden olmaktad›r. Olgular›n aerobik dayan›kl›l›klar› ile iliflkili olan 2 dakika ad›m test sonuçlar›n›n oldukça düflük ç›kmas› da bu tezi desteklemektedir.

Eklemler yaflla birlikte hareketlili¤ini kaybeder. ‹nsanla-r›n esnekliklerinde azalma 20’li yaflla‹nsanla-r›n ortala‹nsanla-r›ndan itibaren bafllar ve ömür boyu sürer. Yetmifl yafl›na var›nca esnekli¤in %25-30’u kaybolmufl olur (29).

Özcan ve arkadafllar› 65 yafl ve üstü, toplam 116 yafll› bi-reyin esneklik ortalamas›n› 10.57±13.61 cm olarak tespit et-mifllerdir (30). Yap›lan bir çal›flmada da sedanter bireylere uy-gulat›lan 3 ayl›k egzersiz sonunda olgular›n otur-uzan test so-nuçlar›nda 5.56 cm’lik anlaml› bir art›fl belirlenmifltir(31). Yafllar› 65-78 y›llar› aras›nda olan, 58 fiziksel aktivite düzeyi düflük yafll› bireye, üç ayl›k direnç egzersizi uygulat›lm›fl ve yüksek yo¤unluklu direnç egzersizinin esneklik de¤erinde %28’ lik bir art›fl sa¤lad›¤› tespit edilmifltir (32).

60-90 yafllar› aras›ndaki aktif erkeklerin esneklik ortala-mas› 14.71±4.54 cm, kad›nlar›n 19.11±2.72 cm, inaktif er-keklerin 11.97±3.73 cm, kad›nlar›n 17.98±4.03 cm olarak tespit edilmifl ve cinsiyetler aras› fark›n anlaml› oldu¤u bildi-rilmifltir (23).

Yafl ile negatif bir korelasyon gösteren esneklik yetisinin korunmas› ve gelifltirilmesi için, düzenli ve uzun süreli egzer-sizlerin etkili oldu¤unu kan›tlayan pek çok araflt›rma mevcut-tur (33-35). FPT protokolü ile fiziksel uygunluk düzeylerinin belirlenmesi amac›yla yap›lm›fl olan bu çal›flmadaki olgular›n, yafl›n ilerlemesi ile azalan esneklik özellikleri, düzenli egzer-siz al›flkanl›klar› olmamas›ndan kaynaklanabilir.

Dolay›s›yla günlük yaflamda pek çok aktiviteyi zorlanma-dan, rahat bir flekilde gerçeklefltirebilmek için, iyi bir esnek-lik özelli¤ine sahip olmak önemlidir. Yap›lan bir çal›flmada yaflam kalitesinin yafl ile iliflkisinin olmad›¤› belirtilmifl, ya-flam kalitesinin yafllanma ile de¤iflmedi¤i bildirilmifltir (30).

Fiziksel aktivite ve sa¤l›k iliflkisini belirlemek için yap›-lan çal›flmalarda; fiziksel aktivite düzeyi iyi oyap›-lan kiflilerin sa¤-l›k durumlar›n›n da iyi oldu¤u, fiziksel aktivite düzeyleri ye-tersiz olanlar›n ise, sa¤l›k durumlar›n›n da kötü oldu¤u belir-lenmifltir (36,37).

Kronik hastal›klar›n, sakatl›klar›n ve erken ölümlerin önemli sebeplerinden biri de fiziksel hareketsizliktir (38). Pek çok araflt›rma, yafll›lar›n sa¤l›k durumlar› ile FPT aras›nda po-zitif bir iliflkinin oldu¤unu destekleyen sonuçlara sahiptir (39,40). Dolay›s›yla fiziksel aktivite düzeyi, sa¤l›k durumlar› ve FPT skorlar› aras›nda yüksek bir iliflkinin oldu¤u söylene-bilir.

