Turhan ÇETİN - Seda ÖNGER 70
ORTAOKUL ÖĞRENCİLERİNİN İNANÇ TURİZMİ
VE HOŞG
ÖRÜ ALGISI
1Perceptions about Faith Tourism and Tolerance of Secondary School Students
Turhan ÇETİN 2
Seda ÖNGER 3 Öz
Turizm kavramı ve hoşgörü değeri sosyal bilgiler derslerinde kazandırılması gereken iki önemli kavram ve değerdir. Bu çalışma, ortaokul 8. sınıf öğrencilerinin inanç turizmi ve hoşgörü ile ilgili algılarını tespit etmek amacı ile yapılmıştır. Bu çalışmada, 2015-2016 eğitim-öğretim yılında, İstanbul, Konya, Eskişehir illerindeki devlet ortaokullarında öğrenim gören toplam 75 öğrenci yer almıştır. Çalışmada olgu-bilim (fenomenoloji) araştırma deseni kullanılmış ve veriler içerik analizi tekniği ile analiz edilmiştir. Çalışma bulgularına göre, inanç turizmi ve hoşgörüye ilişkin bulgular incelendiğinde öğrenciler inanç turizmini en çok hoşgörü değeriyle, hoşgörü değerinin önemli şahsiyetlerini ise Mevlana ile ilişkilendirmiştir. İnanç turizmi ve hoşgörü değerinin birbirleriyle ilişkisi dikkate alınarak oluşturulan kategoriler incelendiğinde, inanç turizminin ve hoşgörünün ne olduğunun öğrenciler tarafından bilinmesi inanç turizmi ve hoşgörünün doğru anlaşılması bakımından önemli bir sonuç olarak değerlendirilebilir.
Anahtar Sözcükler: Sosyal Bilgiler, İnanç Turizmi, Hoşgörü, Kültürel Turizm.
Abstract
The concept of tourism and the value of tolerance are two important concepts and values to be gained in social studies courses. This study was carried out to determine the perceptions of middle school 8th grade students about faith tourism and tolerance. In the 2015-2016 academic year, a total of 75 students were enrolled in state secondary schools in Istanbul, Konya and Eskişehir. In the study, the phenomenon-science (phenomenology) research design was used and the data were analyzed by content analysis technique. According to the study findings, when the findings related to faith tourism and tolerance were examined, the students most associated faith tourism with the value of tolerance and they have associated important figures of tolerance with Mevlana. When the categories of faith tourism and tolerance are taken into consideration, students know what faith tourism and tolerance, it can be evaluated as an important result in terms of understanding the true faith tourism and tolerance.
Key Words: Social Studies, Faith Tourism, Tolerance, Cultural Tourism.
1 Bu araştırmanın bir bölümü 28-30 Nisan 2016 tarihinde Pamukkale Üniversitesi’nde düzenlenen 5. Uluslararası
Sosyal Bilgiler Eğitimi Sempozyumunda sözlü bildiri olarak sunulmuştur.
2 Doç. Dr. Gazi Üniversitesi, Gazi Eğitim Fakültesi, Sosyal Bilgiler Eğitimi ABD, cetin.turhan@gmail.com 3 Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü. Doktora Öğrencisi, sedaonger@gmail.com
1. GİRİŞ
İnsanların inanç gereksinimlerini karşılayabildikleri ya da inançlarını gerçekleştirebildikleri ve kutsal inanç mekanlarını görmek için yaptığı geziler, turizm kavramının alternatif bir türü olarak sınıflandırılması inanç turizmi olarak tanımlanmaktadır (Bingöl, 2007; aktaran, Başer ve Başcı, s. 2012, 430; Kaya, Cankül ve Emirci, 2013: 13). Başka bir ifadeyle, kutsal kabul edilen yerlere yapılan ziyaretler (hacca gitme ya da hac) olarak da düşünülebilir (Çetin, 2015, s. 60).
