Ýlköðretim Öðrencilerinin Din Öðretimi
Sürecinde Ýlgi Duyduklarý Konular
(Ankara Ýli Örneðinde 6, 7 ve 8. Sýnýf
Öðrencileri Üzerinde Karþýlaþtýrmalý
Bir Analiz)
NURULLAH ALTAÞ
DOÇ. DR., ANKARA Ü. ÝLAHÝYAT FAKÜLTESÝ e-posta: altas@divinity.ankara.edu.tr
abstract
Subjects Which are Primary Students Interested in the Process of Taking Religious Education. Who aTeaching programs can not disregard the students’ interests and needs. Therefore, while developing the programs of Religious Culture and Ethics, the studies done on the matters the students show interest in have been made use of. Given the fact that the program developing is a process, it is obvious that the teaching programs should continuously be revised in line with the new scientific findings. This research aims to identify in which the classes and what matters do the students show more interest in the process of teaching conducted on the basis of the of primary school teaching program of Religious Culture and Ethics course that took affect in 2007. To that end, the data obtained from the students have been analyzed in accordance with the classes, and the findings being interpreted. In the conclusion part of research, suggestions have been given place.
key words
Religious education, education, religion, education in Turkey
A. GÝRÝÞ
Öðretim programlarýnýn geliþtirilmesinde öðrenenlerin ilgi ve ihtiyaçlarýný belirlemek önemli bir aþama olarak kabul edilir. Öðrenen merkezli bir öðre-tim anlayýþýnda öðrenenin ilgi ve ihtiyaçlarý, öðreöðre-tim programýnýn amaçlarý-nýn belirlenmesinde, öðretimin içeriðini düzenlemeye ve öðretim sürecini yapýlandýrmada merkezde yer alan bir faktördür. Öðrenenin merkezde yer
almasý, ülkemiz program geliþtirme çalýþmalarýnda da son on yýllarda gide-rek daha fazla dikkat edilen bir ilke olarak gözümüze çarpmaktadýr. Nitekim 2000 ve 2005 yýllarýnda ilköðretim din kültürü ve ahlak bilgisi programla-rýnda gerçekleþtirilen geliþtirme çalýþmalaprogramla-rýnda bu vurgu her fýrsatta karþý-mýza çýkmaktadýr.
1982 yýlýnda yayýnlanan “Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Derslerinin Temel Ýlkeleri”, konularýn öðrencilerin genel kültür ve pedagojik geliþmeleri göz önünde bulundurulmak suretiyle, onlarýn kültür düzeylerini aþmadan iþlenmesini öngörmektedir. 2000-2001 Öðretim yýlýndan itibaren ilköðretim okullarýnda uygulanmaya baþlanan Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi öðretim programlarýnýn en önemli özelliði, geliþtirme sürecine rehberlik eden ilkelerdir. Bu temel ilkeler üç grup altýnda sýralanmýþtýr. Bunlardan birinci grupta yer alan ilkelerde demokratik, laik ve sosyal hukuk devleti olan Türkiye’de bireylerde bulunmasý gereken çaðdaþ eðitimsel özellikler yer almaktadýr. Bu özellikler þu þekilde sýralanmýþtýr: Eðitimsel süreçlerde aktif olarak yer alan, bu süreçlerde kazanýlan yeterlilikleri yaþamýna taþýyabilen, bilimsel verileri dikkate alan, “Öðrenmeyi öðrenme” yeterliliðini kazanan ve yaþam boyu öðrenmeyi alýþkanlýk haline getiren, araþtýran, soran, sorgulayan, demokrasiyi özümsemiþ, hoþgörülü bireyler yetiþtirilmesidir. Bu ilkeler, programlarda öðrenenin merkeze alýndýðýný gösteren ölçütlerdir.
2007 yýlýnda yayýnlanan ve 2007-2008 öðretim yýlýnda uygulamaya geçirilen Ýlköðretim Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Öðretim Programlarý öncekilerden farklý bir anlayýþla hazýrlanmýþtýr Bu programlarýn giriþ bölümünde öncelikle öðrencilerin din ve ahlak hakkýnda objektif bilgi sahibi olmalarý, öðrenme-öðretme sürecinde öðretim programý vasýtasýyla kazanmalarý hedeflenen bilgi, beceri, tutum, deðer, kavram ve öðrenci merkezli yaklaþýmlarla bir arada yaþama bilincine ulaþmalarýnýn hedeflendiði vurgulanmaktadýr. Bu programlarda yapýlandýrmacý yaklaþým, çoklu zekâ, öðrenci merkezli öðrenme gibi yaklaþýmlar dikkate alýnmýþtýr. Yapýlandýrmacý yaklaþýma göre öðrenme sürecinde ön bilgileri harekete geçirme, geliþim düzeyini dikkate alma, etkili iletiþim kurma, anlam kurma, uygulama ve deðerlendirme önemli kavramlardýr. Öðrenen merkezli eðitimi temel alan yapýlandýrmacý yaklaþým, öðrenme sürecinde öðrenci katýlýmýna ve öðretmen rehberliðine aðýrlýk vermektedir. Programlardaki bu ifadeler, öðretim programýnýn tüm süreçlerinde öðrenenin ilgilerinin ve ihtiyaçlarýnýn merke-ze alýndýðýný ortaya koymaktadýr.
Biz bu araþtýrmada, öðretim programlarýnda kullanýlan içeriðin öðrenci-lerden toplanan veriler yardýmý ile ilgi ve ihtiyaçlarý hangi ölçüde karþýladý-ðýný ve öðrenen beklentilerinin neler olduðunu ortaya koymaya çalýþtýk.
Prog-ram geliþtirmenin bir süreç olduðundan hareketle öðrencilerden elde edilen veriler yardýmý ile hangi düzeltmelerin yapýlmasý gerektiði noktasýnda ise öneriler geliþtirdik. Bu çerçevede araþtýrmamýz, öðrencilerin programlarda kullanýlan içeriðe yönelik deðerlendirme ve beklentilerini ortaya koyan bul-gularýn yorumlanmasý ve bu yorumlara dayalý olarak geliþtirilen öneriler-den oluþmaktadýr.
B. YÖNTEM
Ýlköðretim öðrencilerinin uygulanmakta olan din kültürü ve ahlak bilgisi öð-retim programlarýna yönelik düþüncelerine dayalý bulgulardan hareket ede-rek onlarýn din öðretimi konusundaki ilgi ve ihtiyaçlarýný belirleme üzerine kurulu araþtýrmamýz iki aþamada gerçekleþtirilmiþtir. Birinci aþamada nitel yöntem tercih edilmiþtir. Bu alanda yapýlan araþtýrmalarda genellikle yapýldýrýlmýþ formlar aracýlýðý ile bilgi toplanmakta, problemler belirlenmekte an-cak bulgular, kullanýlan ölçme araçlarýnýn birbirlerini tekrarlamasý nedeniyle hep benzer problem boyutuna odaklanmaktadýr. Bu nedenle araþtýrmamýzda yarý yapýlandýrýlmýþ bir ölçme aracý kullanýlmýþtýr. Bu araçta ilköðretim öðren-cilerinden, almýþ olduklarý Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi dersleri kapsamýnda ilgilendikleri konular, ilgisiz olduklarý konular, programlara alýnmasýný istedik-leri konular ve dinle ilgili sýklýkla sormuþ olduklarý sorularý, önemli gördükle-rinden baþlayarak beþ madde halinde yazmalarý istenmiþtir.
