Banu CANGÖZ
Hacettepe Üniversitesi Psikoloji Bölümü ANKARA Tlf: 0312 297 64 45 e-posta: banucan@hacettepe.edu.tr Gelifl Tarihi: 16/06/2009 (Received) Kabul Tarihi: 13/07/2009 (Accepted) ‹letiflim (Correspondance)
1 Hacettepe Üniversitesi T›p Fakültesi Nöroloji Anabilim Dal› ANKARA 2 Hacettepe Üniversitesi Psikoloji Bölümü
Kaynak SELEKLER1
Banu CANGÖZ2
Sait ULUÇ2
POWER OF DISCRIMINATION OF MONTREAL
COGNITIVE ASSESSMENT (MOCA) SCALE IN
TURKISH PATIENTS WITH MILD COGNITIVE
IMPAIREMENT AND ALZHEIMER’S DISEASE
MONTREAL B‹L‹fiSEL DE⁄ERLEND‹RME ÖLÇE⁄‹
(MOB‹D)’N‹N HAF‹F B‹L‹fiSEL BOZUKLUK VE
ALZHEIMER HASTALARINI AYIRT EDEB‹LME
GÜCÜNÜN ‹NCELENMES‹
ÖZ
Girifl: MOB‹D dikkat ve konsantrasyon, yönetici ifllevler, bellek, dil, görsel-mekansal beceriler,
soyut düflünme, hesaplama ve yönelimden oluflan farkl› biliflsel boyutlar› de¤erlendiren bir tara-ma arac›d›r. Bu araflt›rtara-man›n atara-mac›, MOB‹D’nin ülkemiz kültürü için uyarlatara-ma ve yordatara-ma geçer-li¤i çal›flmalar›n› yaparak ölçe¤in klinik uygulamalarda kullan›labilirgeçer-li¤ini test etmektir.
Gereç ve Yöntem: Araflt›rma, 20 Alzheimer hastas› (AH) (10 kad›n, 10 erkek), 20 Hafif
Bi-liflsel Bozukluk (HBB) (10 kad›n, 10 erkek) tan›s› alm›fl hasta ve 165 sa¤l›kl› yafll› (Kontrol) (83 ka-d›n, 82 erkek) olmak üzere toplam 205 gönüllü kat›l›mc› üzerinde yürütülmüfltür. Grup (AH, HBB, kontrol), yafl (50-59, 60-69, 70-79, 80+), ve e¤itim düzeyi (5-8 y›l, 9+ y›l) de¤iflkenlerinin MOB‹D puanlar› üzerindeki etkisi, 3x4x2 faktörlü ANOVA ile incelenmifltir.
Bulgular: ANOVA analizleri sonucunda, grup de¤iflkeninin MOB‹ puanlar› üzerindeki temel
etkisi ile grup ve yafl de¤iflkenlerinin MOB‹D puanlar› üzerindeki ortak etkisi istatistiksel olarak an-laml› bulunmufltur.
Sonuç: MOB‹D puanlar› AH, MCI ve kontrolden ay›rt edebilmektedir. En düflük MOB‹D
pu-anlar› AH’da elde edilirken onu MCI ve kontrol gruplar› izlemifltir. Ayr›ca, MOB‹D pupu-anlar› ile SMMT puanlar› aras›ndaki iliflki de anlaml› düzeyde bulunmufltur.
Anahtar Sözcükler: Alzheimer hastal›¤›; Hafif kognitif bozukluk; Demans; Nöropsikolojik
testler.
ABSTRACT
Introduction: The MOCA is a screening device used to assess attention and concentration,
executive functions, memory, language, visuo-spatial abilities, abstract thinking, calculation, and orientation domains. The main aim of this study is to carry out a cultural adaptation study and to evaluate the predictive validity of the MOCA in Turkish Mild Cognitive Impairment (MCI) and Alzheimer’s Disease (AD) patients.
Materials and Method: The study group consisted of 20 participants (10 women, 10 men)
with AD, 20 participants with MCI, and 165 healthy volunteer subjects. Effects of the three variables, the group, age and education level was analyzed with 3 (AD, MCI, control) x 4 (50-59, 60-69, 70-79, 80+) x 2 (5-8 year, 9+ year) factorial ANOVA respectively.
