Some Morphological Aspects of Cuttlefish (Sepia officinalis Linnaeus, 1758) in
Iskenderun Bay
GİRİŞ
Demersal, neritik bir tür olan mürekkep balığı, doğu Atlantik kıyıları ve tüm Akdeniz’de dağılım gösterir [1, 2, 3]. Denizlerin kumlu ve çamurlu zeminlerinde ve kıyı şeridinden 200 m derinliğe kadar dağılım gösterirler. Yaygın olarak 0-100 m derinlikler arasında sıkça rastlanırlar ve mevsimsel göçler yaparlar [1]. Mürekkep balıkları yüksek besin değeri ve yüksek ticari değere sahip olmasından ötürü yoğun olarak avcılığı yapılan bir kafadanbacaklı türüdür [4]. Ülkemiz denizlerinde yoğun avcılığı yapılan ekonomik türlerin üst sıralarında yer alan mürekkep balıklarının genel avcılık miktarlarına bakıldığında 2011 yılı için Akdeniz’den 841,6 ton üretim gerçekleşmiş ve ülke ekonomisine 5642005 TL gelir getirmiştir. Tüm denizlerimizden aynı yıl elde edilen toplam üretim miktarı 1163,3 ton olan mürekkep balığının büyük bir bölümü Akdeniz’den avlanmış ve bunu sırayla Ege (321,4) ve Marmara denizi (0,3) izlemiştir [5].
Tropik denizlerde mürekkep balığının maksimum manto boyu 45 cm olup, ağırlığı 4 kg’a kadar ulaşabilir. Subtropik denizlerde ise ortalama manto boyu 15-25 cm arasında olup, dişi bireylerde 13,5 cm, erkek bireylerde ise 12 ile 14 cm arasında değişim göstermektedir [1].
Mürekkep balıkları ortalama iki yıl yaşarlar. Üreme faaliyetlerinin gerçekleştiği ilkbahardan sonra ergin olan dişi bireylerin çoğunda ölüm gerçekleşir [6]. Mürekkep balığının yaşam evreleri boyunca birçok kez yatay ve dikey göç yaparlar. Bu göçlerden biri de üreme göçüdür. Batı Akdeniz’de, baharın başlarında eşeysel olgunluğa ulaşmış olan büyük bireyler derin suları terk edip, sığ sulara göç ederler. Bunları küçük bireyler takip eder. Olgun bireylerin üremesi ilkbaharda sığ sularda başlar ve yıl boyunca devam eder. Yıl boyu su sıcaklığı yaklaşık 14°C olan Akdeniz sularında ilk üreme nisan ayında başlar [1].
İskenderun Körfezi Mürekkep Balığının (Sepia officinalis Linnaeus, 1758) Bazı
Morfolojik Özellikleri
Önder DUYSAK1*
Ünal ERDEM2 Özlem ALYÜZ1
1Mustafa Kemal Üniversitesi, Deniz Bilimleri ve Teknolojisi Fakültesi, İskenderun, Hatay 2Marmara Üniversitesi, Teknik Bilimler Meslek Yüksekokulu, Göztepe Kampusu, İstanbul
*Sorumlu Yazar: Geliş Tarihi: Nisan 16, 2014
E-mail: duysak@mku.edu.tr
Kabul Tarihi: Mayıs 30, 2014
Özet
Bu çalışmada, İskenderun Körfezi’nde dağılım gösteren mürekkep balığının (Sepia officinalis) bazı morfometrik özellikleri belirlenmiştir. Mart 2011 tarihinde ticari balıkçı teknesiyle, 20-70 m derinlik konturunda trol çekimleri yapılmış ve 52 dişi, 48 erkek olmak üzere toplam 100 birey örneklenmiştir. Erkek ve dişi bireylerde, sırasıyla ortalama manto boyu 13,84±0,16 ve 13,41± 0,24 cm olarak bulunmuştur. Vücut ağırlığı ile manto ve iç kabuk ağırlığı arasında doğrusal, manto boyu ile vücut, manto ve iç kabuk ağırlığı arasında üssel ilişki olduğu hesaplanmıştır.
Anahtar Kelime: Sepia officinalis, İskenderun Körfezi, Morfometrik özellikler, iç kabuk.