Ýkinci aþamada ise açýk uçlu olarak alýnan bu bulgular SPSS veri analiz programýna girilmiþ, önem sýrasýna göre 1. sýrada yer alan madde 5, son sýrada yazýlan madde ise 1 puanla puanlandýrýlmýþtýr. Böylece her bir madde için, araþtýrmaya katýlan tüm deneklerden toplam ve ortalama puanlarý alma imkâný elde edilmiþtir. Daha sonra elde edilen veriler ilgili olduklarý konulara göre gruplandýrýlmýþ ve bu gruplara göre yeni deðiþkenler elde edilmiþtir. Araþtýrmamýz elde edilen bu bulgulardan “Öðrencilerin ilgilendikleri konular” üzerine odaklanmaktadýr. Bu baþlýk altýnda gruplandýrýlan konulara ait ortalama puanlarýn öðrencinin okuduðu sýnýfa göre istatistiksel açýdan anlamlý bir farklýlaþma gösterip göstermediði tek faktörlü varyans analizine (ANOVA) tabi tutulmuþ ve anlamlý farklýlaþma gösteren konu gruplarý, ilgili öðrenme alaný temel baþlýðý altýnda çözümlenerek yorumlar geliþtirilmiþtir. Araþtýrma, Ankara örneði üzerinde atama yöntemiyle belirlenen 7 ilköðretim okulunda 481 öðrenciden elde edilen bulgular yardýmý ile gerçekleþtirilmiþtir. Ýlköðretim aþamasýnda din kültürü ve ahlak bilgisi öðretimi 4. sýnýftan 8. sýnýfa kadar haftada iki saat olarak uygulanmaktadýr. Bununla birlikte 4. ve 5. sýnýf öðrencileri üzerinde yapýlan uygulamada öðrencilerin kitaplara baðlý bilgi vermeye eðilimli olduklarý gözlendiðinden
araþtýrmanýn güvenilirliðini yükseltmek amacýyla bu sýnýflar kapsam dýþýn-da býrakýlmýþtýr. Araþtýrma bulgularý 6, 7 ve 8. sýnýf öðrencilerinden elde edilen bulgularla sýnýrlýdýr.
Örneklem atama yoluyla belirlenmiþtir. Atamada, Ankara Üniversitesi Ýla-hiyat Fakültesi Ýlköðretim Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Öðretmenliði Bölü-mü öðrencilerinin aldýðý Okul Deneyimi dersi etkinlikleri için belirlenen okullar dikkate alýnmýþtýr. Atanan bu okullar Ankara’nýn sosyo-ekonomik açýdan farklý semtlerini temsil ettikleri varsayýlmaktadýr.
C. DÝN KÜLTÜRÜ VE AHLAK BÝLGÝSÝ ÖÐRETÝMÝNDE ÖÐRENCÝLERÝN ÝLGÝLENDÝÐÝ KONULAR
Öðrencilerin Ýlköðretim Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi öðretim programlarýnda en fazla ilgi duyduklarý, beðendikleri ve sevdikleri konularýn sýralamasýndan elde edilen ortalama puanlara göre dizini tablo 1’de verilmektedir. Tablo incelendiði zaman Hz. Peygamber’in hayatý ve öðretileri ile ilgili konularýn ilk sýrada yer aldýðý görülmektedir. Bunu sýrasý ile Ýslam, Ýslam’ýn þartlarý ve ibadetler ve ahlak, Ýslam ahlaký, ahlaki görevlerimizle ilgili konular izlemektedir. Öðrencilerin ilgilendiklerini söyledikleri konularda en az ortalama ile alt sýralarda ise dinin toplumsal boyutu, din-devlet iliþkileri, laiklik ve dinen yasaklanan ve izin verilen hususlara vurgu yapan konular yer almaktadýr.
Tablo 1: Öðrencilerin Programlarda Ýlgi Duyduklarý Konular
Ortalama Hz. Muhammed’in Hayatý ve Öðretileri 2,3181 Ýslam/Ýslam’ýn Þartlarý/Ýbadet Konularý 1,4513 Ahlak/Ýslam Ahlaký/Ahlaki Görevlerimiz 0,9324 Diðer Dinlerin Kitaplarý 0,9105 Melekler ve Meleklere Ýman 0,7972 Cin/Ruh/Peri/Þeytan 0,7833 Ahiret/Ölümden Sonraki Hayat 0,7177
Namaz 0,6978
Diðer Peygamberlerin Hayatlarý ve Öðretileri 0,5328 Din Kurumu/ Ýhtiyaçlarý ve Özellikleri 0,493 Kuran-ý Kerim/Öðretileri/Öðretimi 0,493 Allah Düþüncesi/Allah’a Ýman 0,4623
Sihir ve Büyü 0,2684
Ýslam’da Ýman ve Ýman Edilecek Konular 0,2167 Mucize/Olaðanüstü Olaylar/Keramet/Yaþanmýþ Dini Hikayeler 0,2127 Aile/Anne/Baba Haklarý 0,1909
Kaza-Kader Ýnancý 0,1829
Evren/Dünya ve Yaratýlýþlarý 0,1412 Ýslam Tarihi/Coðrafyasý/Kültür ve Uygarlýðý 0,1193
Diðer Dinler ve Özellikleri Hakkýnda Bilgi 0,0855 Kýyamet ve Alametleri 0,0278 Dinin Toplumsal Boyutu/Devletle Ýliþkileri/Laiklik 0,0258 Ýslam’da Helal ve Haramlar 0,0179
1. Ýnanç Öðrenme Alanýnda Bulunan Konularýn Sýnýflara Göre Farklýlaþmasý
Öðrencilerin ilgilendikleri “Ýman Öðrenme Alaný”nda yer alan konularýn sýnýflara göre daðýlýmýnýn istatistiksel açýdan farklýlaþmasýný belirlemek amacýyla tek faktörlü varyans analizi (Anova) yapýlmýþtýr. Analiz sonuçlarýna göre konulara ait ortalama puanlardan sýnýflara göre anlamlý bir þekilde farklýlaþanlarý tablo 2’de sunulmuþtur.