Yafl ortalamas› 61.7±4 y›l olan fleker hastas› yafll›lar›n FPT-8 ortalamas› 20.4 olarak belirtilmifl (41). Bir baflka çal›fl-mada ise, menopozlu kad›nlar›n FPT-7 ortalamas› 19.3±5

(8)

olarak tespit edilmifltir (42). Yafl ortalamas› 73 y›l olan 39 asemptomatik karodit arter hastas›n›n FPT ortalamalar› 21±3 olarak tespit edilmifltir (43). FPT protokolü ile fiziksel uy-gunluk düzeylerinin belirlenmesi amac›yla yap›lm›fl olan bu çal›flmada sa¤l›k problemi olmayan olgular›n FPT skorlar›-n›n, di¤er ülkelerde yaflayan ve birtak›m fonksiyonel kay›pla-r› olan yafll›lakay›pla-r›n sonuçlakay›pla-r› ile benzer seviyede oldu¤u görül-müfltür.

Yafll›l›kta, s›kl›kla gözlemlenen de¤iflikliklerin en önem-lilerinden biri hareket azl›¤›d›r. Hareket azl›¤›, kaslar›n az kullan›lmas›na ve kas hücrelerinde kay›plara yol açar. Bu da kuvvet kayb› olarak yans›r. De¤iflik kas gruplar›nda de¤iflik sonuçlar elde edilmesine ra¤men, kas kuvvetinin 50-70 yafl aras›nda %30-50 oran›nda azald›¤› saptanm›flt›r (44). Yafl ve fiziksel hareketsizlik zay›f fonksiyonun nedenlerinden biridir (45). FPT protokolü ile fiziksel uygunluk düzeylerinin belir-lenmesi amac›yla yap›lm›fl olan bu çal›flmadaki olgular›n, FPT sonuçlar›n›n oldukça düflük olmas› fiziksel aktivite azl›¤› ile izah edilebilir. Hareketsizli¤in olumsuz etkileri test sonuçla-r› ile görülebilmektedir.

Yap›lan araﬂt›rmalarda da bizim sonuçlar›m›z› destekler nitelikte, erkeklerin FPT ortalamas›n›n kad›nlardan daha yüksek oldu¤u ve fiziksel performans ve fiziksel fonksiyonun yaﬂla azald›¤› belirtilmektedir (46,47).

Günlük yaflam aktiviteleri ve ev aktiviteleri ile ilgili fonk-siyon s›n›rl›l›klar›n›n kad›nlarda daha yüksek oldu¤u belir-lenmifltir. Fiziksel uygunlu¤u iyi olmayanlara k›yasla, fiziksel uygunluk düzeyi yüksek olanlarda fonksiyonel s›n›rl›l›k daha azd›r(48). Yap›lan pek çok çal›flmada, yafll›lara düzenli olarak uygulat›lan uzun süreli egzersizlerin, FPT skorlar›n› olumlu yönde etkiledi¤i tespit edilmifl (10,49), yafl ortalamas› 77.9 y›l olan 45 yafll› erke¤e 12 haftal›k aerobik, kuvvet ve fonksiyo-nel egzersizleri içeren bir program uygulanm›fl ve program so-nunda olgular›n FPT skorlar›nda 2.4 (%11) puanl›k anlaml› bir art›fl kaydedilmifltir (50).

Yafllar› 70-99 y›llar› aras›nda olan yafll›lara, 12 haftal›k egzersiz uygulat›lm›fl ve egzersiz öncesi olgular›n FPT ortala-mas› 16.03 iken egzersiz sonras› 18.62 olarak tespit edilmifl, bu fark›n istatistiksel olarak anlaml› oldu¤u bildirilmifltir (51). Yine benzer bir çal›flmada, yafl ortalamas› 82 y›l olan yafl-l›lara 10 haftal›k egzersiz uygulanm›fl ve egzersiz öncesi FPT ortalamas› 21.1 iken egzersiz sonras› 23.2 olarak tespit edil-mifl (52).

Yap›lan bir baflka çal›flmada da; 222 Tayland’l› yafll›n›n fi-ziksel fonksiyonlar›n› tespit etmek amac›yla, fifi-ziksel

perfor-den anlaml› derecede düflük oldu¤u bildirilmifl ve yafl, sa¤l›k durumu, e¤itim ve fiziksel aktivitenin fiziksel fonksiyon ile iliflkili oldu¤u belirtilmifltir (53).