Results: According to the ANOVA results, the main effect of the group on the MOCA scores
and the interaction effect of group and age on the MOCA scores were statistically significant.
Conclusion: The MOCA differentiated AD group from MCI and control groups. AD groups
failed the tests while MCI and control groups followed them. Our results demonstrate that the MOCA total score significantly correlates with the SMMT score.
Key Words: Alzheimer’s disease; Mild cognitive impairment; Dementia; Neuropsychological
tests.
G‹R‹fi
H
afif Biliflsel Bozukluk (HBB) (Mild Cognitive Impaire-ment: MCI), biliflsel ifllevler aç›s›ndan normal yafllanma ile hafif demans aras›ndaki geçifl süreci olarak tan›mlanmak-tad›r (1). Son 10 y›lda HBB’ nin tan›mlanmas›, kavramsallafl-t›r›lmas› ve s›n›fland›r›lmas› için birçok araflt›rma yap›lm›flt›r (2-5). HBB’ nin demans›n çok erken evresi mi, yoksa normal biliflsel yafllanma sürecinin devam› m› oldu¤u konusundaki tart›flmalar devam etse de; HBB’ nin demans›n erken haberci-si oldu¤u konusunda genel görüfl birli¤i sa¤lanm›flt›r. Bugün HBB, Alzheimer hastal›¤› (AH) için yüksek risk ya da AH öncesi belirtiler olarak kabul edilmektedir (6,7).Halihaz›rda, HBB’li bireyleri sa¤l›kl› bireylerden tam an-lam›yla ay›rt edebilecek bir tarama yöntemi yoktur (8). Mon-treal Biliflsel De¤erlendirme Ölçe¤i (MOB‹D)(MonMon-treal Cog-nitive Assessment: MOCA) ad› verilen ölçek sa¤l›kl› bireyle-ri HBB’li bireylerden ay›rt etmek iddias›yla, Nasreddine ve arkadafllar› (8) taraf›ndan gelifltirilmifltir. MOB‹ dikkat ve konsantrasyon, yönetici ifllevler, bellek, dil, görsel-mekansal beceriler, soyut düflünme, hesaplama ve yönelimden oluflan farkl› biliflsel boyutlar› de¤erlendirmektedir. MOB‹D’ in ilk versiyonu h›zl›, hassas ve uygulamas› kolay, on adet biliflsel alana karfl›l›k gelen görevden oluflmaktad›r. MOB‹D’ in bu ilk versiyonu befl y›l süreli klinik kullan›m ve denemenin ar-d›ndan, bu süre içindeki izlenim ve de¤erlendirmeler do¤rul-tusunda (puanlamada ay›r›c› maddelere daha fazla puan veri-lecek flekilde) yeniden düzenlenerek gözden geçirilmifltir (8). Bu tarihten itibaren MOB‹D’ in 24 ayr› dile çevirisi ve uyar-lama çal›flmalar› yap›lm›flt›r. MOB‹D ile ilgili daha ayr›nt›l› bilgiye ölçe¤in resmi web sitesi olan www.mocatest.org adresin-den ulaflmak mümkündür.
MOB‹D, biliflsel bozuklu¤un farkl› evrelerini ölçmek için gelifltirilmifl bir tarama ölçe¤ine duyulan ihtiyaç nedeniyle gelifltirilmifltir. MOB‹D’in biliflsel bozukluk yelpazesinin özellikle hafif evrelerinde (HBB) kullan›lmas› önerilmektedir (8). Biliflsel bozuklu¤un daha ileri evrelerinde ise tarama ama-c›yla halen yayg›n olarak kullan›lmakta olan Mini Mental Test’in (MMT)(Mini Mental State Examination: MMSE) (9), daha kullan›fll› oldu¤u belirtilmektedir (8). MMT’in ülkemiz kültürü için uyarlama, geçerlik ve güvenirlik çal›flmalar› Standardize Mini Mental Test (SMMT) ad› alt›nda yap›lm›fl (10) olmas›na ra¤men; MOB‹D’ nin Türkçeye uyarlama, ge-çerlik ve güvenirlik çal›flmalar› yap›lmam›flt›r.