Allah düþüncesi ve Allah’a imanla ilgili öðrencilerin ilgilendikleri konulara ait ortalama puan genelde diðer konulara göre düþük bir ortalamaya sahiptir (0,46). Sýnýflara ait ortalamaya baktýðýmýzda 6. sýnýfta en düþük oran iken bu, 7. sýnýfta yükselmekte ve 8. sýnýfta tekrar düþmekle birlikte yine de 6. sýnýfýn oldukça üstünde bir deðer olarak karþýmýza çýkmaktadýr. Allah düþüncesi ve Allah’a iman konularý inanç öðrenme alanýnda bulunan 4. sýnýftaki “Din ve Ahlak Hakkýnda Neler Biliyoruz” ve 5. sýnýftaki “Allah Ýnancý” üniteleri içinde yer almaktadýr. Öðrenci bu konularý doðrudan 6, 7 ve 8. sýnýfta bir daha gör-memektedir. Bu konular 1982 programýnda 4, 5, 6 ve 7. sýnýflarda konunun farklý boyutlarýný içerecek þekilde tekrarlayarak yer almaktaydý. Ancak 2000 programlarýnda bu konu sadece 5. sýnýftaki ünite ile sýnýrlý tutulmuþ, 2007 prog-ramlarý da ayný yolu izlemiþtir. Konunun sadece bir sýnýfta iþleniyor olmasý, so-yut ve kuramsal bilgileri içermesi, diðer derslerle iliþkilendirmeye uygun bir konu olmamasý öðrencilerin ilgi alanýnda alt sýralarda yer almasýný beraberinde getirmiþtir. Bu konulara ilgi düzeyi, 6. sýnýflarda düþük görünmektedir. Ýlköðre-tim programýný 4-8. sýnýflar arasýnda bir bütün olarak düþündüðümüzde Allah düþüncesi ve Allah inancý ile ilgili konularýn 4. sýnýftan itibaren somut yansýma-larý ile (kültüre ve dile) gittikçe soyutlaþarak yer almasý gerekmektedir.
Tablo 2: Ýnanç Öðrenme Alanýnda Yer Alan Konularýn Sýnýflara Göre
Daðýlýmý
N Ort. ss Allah Düþüncesi/
Allah’a Ýman Ýlköðretim 6.sýnýf 199 0,191 0,90661 Ýlköðretim 7. sýnýf 191 0,644 1,58245 Ýlköðretim 8. sýnýf 92 0,3913 1,23996 Toplam 481 0,4623 1,3371
Ahiret/Ölümden
Sonraki Hayat Ýlköðretim 6.sýnýf 199 0,1508 0,72292 Ýlköðretim 7. sýnýf 191 1,5236 1,91345 Ýlköðretim 8. sýnýf 91 0,4396 1,24908 Toplam 481 0,7177 1,51086 Evren/Dünya ve Yaratýlýþlarý Ýlköðretim 6.sýnýf 199 0,0251 0,35444 Ýlköðretim 7. sýnýf 191 0,2461 0,93874 Ýlköðretim 8. sýnýf 91 0,1319 0,73347 Toplam 481 0,1412 0,72102 Ýmanla Ýlgili Diðer
Konular Ýlköðretim 6.sýnýf 199 0 0 Ýlköðretim 7. sýnýf 191 0,0471 0,46212 Ýlköðretim 8. sýnýf 91 1,0989 1,81387 Toplam 481 0,2167 0,91836 Kaza-Kader Ýnancý Ýlköðretim 6.sýnýf 199 0 0 Ýlköðretim 7. sýnýf 191 0,0733 0,52802 Ýlköðretim 8. sýnýf 91 0,8571 1,62324 Toplam 481 0,1829 0,8244 Melekler ve
Meleklere Ýman Ýlköðretim 6.sýnýf 199 0,206 0,90048 Ýlköðretim 7. sýnýf 191 1,7539 1,96205 Ýlköðretim 8. sýnýf 91 0,2527 0,92608 Toplam 481 0,7972 1,58008 Diðer Görünmeyen Varlýklar Ýlköðretim 6.sýnýf 199 0,1407 0,70374 Ýlköðretim 7. sýnýf 191 1,8848 2,01242 Ýlköðretim 8. sýnýf 91 0,0659 0,44227 Toplam 481 0,7833 1,5839 Ýlköðretim 7. sýnýf 191 0,3613 1,16545 Ýlköðretim 8. sýnýf 91 0 0 Kýyamet ve Alametleri Ýlköðretim 6.sýnýf 199 0 0 Ýlköðretim 7. sýnýf 191 0,0209 0,22845 Ýlköðretim 8. sýnýf 91 0,1099 0,73712 Toplam 481 0,0278 0,34459
“Melek ve Ahiret Ýnancý” isimli ünite, öðretim programlarýnda 7. sýnýf 1. ünite olarak yer almaktadýr. Öðrencilerin ilgilendiklerini söyledikleri konu-larýn bir kýsmý Ahiret ve ölümden sonraki hayatla ilgili bulunmuþ ve bu baþ-lýk altýnda toplanmýþtýr. Kýyamet, ölümden sonraki yaþam, cennet,
cehen-nem, hesap, sýrat köprüsü vb. konular bu baþlýk altýna alýnmýþtýr. Ýlgi düzeyi açýsýndan tüm öðrenciler içinde yapýlan deðerlendirmede üst grup içinde yer alan bir konu olarak karþýmýza çýkmaktadýr. Sýnýflara göre farklýlaþma anlamlýdýr. Altýncý sýnýflarda oldukça düþük bir ortalama gözlenirken 7. sý-nýflarda yükselmekte ve 8. sýsý-nýflarda tekrar düþmektedir. Bununla birlikte 8. sýnýflarda ilgi düzeyi 6. sýnýflara göre yüksektir.
Evrenin yoktan var edilmesi, ilk yaratýlýþ, öðretim programlarýnda 5. sýnýf birinci ünite “Allah Ýnancý” ve 8. sýnýf birinci ünite “Kaza ve Kader”’de konu edilmektedir ve ünite açýlýmlarý öðrencinin ilk yaratýlýþla ilgili sorunlarýný tartýþmaya yeterli deðildir. Halbuki öðrencilerin ilgi duyduklarý konularýn bir kýsmý evrenin ilk oluþumu ve ilk yaratýlýþla ilgilidir. “Nereden Geliyoruz” sorusu insanoðlunun temel varlýk sorularýndan birisidir ve öðretim sürecinin herhangi bir aþamasýnda bu sorunun ortaya çýkmasý kaçýnýlmazdýr. Din Kültürü ve Ahlak ilgisi dersleri de bu sorunun ortaya çýkmasýnda tetikleyici bir faktördür. Sýnýflara göre ilgi düzeyleri incelendiði zaman 6. sýnýfta oldukça düþük olan ilgi düzeyi 7. sýnýfta yükselmekte ve 8. sýnýfta tekrar düþmektedir. Sekizinci sýnýftaki ilgi düzeyi 6. sýnýfa göre düþüktür. Bu konu ile ilgili öðretimin 5. sýnýfta yapýldýðý göz önüne alýndýðýnda ilginin 7. sýnýfta diðer sýnýflara göre yüksek çýkmasý üzerinde düþünülmesi gereken bir konudur.
Ýnsanlarýn baþlarýna gelen olaylarý hangi oranda kontrol edebilecekleri, peygamberliðin günümüz insaný için model oluþturup oluþturamayacaðý, meleklerin gücünün gözlenmesi ve dinin bu devirde mutluluk saðlayýp saðlayamayacaðý gibi tartýþma içeren üst düzey konular “imanla ilgili diðer konular” baþlýðý altýnda deðerlendirilmiþtir. Ýnanç baðlamýnda bu tür konular sýnýf ortamýnda öðretim programýnda yer alamasa dahi tartýþma konusu yapýlmaktadýr. Nitekim öðrencilerden alýnan bilgiler, bu konularýn ilgi odaðý olduðunu göstermektedir. Sýnýflara göre farklýlaþmaya bakýldýðý zaman bu konularýn 6. sýnýflarda hiç bulunmadýðý halde çok düþük bir ortalama ile 7. sýnýflarda ortaya çýktýðýný ve 8. sýnýflarda en üst düzeyde bulunduðunu göstermektedir.