Sonuç olarak, bu çal›ﬂmadaki elde edilen verilere göre,

ka-d›nlarda yafl›n ilerlemesi ile birlikte FPT skorlar›nda anlaml› flekilde azalma oldu¤u tespit edildi. Bu sonuç literatür ile pa-ralellik göstermektedir. Çal›flmam›zdaki olgular›n, FPT ile 2 dakika ad›m testi ortalamalar›n›n oldukça düflük oldu¤u göz-lendi. Yafll›l›k dönemlerinde, fiziksel fonksiyon kay›plar›n› h›zland›ran önemli faktörlerden birinin hareketsizlik oldu¤u belirtilmektedir. Dolay›s›yla yafll›lar›n, kendi ihtiyaçlar›n› karfl›layacak günlük yaflam aktivitelerini yerine getirmeleri-nin yan› s›ra, bedensel hareketsizliklerini ve kuvvet kay›plar›-n› önleyecek hafif aktivitelere teflvik edilmelerinin önemli ol-du¤u düflünülmektedir. Bu anlamda; huzur ve bak›m evlerin-de yaflayan yafll›lar›n egzersiz yapabilece¤i fiziksel ortamlar haz›rlanabilir. Yafll›larda spor alan›nda, özel yetiflmifl uzman e¤itmenler denetiminde, egzersiz yapt›r›larak daha aktif bir yaflam al›flkanl›¤› kazand›r›lmaya çal›fl›labilir. Huzur ve bak›-mevlerine yak›n yerlerde özel yürüyüfl alanlar›, sosyal faaliyet içeren merkezler vb. yap›lar›n olmas› yafll›lara daha fazla hare-ket imkan› sa¤layabilir. Bu çal›flman›n devam› niteli¤inde, Türkiye’deki yafll›lar›n fiziksel uygunluk düzeylerini tespit edebilmek amac› ile sadece devlete ba¤l› huzur evlerinde ya-flayan yafll›lar de¤il, di¤er yafll›lar›n da kat›l›mlar› sa¤lanarak daha fazla say›da olgu ile çal›fl›labilir.

K

AYNAKLAR

1. Buchner DM, Larson EB, Wagner EH, et al. Evidence for a non-linear relationship between leg strength and gait speed. Age Ageing 1996; 25: 386–391.

2. Jagger C, Spiers NA, Clarke M. Factors associated with decli-ne in function, institutionalization and mortality of elderly pe-ople. Age Ageing 1993; 22: 190–197.

3. Stewart AL, King AC. Evaluating the efficacy of physical acti-vity for influencing quality-of-life outcomes in older adults. Ann Behav Med 1991; 13: 108–116.

4. Fiatarone MA, O’Neill EF, Ryan ND, et al. Exercise training and nutritional supplementation for physical frailty in very el-derly people. N Engl J Med 1994; 330:1769–1775.

5. Chin A, Paw MJ, De Jong N, et al. Physical exercise or micro-nutrient supplementation for the wellbeing of the frail elderly? A randomized controlled trial. Br J Sports Med 2002; 6: 126–131.

6. DiPietro L. The epidemiology of physical activity and physical function in older people. Med Sci Sports Exerc 1996; 28:

(9)

7. Yüksek S. 65-75 yaﬂ aras›ndaki sa¤l›kl› yaﬂl›lar›n fiziksel uy-gunluk düzeylerinin belirlenmesi. Gazi Üniversitesi Sa¤l›k Bi-limleri Enstitüsü Doktora Tezi. Ankara; 2004.

8. Spirduso WW, Cronin DL. Exercise dose-response effects on quality of life and independent living in older adults. Med Sci Sports Exerc 2001;33:598-608.

9. Capodaglio P, Capodaglio EM, Ferri A, et al. Muscle function and functional ability improves more in community-dwelling older women with a mixed-strength training programme. Age Ageing 2005;34:141-7.