Abstract
In this study, some morphometric aspects of cuttlefish (Sepia officinalis) from İskenderun Bay was determined. 52 female, 48 male, totally 100 specimens collected from 20 to 70 m depth range with trawl surveys from commercial vessel in March 2011. The mean mantle lengths of male and female individuals were 13,84±0,16 and 13,41±0,24 cm respectively. The relationships between body weight and mantle weight, body weight and cuttlebone weight were linear, the relationships between mantle length and body weight, mantle and cuttlebone weight were isometric.
İskenderun Körfezi’nde yoğun avcılığı gerçekleştirilen Sepia officinalis türünün morfolojisi ve biyolojisi ile ilgili çalışmalar oldukça azdır [7, 8, 9, 4]. Ayrıca İskenderun Körfezi’nde ticari balıkçı tekneleriyle avcılığı gerçekleştirilen mürekkep balığının üretim miktarları ve stokların durumu net olarak bilinmemektedir. Stoklara zarar vermeden en yüksek oranda yararlanmayı sağlayacak temel çalışmalar da henüz istenilen boyutta değildir [4].
Yumuşak ve narin bir vücut yapısına sahip olan kafadanbacaklılar özellikle trol avcılığı kullanılarak yakalandığından, canlıların vücutlarında birtakım deformasyonlar olabilmekte ve bu durum biyometrik ölçümlerin alınmasını zorlaştırmaktadır [6]. Bu sebeple özellikle sert vücut unsurları kullanılarak dolaylı bir biçimde kafadanbacaklıların manto boyu ve ağırlık tahmini yapılmaya çalışılmaktadır [10, 11, 8, 12, 13]. Ayrıca yine kafadanbacaklıların mide içeriğinden besin kompozisyonu ve büyüklüğünün tahmin edilebilmesi için de bu sert vücut unsurlarına ihtiyaç vardır [14, 15, 16, 17, 18, 19, 20, 21, 22, 10]. Yapılan bu çalışmalar genellikle canlının ağız içerisinde bulunan alt gagadan boy ve ağırlık tahmini şeklinde [15, 6, 10, 8, 12, 13] veya iç kabuktan yaş tayini şeklinde gerçekleştirilmektedir [6, 23, 24, 25, 26, 27, 10].
Bu çalışmanın amacı İskenderun Körfezi’nde dağılım gösteren mürekkep balığı popülasyonunun morfometrik özelliklerini tespit etmektir. Ayrıca, doğu Akdeniz’de dağılım gösteren S. officinalis bireylerinin iç kabuk ağırlığı kullanılarak dolaylı olarak, populasyonu oluşturan bireylerin manto boyu ve vücut ağırlığı hesaplanmaya çalışılacaktır. Böylece İskenderun Körfezi’ndeki mürekkep balığı popülasyonundan maksimum fayda sağlanabilmesi için ileride yapılacak balıkçılık düzenleme çalışmalarına ışık tutacağı düşünülmektedir.
MATERYAL VE YÖNTEM
Bu çalışma Mart 2011 tarihinde İskenderun Körfezi balıkçılık sahasında düzenlenmiştir (Şekil 1). Çalışma konusu olan mürekkep balıkları, İskenderun Limanı’na kayıtlı, 22 m uzunluğunda, 350 HP gücünde, ağ göz açıklığı 22 mm olan Akdeniz tipi dip trol ağı ile donatılmış “Azaklar” isimli ticari balıkçı teknesi yardımıyla yakalanmıştır. Yakalanan bireyler soğuk kasalarda, buzla temas ettirilmeden laboratuara getirilmiştir.
İzken deru
n kör fezi
Şekil 1. Çalışma alanı
Laboratuara getirilen bireylerin manto boyları (ML) cm düzeyinde ölçülüp, 0,01 g hassasiyetine sahip terazi yardımıyla vücut ağırlıkları (BW) tartılmıştır. Ardından bireyler disekte edilerek cinsiyetleri belirlenmiş ve cinsi olgunluk aşamaları Dunn [28]’da belirtilen derecelendirmeye göre yapılmıştır. Diseksiyon işlemi sırasında tüketilebilir et ağırlıkları (MW) da tartılmıştır. Daha sonra iç kabukları çıkartılıp tartılarak ağırlığı (CBW) alınmıştır. Bireylerden alınan veriler Microsoft Excel programında yazılıp, ilgili grafikler çizilmiş, istatistiksel analizler ise SAS programı kullanılarak hesaplanmıştır.