“Kaza ve Kader” inancý programda 8. sýnýf 1. ünite olarak yer almaktadýr ve öðrencilerin ilgi duyduklarý konularýn “Kaza ve Kader” konusu ile ilgili olanlarýn ortalama puanlarý 6 ve 7. sýnýfta yükselerek 8. sýnýfta en üst düzeye ulaþmaktadýr. Bu bulgular bize programdaki yerleþtirme ile öðrenci ilgileri-nin paralel olduðunu göstermektedir.
“Melekler ve Meleklere Ýman” baþlýðý altýnda toplanan konularýn 6 ve 8. sýnýfta bir birine yakýn ortalamalar ile 7. sýnýftaki ortalamanýn altýnda oldu-ðu görülmektedir. Melek inancý, 7. sýnýf 1. ünitede iþlenmektedir ve elde ettiðimiz bulgular, bu yerleþimin doðru olduðunu göstermektedir.
Öðrencilerden alýnan bilgiler ilgi duyulan konularýn bir kýsmýnýn cin, ruh, peri ve þeytan gibi görünmeyen diðer varlýklarla ilgili olduðunu göstermekte-dir. Bu konulara duyulan ilgi, ilköðretim 6. sýnýf ve 8. sýnýfta birbirine yakýn ortalama ile 7. sýnýfýn oldukça gerisindedir. Görünmeyen varlýklar konusu, uygulanan öðretim programýnda 7. sýnýf 1. ünitede yer almaktadýr ve elde ettiðimiz bulgular çerçevesinde düþünüldüðünde uygun görünmektedir.
Kýymet alametleri ile ilgili sorular ayrý bir grup altýnda toplanmýþtýr. As-lýnda bu konu ahiretle de ilgili olsa sahip olduðu ortalama itibarý ile ayrý bir grup olarak deðerlendirilmiþtir. Ýlginç bir þekilde ahiretle ilgili konulardaki ilgi 7. sýnýfta en yüksek iken kýyametle ilgili ortalamalar 8. sýnýf öðrencile-rinde en yüksek düzeyde görünmektedir. Bu durum, öðrencilerin inançla iliþkili diðer üst düzey sorunlarý ile ilgili konularýn 8. sýnýfta üst düzeye çýk-masý ile iliþkilidir. Bir anlamda varlýðýn “ne olacaðýz?” sorusunun cevabýný aramalarý ile iliþkilidir.
2. Ýbadet Öðrenme Alanýnda Bulunan Konularýn Sýnýflara Göre Farklýlaþmasý
Tablo 3: Ýbadet Öðrenme Alanýnda Yer Alan Konularýn
Sýnýflara Göre Daðýlýmý
N OrT. ss Ýslam/Ýslam’ýn Þartlarý/
Ýbadet Konularý Ýlköðretim 6.sýnýf 199 1,5025 1,87723 Ýlköðretim 7. sýnýf 191 1,5864 1,96056 Ýlköðretim 8. sýnýf 91 1,1319 1,85118 Toplam 481 1,4513 1,90018 Toplam 481 0,1829 0,8244 Ýslam’da Helal ve Haramlar Ýlköðretim 6.sýnýf 199 0,0151 0,21266 Ýlköðretim 7. sýnýf 191 0,0157 0,21707 Ýlköðretim 8. sýnýf 91 0 0 Toplam 481 0,0179 0,23122 Ýlköðretim 8. sýnýf 91 0,1099 0,73712 Toplam 481 0,0278 0,34459 Namaz Ýlköðretim 6.sýnýf 199 1,3719 1,93647 Ýlköðretim 7. sýnýf 191 0,1047 0,64034 Ýlköðretim 8. sýnýf 91 0,6374 1,50197 Toplam 481 0,6978 1,54099
Öðrencilerin ibadet öðrenme alanýnda yer alan beklentilerini gruplan-dýrdýðýmýz ilgi baþlýklarýndan üç tanesi sýnýflara göre anlamlý bir þekilde
fark-lýlaþmaktadýr. Bunlardan birincisi Ýslam kavramýnýn tanýmý, Ýslam’ýn temel þartlarý ve çeþitli ibadet konularýna iliþkin olanlardýr. Bu konular öðrencile-rin daha çok çevresinde doðrudan gözlemlediði sorunlu konulardýr. Temiz-likle ilgili olanlar genelTemiz-likle ergenTemiz-likle iliþkilidir. Bunun dýþýnda oruç baþta olmak üzere yeme-içme, giyinme gibi davranýþla ilgili konular da bu baþlýk altýnda yer almaktadýr. Bu grupta yer alan konular, öðretim programýnda çeþitli üniteler altýnda iþlenmektedir. Öðrencilerin bu baþlýk altýndaki konulara ait ortalama puanlarý 6 ve 7. sýnýfta bir birine yakýn bir düzeyde yüksek iken 8. sýnýfta düþmektedir. Bu bulgu bize öðrencilerin ibadetle ilgili konularda 6 ve 7. sýnýfta daha çok biliþsel öðrenmelere ilgi duyduklarýný ve literal bir öðrenmeye eðilimli olduklarýný göstermektedir.
Ýslam’da helaller ve haramlar baþlýðý altýnda öðrencilerin ilgi duyduklarýný belirttiði konular birinci grupta yer alanlarla yoðun bir iliþki içindedir. Öðrenciler, bu konu altýnda yazdýklarý konularla gündelik yaþamlarýndaki davranýþlarýnýn hangilerinin Ýslam’a uygun olduðunu, hangilerinin ise uymadýðýný öðrenme arzusundadýr. Bir anlamda öðretim alanýnýn gündelik yaþamýn problemlerine çözüm üretme amacý belirgin bir þekilde ortaya çýkmaktadýr. Bu grup altýnda yer alan konulara ait ortalama puanlar da birinci grupta yer alanlar da olduðu gibi 6. ve 7. sýnýfta birbirine yakýn ve 8. sýnýf ortalamalarýndan yüksektir.
Öðrencilerin ilgilendiði konularýn bir kýsmý “Namaz” baþlýðý altýnda top-lanmýþtýr. Namazla ilgili olan konulara ait ortalama puanlar ise 6. sýnýf öð-rencilerinde 7 ve 8. sýnýf öðrencilerine göre yüksektir. 8. sýnýf öðöð-rencilerinde ise 7. sýnýf öðrencilerinden daha yüksektir. Öðretim programýnda namaz ünitesi 6. sýnýf 2. ünitede yer almaktadýr. Altýncý sýnýflarda yüksek olmasýnda bu faktör önemlidir. Ancak 7. sýnýfta ortalamanýn düþerken zekat, hac ve kurban ibadetlerinin iþlendiði 8. sýnýfta bu ortalamanýn yükselmesi anlamlý-dýr. Bu bulgulardan yola çýktýðýmýzda namaz ibadetinin 6 ve 7. sýnýflarda Ýslam’ýn temel ilkeleri çerçevesinde diðer ibadet konularýyla birlikte literal bir þekilde iþlenmesinin, duyuþsal amaçlarla birlikte 8. sýnýfta yeniden ba-ðýmsýz bir ünite olarak yer almasýnýn daha yararlý olacaðý kanaatindeyim.
