_ _ ... . ' T ' — " s i - 2 L 2
>-U S T A N B >-U L >-U N
T A Ş L A R I !
G O T L A R ABİDESİ
Y a z a n : M . T u r h a n T a n
Bizansın temelini attığı rivayet olunan Bizas
1 îstanbulun, malûm olduğu üzere, uy durma bir kuruluş tarihi vardır. Bu masa la göre Milâddan 660 yıl önce Yuna- nistanın Megarya mmtakasmda oturan halk, göçetmek zorunda kalmışlar ve ne reye giderlerse iyi bir yurd bulacaklarını Delphos mabedindeki kâhine sormuşlar dı. Gaibden haber veren kâhin onlara: «Körler karşısında!» dedi ve Megarya- lılar da Bizas adlı başbuğlarının ardına takılarak körler diyarını aramağa koyul du.
O devirde bizim Kadıköy dediğimiz yer Finikelilerin elindeydi, Megaryalılar oraya kadar geldiler, Sarayburnile H ali cin güzelliğini seyrederek ve Finikelilerin beride kalıp öteyi boş bırakmalarını kör lüklerine vererek kâhin tarafından işaret olunan yere geldiklerine kanaat getirdi ler ve hemen karşı yakaya geçip bir köy kurdular. Köyün adı Bizanstı ve bu ad, Megaryalılara başbuğluk eden adamdan dolayı kabul edilmişti.
Bizansın ne suretle ve kimler tarafın dan kurulduğunu belli etmek için uydu rulan bu masaldan sonra -gittikçe ciddi leşmek, gerçekleşmek suretile- tarih baş lar ve bu tarih, Milâdın iki yüzüncü yılı na doğru Roma imparatorlarından Sep- time Severe’in Bizans kasabasını silâh kuvvetile zaptettiğini söyler.
Septime Severe üç yıl süren bir mu hasaradan ve kanlı muharebelerden son ra Bizansı ele geçirebildiği için kasaba halkına çok kızgındı. Bu sebeble mağ- lûblan toptan ölüme mahkûm ettiği gibi kasabayı da taş taş üstünde kalmıyacak biçimde tahrib etmişti. Fakat «Kazakal- la» diye anılan oğlu Antonius’ün ricası üzerine harab Bizansın yerinde yeni bir şehir kurdu ve tiyatrolar, at meydanları, saraylar, hamamlar yaptırarak «Avgos- ta - Antonina» adını verdiği bu şehri süs ledi.
İşte bu yapı işleri arasında Teatron Mineur adını taşıyan küçük bir tiyatro da yapılmıştı ve Gotlar abidesi, bu tiyat royu süsliyen zarif bir taştı.
Bizans hakkında bir hayli malûmat tesbit etmiş olan Nisefor Gregorası oku yanlar bu taşın üzerinde Bizansın ilk kurucusu Megaryalı Bizas’m heykeli bu lunduğunu söylüyorlar. O muharririn bir çok kitablara geçen şu rivayeti sahihse Septime Severe’in centilmence davran - mak ve temeline kadar yıktırmış olduğu Bizansın ilk müessisine cemile göstermek istediği anlaşılıyor.
Küçük bir tiyatroyu süslemek için di- ^ e n taşa Gotlar abidesi adının verilmesi
Septime Severe’den yarım asır sonradır. O tarihte İkinci Ciaude Roma İmparato ru idi, Sırbistanm Niş şehri önlerinde bü yük bir Got ordusunu bozmuş, Gothicüs lâkabını alarak büyük bir şöhret kazan mıştı. Bizansta galib hükümdarın parlak zaferi ebedileştirilmek için bu taşın kai desine bir kitabe işlendi ve taş, o sebeble Gotlar abidesi adını aldı. Bugün de o Lâtin kitabe mevcuddur ve şu ibareyi ihtiva etmektedir: Ob devictos Gothos fortunae reduci. İstanbul abidelerinden bahseden eserler, bu ibarenin türkçe «M ağlûb olan Gotlardan dolayı bu sü tun dikildi» manasına geldiğini kaydedi yorlar.
imparator İkinci Claude’un Nişte ka zandığı bir zafer için - o devirde henüz küçük bir şehir sayılan - Bizansta böyle bir kitabe konulmasının sebebi, Gotların Nişte galib gelmeleri halinde Bizansın mutlaka tahrib olunacağına kanaat bes - lenmesinden ve bundan ötürü Glaude’a karşı minnettar kahnmasındandır. Got - lar, Bizanslılarca barbara sayılıyordu ve Niş muharebesinden 450 yıl evvel Got - lar, Bizans kasabasını yağma ettiklerin - den şehir halkı, ikinci bir felâkete uğra - mak endişesile heyecanlı günler geçir - mişlerdir.
Burada küçük bir istitrada lüzum gö - rüyoruz: İstanbul abidelerinden bahse - den eserlerin bir kısmında Gotları mağ - lûb eden ve bu taş direkte zaferleri a - nılan İmparator Claude’un Marc Aurele olduğu yazılmaktadır. Marc Aurele’le ikinci Ciaude arasında - cülûs tarihi iti- barile - tam bir asırlık fark vardır ve Mare Aurele Claude’dan önce hüküm - darlık yapmıştır. Biz bu küçük zühulü,
Gülhane bahçesindeki Gotlar abidesi
münasebet düştüğü için, düzeltmeği ge - rekli bulduk. Sütunda zaferlerinden bah- solunan imparator, Marc Aurele değil, Gotigüs lâkabını taşıyan ikinci Claude- dur ki 268 de tahta çıkmış, 269 da Got- ları yenmiş ve 270 te ölmüştür.
Gotlar abidesi yekpare granittir, 15 metro yüksekliğindedir. Üzerinde bulu - nan Korent nizamındaki başlık bir zel zelenin zorile yerinden oynamıştır. K a - idesinde vaktile bir hayli yazı bulundu - ğunu, fakat bunların uzun asırlar içinde yavaş yavaş bozulup silindiğini söyliyen- ler vardır. Bununla beraber Gotlar abi - desi îstanbulda - yerli olmak şartile - he nüz ayakta duran taşların en eskisidir.
Kişisel Arşivlerde İstanbul Belleği Taha Toros Arşivi