BULGULAR VE TARTIŞMA
Mart 2011 tarihinde İskenderun körfezinde yapılan çalışma sonucunda 52 dişi, 48 erkek olmak üzere toplam 100 adet S. officinalis bireyi yakalanmıştır. Dişi ve erkek mürekkep balığından hesaplanan ortalama, minimum ve naksimum boy ve ağırlık değerleri Tablo 1’de verilmiştir. Bireylerden hesaplanan ortalamalar istatistiksel olarak değerlendirilip, aralarındaki ilişkinin durumu da Tablo 2’de özetlenmiştir.
Tablo 2’de görüldüğü gibi, manto ağırlığı ile vücut ağırlığı ve iç kabuk ağırlığı arasında doğrusal, manto boyu ile vücut ağırlığı, manto ağırlığı ve iç kabuk ağırlığı arasında ise üssel ilişkinin varlığı belirlenmiştir.
Tablo 1. Dişi ve erkek S. officinalis bireylerinden hesaplanan ortalama, minimum-maksimum boy (cm) ve ağırlık (g)
değerleri.
Manto Boyu Vücut Ağırlığı Manto Ağırlığı İçkabuk Ağırlığı Dişi 13,84±0,16 (10,8-16,47) 188,29±5,78 (107,5-285,4) 79,36±2,96 (39,15-127,05) 10,94±0,36 (5,65-17,15) Erkek 13,41±0,24 (9,90-17,20) 165,24±7,86 (67,75-306) 77,58±3,71 (27,7-138) 9,86±0,49 (3,65-17,6)
Tablo 2. S. officinalis bireylerinden hesaplanan ilişki denklemleri ve regresyon katsayıları.
İlişkiler Denklemler R2
Manto boyu-Vücut ağırlığı BW=0,2075ML2,5738 0,9123
Manto ağırlığı-Vücut ağırlığı MW=0,4536BW-1,8855 0,9117
Manto boyu-Manto ağırlığı MW=0,0654ML2,702 0,875
Manto boyu-İç kabuk ağırlığı CBW=0,0081ML2,7273 0,8884
Bireylerin genel olarak manto boyları ile vücut ağırlıkları arasındaki ilişki incelendiğinde, ilişkinin güçlü ve üssel olduğu görülmektedir (Şekil 2) (R2=0,9123). Cinsiyetlere göre manto boyu dağılımına bakılığında, dişi bireylerde ortalama manto boyu 13,84±0,16, erkeklerde ise 13,41±0,24 cm olarak hesaplanmıştır. Ayrıca en küçük (9,90 cm) ve en büyük (17,20 cm) manto boyuna sahip bireylerin erkek bireyler olduğu saptanmıştır (Tablo 1). Yapılan tek yönlü varyans analizi testinde erkek ve dişi bireylerden hesaplanan ortalama manto boyu değerleri arasındaki farkın istatistiksel olarak önemli olmadığı tespit edilmiştir (P<0,05). 0 50 100 150 200 250 300 350 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 Manto Boyu (cm) V üc ut A ğı rl ığ ı ( gr )
Şekil 2. Manto boyu ile vücut ağırlığı arasındaki ilişki
Salman [29], Ege Denizi’nde dağılım gösteren kafadanbacaklıların biyo-ekolojik özelliklerini tespit etmek için yaptığı çalışmada 83 adet S. officinalis bireyinde biyometrik ölçümler yapmıştır. Salman yaptığı çalışmada Ege Denizi mürekkep balığının ortalama manto boyunu 101,13±35,91 mm, en düşük 42, en yüksek 208 mm ölçmüştür. Ege denizinde yapılan çalışma ile İskenderun Körfezi’nde yaptığımız çalışma arasında önemli farklılıklar yoktur. Dunn [28], İngiliz kanalından 1000’in üzerinde S. officinalis bireyi örneklemiştir. Erkek bireylerin ortalama manto boyu 170 mm, dişi bireylerde ise ortalama manto boyu 230 mm olarak hesaplamıştır. İngiliz Kanalı ile İskenderun Körfezi mürekkep balıklarının ortalama manto boyu açısından aralarında çok büyük farklar olmadığı belirlenmiştir. Bello [25], Adriyatik Denizinde yaptığı çalışmada 52 erkek,71 dişi mürekkep balığı örneklemiş