Gerek MOB‹D ve gerekse SMMT gibi biliflsel tarama öl-çekleri, demanslar (özellikle AH) gibi biliflsel bozuklukla ka-rakterize edilen hastal›klar için önemli ölçü araçlar› olup, nö-ropsikolojik de¤erlendirmenin ayr›lmaz unsurlar›d›r (10-13).
Bu araflt›rman›n amac›, MOB‹D’ in ülkemiz kültürü için uyarlama ve yordama geçerli¤i çal›flmalar›n› yaparak ölçe¤in klinik uygulamalarda kullan›labilirli¤ini test etmektir.
GEREÇ VE YÖNTEM
Kat›l›mc›lar
Araflt›rma, Hacettepe Üniversitesi T›p Fakültesi Nöroloji Anabilim Dal›’na baflvuran 50–85 yafllar› aras›nda 20 AH (10 kad›n, 10 erkek) (yafl ortalamas›= 73.30) ve 20 HBB hastas› (10 kad›n, 10 erkek) (yafl x– = 72.95) olmak üzere 40 hasta ile hasta grubuyla yafl, cinsiyet, el tercihi aç›s›ndan eflde¤erde 165 sa¤l›kl› yafll› (83 kad›n, 82 erkek) (yafl ortalamas›=71.21) toplam 205 gönüllü kat›l›mc› üzerinde yürütülmüfltür. Kat›-l›mc›lar›n tamam› en az ilkokul mezunudur.
HBB grubunu oluflturan hastalar Petersen ölçütleri (5) esas al›narak belirlenmifltir. Kat›l›mc›lar, subjektif bellek ya-k›nmas› ile nöroloji klini¤ine baflvuran, nörolojik de¤erlen-dirmesi normal s›n›rlarda olup, e¤itimliler için SMMT’den 24 puan ve üzerinde, KDÖ-Uzun Form’dan 0.5 puan ve standart bir bellek testinden (Art›r›lm›fl ‹pucuyla Hat›rlama Testi) or-talama puan›n 1.5 standart sapma alt›nda puan alm›fl olanlar ile ‹FA’ dan 60–69 yafl aras› grupta 2 ya da daha fazla faaliyet-ten 5 ya da daha az ve 70 yafl ve üstü grupta üç ya da daha faz-la faaliyetten 9 ya da daha az puan alm›fl ofaz-lan kat›l›mc›faz-lar ara-s›ndan seçilmifltir. AH grubunu oluflturan hastalar Amerikan Ulusal Nörolojik ve ‹letiflimsel Bozukluklar ‹nme ve Alzhei-mer Birli¤i (NINCDS-ADRA) (14) ölçütleri esas al›narak be-lirlenmifltir. Sa¤l›kl› yafll› bireylerin seçiminde SMMT’ den 24 puan ve üzerinde, GDÖ’den 11 puan ve alt›nda, ‹FA’dan 60–69 yafl aras› grupta 2 ya da daha fazla faaliyetten 5 ya da daha az ve 70 yafl ve üstü grupta üç ya da daha fazla faaliyetten 9 ya da daha az puan alm›fl olma koflulu aranm›flt›r. Ayr›ca, bi-liflsel ifllevlerde bozulmaya neden olabilecek fokal beyin hasar› belirtileri veya iflaretleri olanlar, nöro-radyolojik testlerde (BBT veya MRI) fokal lezyonu olanlar, kafa travmas› olanlar, psikiyatrik bir bozuklu¤u olanlar ve son üç gün içerisinde test performans›n› etkileyebilecek ilaç kullananlar araflt›rmaya da-hil edilmemifltir. Hastalar›n birinci derece yak›nlar›ndan ve kontrol grubundaki kat›l›mc›lardan araflt›rmaya kat›l›m konu-sunda yaz›l› izinleri (Ayd›nlat›lm›fl Onam) al›nm›flt›r.