10. Baum EE, Jarjoura D, Polen AE, et al. Effectiveness of a group exercise program in a long-term care facility: a randomized pi-lot trial. J Am Med Dir Assoc 2003; 4: 74-80.

11. Toraman F, Sahin G. Age responses to multicomponent trai-ning programme in older adults. Disabil Rehabil 2004; 26: 448-54.

12. Fatouros IG, Kambas A, Katrabasas I, et al. Strength training and detraining effects on muscular strength, anaerobic power, and mobility of inactive older men are intensity dependent. British Journal of Sports Medicine 2005;39:776-780.

13. Miszko TA, Cress ME, Slade JM, et al. Effect of strength and power training on physical function in community-dwelling adults. J Gerontol A Biol Sci Med Sci 2003; 58: 171–5.

14. Ouellette MM, LeBrasseur NK, Bean JF, et al. High-intensity resistance training improves muscle strength, self-reported function, and disability in long-term stroke survivors. Stroke 2004; 35:1404.

15. Dionne IJ, Ades PA, Poehlman ET. Impact of cardiovascular fitness and physical activity level on health outcomes in older persons. Mechanisms of Aging and Development 2003; 124: 259-267.

16. Skelton DA. Effects of physical activity. Age and Aging 2001; 30(4):33-39.

17. McDermott AY, Mernitz H. Exercise and older patients: prescri-bing guidelines. Am Fam Physician 2006 Aug 1; 74: 437-44.

18. McConnell ES. Severity of disability in nursing home resi-dents: physical and cognitive correlates. University of North Carolina at Chapel Hill. 1995, pp 44 and 218.

19. Galantino ML. Blending traditional and alternative strategies for rehabilitation: measuring functional outcomes and quality of life issues in an aids population. Temple University Gradua-te Board. pages 263;77-78, 1997.

20. Rikli RE, Jones JC. Senior fitness test manual. Human Kine-tics. Champaing. USA. 2001, pp 84.

21. Starkes JL, Weir PL, Singh P, et al. Aging and retention of sport exercise. Int J Sport Psychol 1999;30: 283-301.

22. Jeff Edward MS. The validation of a 2-minute step test in ol-der adults, California State University, Fullerton, 1999, 42 pa-ges;12, AAT 1396819, ISBN: 9780599543102.

23. Miotto JM. Functional fitness assessment of older adults: the reliability and validity of a comprehensive functional fitness test battery, Kent State University, 1997, 196 pages;160-162, AAT 9818069 ISBN: 9780591694727.

24. Copeland JL, Chu SY, Tremblay MS. Aging, physical activity, and hormones in women-a review. J Aging Phys Act 2004;12:101-16.

25. Spirduso WW. Physical dimensions of aging. Human Kinetics 1995;629,58-98.

26. Jones CJ, Rikli RE, Beam WC. A 30-S chair-stand test as a measure of lower body strength in community-residing older adults. Res Q Exerc Sport 1999; 70: 113–119.

27. Fiatarone MA, Marks EC, Ryan ND, et al. High-intensity strength training in nonagenarians effects on skeletal muscle. JAMA 1990; 263: 3029–3034.

28. Rantanen T, Guralnik JM, Izmirlian G, et al. Association of muscle strength with maximum walking speed in disabled ol-der women. Am J Phys Med Rehabil 1998; 77: 299–305.

29. Van Norman KA. Exercise programming for older adults. Champaign, IL: Human Kinetics, 1995, pp 86.

30. Ozcan A, Donat H, Gelecek N, Ozandirenç M, Karad›bak D. The relationship between risk factors for falling and the qua-lity of life in older adults, BMC Public Health, 2005;26(5):90

31. Permsirivanich W, Lim A, Promrat T. Long stick exercise to improve muscular strength and flexibility in sedentary indivi-duals.Southeast Asian J Trop Med Public Health 2006; 37: 595-600.

32. Fatouros IG, Kambas A, Katrabasas I, et al. Resistance training and detraining effects on flexibility performance in the elderly are intensity-dependent. J Strength Cond Res 2006;20:634-42.