ve erkek bireylerde manto boyu aralığını 1,76-8,10 cm, dişi bireylerde ise 2,51-9,25 cm hesaplamıştır. Çalışmamızda hesaplanan manto boyu değerleri ile Adriatik Denizinden yakalanan mürekkep balığı bireyleri arasındaki farklılığın coğrafi konumdan ileri geldiği düşünülmektedir. Duysak ve ark. [7], Akkuyu Koyununda yapmış oldukları çalışmada 64 mürekkep balığı yakalamış ve bu bireyler için ortalama manto boyunu 110,716 mm, en düşük 44 mm, en yüksek 186,6 mm bulmuşlardır. Akkuyu Koyunda yapılan çalışma ile çalışmamız arasında çok büyük farklılıklar gözlenmemiştir. Duysak [8], Karataş açıklarında yapmış olduğu bu çalışmada 241 dişi, 333 erkek olmak üzere toplam 645 adet S. officinalis bireyi yakalanmıştır. Hesapladığı ortalama manto boyu 10,74±0,10 cm, en yüksek 20, en düşük 3,7 cm dir. Çalışmamızda hesapladığımız değerlerden çok büyük farklılıklar göstermediği anlaşılmıştır. Türeli Bilen ve ark. [4], yine Karataş açıklarında yaptıkları çalışmada, 399 erkek bireyde manto boyunu 47-152 mm, 217 dişi bireyde 62-155 mm olarak hesaplamışlardır. Ortalama
manto boyunu erkelerde 98,36±0,84 mm, dişilerde 105,88±1,19 mm bulmuşlardır. Karataş açıklarında bulunan mürekkep balıkları ile İskenderun Körfezi’nde yaşayan bireylerin büyüklükleri arasında önemli farklılıkların olmadığı saptanmıştır.
52 dişi ve 48 erkek bireyin vücut ağırlıklarına bakıldığında, en küçük (67,75 g) ve en büyük (306 g) vücut ağırlığına sahip bireylerin erkek bireyler olduğu ortaya çıkmıştır. Vücut ağırlığı ortalaması hesaplandığında ise dişi bireylerin (188,29±5,78 g) erkek bireylerden (165,24±7,86 g) daha ağır oldukları anlaşılmıştır (Tablo 1). Erkek ve dişi bireylerin ortalama vücut ağırlıkları arasındaki farkın istatistiksel olarak önemli olduğu hesaplanmıştır (P<0,05).
Duysak ve ark. [7], Akkuyu Koyunda, tüm mürekkep balığı bireyleri için ortalama ağırlığı 194,67 g, en yüksek 667,92 g ve en düşük 7,65 g olduğunu belirlemişlerdir. Akkuyu Koyu’nda yapılan çalışma ile çalışmamız arasında çok büyük farklılıklar gözlenmemiştir. Duysak [8], Karataş (Kuzeydoğu Akdeniz) açıklarında yakaladığı mürekkep balığı bireylerinden tarttığı en küçük birey 5,28 g, en büyük birey 442,26 g, ortalama vücut ağırlığı ise 126,42±3,24 g olarak bildirmiştir. Yaptığımız çalışma ile Duysak [8]’ın çalışması arasında önemli bir fark olmadığı anlaşılmıştır.
Bireylerden tartılan vücut ağırlığı ile yenilebilir kısım (manto ağırlığı) arasındaki ilişki incelenmiş ve güçlü (R2=0,9117) ve doğrusal bir ilişki olduğu saptanmıştır (Şekil
3).
Şekil 3. Vücut ağırlığı ile manto ağırlığı arasındaki ilişki
Dişi ve erkek bireylerin yenilebilir et verimlerine bakıldığında, dişi bireylerin (79,36±2,96 g) erkek bireylerle (77,58±3,71 g) aralarında çok büyük farklar olmadığı görülmüştür (Tablo 1). Dişi ve erkek bireylerin et verimi arasındaki farkın istatistiksel olarak önemli olmadığı belirlenmiştir (P<0,05). S. officinalis bireylerinin manto boyları ile yenilebilir kısımlarının (manto ağırlıkları) arasında üssel ve güçlü (R2=0,875) bir ilişkinin varlığı tespit edilmiştir (Şekil 4).