Tarama Amac›yla Kullan›lan Test ve/veya Ölçekler
Kat›l›mc›lara dahil edilme ölçütlerine uygunluklar›n› belirle-mek üzere, Standardize Mini Mental Test: SMMT (9,10), ‹fl-levsel Faaliyetler Anketi: ‹FA (15,16), Geriatrik Depresyon Ölçe¤i: GDÖ (17,18), bellek ifllevini de¤erlendirmek üzere Art›r›lm›fl ‹puçlu Hat›rlama Testi: A‹H (19,20) ile Klinik
Demans Evreleme Ölçe¤i-Uzun Form: KDÖ (Clinical De-mentia Rating:CDR) (21) uygulanm›flt›r. KDÖ d›fl›nda tara-ma atara-mac›yla kullan›lan tüm test/ölçeklerin ülkemiz kültürü için standardizasyon, geçerlik ve/veya güvenirlik çal›flmalar› yap›lm›flt›r.
Montreal Biliflsel De¤erlendirme (MOB‹D) Ölçe¤i
MOB‹D biliflsel bozuklu¤un özellikle erken evrelerini de¤er-lendirmek üzere gelifltirilmifl bir tarama ölçe¤idir. Uygulama süresi yaklafl›k 10 dakika olan MOB‹D, bir sayfadan oluflan k›sa ve uygulamas› kolay bir ölçektir. Ölçekte dikkat ve kon-santrasyon, yönetici ifllevler, bellek, dil, görsel-mekansal be-ceriler, soyut düflünme ve hesaplama boyutlar›n› de¤erlendi-ren maddeler bulunmaktad›r. MOB‹D’ in maddeleri flu flekil-de s›ralanabilir: Bellek görevleri, k›sa süreli bellekten geri ça-¤›rma, befl kelimeyi ö¤renme denemeleri (2 kez) ve befl daki-ka sonra gecikmeli hat›rlama (5 puan); görsel-mekânsal bece-ri gerektiren görevler, Saat Çizme Testi (3 puan) ve üç boyut-lu küp kopyalama (1 puan); yürütücü ifllevlere iliflkin görev-ler, ‹z Sürme Testi-B formundan uyarlanm›fl ard›fl›k rakam ve harf örüntülerini (1-A, 2-B, 3-C gibi) birlefltirme (1 puan), sözel ak›c›l›k (1 puan) ve iki maddeli soyut düflünme görevi (2 puan); dikkat, konsantrasyon ve çal›flma belle¤i görevleri, ard arda ç›karma ifllemi (3 puan) ve ileriye ve geriye do¤ru sa-y› uzam› (1’er puan); dile iliflkin görevler, görece daha az ta-n›nan üç hayvan (aslan, gergedan, deve) resmini adland›rma (3 puan), karmafl›k iki cümleyi söz dizilimsel olarak tekrar et-me (2 puan) ve son olarak zaman ve yer oryantasyonudur (6 puan). Ölçekten al›nabilecek en düflük puan 0, en yüksek pu-an 30’dur.
‹fllem
Öncelikle MOB‹D’ in Türkçe-‹ngilizce, ‹ngilizce-Türkçe ol-mak üzere iki yönlü çevirisi iyi derecede ‹ngilizce bilen iki ö¤retim üyesi taraf›ndan yap›lm›flt›r. Bir pilot çal›flmayla ba-z› maddelerin kültürümüze uygunlu¤u s›nanm›fl ve ölçe¤in Türkçe formu oluflturulmufltur. Türkçe formda orijinalinden farkl› olarak üç kelime: (1) kelime hat›rlama bölümündeki ke-limelerden “church” (kilise) yerine (kültüre özgü bir ibadet ye-ri olmad›¤› için), ‘cami’ kelimesi kullan›lm›flt›r, (2) “face” (yüz) kelimesi yerine (yüz kelimesinin Türkçede pek çok fark-l› anlam›-surat, say›, yüzey gibi- oldu¤u için) yine bir vücut parças› olan ‘burun’ kelimesi kullan›lm›flt›r, (3) “red” (k›rm›z›) kelimesi yerine (bu kelimenin Türkçe karfl›l›¤› olan k›rm›z› kelimesi, yedi harfli ve üç heceli oldu¤undan) ayn› zamanda orijinal formdaki gibi üç harfli ve tek heceli bir renk ad› olan “mor” kelimesi kullan›lm›flt›r. Uygulamalar için lokal etik ku-rul onay›n›n al›nmas›ndan sonra as›l araflt›rmaya geçilmifltir.