İnsanların çeşitli dini inançları, tarih boyunca dini sebeplerden dolayı onları seyahatlere yöneltmiştir. İnsanoğlu, yaratanı ve yaratılışı sorgulamış ve bunu anlamak için de seyahatler yapmıştır. Arkeolojik kazılar, insanların dini duygular sebebiyle bir araya geldiği ve dinsel sorumluluklarını yerine getirmek için kutsal yapılar inşa ettiğini ortaya çıkarmıştır (Olcay ve Albuz, 2016, s. 4). Günümüzde ise dini nitelikte olmayan farklı motivasyonlar, özellikle modern dünyanın tipik endişeleri insanları hac yolculuğuna çıkarmaya yönlendirmiştir (Abbate & Nuovo, 2013, s. 502). İnanç turizmi, her ne kadar entelektüel ve kültürel motivasyonlarla yapılsa da bu mekanların ziyaret edilmesi genel olarak inanç motivasyonuyla olmaktadır, dolayısıyla bu tür turistik faaliyetler inanç turizmi kapsamında değerlendirilmesine imkan sağlamıştır (Eykay, Dalgın & Çeken, 2015, s. 61). İnanç turizminde dikkat çeken yolculuk yapılan mekanları, önemli inanç şahsiyetlerinin yaşadığı, ziyaret ettiği, önemli toplantıları yaptığı yerler yanında, öldükten sonra defnedildikleri yerler olarak sıralayabiliriz (Özgen, 2012, s. 253).
Türkiye, inanç turizminde önemli bir yere sahiptir. İlkçağ ve ortaçağ dönemlerinde çeşitli dinlere sahip insanların baskıya uğramaları sonucunda, Anadolu topraklarına sığınmaları, Türklerin İslamiyet’e ait eserler yanında çeşitli dinlere ait eserlerde bu topraklarda yer almıştır. Osmanlılar döneminde de farklı inançlara sahip insanların hiçbir baskı olmadan inançlarını yaşamaları ve kendi eserlerini yapmalarına izin verilmesi ve hoşgörü anlayışı olması bu eserlerin günümüze kadar ulaşmasını sağlamıştır (Zaman, 2005, s. 2). Özetle, ülkemizdeki farklı dinlere ait eserler ve ülkemizin doğal, tarihi ve kültürel zenginliklere de sahip olması ülkemizi turizm sektöründe önemli bir merkez olmasını sağlamıştır (Harunoğulları, 2016, s. 187). Türkiye Seyahat Acentaları Birliği’ne (TÜRSAB) göre, Türkiye’de 43 ilde inanç turizmiyle ilgili dikkat çekici kutsal mekanlar bulunmaktadır, ayrıca 1993 yılında da inanç turizminin gelişmesine yönelik çalışmalar doğrultusunda üç büyük dine ait eserler ve ibadet yerlerinin bir listesi yapılmıştır (Türsab, 2014, s. 5).
72
Hoşgörü, birlikte yaşama farkındalığını topluma yansıtan önemli bir değerdir. İnsanların birbirinden farklı tutum ve davranışları kabul edilmeyebilir, ancak farklı fikirlere saygı duymak, anlamak ve kabullenmek sosyal hayatın ana yönlerinden birkaçıdır. Bundan dolayı, hoşgörü hayatımızda oldukça önemli bir yere sahiptir (Şahin, 2011, s. 77). Hoşgörü değeri, ilk önce ailede başlar ve temelleri atılır, ardından okul ve çevresinde gelişerek sonraki süreçlerde de devam eder.
Okul, kişilere hoşgörü gibi birtakım demokratik değerlerin, aileden sonra öğretilmeye devam edilen kurumdur. Demokratik değerlerin öğretilmesi bir çabayı gerektirir ve bu çabada hayati öneme sahip olan, branşları ne olursa olsun öğretmenlerdir. Öğretmenler, bu süreçte ne ve nasıl öğretileceğine dair farklı zorluklar yaşayabilirler (Zehir Topkaya ve Yavuz, 2011, s. 31). Hoşgörü eğitimi, öğrenciye hoşgörü değeri hakkında bilgi verme anlamına gelir. Özellikle, hoşgörü eğitiminde önemli olan öğrencilere öncelikle farklılıklar hakkında bilgi vermektir. Sadece bu farklılıkları kabul etmek değil aynı zamanda farklılıklara da saygı duymak gerekir (Anwar, 2016, s. 439). Hoşgörü eğitimi ve öğretiminde en önemli derslerden biri de sosyal bilgiler dersidir. Sosyal bilgiler öğretimi programında hoşgörü değeri 4. sınıflarda doğrudan verilecek değerler arasındadır. 4. ve 5. sınıflarda ise giriş düzeyinde verilecek kavramlar arasında yer almaktadır. Benzer şekilde 6. sınıfta hoşgörü kavram olarak geliştirme düzeyinde, 7. sınıfta ise pekiştirme düzeyindedir. Turizm kavramı ise, 5. sınıfta giriş düzeyinde, 6. sınıfta geliştirme, 7. sınıfta pekiştirme düzeyindedir (MEB, 2005a; MEB, 2005b).