0 20 40 60 80 100 120 140 160 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 Manto Boyu (cm) M ant o A ğı rl ığ ı ( gr )
Manto boyu ile bireylerden çıkarılan iç kabuk ağırlığı arasındaki ilişkinin üssel ve kuvvetli (R2=0,8884) olduğu (Şekil 5); Vücut ağırlığı ile iç
kabuk ağırlığı arasında doğrusal ve güçlü (R2
=0,9011) bir ilişkinin olduğu belirlenmiştir (Şekil 6).
0 5 10 15 20 25 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 Manto Boyu (cm) İç K a buk A ğ ır lı ğ ı (g r)
Şekil 5. Manto boyu ve iç kabuk ağırlığı arasındaki ilişki
0 2 4 6 8 10 12 14 16 18 20 0 50 100 150 200 250 300 350 Vücut Ağırlığı (gr) İç K a buk A ğ ır lı ğ ı (g r)
Şekil 6. Vücut ağırlığı ile iç kabuk ağırlığı arasındaki ilişki
Cinsiyetlere göre iç kabuk ağırlıkları incelendiğinde, dişi bireylerin ortalama iç kabuk ağırlıkları 10,94±0,36 g, erkek bireylerin ise 9,86±0,49 g olduğu belirlenmiştir (Tablo 1). Çalışmamızda dişi ve erkek bireylerdeki iç kabuk ağırlıkları arasında istatistiksel olarak önemli bir farklılığa rastlanmamıştır (P<0,05). Guerra ve ark. [30], batı Afrika’nın Senegal sularında yaptıkları çalışmada, 38 dişi birey için iç kabuk ağırlığını 20,9±15,3 g, 33 erkek birey için iç kabuk ağırlığını ise ortalama 17,8±15,7 g olduğunu bildirmişlerdir. Bu iki çalışma arasındaki farklılığın coğrafi konumdan ileri geldiği düşünülmektedir.
SONUÇ VE ÖNERİLER
İskenderun körfezinde gerçekleştirilen bu çalışmada Sepiidae familyasına ait S. officinalis bireylerinden morfometrik ölçümler alınmış ve Mart 2011 tarihi itibariyle mevcut durumu ortaya çıkarılmıştır. Ayrıca bu çalışma ile İskenderun Körfezi’nde dağılım gösteren mevcut mürekkep balığı popülasyonundan özellikle iç kabuk gibi sert vücut unsuru kullanılarak denklemler elde edilmiş (Tablo 2) ve böylece dolaylı bir biçimde boy ve ağırlık tahmini yapılabilmesi mümkün kılınmıştır. Ayrıca sert vücut unsurlarından olan iç kabuk ağırlığı kullanılarak dolaylı olarak İskenderun Körfezi mürekkep balıkları için ilk defa manto boyu ve vücut ağırlığı hesaplanması mümkün kılınmıştır.
Çalışmamızda incelenen tüm dişi bireylerin nidamental bez gelişimlerini tamamladıkları ve ovaryumlarının içerisinde olgun yumurtaların bulunduğu tespit edilmiştir.Benzer şekilde erkek mürekkep balıklarının da testislerinin içerisinde spermatofor paketlerinin bulunduğu ve needham bezlerinin gelişimi ile üremeye hazır oldukları gözlemlenmiştir. Dolayısı ile çalışmamızın yapıldığı mart ayı itibariyle ömürleri boyunca sadece bir defa üreme faaliyeti gösterip daha sonra doğal olarak ölen dişi mürekkep balığı üreme faaliyetlerini gerçekleştirmesi için, bu aydan itibaren İskenderun Körfezinde avcılığının yasaklanması gerekmektedir. Bu gereklilik, körfezde ekonomik öneme sahip olan ve bol miktarda avlanan mürekkep balığı popülasyonunun devamlılığı açısından büyük önem arz etmektedir.
KAYNAKLAR
[1] Roper CFE, Sweeney MJ, Nauen C. 1984. Cephalopods of the world, An annotated and illustrated catalogue of species of interest to fisheries. FAO Fish. Synop. No. 125.
[2] Mangold K, Boletzky SV. 1987. Cephalopodes. Fiches FAO d’identification des escapes pour les besoins de la peche, (Revision 1) Mediterranee et Mer Noire, Zone de peche, France. 633-714.