Araflt›rmada, klinisyen taraf›ndan yap›lan nörolojik mu-ayene sonucunda uluslararas› tan› ölçütlerine (NINCDS-AD-RA ve Petersen Ölçütleri) uygun olarak AH ve HBB tan›s› al-m›fl hastalar ile sa¤l›kl› yafll› kat›l›mc›lara genel biliflsel ifllev-leri de¤erlendirmek üzere SMMT, depresyon düzeyini belirle-mek üzere GDÖ, günlük hayat aktivitelerinde ba¤›ml›l›k dü-zeyini belirlemek üzere ‹FA ve bellek ifllevini de¤erlendirmek üzere A‹H testlerini içeren bir dizi tarama testi/ölçe¤i uygu-lanm›flt›r. Tarama testlerinin ard›ndan, farkl› bir oturumda MOB‹D uygulanm›flt›r. Tüm testlerin yaklafl›k uygulama sü-resi 60 dakidad›r.
BULGULAR
A
raflt›rmaya kat›lan AH, HBB ve kontrol gruplar›na iliflkindemografik bilgiler Tablo 1’de özetlenmifltir. Grup (AH, HBB, kontrol), yafl (50-59, 60-69, 70-79, 80+) ve e¤itim düzeyi (0-8 y›l, 9+ y›l) de¤iflkenlerinin MO-B‹D puanlar› üzerindeki etkisi, 3x4x2 faktörlü ANOVA ile incelenmifltir. ANOVA analizleri sonucunda, grup de¤iflkeni-nin MOB‹D puanlar› üzerindeki temel etkisi (F (2, 185) =Tablo 1— Kat›l›mc›lar›n Demografik Özellikleri
Yafl grubu AH Grubu x– = 73.30 ss = 5.83
HBB Grubu x– = 72.95 p <.001
ss = 6.10 Kontrol grubu x– = 71.21
ss = 8.69 E¤itim düzeyi (y›l) AH Grubu x– = 11.95
ss = 4.07
HBB Grubu x– = 10.85 p <.001
ss = 3.69 Kontrol Grubu x– = 11.63
ss = 4.34 Cinsiyet AH Grubu Kad›n = 10
Erkek = 10 HBB Grubu Kad›n = 10 Erkek = 10 Kontrol Grubu Kad›n = 83 Erkek = 82 El Tercihi AH Grubu Sa¤ = 20, Sol = 0
Sa¤/Sol = 0 HBB Grubu Sa¤ = 20, Sol = 0
Sa¤/Sol = 0 Kontrol Grubu Sa¤ = 159, Sol = 5
18.65, p< .001) ile grup ve yafl de¤iflkenlerinin MOB‹D pu-anlar› üzerindeki ortak etkisi (F(5, 185)= 3.47, p< .01)
istatis-tiksel olarak anlaml› bulunmufltur. Buna karfl›n, yafl ve e¤itim düzeyi de¤iflkenlerinin MOCA puanlar› üzerindeki temel et-kisi ile grup ve e¤itim düzeyi; yafl ve e¤itim düzeyi; grup, yafl ve e¤itim düzeyi de¤iflkenlerinin ortak etkisi de anlaml› de-¤ildir. Anlaml› bulunan grup ortak etkisinin kayna¤›n› belir-lemek üzere post hoc analizler (Tukey) yap›lm›flt›r. Tukey so-nucunda, kontrol ile HBB (q= 2.33; p< .05), Kontrol ile AH (q= 7.68; p< .001), ve HBB ile AH (q= 5.35; p< .001) grup-lar› aras›nda MOB‹D puangrup-lar› aç›s›ndan anlaml› fark bulun-mufltur. Gruplar›n tarama testleri (SMMT, GDÖ, ‹FA, A‹H) ile MOB‹D’ den ald›klar› puanlar›n ortalama ve standart kay-malar› ile post hoc analiz (Tukey) sonuçlar› Tablo 2’de özetlen-mifltir.