Turhan ÇETİN - Seda ÖNGER
Anadolu kültüründe çok önemli olan tasavvuf anlayışı hoşgörü ve ahenk temellidir. Yunus Emre, Hacı Bektaşi Veli, Mevlana gibi düşünürler, farklılıkların büyük bir zenginlik olduğunu ifade etmişlerdir, dolayısıyla hoşgörü ve farklılıkların bir arada olduğu Anadolu toprakları turizme büyük katkı sağlayacak bir tarihsel mirasa sahiptir (Başer ve Başçı, 2012, s. 432).
Bu bağlamda, hoşgörü ile ilgili yurt içi ve yurt dışındaki alanyazın incelendiğinde; Büyükkaragöz ve Kesici (1996), öğretmenlerin hoşgörü ve demokratik tutumlarını; Aslan (2001), hoşgörü ve tolerans kavramlarını; Lintner (2005) ilkokullarda fotoğraf aracılığıyla hoşgörü öğretimini; Pfeifer, Brown ve Juvonen (2007) okullardaki hoşgörü öğretimini; Almond (2010), eğitim için hoşgörüyü; Çalışkan ve Sağlam (2012), hoşgörü eğilim ölçeği geliştirip, ilköğretim öğrencilerinin hoşgörü eğilimlerini; Kıroğlu, Elma, Kesten ve Egüz (2012), hoşgörü değerine ilişkin öğretim elemanlarının görüşlerini; Kalın (2013), öğrencilerin hoşgörü eğilimlerini; Tahiroğlu (2014), hoşgörülü ve demokratik bir sınıf toplumu oluşturulması için etkinlikler geliştirip, öğrencilerin hoşgörü eğilimlerine etkisini, Bektaş-Öztaşkın ve İçen (2015), öğrencilerinin hoşgörü eğilimleri ile demokrasi algıları arasındaki
ilişkiyi, Levina, Lukmanova, Romanovskaya ve Shutova (2016), İngilizce sınıflarında hoşgörü öğretimini; Ersoy (2016), dördüncü sınıf öğrencilerinin hoşgörü algısı ve deneyimlerini; Alzyoud, Khaddam ve Al-Ali (2016), hoşgörü öğretiminin öğrenciler üzerindeki etkisini incelemişlerdir. Hem yurt içi hem de yurt dışı literatür incelendiğinde hoşgörü ile ilgili çalışmalar ilkokul ve ortaokul öğrencileriyle, öğretmenlerle, öğretim elemanlarıyla yapılmıştır. Turizm, inanç turizmi, kültürel turizm konuları ve öğretimlerinde ise (Emekli, 2003; Aliağaoğlu, 2004; Kızılırmak ve Kurtuldu, 2005; Emekli, 2006; Doğaner, 2009; Çetin, 2010; Kaynak, 2010; Çetin, Karakuş ve Aksoy, 2012; Ekici ve Sağır, 2012; Sönmez, 2012; Çetin, 2013; Harbalıoğlu ve Özel, 2013; Yılmaz, Erdinç ve Küçükali 2013; Okuyucu ve Somuncu 2013; Hacıoğlu ve Tekin, 2014; İbret, Aydınözü ve Uğurlu, 2015; İlhan, Şeker ve Kapıcı, 2015; Keçe, 2015; Kaynak ve Karabulut, 2016) çalışmalara rastlanılmaktadır. Ancak inanç turizmi ve bu kavramın öğretimi konusunda ortaokul, lise ve üniversite düzeyinde yapılan çalışmalara rastlanılmamıştır. Hoşgörünün ve temelleri hoşgörüye dayanan inançların doğurduğu inanç turizminin bir arada olduğu inanç turizmi ve hoşgörü algısına yönelik herhangi bir bir çalışmaya da rastlanılmamıştır. Bu anlamda çalışmanın sonuçlarının inanç turizmi ve hoşgörüyü ilgilendiren diğer kavramlarla olan etkileşimine dair yapılacak çalışmalara yol göstereceği öngörülmektedir.
1.1. Araştırmanın Amacı
Bu çalışma, ortaokul 8. sınıf öğrencilerinin inanç turizmi ve hoşgörü ile ilgili algılarını tespit etmek amacı ile yapılmıştır.
2. YÖNTEM
Yöntem bölümünde; araştırmanın deseni, çalışma grubu, veri toplama araçları, verilerin analizine ilişkin bazı başlıklar açıklanmıştır.