3. Hz. Muhammed Öðrenme Alanýnda Bulunan Konularýn Sýnýflara Göre Farklýlaþmasý
Hz. Muhammed öðrenme alaný içinde yer alan konulara ait ortalama puan-larýn sýnýflara göre farklýlaþmasýný gösteren tablo 3 incelendiði zaman öð-rencilerin ilgi duyduðu konular içinde Hz. Muhammed’in hayatý, öðretileri ve mucizeleri ile O’nun döneminde ve takip eden dönemlerde yaþanmýþ öðüt verici olaylar ve olaðanüstü olaylarýn oldukça yüksek deðerlere sahip
oldu-ðu görülecektir. Öðrencilerin bu öðrenme alanýnda ilgi duyduklarý konu grup-larýndan ikisi sýnýflara göre anlamlý farklýlaþma göstermektedir.
Bunlardan birincisi, Hz. Muhammed’in hayatý ve öðretileri baþlýðý altýnda yer alan konulara aittir. Doðumu, evlilikleri, aile yaþantýsý, savaþlarý, insanlara neler öðrettiði gibi konulara öðrenciler daha fazla ilgi duymaktadýr. Öðretim programýnda Hz. Muhammed’in vahiy gelene kadar olan dönemdeki hayatý 4. ve 5. sýnýf konusudur. 6. sýnýfta ise vefat edene kadar olan yaþantýsý konu edilmektedir. Öðrencilerin ilgi duyduklarý konular tasnif edildiðinde böyle bir kronolojik tasnif karþýmýza çýkmamaktadýr. Hz. Muhammed’in hayatý ve öðretileri ile ilgili konulara ait ortalama puanlar, 6. sýnýfta oldukça yüksek deðerlere sahiptir ve hem 6 hem de 7. sýnýflardan yüksektir. Bu ortalamalar 7. sýnýfta düþmekte ve 8. sýnýfta tekrar yükselmektedir.
Hz. Muhammed öðrenme alaný ile ilgili olan ikinci konu grubu ise muci-zeler, yaþanmýþ dini hikâyeler ve olaðanüstü olaylarla ilgili olanlardan oluþ-maktadýr. Bunlar daha çok özellikle Hz. Muhammed’in yaþantýlarýndaki ör-nek davranýþ çýkarýcý nitelikteki olaylar, olaðanüstü olaylar, mucizeleri ve ardýndan Hz. Muhammed’den sonraki dönemlerde gerçekleþen olaylarý merkeze almaktadýr. Tablo 3’ten bu konu grubuna ait ortalama puanlar iz-lendiðinde 6. sýnýflara ait ortalamanýn, birbirine yakýn deðerlere sahip olan 7 ve 8. sýnýflardan yüksek olarak karþýmýza çýktýðý gözlenmektedir.
Ýki konu grubuna ait deðerler birlikte deðerlendirildiðinde Hz. Muham-med’in hayatýnýn kronolojik bir sunumundan ziyade olaylar ve olgular içinde nasýl yer aldýðýnýn görülmek istendiði sonucunu çýkartmaktayým. Çünkü öð-renciler, çevrelerinde kendilerine sunulandan farklý bir peygamber algýsý göz-lemlemektedir. Hatta bizatihi dinin kendisi yaþanan bir olgu olarak deðil, in-sanüstü bir olgu olarak algýlanmaktadýr. Öðretim sürecinin bu olguyu destek-leyen bir unsur olmasý elbette düþünülemez. Ancak, Hz. Muhammed’in haya-tý anlahaya-týlýrken, yaþamýnýn çeþitli kesitlerine girilerek olaylar içinde yaþayan ve dinin temel ilkeleri çerçevesinde tepki veren bir insan olarak anlatýlmalýdýr. Hz. Muhammed, olaylarýn içinde olmalýdýr diye düþünüyorum. Tarihsel süreç içine girildiðinde hem öðreneni konudan uzaklaþtýrmakta hem de yaþamýn içindeki yanlýþ algýlar düzeltilememektedir. Öðretimin, mucize, keramet ve diðer doðaüstü olaylarý hiç yokmuþ gibi davranmasý düþünülemez. Öðretim sürecinde bu konularýn da içeriðe dahil edilmesi, ancak doðru davranýþ ka-zandýrmasý amaçlanmalýdýr. Öðrencilerin çevrelerindeki yanlýþ anlama ve al-gýlarý öðretim süreci içine taþýmasý teþvik edilmelidir. Öðrencilerden alýnan bilgilerde bu konularýn ilgi çektiðinin görülmesi ayný zamanda öðretmenlerin kullandýðý içerik ve yöntemlerle de ilgilidir. Öðretmenlere de bu konularda hizmet içi eðitim vasýtasýyla doðru anlayýþ kazandýrýlmalýdýr.
Tablo 4: Hz. Muhammed Öðrenme Alanýnda Yer Alan Konularýn Sýnýflara Göre Daðýlýmý N Ort. ss Hz. Muhammed’in Hayatý ve Öðretileri 6.sýnýf 199 3,0754 2,10803 7. sýnýf 191 1,2199 1,94499 8. sýnýf 91 2,6593 2,21219 Toplam 481 2,3181 2,22406 Toplam 481 0,0258 0,25508 Mucize/Olaðanüstü Olaylar/ Keramet/
Yaþanmýþ Dini Hikayeler 6.sýnýf 199 0,3467 1,18721 7. sýnýf 191 0,1257 0,61123 8. sýnýf 91 0,1538 0,84226 Toplam 481 0,2127 0,91495
4. Kur’an ve Yorumu Öðrenme Alanýnda Bulunan Konularýn Sýnýflara Göre Farklýlaþmasý
Öðrencilerin ilgilendikleri konulardan “Kur’an ve Yorumu” öðrenme alanýn-da bulunanlaralanýn-dan ortalamasý sýnýflara göre anlamlý bir þekilde farklýlaþan sadece “Kur’an-ý Kerim-öðretileri ve öðretimi”dir. Bu baþlýk altýnda verilen konulara ait ortalama puanlarýn sýnýflara göre daðýlýmý tablo 5’te verilmek-tedir. Bu tablo incelendiði zaman 7. sýnýflardaki ortalamanýn birbirine yakýn deðerlere sahip 6 ve 8. sýnýf ortalamasýndan yüksek olduðu görülmektedir. Öðretim programýnda 7. sýnýfta bu alanda “Kur’an’da Akýl ve Bilgi” isimli ünite yer almaktadýr. Öðrencilerin ilgilendikleri konularýn çözümünde Kur-’an’ýn Arapça okunmasýnýn öðrenilmesi, anlamýnýn ve KurKur-’an’ýn insanlara sunduðu yaþam tarzý ile beklentiler gözlenmektedir. Yedinci sýnýftaki ünite içeriði ile öðrenci ilgileri örtüþmemektedir. Kur’an’ýn Arapça okutulmasý il-köðretim sürecinde elbette mümkün bir talep olmayabilir. Ancak anlamýnýn okutulmasý belli temel kavramlarý merkeze alarak yýllara daðýtýlmasý gere-kir. Özellikle 5. sýnýfta bulunan kýssalarýn her bir yýlda ikiþer veya üçer olarak çoðaltýlmak suretiyle verilmesi mümkün olabilir.