Türk AH, HBB ve Kontrol gruplar›n›n, MOB‹D puan or-talamalar›, orijinal çal›flmada (8) ve ölçe¤in resmi web sitesin-de (www.mocatest.org) yay›nlanan ve ayn› gruplardan elsitesin-de edi-len ortalamalarla karfl›laflt›r›ld›¤›nda; Türk örneklemin (tüm gruplar için) daha düflük puanlar ald›¤› görülmüfltür. Orijinal ve Türk örneklemden elde edilen MOB‹D puanlar›na ait kar-fl›laflt›rma Tablo 3’de verilmifltir.
ROC analizi sonucuna göre, MOB‹D toplam puan› için
kesme de¤eri (cut-off score) 21 puan olarak belirlenmifltir. Bu kesme de¤eri, 81.08 duyarl›l›k (sensitivity) ve 77.78 özgüllük (specificity) de¤erine sahip olup, pozitif yorday›c› de¤eri 45.5 ve negative yorday›c› de¤eri 94.7’dir (Tablo 4). ROC e¤risi fie-kil 1’de verilmifltir.
Tablo 2— Kat›l›mc›lar›n Tarama Test ve Ölçekleri ile MOB‹D Puanlar›na ‹liflkin Ortalama ve Standart Sapmalar ile ANOVA
ve Post Hoc Analiz Sonuçlar›
Test/Ölçek Puanlar› Gruplar Ortalama Standart Sapma F Post Hoc
MOB‹D puan› AH 15.80 2.78 AH>HBB‡
HBB 21.15 3.31 18.65‡ AH>Kontrol‡ Kontrol 23.50 3.73 HBB>Kontrol* SMMT puan› AH 21.80 3.96 HBB 24.25 2.01 69.93‡ Kontrol 27.99 1.69 GDÖ puan› AH 7.00 3.82 HBB 7.70 3.54 AD Kontrol 6.46 4.30 ‹FA puan› AH 3.45 3.38 HBB 1.95 4.83 AD Kontrol 1.09 2.81 A‹H puan› AH 30.10 12.37 HBB 36.65 9.54 53.26‡ Kontrol 46.16 2.32
*p<.05; †p<.01; ‡p<.001; AD, anlaml› de¤il.
Tablo 3— Orijinal ve Türk Örneklemden Elde Edilen MOB‹D Puanlar›n›n Karfl›laflt›r›lmas›
Orijinal Form ve Türk Formu Gruplar Ortalama Standart Sapma
MOB‹D puan› (Türk Örneklem) AH 15.80 2.9
HBB 21.15 3.3
Kontrol 23.50 3.7
MOB‹D puan›* (Orijinal Örneklem) AH 16.2* 4.8*
HBB 22.1* 3.1*
Kontrol 27.4* 2.2*
TARTIfiMA
B
ulgular incelendi¤inde, MOB‹D ölçe¤inin AH, HBB vesa¤l›kl› gruplar› birbirinden anlaml› olarak ay›rt edebildi-¤i gösterilmifltir. Ölçeedebildi-¤i gelifltirenlerin iddia ettikleri gibi sa¤l›kl› grubu, HBB’si olanlardan ve HBB’li grubu ise AH olanlardan ay›rt edebilmektedir. Bu bulgu MOB‹D’ in ülke-mizde klinik uygulamalarda kullan›labilecek bir tarama testi oldu¤una iflaret etmesi aç›s›ndan önemlidir.Buna karfl›n bulgular MOB‹D puanlar›n›n, yafl ve e¤itim düzeyi de¤iflkenlerinden etkilenmedi¤ini göstermifltir. MO-B‹D puanlar›n›n e¤itimden etkilenmiyor olmas› bir avantaj olarak görülmekle birlikte; bu bulgunun mevcut araflt›rmada e¤itim düzeyinin ilk-ortaokul (5-8 y›l) ve lise-üniversite (9+ y›l) olarak kabaca iki gruba ayr›lm›fl olmas›ndan da kaynak-lanm›fl olabilece¤i göz ard› edilmemelidir. ‹leride yap›lacak
çal›flmalarda e¤itim düzeyi daha detayland›r›lm›fl olarak ince-lenebilir. Yafl de¤iflkeni de MOB‹D puanlar›n› etkilememifl-tir. Bu sonuç, MOB‹D puanlar›n›n yafl ve e¤itim gibi demog-rafik de¤iflkenlere yeterince duyarl› olmay›p, özellikle tan› aç›s›ndan duyarl› ve ay›rt edici bir ölçü arac› oldu¤u fleklinde de¤erlendirilmifltir. Buna karfl›n grup ve e¤itim de¤iflkenleri-nin etkileflimi MOB‹D puanlar›n› etkileme gücüne sahiptir.