2.1. Araştırmanın Deseni
Araştırmada, öğrencilerin “inanç turizmi ve hoşgörüye yönelik algılarını belirlemede, nitel araştırma yöntemleri arasında yer alan olgubilim (fenomenoloji) deseni kullanılmıştır. Yıldırım ve Şimşek (2013)’e göre olgu bilim deseni, farkında olduğumuz, fakat daha derin ve detaylı olarak bilgi istediğimiz konulara odaklanan nitel bir araştırma desenidir. Verilerin değerlendirilmesinde ise içerik analizi tekniği kullanılmıştır. İçerik analizindeki amaç, verilerin açıklanmasında kavramlara ve ilişkilere ulaşmaktır. Bu amaçla yapılan içerik analizinde verinin kavramsallaştırılması ve temaların açığa çıkarması sağlanır. Araştırmanın sonuçları ise betimsel anlatım ile ifade edilir ve doğrudan alıntılara yer verilir. Ortaya çıkan
Turhan ÇETİN - Seda ÖNGER 74
temalar doğrultusunda elde edilen bulgular açıklanır ve yorumlanır (Yıldırım ve Şimşek, 2013, s. 81).
2.2. Çalışma Grubu
Araştırmaya 2014-2015 eğitim-öğretim yılında, Eskişehir, İstanbul, Konya illerindeki devlet ortaokullarında öğrenim gören toplam 75 öğrenci katılmıştır. Katılımcıların cinsiyete göre dağılımının yüzdelik oranları ve frekansları tablo 1’de verilmiştir.
Tablo 1. Katılımcıların cinsiyete göre dağılımının yüzdelik oranları ve frekansları
Cinsiyet Frekans (f) Yüzde (%)
Kız 51 0.68
Erkek 24 0.32
Toplam 75 100
Tablo 1’de görüldüğü gibi araştırmaya katılan toplam 75 öğrencinin 51 (% 68.1)’i kız, 24 (% 0.32)’i ise erkektir.
2.3. Veri Toplama Araçları
Veri toplama yöntemi olarak yarı yapılandırılmış görüşme tekniği kullanılmıştır. Sorular hazırlanırken öncelikle literatür taranmış, alanında tecrübeli ve uzman kişilerden görüş alınmıştır. Veri toplama aracı olarak araştırmacı tarafından geliştirilen açık uçlu sorulardan oluşan “Yarı Yapılandırılmış Görüşme Formu” kullanılmıştır.
2.4. Verilerin Analizi
Açık uçlu soruların yer aldığı anketten elde edilen verilerin analizinde içerik analizi tekniği kullanılmıştır. Elde edilen veriler kategorilere ayrılarak, uygun kodlar oluşturulmuş ve tablolaştırılmıştır. Elde edilen verilere göre oluşturulan kategoriler ise; İnanç turizmi, Farklı Din ve Kültürlere Sahip İnsanların Yaptıkları Ziyaretler, İnanç Turizminin Geliştirilmesi, İnanç Turizmi ve Hoşgörü Kapsamında Değerlendirilebilecek Şahsiyetler şeklinde belirlenmiştir.
3. BULGULAR ve YORUMLAR
Bu bölümde araştırmadan elde edilen veriler sonucunda oluşturulan kategori ve kodların yer aldığı tablolar yer almaktadır. Tabloların altında ise bazı öğrenci görüşlerine yer verilmiştir. Öğrenci ifadeleri sonunda verilen kısaltma Öğrenci (Ö) ve sayı ise öğrencilerin kaçıncı sırada olduğunu temsil etmektedir.
Tablo 2. İnanç Turizmine İlişkin Bulgular Kategori Kodlar n Hoşgörü 32 Yerler Ayasofya 22 Mevlana Yunus Emre Sultan Ahmet Ortodoks Kilisesi Meryem Ana Yunus Emre Türbesi
Saygı 17
Yeni Bilgi Öğrenmek 12
Özgürlük 5
Farklı İnançlar 5
Misafirperverlik 5
İnançların Merkezi 4
Bir Arada yaşamak 3
Gelir Kaynağı 2 Dine bağlılık 2 Değer 1 Heyecan Verici 1 Geçmişin İzleri 1 Dini Ziyaret 1
Turizme Açılan Bir Kapı 1
Toplam 114
Tablo 2 incelendiğinde araştırma grubunda yer alan öğrencilerin İnanç Turizmi algıları, hoşgörü (n=32) ile en çok, değer (n=1), Heyecan Verici (n=1), Geçmişin İzleri (n=1), Dini Ziyaret (n=1), Misafirperverlik (n=1), ile en az cevaba yer vererek tanımlamışlardır. Öğrencilerin inanç turizmine ilişkin tanımlarından bazı örnekler aşağıda verilmiştir.