Tablo 5: Kur’an ve Yorumu Öðrenme Alanýnda Yer Alan Konularýn Sýnýflara
Göre Daðýlýmý N Ort. ss Kuran-ý Kerim/Öðretileri/ Öðretimi 6.sýnýf 199 0,3216 1,02843 7. sýnýf 191 0,8115 1,60462 8. sýnýf 91 0,2637 1,02019 Toplam 481 0,493 1,29027
5 Ahlak Öðrenme Alanýnda Bulunan Konularýn Sýnýflara Göre Farklýlaþmasý
Tablo 6: Ahlak Öðrenme Alanýnda Yer Alan Konularýn Sýnýflara Göre Daðýlýmý
N Ort. ss Ahlak/Ýslam Ahlaký/ Ahlaki Görevlerimiz 6.sýnýf 199 1,6734 1,75489 7. sýnýf 191 0,2461 0,93874 8. sýnýf 91 0,6813 1,45967 Toplam 481 0,9324 1,57147 Aile/Anne/Baba Haklarý 6.sýnýf 199 0,1357 0,6939 7. sýnýf 191 0,3613 1,16545 8. sýnýf 91 0 0 Toplam 481 0,1909 0,85115
Öðrencilerin ilgi duyduklarý konulardan ahlak öðrenme alanýnda yer alan-lardan sýnýflara göre anlamlý farklýlaþma gösteren iki grup karþýmýza çýktý. Bunlardan birincisi genel anlamda kavramý, Ýslam’ýn ahlak anlayýþý ve ahla-ki görevlerimiz baþlýklarý altýnda toplanmaktadýr. Bu konulara ait ortalama puanlar 6. sýnýfta en yüksek düzeyde iken, 7. sýnýfta oldukça düþmekte ve 8. Sýnýfta tekrar bir miktar yükselmektedir. Ýkinci konu grubu aile içi iliþkiler, anne ve baba haklarý baþlýðýný taþýmakladýr. Bu konu grubuna ait ortalama-lar 7. sýnýfta 5. ve 8. sýnýftan daha yüksektir. 8. sýnýfta bu grup altýnda ilgi duyulan hiçbir konu bulunmamaktadýr.
Öðretim programýnda ahlak öðrenme alanýnda 6. sýnýfta Ýslam’ýn Saký-nýlmasýný Ýstediði Davranýþlar, 7. sýnýfta Ýslam Dinine Göre Kötü Alýþkanlýklar ve 8. sýnýfta Din ve Güzel Ahlak baþlýklarýný taþýmaktadýr. Öðrencilerden elde edilen bulgular çerçevesinde ahlaki konularýn öðüt/nasihat tarzý bir yapý-lanmaya sýcak bakmadýklarý anlaþýlmaktadýr. Özellikle 8. sýnýftan sonra ah-lakla ilgili konulara ilginin tamamen ortadan kalktýðý gözlenmektedir. Bu sebeple ahlak öðrenme alanýnýn 6. sýnýftan sonra öðretim programlarýnda bulunmamasý, bunun yerine Kur’an ve Hz. Muhammed öðrenme alanlarýn-daki ünitelerle bu boþluðun doldurulmasý gerektiði düþüncesindeyim. Altýn-cý sýnýfa kadar olan konularda ise yasakçý bir anlama biçiminden ziyade olum-lu davranýþlarý teþvik edici bir yöntemin izlenmesi taraftarýyým. Çünkü öð-rencilerde teþvik edilen olumlu davranýþlarla ilgili öðrenmelere açýk olduk-larý halde yasaklanan davranýþolduk-larýn ard arda sýralandýðý konulara ilgi duy-madýklarý gözlenmektedir.
6. Din ve Kültür Alanýnda Bulunan Konularýn Sýnýflara Göre Farklýlaþmasý
Öðrencilerin din ve kültür alanýnda yer alan ilgi duyduklarý konu gruplarýna ait ortalama puanlarýn sýnýflara göre farklýlaþmasý tablo 7’de verilmektedir. Tablo incelendiði zaman bu öðrenme alanýnda yer alabileceði düþünülen yedi konu gurubunun sýnýflara göre anlamlý bir þekilde farklýlaþtýðý gözlen-mektedir.
Bunlardan ilki diðer dinler ve özellikleri hakkýnda bilgi vermeyi amaçla-yan konulardýr. Ýslam dini dýþýnda kalan özellikle Hýristiamaçla-yanlýk, Yahudilik ve Uzakdoðu dinlerinin inançlarý, ibadet ve ritüelleri gibi gözlenebilir nitelik-teki konular ilgi duyulan boyutlar olarak karþýmýza çýkmaktadýr. Bu konula-ra ait ortalama puanlar, 6. sýnýfta sýfýr iken, 7. sýnýfta yükselmekte ve 8. sýnýf-ta düþmektedir.
Benzer bir durum Hz. Muhammed dýþýndaki peygamberin hayatlarý ve öðretileri ile ilgili konulara ait ortalamalarda karþýmýza çýkmaktadýr. Bu konu grubu ortalamalarý, 6. sýnýfta oldukça düþük iken 7. ve 8. sýnýflarda yüksel-mektedir. En yüksek ortalama 8. sýnýfta gözlenyüksel-mektedir.
Ýslam dini dýþýndaki dinlere ait kutsal kitaplarla ilgili konularýn ortala-masý ise bunlarýn tam zýddýdýr. Altýncý sýnýflarda oldukça yüksek bir ortalama iken, 7 ve 8. sýnýflarda giderek düþmektedir. Bu durumun ortaya çýkmasýnda mevcut programda 6. sýnýf üniteleri içinde peygamberlere ve ilahi kitaplara inanç konusunun bulunmasý etkilidir. Bu ünitenin öðretimi, öðrencilerde kutsal kitaplar hakkýnda daha ayrýntýlý bilgi edinme ilgisi ortaya çýkarmýþ olabilir. Ancak bu durum 7. sýnýfta diðer dinlerle ilgili konulara ait yüksek ortalamayý açýklamamaktadýr. Çünkü 7. sýnýflarda inanç alanýnda melek ve ahiret inancýnýn öðretimi yapýlýrken din ve kültür öðrenme alanýnda ise kül-türümüz ve din konusu öðretilmektedir. Diðer dinlerle ilgili konulara 7. sý-nýfta ortaya çýkan bu yüksek ilginin sebepleri, baðýmsýz araþtýrmalarla açýk-lanmaya muhtaçtýr.
Din kurumu, ihtiyaç olma durumunun tartýþýlmasý ve dinin özellikleri gibi çok teorik konulara ilgi duyan öðrenciler de bulunmaktadýr. Bu baþlýk altýnda topladýðýmýz konulara ait ortalama puanlar 6. sýnýflarda en düþük düzeyde iken 7 ve 8. sýnýflarda giderek yükselmektedir. Dinin toplumsal bo-yutu, devletle iliþkileri ve laiklikle ilgili konulara ait ortalamalardaki farklý-laþma için de benzer bir durum söz konusudur. Bu grupta yer alan ortalama puanlar düþük bir ortalama ile 6. sýnýflarda karþýmýza çýkarken, 7. sýnýflarda sýfýr ortalama, 8. sýnýflarda ise her iki sýnýftan daha yüksek bir ortalama
gerçekleþmektedir. Ancak bu grup içinde yer alan konulara ait ortalamalar diðer konulara göre oldukça düþük düzeydedir.
