KÜLTÜR VE TURİZM BAKANLIĞI YAYINLARI : 934
Necat BİRİNCİ
"ri'b^SVo^
ü
---- S KÜLTÜR VE TÜR İZM BAKANLIĞI YAYINLARI : 934RUŞEN
E Ş R E F tN A T D IN
Necat BİRİNCİ
TÜRK BÜYÜKLERİ DİZİSİ : 95Kapak Düzeni : Saim ONAN
ISBN 975-17-0199-6
(C) Kültür ve Turizm Bakanlığı, 1938
Onay : 2.5.1988 tarih ve 928.1-1690 sayı. Birinci Baskı
Baskı Sayısı : 15 000
İ Ç İ N D E K İ L E R
Ö N SÖ Z...
V
I.
RUŞEN EŞREF
ÜNAYDIN — HAYATI
VE ESERLERİ ...
1
II. RUŞEN
EŞREF
ÜNAYDIN
ÜZERİNE
İNCELEM ELER...
17
1 — Ruşen
Eşref'in İlk
Miilâkatlarına
Göre Mustafa Kemal P a ş a ...
17
2 — İstanbul S e v g isi...
31
A — İşgal Altındaki İstanbul ...
31
B — Çeşmeler
...
47
C — B oğaziçi...
58
3 — Ruşen Eşref'in Millî Mücadele Yazı
larında Tarihî M u h tev a...
65
III. RUŞEN EŞREF ÜNAYDIN’DAN SEÇME
LER ...
72
Topkapı Sarayı Harem D a ire si...
72
Lâle Devri’nde Sâdâbâd A k şam ları...
83
Zevkimize D a i r ...
89
Bıraktığım İstanbul - Bulduğum İstanbul ...
96
Eyüp Sultan’da Ramazan Gecesi ...
101
Mustafa Kemal Paşa ve Rauf Bey'le Mü-
l â k a t ...
105
Karacahisar ... ...
123
Yakup Kadri Beyle M ü lâ k a t...
129
B ayrağım ız...
140
Azim ve î m a n ...
142
Uç T ü r b e ...
147
Hırka-i Saadet Dairesinde T e ra v ih ...
151
Süleymaniye’d e ...
153
Mimar Sinan'ın Kabrini Ziyaret ...
160
Damla D a m la 'd a n ...
164
Yalılar . ...
167
Ziya G ö k a lp ...
174
A tatürk’e Dair Bir H a tır a ...
179
Ö N S Ö Z
Ruşen Eşref Onaydın ilk defa, merhum Hocam Prof. Dr. Mehmet Kaplan'ın başkanlığında, bir ekiple yürüttüğümüz "1918-1938 yılları arası Türk fikir ve edebiyat hayatı" projesi çalışmaları sırasında dikkatimi çekti. O ana kadar sadece türünde klasik hâle gelmiş Diyorlar ki adlı eseri ile tanıdığım Ruşen Eş ref, kısa bir araştırma sonunda denemeden hatırata, hikâyeden mensur şiire, çocuk şiirlerinden röportaja kadar çok değişik türde eser vermiş, usta bir gazeteci-yazar olarak varlığını gös terdi.
Bilhassa Millî Mücadele yıllarında yazdığı yazılar, bize bu günkü nesillerin millî ruh ve varlığını, Türklük gurur ve şuurunu canlı tutacak ve besleyecek kudrette göründü.
Ruşen Eşrefin İstanbul'a çok ayrı bir dikkat ve sevgi ile baktığını gördük. Onun nazarında İstanbul Türk'ün güzellik adına yarattığı her şeyin bir hulâsası idi. Pek çok yazısında bu güzelliğin kaynaklarını ve ortaya konuş şekillerini izaha çalıştı. Yahya Kemal'den dinlediklerini kendi sanat tarihi kültürü ile birleşti rerek yazıp yayımlaması, ona. bu sahada kalem oynatanların ba şında gelme şerefini kazandırıyor.
Ruşen Eşrefin bir önemli tarafı da Mustafa Kemal Paşa'yı Anafartalar Kahramanı olarak ilk defa Türk okuyucusuna tanıt mış olmasıdır. Anadolu'ya geçtikten sonra da Millî hareketin esas ve gayelerini yine Mustafa Kemal Paşa'dan ilk defa o öğrenmiş ve Türk milletine duyurmuştur.