“İstanbul inanç turizmi açısından iyi ve öneme sahip, İnanç turizmi açısından birçok yapıtlarımız var, örneğin cami, türbe, kilise gibi, bu yapıtları birçok insan ziyaret ediyor. Bu yönden İstanbul inanç turizmi açısından gelişmiştir.” (Ö-58). “İnsanlar arasında ayrımcılık
Turhan ÇETİN - Seda ÖNGER 76
yapıldığını düşünmüyorum, hala hoşgörü var, çünkü Mimar Sinan Ayasofya’yı yaparken oraya kilise de yapmıştır. İnsanlar hem camiye hem de kiliseye gitmiştir aynı anda.” (Ö-60)
Tablo 3. Farklı Din ve Kültürlere Sahip İnsanların Yaptıkları Ziyaretlere İlişkin Bulgular
Kategori Kodlar n
Farklı Din ve Kültürlere Sahip İnsanların
Ziyaretleri
Hoşgörü 19
Maddi ve Manevi Kazanç 11 Fikir Alışverişi 11 Farklı yer ve insanlar 10
Saygı 8
Gurur verici olay 4
Özgürlük 3 Kültür Turizmi 2 Kültür Etkileşimi 2 Merhamet 2 Farkındalık 2 Misafirperverlik 2 Saygınlık 1 Barış 1 Ülkelerarası Etkileşim 1 Temel Hak 1 Empati 1 Anlayış 1 Misyonerlik 1 İletişim 1 Birlik ve beraberlik 1 Toplam 82
Tablo 3 incelendiğinde araştırma grubunda yer alan öğrencilerin İnanç Turizmi algıları, Hoşgörü (n=32) ile en çok, Değer (n=1), Heyecan Verici (n=1), Geçmişin İzleri (n=1), Dini Ziyaret (n=1), Misafirperverlik (n=1) ile en az cevaba yer vererek tanımlamışlardır. Öğrencilerin İnanç turizmine ilişkin tanımlarından bazı örnekler aşağıda verilmiştir.
“Farklı dinlere ve insanlara hoşgörülü olduğumuzdan farklı din ve kültürlere olabildiğince iyi ve misafirperver davranırız.” (Ö-5)
Tablo 3. İnanç Turizminin Geliştirilmesi İlişkin Bulgular
Kategori Kodlar n
Farklı İnanç Merkezleri Açmak-Yeni Yerler Yapmak 41 Afiş, Reklam, Sosyal Medya Çalışmaları Yapmak 14 Konferans Vermek-Bilgi Vermek 9 Ziyaretleri Artırmak 4 Tarihi Eserleri Korumak-Korumak-Sahip Çıkmak 2
Bilinçli Olmak 2
Restorasyon 2
Irkçılık ve Din Ayrımcılığı Yapmamak 2 Okullarda farklı din dersleri öğretilmeli 2
Bütçe 1
Misafirperverlik 1
Özen ve Değer Vermek 1 Potansiyeli Artırmak 1
Toplam 82
Tablo 2 incelendiğinde araştırma grubunda yer alan öğrencilerin İnanç Turizmi algıları, hoşgörü (n=32) ile en çok, değer (n=1), Heyecan Verici (n=1), Geçmişin İzleri (n=1), Dini Ziyaret (n=1), Misafirperverlik (n=1), ile en az cevaba yer vererek tanımlamışlardır. Öğrencilerin İnanç turizmine ilişkin tanımlarından bazı örnekler aşağıda verilmiştir.
Turhan ÇETİN - Seda ÖNGER 78 Tablo 5. İnanç Turizmi ve Hoşgörü Kapsamında Değerlendirilebilecek Şahsiyetler
Kategori Kodlar n İnanç Turizmi ve Hoşgörü’de Önemli Şahsiyetler Mevlana 58 Yunus Emre 32 Mimar Sinan 23 Fatih Sultan Mehmet 21 Hacı Bektaşi Veli 15 Nasreddin Hoca 14
İbni Sina 13
Kanuni Sultan Süleyman 12 Hz. Muhammed 9 Atatürk 8 Meryem Ana 7 Şems-i Tebrizi 7 Hazerfen 4 Hz Yuşa 4
Pir Sultan Abdal 3 Gavs Hazretleri 3
Hz Ali 2
Yavuz Sultan Selim 2
Fuzuli 2
Ahmet Yesevi 2 Aşık Veysel 2
Cengiz Han 1
Toplam 244
Tablo 4 incelendiğinde araştırma grubunda yer alan öğrencilerin İnanç Turizmi ve Hoşgörü şahsiyetleri deyince, en çok Mevlana (n=58) ile en çok, Cengiz Han ile (n=1), ile en az cevaba yer vererek tanımlamışlardır.