Öðrencilerin ilgi duyduklarý konular arasýnda bir diðeri ise Ýslam Tari-hi, Coðrafyasý, Kültür ve Uygarlýðý baþlýðý altýnda toplanmaktadýr. Bu grup-ta yer alan konulara ait orgrup-talama puanlar, 6. sýnýflarda en yüksek düzeyde iken 7 ve 8. sýnýflarda birbirine yakýn oranda ve düþük düzeydedir. 6. sýnýf Din ve Kültür öðrenme alanýnda “Ýslamiyet ve Türkler” ünitesi yer almak-tadýr. Bu ünitenin öðretimi Türklerin Ýslam’la tanýþmalarýndan sonra üret-tikleri uygarlýk ile Hz. Muhammed’in ölümünden sonraki ara dönemde kalan süreç hakkýnda öðrencilerde bir ilgi uyandýrmaktadýr. Ýlköðretim prog-ramlarý hiçbir þekilde Hz. Muhammed’in ölümünden Türklerin Ýslam’ý ka-bulü arasýndaki dönemi inceleme konusu yapmamaktadýr. Bu durum, öð-rencilerin Türklerin medeniyet oluþtururken aldýklarý mirasý anlamlandýr-masýnda ve 8. sýnýf “Ýslam Düþüncesinde Yorumlar” ünitesinin öðretimin-de sorunlar oluþturmaktadýr. Uygarlýk üretiminöðretimin-deki bu süreklilik arz eöðretimin-den çizginin öðretim programlarý tarafýndan öðrenciye fark ettirilmesi gerek-mektedir. Bu ayný zamanda günümüzdeki durumun yorumlanmasý açýsýn-dan da gereklidir. Artýk kuramsal tartýþmalar yapmaya baþlayan öðrencile-rin Ýslam uygarlýðýnýn bugününü de deðerlendirebilmesi gereklidir.
Din ve Kültür öðrenme alaný ile ilgili bir diðer ilgi boyutu ise sihir ve büyü konularýdýr. Öðrencilerin düþük de olsa 6. sýnýfta toplumda duyduk-larý ve iþittikleri konular olarak bu konulara ilgi duydukduyduk-larý gözlenmekte-dir. Bu ilgi, 7. sýnýfta yükselmekte ve 8. sýnýfta 6. sýnýf düzeyinin de altýna inmektedir. Bu durum, öðrencilerin çevreden edindikleri bazý yanlýþ bilgi-lerinin ve duyumlarýnýn düzeltilmesi için 6 ve 7. sýnýflarda –örneðin Kültü-rümüz ve Din- ünitesi içinde öðretime konu edilmesi gerektiðini göster-mektedir.
Tablo 7: Din ve Kültür Öðrenme Alanýnda Yer Alan Konularýn Sýnýflara Göre
Daðýlýmý
N Ort. ss Diðer Dinler ve Özellikleri
Hakkýnda Bilgi 6.sýnýf 199 0 0 7. sýnýf 191 0,199 0,8536 8. sýnýf 91 0,0549 0,43109 Toplam 481 0,0855 0,56336
Diðer Peygamberlerin
Hayatlarý ve Öðretileri 6.sýnýf 199 0,3216 1,0527 7. sýnýf 191 0,4974 1,23916 8. sýnýf 91 0,5275 1,23235 Toplam 481 0,5328 1,3339
Din Kurumu/ Ýhtiyaç olma
durumu ve Özellikleri 6.sýnýf 199 0,1809 0,80869 7. sýnýf 191 0,5131 1,28087 8. sýnýf 91 1,2088 1,81056 5. Sýnýf 22 0,1818 0,8528 Toplam 481 0,493 1,27786 Ýslam Tarihi/Coðrafyasý/ Kültür ve Uygarlýðý 6.sýnýf 199 0,2513 0,95726 7. sýnýf 191 0,0262 0,36179 8. sýnýf 91 0,022 0,20966 Toplam 481 0,1193 0,66925
Dinin Toplumsal Boyutu/
Devletle Ýliþkileri/Laiklik 6.sýnýf 199 0,0251 0,25499 7. sýnýf 191 0 0 8. sýnýf 91 0,0549 0,34521 Toplam 481 0,0258 0,25508
Diðer Dinlerin Kitaplarý 6.sýnýf 199 1,9296 2,02387 7. sýnýf 191 0,3141 1,01865 8. sýnýf 91 0,1538 0,64847 Toplam 481 0,9105 1,66459 Sihir ve Büyü 6.sýnýf 199 0,2261 0,90125 7. sýnýf 191 0,3089 1,05325 8. sýnýf 91 0,1429 0,79682 Toplam 481 0,2684 0,99076 D. SONUÇ VE ÖNERÝLER
Ýlköðretim din kültürü ve ahlak bilgisi dersini almakta olan 6-7 ve 8. sýnýf öðrencilerinden elde ettiðimiz bulgular çerçevesinde aþaðýdaki sonuçlara ulaþýlmýþ ve bu sonuçlar çerçevesinde öneriler geliþtirilmiþtir:
1. Ýnanç Öðrenme Alaný Ýle Ýlgili Olanlar:
6. Sýnýf
Peygamberlere ve Ýlahi Kitaplara Ýnanç
7. Sýnýf
Melek ve Ahiret Ýnancý
8. Sýnýf
Kaza ve Kader Öðrenci
Ýlgileri
4 ve 5. sýnýflar araþtýrma kapsamýna alýnmamakla birlikte elde edilen bulgulara göre inançla ilgili konulara 7. sýnýftan itibaren baþlanmasýnýn daha uygun olacaðý düþünülmektedir. Bu sýnýfa kadar inancýn sadece somut yansýmalarý üzerinde durulmalýdýr. Öðretmenlerin bu konularýn iþlenmesinde kullandýðý yöntem, teknik ve öðretim araçlarý da etken bir faktör olmakla birlikte öðrencilerin inançla ilgili konularla yoðun bir þekilde 7. sýnýfta ilgilenmeye baþladýðý ve 8. sýnýftan itibaren daha üst düzey analiz ve düþünme becerileri kullanmayý gerektiren konulara ilgi yönelttiði anlaþýlmaktadýr.