Bu çal›flma sonucunda, MOB‹D’in gelifltirildi¤i kültürde oldu¤u gibi, ülkemizde de sa¤l›kl› bireyleri HBB ve AH olanlardan ay›rt etmek üzere kullan›labilecek bir tarama arac› oldu¤u gösterilmifl, uyarlama ve yorday›c› geçerlik çal›flmas› yap›lm›fl ve kesme puan› (21 puan) belirlenmifltir. Bu çal›flma sonunda, sa¤l›kl› Türk örnekleminden elde edilen MOB‹D ortalama puanlar›n›n ve kesme puan›n›n gelifltirildi¤i kültü-rü temsil eden örneklemden daha düflük olmas› dikkat çekici-dir. MOB‹D’in orijinal versiyonunda kesme puan› 26’d›r. Türkçe versiyonunda ise kesme noktas› 21 olarak belirlenmifl-tir. Bu bulgu, kültürel (yafll› bireylerin biliflsel egzersiz ve u¤-rafllardan uzaklaflmas›, gündelik hayat aktivitelerinin, genç ai-le bireyai-leri taraf›ndan üstai-lenilmesi gibi) ve/veya e¤itimsel (ya-flam boyu e¤itim anlay›fl›n›n yerleflmemifl olmas›, okuma al›fl-kanl›¤› ve/veya hobilerin terk edilmesi ya da olmamas› gibi) faktörlere ba¤l› farkl›l›klarla aç›klanabilir. MOB‹D’ in Kore versiyonunda da kesme noktas› mevcut çal›flmada oldu¤u gi-bi düflüktür (22/23). Buna göre, genel gi-biliflsel de¤erlendirme amac›yla kullan›lan MOB‹D kesme puan› aç›s›ndan, Türk ve Kore örneklemleri aras›nda benzerlik bulunmaktad›r. Buna karfl›n Kore d›fl›ndaki uzakdo¤u ülkelerinde (Çin, Japonya, Tayland gibi), bat› ülkeleri (Kanada, ‹ngiltere, Fransa, Al-manya, Danimarka gibi) ile benzer kesme puanlar› (26/30) ol-du¤u gözlenmifltir.
TEfiEKKÜR
Y
azarlar olarak, test malzemesinin Türkçe çevirisine katk›-s› için Prof. Dr. Öget Öktem Tanör’e, veri toplama afla-mas›ndaki katk›lar› için Dr. Gülseren Büyükflerbetçi, Dr. GülTablo 4— MOB‹D Puanlar›n›n Duyarl›l›k, Özgüllük, Pozitif ve Negatif Yorday›c› De¤erleri Kesme De¤eri
MOCA
Toplam Puan Duyarl›l›k Özgüllük +LR -LR +PV -PV
>20 75.68 82.10 4.23 0.30 49.1 93.7
>21* 81.08 77.78 3.65 0.24 45.5 94.7
>22 83.78 67.28 2.56 0.24 36.9 94.8
+LR, Pozitif Likelihood Ratio; -LR, Negatif Likelihood Ratio; +PV, Pozitif yorday›c› de¤er; -PV, Negatif yorday›c› de¤er; *kesme noktas›.
Yalç›n Çakmakl›, Dr. Can Ebru Bekircan, Dr. Pelin Nar, Dr. Esma Binol, Uzm. Psk. Gözde Emik ve Psk. Nazl› Alt›n’a te-flekkür ederiz.