4. TARTIŞMA VE SONUÇ
Turizm, küreselleşme, kitle iletişim araçlarının sağladığı imkânlarla insanların seyahatleri kolaylaşmış ve bununla da birlikte farklı biçimlerde karşımıza çıkmıştır. İnanç turizmi de bunlardan birisidir (Ekici ve Sağır, 2012, s. 42).
Bu çalışma, ortaokul 8. sınıf öğrencilerinin inanç turizmi ve hoşgörü ile ilgili algılarını belirlemeye yöneliktir. Araştırma bulgularından elde edilen sonuçlara göre, öğrenciler inanç turizmini önemli değerlerden biri olan hoşgörü değeriyle ifade etmişlerdir. Bu da araştırma yapılan illerin, birden fazla dine ev sahipliği yapması, birçok dinin kutsal mekânlarına sahip olması, inanç turizmi olarak dikkat çekmesinde etkendir. Bunun yanında bu iller Mevlana, Yunus Emre gibi önemli hoşgörü şahsiyetleriyle de özdeşleşmiştir. Dolayısıyla, öğrencilerin inanç turizmi kavramını hoşgörü değeriyle ifade etmelerine neden olduğu söylenebilir. Öğrenciler, ülkemizin hoşgörülü bir toplum olduğu için inanç turizminin geliştiğini, hoşgörü sayesinde maddi ve manevi kazançlar sağladığımızı ifade etmiştir. Yine bu bulgu da hoşgörü değerine dayanmaktadır. Farklı inanç merkezleri yapıp hoşgörüyle yaklaşıldığında inanç turizminin geliştiğini ifade etmişlerdir. Bu araştırmada, öğrencilerin cinsiyetlerine, yaşadıkları illere göre, inanç turizmi kavramına ve hoşgörü değerine bakışlarında büyük bir farklılık olmadığı yorumu yapılabilir. İnanç turizmi ve hoşgörü değerinin birbirleriyle ilişkisi dikkate alınarak oluşturulan kategoriler incelendiğinde, inanç turizminin ve hoşgörünün ne olduğunun öğrenciler tarafından bilinmesi inanç turizmi ve hoşgörünün doğru anlaşılması bakımından önemli bir sonuç olarak değerlendirilebilir. Son olarak, ülkemiz sadece bizim değil, tüm dünyanın ihtiyacı olan hoşgörü, saygı, sevgi gibi temel değerler doğrultusunda, eski dönemlerden günümüze kadar gelen dini ve tarihi eserleri restore ederek, farklı inanç ve kültürleri bir araya getireceği ortam sağlayacak ve inanç turizmini canlandırmaya devam edecektir (Kaynak, 2010, s. 126). Araştırmacılara, inanç turizmi kavramını farklı değerlerle, sınıf düzeylerinde ve yöntemlerle çalışma yapmaları önerilebilir.
KAYNAKÇA
Abbate, C. S. ve Nuovo, S. (2013) Motivation and personality traits for choosing religious tourism. A research on the case of Medjugorje. Current Issues in Tourism, 16 (5), 501-506.
Aliağaoğlu, A. (2004). Sosyo-kültürel miras turizmi ve Türkiye’den örnekler. Ankara
Üniversitesi Türkiye Coğrafyası Araştırma ve Uygulama Merkezi Coğrafi Bilimler Dergisi, 2 (2), 50-64.
Almond, B. (2010). Education for tolerance: cultural difference and family values. Journal of
Moral Education, 39 (2), 131-143.
Alzyoud, M. S., Khaddam, A. F. & Al-Ali, A. S. (2016). The impact of teaching tolerance on students in jordanian schools. British Journal of Humanities and Social Sciences, 15, 33-52.
Anwar, S. (2016). Tolerance education through islamic religious education in Indonesia in 1st UPI International Conference on Sociology Education, 438-442. Atlantis Press.
Aslan, Ö. (2001). Hoşgörü ve tolerans kavramlarına etimolojik açıdan analitik bir yaklaşım.
Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 5 (2), 1-26.
Başer, F. ve Başçı, A. (2012). İnanç turizmi kapsamında aziz pavlus evinin önemi ve tanıtım faaliyetlerine ilişkin ziyaretçi görüşlerinin değerlendirilmesi. Mustafa Kemal
Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 9 (19), 423-443.
Bektaş-Öztaşkın, Ö. ve İçen, M. (2015). Ortaokul öğrencilerinin hoşgörü eğilimleri ile demokrasi algıları arasındaki ilişkinin incelenmesi. Giresun Üniversitesi Sosyal
Bilimler Enstitüsü Karadeniz Sosyal Bilimler Dergisi, Hüseyin Hüsnü Tekışık Özel Sayısı,1, 39-56.