Ruşen Eşref bütün yazılarında Türkçe'yi bir kuyumcu dik kati ve inceliği ile işlemeye çalışmış ve kendine has bir üslup meydana getirmeyi başarmıştır. O ele aldığı her konuyu, aynı zamanda dili geliştirme ve imkânlarını kullanma alanında bir v.sıta olarak görmüştür. Ancak mensur şiirlerinde, çok daha hassas davrandığını gördük. Bu dikkati tercümelerinde de gös termekten geri durmamış, bu faaliyeti de dilin gelişmesinde bir vasıta olarak kullanmıştır.
Çok yakın bir geçmişe ait bu dil ustasının edebiyat araş tırmalarının dışında kalmasına üzülmemek mümkün değildir. Çünkü bu usta kalemden çıkan yazılar, bize millî zevk ve varlı ğımızı zenginleştirecek, vazgeçilmesi mümkün olmayan metinler olarak göründü. Türkçe'yi de ince bir zevk ve derin bir güzellik endişesi ile kullanmıştı.
Bu özellikleri ile dikkatimizi çeken muharriri yeni nesillere tanıtmak gayesi ile daha önce, bilhassa İstanbul, Boğaziçi, Millî Mücadele ve millî kültürümüz etrafında yazdığı yazılardan bazı larını bir araya getiren bir kitap yayınlamıştık. Bu ilk çalışmadan sonra muharririn ele aldığı konulardan bazılarını inceleme konu su yaptık. Bunlardan birkaçını buraya almayı uygun gördük.
Elinizdeki kitabı Uç bölümde düzenledik : I. bölümde yazarın hayatı ve eserleri üzerinde durulmuştur. II. bölümde ise Ruşen Eşref Ünaydın'ın yazılarında önemle işlediği bazı konular hakkın da yaptığımız incelemelere yer verdik. III. bölüm ise kitabın antoloji kısmını meydana getiriyor.
Bu çalışmanın gayesi Ruşen Eşref ünaydın hakkında okuyucuya toplu bilgi vermektir. Onu bütün yönleri ile ortaya koymak çok ayrı bir çalışmanın konusudur.
Fatih, Nisan 1988 Necat BİRİNCİ
I
I. RUŞEN EŞREF ÜNAYDIN -HAYATI VE ESERLERİ
(18 Mart 1892-21 Eylül 1959)
İstanbul'da doğdu. Aslen Sivaslı olup Hicri 1088 (1677 - 1678) yılında Selanik'e bağlı Köprülü'ye nakletmiş olan Vâizza- deler ailesindendir*1 11'
Elimizdeki şecereye göre, Vâizzadeler ailesinin bilinen en eski üyesi, Köprülü'ye göç eden Şeyh Ahmed Efendi’dir. Bir şeyh olan bu zat, şecerede kayıtlı
"Tamâm oldu ibâdethane-i Ahmed"
tarih mısramdan öğrendiğimize göre, Köprülü'ye gittiği yıl orada bir cami yaptırmıştır.
Şeyh Ahmed Efendi'den sonra, yerine oğlu Abdülvahab Efendi şeyh oldu. Bu zatın üç oğlu olmuştur : Mehmed Molla, Şeyh Hacı Abdullah Efendi ve Şeyh Ali Efendi. Aile bu nok tada tabii olarak üç kola ayrıldı. Ruşen Eşref, Şeyh Ali
Efen-(1) Ruşen Eşreften bahseden bütün kaynaklar Vâizzadeler ailesini Ma latyalI olarak gösterir. Ancak Ruşen Eşrefin amcazadesinin oğlu Mehmet Tuna Ünaydm'dan aldığımız "Sivas'tan 1088 tarihinde Köp rülüyü teşrif eden Şeyh Ahmed Efendi hazretlerinden sonra tevcl- lüd eden esamiyi gösterir" kaydını taşıyan şecereye göre Vâizzade ler ailesi aslen SivaslIdır. Ancak bu ailenin bir kolunun da Malatya'ya göç etmiş olabileceği düşünülebilir.
1