KAYNAKLAR
1. Petersen RC, Doody R, Kurz A, et al. Current concepts in mild cognitive impairment . Arch Neurol 2001; 58: 1985-1992.
2. Ames D. For debate: Is mild cognitive impairment a clinically useful concept? Int Psychogeriatr 2006; 18: 393-414.
3. Davis HS, Rockwood K. Conceptualization of mild cognitive impairment: A review. Int J Geriatric Psychiatry 2004; 19: 313-9.
4. Petersen RC. Mild cognitive impairment as a diagnostic en-tity. J Int Medicine 2004; 256: 183-94.
5. Petersen RC, Smith GE, Waring SC, et al. Mild cognitive im-pairment: Clinical characterization and outcome. Arch Neurol 1999; 56: 303-8.
6. Bruscoli M, Lovestone S. Is MCI really just early dementia? A systematic review of conversion studies. Int Psychogeriatr 2004; 16: 129-40.
7. Dubois B, Albert ML. Amnestic MCI or prodromal Alzhei-mer’s disease? Lancet Neurology 2004; 3: 246-8.
8. Nasreddine ZS, Philips NA, Bedirian V, et al. The Montreal Cognitive Assesment, MOCA: A brief screening tool for mild cognitive impairment. J Am Geriatr Soc 2005; 53: 695-9.
9. Folstein M, Folstein S, McHugh P. Mini-Mental State: A prac-tical method for grading the cognitive state of patients from clinician. J Psychiatric Res 1975; 12: 189–98.
10. Güngen C, Ertan T, Eker E, Yaflar R, Engin F. Standardize Mi-ni Mental Testin Türk toplumunda hafif demans tan›s›nda ge-çerlik ve güvenilirli¤i. Türk Psikiyatri Dergisi 2002; 13 (4): 273–81.
11. Mesulam MM. Davran›flsal ve Kognitif Nörolojinin ‹lkeleri. 2. bask›, (Çev Ed ‹H Gürvit), Yelkovan Yay›nc›l›k, ‹stanbul 2004, pp 439-506.
12. Selekler K. (Ed): Nörolojide Yeni Ufuklar: Alzheimer Hastal›-¤› ve Di¤er Demanslar. Günefl T›p Kitabevi, Ankara, 2009, pp 83-108.
13. Hodges J. (Ed): Early-Onset Dementia: A Multidiciplinary Approach. Oxford University Press, New York, 2001, pp 105-18.
14. McKhann O, Drachman D, Folstein M, Katzman R, Price D, Stradian EM. Clinical diagnosis of Alzheimer’s disease: Report of the NINCDS-ADRDA work group under the auspcies of department of health and human services task force on Alzhei-mer’s disease. Neurology 1984; 34: 939–44.
15. Pfeffer RI, Kurosaki TT, Harrah CH Jr, et al. Measurement of activities of older adults in community. J Gerontology 1982; 37(3): 323–9.
16. Selekler K, Cangöz B, Karakoç E. ‹fllevsel Faaliyetler Anke-ti’nin 50 yafl ve üzeri grupta Türk kültürü için uyarlama ve norm belirleme çal›flmas›. Türk Nöroloji Dergisi 2004; 10 (2): 102–7.
17. Scheikh JI, YesavageJA. Geriatric depression scale (GDS): Re-cent evidence and development of a shorter version. Clinical Gerontol 1986; 5: 165–73.
18. Ertan T, Eker E. Reliability, validity, and factor structure of the Geriatric Depression Scale in Turkish elderly: Are there different factor structures for different cultures. Int Psychoge-riatrics 2000; 12 (2): 163–72.
19. Grober E, Buschke H, Crystal H, Bang S, Dresner R. Screening dementia by memory testing. Neurology 1988; 38: 900–3.
20. Saka E, Mihci E, Topcuoglu MA, Balkan S. Enhanced cued re-call has a high utility as a screening test in the diagnosis of Alz-heimer’s disease and mild cognitive impairment in Turkish pe-ople. Arch Clin Neuropsychol 2006; 21: 745-51.
21. Morris JC, Ernesto C, Schafer K, et al. Clinical dementia rating training and reliability in multicenter studies: The Alzhei-mer’s Disease Cooperative Study experinece. Neurology 1997; 48: 1508–10.