33. Hageman PA, Walker SN, Pullen CH. Physical activity and fitness among midlife and older rural women, J Aging Phys Act 2005;3:327-42.

34. Kalapotharakos VI, Michalopoulos M, Tokmakidis SP. Effects of a heavy and a moderate resistance training on functional per-formance in older adults. J Strength Cond Res. 2005;19:652-7.

35. Whitehurst MA, Johnson BL, Parker CM. The benefits of a functional exercise circuit for older adults. J Strength Cond Res 2005;19:647-51.

36. Abu-Omar K, Rutten A, Robine JM. Self-rated health and physical activity in the european union. Soz Praventivmed 2004;49:235-42.

37. Collins K, Rooney BL, Smalley KJ, Havens S. Functional fit-ness, disease and independence in community-dwelling older adults in Western Wisconsin. WMJ 2004; 103: 42-8.

38. Costanzo C, Walker SN, Yates BC, et al. Physical activity co-unseling for older women West J Nurs Res 2006;28:786-801.

39. Reuben DB, Valle LA, Hays RD, et al. Measuring physical function in community-dwelling older persons: a comparison

(10)

of self-administered, interviewer-administered, and perfor-mance-based measures. J Am Geriatr Soc 1995; 43: 17-23.

40. Ching-Yi W, Olson SL, Protas EJ. Physical-performance tests to evaluate mobility disability in community-dwelling elders. Journal of Aging & Physical Activity 2005; 13(2): 184.

41. Mueller MJ, Strube MJ. Therapeutic footwear: Enhanceh func-tion in people with diabetes and transmetatarsal amputafunc-tion. Arch Phys Med Rehabil 1997;78:952-6.

42. Kernan WN, Viscoli CM, Brass LM, et al. Decline in physical performance among women with a recent transient ischemic attack or ischemic stroke. Stroke 2005; 36: 630-4.

43. Landgraff NC. Cognitive and physical performance in patients with asymptomatic carotid artery stenosis and occlusion. Uni-versity of Pittsburgh. UMI Number:3144940, 118 pages;92, 2004.

44. Rantanen T, Era P, Heikkinen E. Physical activity and the changes in maximal isometric strength in man and women from the age of 75 to 80 years. J Am Geriatr Soc 1997; 45:1439-45.

45. Schroeder JM. A comparison of nursing facility, assisted living and community living older adults on the parameters of acti-vities of daily living, balance, strength, flexibility and live sa-tisfaction, M.S. California State University Fullerton, UMI Number: 9811370. 132 pages;123, 1994.

46. Reuben DB, Siu AL. An objective measure of physical functi-on of elderly outpatients. the physical performance test. J Am Geriatr Soc 1990; 38: 1105-12.

47. Schroll BK, Ferry M, Groot CP, et al. Changes in physical per-formance in elderly Europeans. SENECA 1993 – 1999. J Nutr Health Aging 2002; 6: 9-14.

48. Huang Y, Macera CA, Blair SN, et al. Physical fitness, physi-cal activity and functional limitation adults aged 40 and older. Med Sci Sports Exerc 1998;30:1430-1435.

49. Nelson ME, Layne JE, Bernstein MJ, et al. The effects of multi-dimensional home-based exercise on functional performance in elderly people. J Gerontol A Biol Sci Med Sci 2004;59:154-60.

50. King MB, Judge JO, Whipple R, et al. Reliability and respon-siveness of two physical performance measures examined in the context of a functional training intervention Phys Ther 2000;80:8-16.

51. Cronin DL. Effects of functional and resistive exercise training on physical function and perceived self-efficacy and well-being in frail elderly adults, the University of Texas at Austin, UMI Number: 3036587, 212:2001, pp 99.

52. Dobek JC, White KN, Gunter KB. the effect of a novel ADL-based training program on performance of activities of daily li-ving and physical fitness.Journal of Aging & Physical Activity 2007; 15(1): 13-25.

53. Amnatsatsue K. Measurement of physical function in thai ol-der adults. The University of North Carolina at Chapel Hill, 2002, 198 pages;123, AAT 3061658 ISBN: 9780493774664.