Büyükkaragöz, S. ve Kesici, Ş. (1996). Öğretmenlerin hoşgörü ve demokratik tutumları.
Eğitim Yönetimi, 2 (3), 353-365.
Çalışkan, H. ve Sağlam, H. İ. (2012). Hoşgörü eğilim ölçeğinin geliştirilmesi ve ilköğretim öğrencilerinin hoşgörü eğilimlerinin çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. Kuram
ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 12 (2), 1431-1446.
Çetin, B. (2015). Sacred places in Antakya as a potential for faith and cultural tourism
(Turkey). Tourism, Environment and Sustainability (Ed.: C. Avcıkurt, M. Dınu, N.
Hacıoğlu, R. Efe, A. Soykan), s: 60-79, Sofya: St. Kliment Ohridski University Press. Çetin, T. (2010). Cumalıkızık köyünde kültürel miras ve turizm algısı. Milli Folklor Dergisi,
22 (87), 181-190.
Çetin, T., Karakuş, U. ve Aksoy, B. (2012). Yabancı uyruklu öğrencilerin turizm ve Türkiye’nin turizm değerlerine ilişkin algıları. Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler
Dergisi, 5 (3), 180-196.
Çetin, T. (2013). Sosyal bilgiler öğretmen adaylarının kültürel turizm ve hacı bektaş veli’ye ilişkin düşünceleri. Coğrafyacılar derneği yıllık kongresi (19-21 Haziran 2013, F.Ü., İstanbul), bildiriler kitabı, s: 764-773.
Doğaner, S. (2009). Din ve turizm: Türkiye’de inanc turizmi. Türkiye’de toplum bilimlerinin gelişimi –II (Anglo-Amerikan Etkisi/ Sosyoloji Yıllığı-18). Ertan Eğribel-Ufuk Özcan (Editörler). Sayfa: 338-350. İstanbul: Kitabevi yayınları.
Ekici, E. ve Sağır, A. (2012). Antalya’da inanç turizminin sosyolojik çözümlemesi: Demre-Myra örneği. Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 14 (22), 35-43.
Emekli, G. (2003). Kültür mirasının kültürel turizm yaklaşımıyla değerlendirilmesi. Coğrafi çevre koruma ve turizm sempozyumu 16-18 Nisan 2003, bildiriler kitabı, Ege üniversitesi edebiyat fakültesi yayınları, s. 43-49, İzmir.
Emekli, G. (2006). Coğrafya, kültür ve turizm: Kültürel turizm. Ege Coğrafya Dergisi, 15, 51-59.
Ersoy, A.F. (2016). Dördüncü sınıf öğrencilerinin hoşgörü algısı ve deneyimleri: Bir fenomenolojik araştırma. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 12 (1),
Eykay, İ., Dalgın, T. ve Çeken. (2015). İnanç turizmi potansiyeli açısından Antakya’nın değerlendirilmesi. Journal of Life Economics, 2 (2), 59-74.
Hacıoğlu, N. ve Tekin, Ö. (2014). Türkiye’de inanç turizmi çalışmalarına kısa bir bakış. İnanç turizmi seçme konular. (Ed. Y. Bilim ve Ö. Özer). Konya: Çizgi kitapevi yayınları, s. 47-61.
Harbalıoğlu, M. ve Özel, G. (2013). Kültür ve inanç turizmi kapsamında hoşgörü kenti Hatay ilinin değerlendirilmesi. International Conference on Religious Tourism And
Tolerance, 9-12 May 2013, Konya.
Harunoğulları, M. (2016). Kilis’in inanç turizmi potansiyeli ve kutsal mekânları. Turkish
Studies, 11 (21), 177-210.
İbret, Ü. B., Aydınözü, D. ve Uğurlu, M. (2015). Kastamonu şehrinde kültür ve inanç turizmi.
Marmara Coğrafya Dergisi, 32, 239-269.
İlhan, G, Şeker, M. ve Kapıcı, H. (2015). Sosyal bilgiler öğretmen adaylarının Ankara’nın tarihi ve kültürel turizm değerlerine yönelik ilgi ve farkındalıkları. Ahi Evran
Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi (KEFAD), 16 (1), 131-149.
Kaya, F., Cankül, D. ve Demirci, B. (2013). Türkiye’nin önemli inanç turizmi merkezlerinden biri: Akdamar kilisesi. KMÜ Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 15 (24), 13-24. Kaynak, İ. (2010). İnanç turizminin medeniyetler arası işbirliğine etkileri: Türkiye örneği.
Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Meslek Yüksek Okulu Dergisi, 13 (1-2), 119-126.
Kaynak, İ.H. ve Karabulut, T. (2016). İnanç turizmi bağlamında kentsel turizm ve kültürel turizm: Konya örneği. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 35,
185-191.
Turhan ÇETİN - Seda ÖNGER 82
Keçe, M. (2015). Sosyal bilgiler öğretmen adaylarının Ankara’nın tarihi ve kültürel turizm değerlerine yönelik ilgi ve farkındalıkları. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim
Fakültesi Dergisi, 16 (1), 131-149.
Kalın, Z.T. (2013). Ortaokul 5. sınıf öğrencilerinin hoşgörü eğilimlerinin çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. Ankara Üniversitesi, Erzurum.
Kızılırmak, İ. ve Kurtuldu H. (2005). Kültürel turizmin önemi ve tüketici tercihlerinin belirlenmesine yönelik bir çalışma. Ticaret ve Turizm Eğitim Fakültesi Dergisi, 1, 100-120.
Levina, L., Lukamonva, O., Romanovskaya, L., Shutova, T. (2015). Teaching tolerance in the english language classroom. Procedia - Social and Behavioral Sciences, 236, 277-282. Lintner, T. (2005). A world of difference: teaching tolerance through photographs in
elementary school. The Social Studies, January/February, 34-37.
MEB (2005a). İlköğretim sosyal bilgiler dersi öğretim programı ve kılavuzu (4-5. Sınıflar). Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı. Devlet Kitapları Müdürlüğü Basım Evi. Ankara. MEB (2005b). İlköğretim sosyal bilgiler dersi öğretim programı ve kılavuzu (6-7. Sınıflar).
Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı. Devlet Kitapları Müdürlüğü Basım Evi. Ankara. Okuyucu, A. ve Somuncu, M. (2014). Türkiye’de inanç turizmi: Bugünkü durum, sorunlar ve
gelecek. İnanç turizmi seçme konular (Ed. Y. Bilim ve Ö. Özer). Konya: Çizgi
Kitapevi Yayınları, s. 1-46.
Olcay, A. ve Albuz, N. (2016). İnanç turizmi ve Türkiye’nin tanıtımına katkısı. (Ed. Mehmet Özdemir), Uluslararası Tanıtımda Medya ve Türkiye, Bursa: Dora Yayıncılık.
Özgen, N. (2012). Siirt’in inanç turizmi mekânları: Ziyaret (Veysel Karani) ve Tillo (Aydınlar) örnekleri. Doğu Coğrafya Dergisi, 17 (27), 251-272.
Pfeifer, J. H., C. S. Brown, and J. Juvonen (2007). Teaching tolerance in schools: Lessons learned since brown v. board of education about the development and reduction of children’s prejudice. Social Policy Report: Giving Children and Youth Development
Knowledge Away, 21 (2), 3-13.
Sönmez M.E. (2012). Tillo (Siirt) ilçesi’nin kültür turizmi potansiyeli. Türk Coğrafya Dergisi, 59, 27-44.
Kıroğlu, K., Elma, C., Kesten, A. ve Egüz, Ş. (2012). Üniversitede demokratik bir değer olarak hoşgörü. Sosyal Bilgiler Eğitimi Araştırmaları Dergisi. Journal of Social Studies
Şahin, Ç. (2011). Perceptions of perspective teachers about tolerance education. Educational
Research and Reviews, 6 (1), 77-86.
Tahiroğlu, M. (2014). Hoşgörülü ve demokratik bir sınıf toplumu uygulaması. Uluslararası
Avrasya Sosyal Bilimler Dergisi, 5 (17), 87-110.
TÜRSAB (2014). Türsab inanç turizmi 2014 Raporu.
Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2013). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
Yılmaz, G., Erdinç, B. ve Küçükali, S. (2013). İnanç turizmi çerçevesinde Antalya destinasyonunun incelenmesi: Dinler (hoşgörü) bahçesi örneği. International Conference on Religious Tourism and Tolerance, 9-12 Mayıs 2013, Konya.
Turhan ÇETİN - Seda ÖNGER 84
Zaman, M. (2005). Türkiye’nin önemli inanç turizmi merkezlerinden biri: Sümela (Meryamana) manastırı. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 6 (2), 1-24.
Zehir Topkaya, E. ve Yavuz, A. (2011). Democratic values and teacher self-efficacy perceptions: A case of pre-service English language teachers in Turkey. Australian Journal