Öneriler Allah düþüncesi-Allaha Ýman-Ahiret-Ölümden Sonraki Hayat-Evren ve Dünyanýn Yaratýlýþý-Melekler ve Melek-lere Ýman-Diðer Görünmeyen Varlýklar Ýmanla ilgili üst düzey konular-Kaza ve Kader- Kýyamet ve Alametleri Mevcut Program 6. Sýnýf Namaz Ýbadeti 7. Sýnýf
Ramazan Ayý ve Oruç Ýbadeti
8. Sýnýf
Zekat, Hac ve Kurban Ýbadeti
Öðrenci
Ýlgileri Ýslam Kavramý,Ýslam'ýn Þartlarý, Gündelik Hayatta Karþýlaþýlan Ýbadet Konularý, Helaller-Haramlar, Namaz Ýbadeti Ýslam Kavramý, Ýslam'ýn Þartlarý, Gündelik Hayatta Karþýlaþýlan Ýbadet Konularý, Helaller, Haramlar Namaz Ýbadeti
Öðrencilerin 6. ve 7. sýnýflarda ibadetle ilgili literal öðrenmeye eðilimleri vardýr. Etraflarýnda gözlemledikleri, yaþamlarýný doðrudan ilgilendiren yeme, içme, giyinme, ergenlik dönemi ile iliþkili temizlik konularý vb. hususlarda yapýp etmelerinin dindeki yerini öðrenme ihtiyacý içindedirler. Namaz ibadeti 6. sýnýfta teorik çerçevede Ýslam’ýn temel ibadetleri içindeki yerini vurgulayarak iþlenmeli ama 8. sýnýfta duyuþsal hedefleri merkeze alarak baðýmsýz bir ünite olarak yer almalýdýr.
Öneriler Mevcut Program
3. Hz. Muhammed Öðrenme Alaný ile Ýlgili Olanlar 6. Sýnýf Son Peygamber Hz. Muhammed (Vahyin geliþinden vefatýna kadar) Mevcut Program Öðrenci
Ýlgileri Hz. Muhammed'in Ha-yatý ve Öðretileri, Mu-cize, keramet, Olaðan-üstü olaylar, yaþanmýþ dini hikayeler
Öðrencilerin Hz. Muhammed’in hayatýný kronolojik olarak tarihi bir þahsiyet olarak öðrenmeye eðilimi gözlenmemektedir. Onlarýn ilgileri, daha çok O’nun yaþantýsýndan çýkarýlan çoðunlukla doðaüstü olaylara yöneliktir. Bu ilgi göz önünde bulundurularak Hz. Muhammed öðrenme alanýndaki öðretim, ilk sýnýflarda O’nun hayatýndan çýkarýlan davranýþ oluþturmaya yönelik somut olaylara odaklanmalýdýr. Bir ünitenin birden fazla davranýþa yönelip, ard arda ahlaki davranýþlarý sýralamasý da insanüstü bir tipleme oluþturulmasýna sebep olabilmektedir. Bunun yerine onun bir insan olarak davranýþlarýný, tepkilerini, duygularýný ortaya koyan olaylar merkeze alýnarak davranýþ oluþturmaya gidilmelidir.
Öneriler Hz. Muhammed'in Hayatý ve Öðretileri 6. Sýnýf Kur'an'ýn Temel Eðitici Nitelikleri Mevcut Program
Öneriler Öðrenciler, genel hatlarýyla Kur’an’ý tanýmak, Arapçasýndan okuyabilmek ve anlamýný okumak istemektedir. Arapçasýndan okunmasýný öðretmek, ilköðretim Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi dersleri amaçlarý arasýnda yer alamaz. Bu görev caminin görevidir ve öðretim süreci cami ile iliþkiyi ve bu konudaki yönlendirmeyi yapmak durumundadýr. Ancak anlamýnýn okutulmasý özellikle temel kavramlar ve kýssalarý kullanarak gerçekleþtirilebilir. Kur’an’da akýl ve bilgi ünitesi bu çerçevede iþlevsel deðildir. Daha çok kavramýn daha öz biçimde bu öðretim alanýnda yer almasý gerekir. Ýslam Düþüncesinde Yorumlar ünitesi ise bu öðrenme alaný ile doðrudan iliþkili olmadýðý gibi öðretim sürecinde öðretmenlerin en fazla zorlandýðý konulardan birisidir. Çünkü önceki sýnýf ve ünitelerde bu ünitenin amaçlarýný destekleyici ön öðrenmeler bulunmamaktadýr. Ayrýca bu ünite diðer derslerle yoðun bir iþbirliðini gerektirirken konularý itibarýyla ilköðretim derslerinde bu üniteyi destekleyici içerik bulunmamaktadýr. Bu ünitenin tamamýyla çýkarýlm
Öðrenci
Ýlgileri Kur'an/Öðretileri veÖðretimi 7. Sýnýf Bir Ýnsan ve Peygamber Olarak Hz. Muhammed 8. Sýnýf Hz. Muhammed'in Hayatýndan Örnek Davranýþlar
4. Kur’an ve Yorumu Öðrenme Alaný ile Ýlgili Olanlar
7. Sýnýf Kur'an'da Akýl ve Bilgi 8. Sýnýf Ýslam Düþüncesinde Yorumlar
5.Ahlak Öðrenme Alaný ile Ýlgili Olanlar 6. Sýnýf Ýslam'ýn Sakýnýlmasýný Ýstediði Davranýþlar Mevcut Program 7. Sýnýf
Ýslam Dinine Göre Kötü Davranýþlar
8. Sýnýf
Din ve Güzel Ahlak
Öneriler Öðrenciler, birbiri ardýna öðütler içeren nasihat türü bir ahlak öðretimini benimsememektedir. Özellikle Ýslam'ýn sakýnýlmasýný istediði davranýþlar ve Ýslam dinine göre kötü davranýþlar ünitesi bu çerçevede deðerlendirilmektedir. Ahlak öðrenme alaný 8. sýnýfta bulunmamalýdýr. Bunun yerine ahlaki konular, Hz. Muhammed ve Kur'an öðrenme alaný içinde daðýtýlmalýdýr.
Öðrenci
Ýlgileri Ahlak kavramý. Ýslamahlaký, ahlaki görevlerimiz Aile, anne-baba haklarý. 6. Sýnýf Ýslamiyet ve Türkler 7. Sýnýf Kültürümüz ve Din 8. Sýnýf Dinler ve Evrensel Öðütleri
Öneriler Diðer dinlerin öðretimi inanç öðrenme alanýnda 6. sýnýftan itibaren kutsal kitaplar ve peygamberler üniteleri içinde karþýlaþtýrmalý ve dinlerin kendi kaynaklarýna dayalý olarak verilmeli, 8. sýnýfta ise genel anlamda din kavramý altýnda kurumsal temelde iþlenmelidir. Öðrenciler 8. sýnýfta daha çok teorik tartýþmalara girmeye eðilimli görünmektedir. Bu sýnýfta dinlerin kurumsal yapýlarý, inanç ve öðretileri, ritüelleriyle birlikte verilmelidir. 6 ve 7. sýnýflar, kutsal kitap ve peygamber kavramý altýnda ortak deðerlere odaklanmalýdýr. 8. sýnýfta öðrenci kendi dininin farklýlýklarýný görebilmelidir. Bu öðrenme alaný, Hz. Muhammed'in vefatýndan sonraki süreci, Türklerin Ýslam'la tanýþmalarýna kadar kültür ve uygarlýk oluþumunu izleyebilecek þekilde tanýtmalýdýr.
Mevcut Program Öðrenci Ýlgileri
Ýslam tarihi. Coðraf-yasý ve uygarlýðý, Diðer dinlere ait kutsal kitaplar,
Diðer dinler ve özellikleri, sihir ve büyü gibi toplumdaki dinle iliþkili uygula-ma ve inançlar Diðer peygamberin hayatlarý ve öðretileri, dinin toplumsal boyutu, devletle iliþkileri, laiklik,