[3] Nesis KN. 1987. Cephalopods of The World, Senior Scientis, Department of Nekton, P.P. Shirshov Institute of Oceanology, USSR Acedemy of Sciences, Moscow.
[4] Türeli Bilen C, Duysak, Ö, Akamca, E, Kiyağa, V. 2010. Karataş Açıkları (Kuzeydoğu Akdeniz) Mürekkep balığının (Sepia officinalis L., 1758) Bazı Biyolojik Özellikleri, Jounal of FisheriesSciences.com. 4: 400-411.
[5] TUİK 2012. Türkiye İstatistik Kurumu.TUİK Rapor. http://www. tuikrapor.tuik.gov.tr/reports (Ziyaret tarihi: 1 Temmuz 2012).
[6] Boletzky SV. 1983. Sepia officinalis, In: Boyle, P.R. Cephalopod life Cycles, London Academic Pres. 1: 31-52.
[7] Duysak Ö, Türeli C, Erdem Ü. 2004. Cephalopod Fauna of Akkuyu Coast (Eastern Mediterranean Mersin). Turkish Journal of Aquatic Life. 2: 25-32.
[8] Duysak Ö. 2007. Karataş Açıkları (Kuzeydoğu Akdeniz) Kafadanbacaklılarının (Mollusca: Cephalopoda) Bazı Biyolojik Özellikleri, Danışman Türeli, C. Çukurova Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü. Adana.
[9] Duysak Ö, Sendao J, Borges T, Türeli C, Erdem Ü. 2008. Cephalopod Distribution in Iskenderun bay (Eastern Mediterranean- Turkey). Journal of FisheriesSciences.com. 2: 118-125.
[10] Neige P. 2006. Morphometrics Of Hard Structures In Cuttlefish. Vie Et Milieu-Life & Environment. 56 2: 121-127.
[11] Rexfort A, Mutterlose J. 2006. Stable isotope records from Sepia officinalis-a key to understanding the ecology of belemnites? Earth and Planetary Science Letters. 247: 212-221. [12] Sangün L, Çankaya S, Duysak, Ö. 2012. Canonical correlation analysis for determination of relationships between different length measurements and body weights of common cuttlefish (Sepia officinalis). Journal of Animal and Veterinary Advances. 11: 88-93.
[13] Duysak Ö, Azdural K, Yanar A. 2013. İskenderun Körfezi’nden yakalanan Adi Kalamar [Illex coindetii (Verany, 1839)]’ın bazı biyolojik özellikleri. Sümder. 51: 44-50.
[14] Furness BL, Laugksch RC, Duffy DC. 1984. Cephalopod beaks and studies of seabird diets. Auk. 101: 619-620.
[15] Clarke MR. 1986.A handbook for the identification of cephalopod beaks. Clarendon Pres. Oxford.
[16] Clarke MR, Pascoe PL. 1997. Cephalopod species in the diet of a sperm whale (Physeter catodon) stranded at
Penzance, Cornwall. Journal of the Marine Biological Association of the United Kingdom. Cambridge University Pres. New York. 77: 1255-1258.
[17] Groger J, Piatkowski U, Heinemann H. 2000. Beak length analysis of the Southern Ocean squid Psychroteuthis glacialis (Cephalopoda: Psychroteuthidae) and its use for size and biomass estimation. Polar Biology. 23: 70-74.
[18] Pinczon Du Sel G, Blanc A, Daguzan J. 2000. The diet of the cuttlefish Sepia officinalis L. (Mollusca: Cephalopoda) during its life cycle in the Northern Bay of Biscay (France). Aquatic Sciences. 61: 167-178.
[19] Salman A, Bilecenoğlu M, Güçlüsoy H. 2001. Stomach contents of two Mediterranean monk seals (Monachus monachus) from the Aegean Sea, Turkey. J Mar Biol Ass U.K. 81: 719-720.
[20] Lu CC, Ickeringill R. 2002. Cephalopod beak identification and biomass estimation techniques: tools for dietary studies of southern Australian finfishes. Museum Victoria Science Reports. 6: 1-65.
[21] Salman A. 2004. The role of cephalopods in the diet of swordfish (Xiphias gladius) Linnaeus, 1758 in the Aegean Sea (eastern Mediterranean). Bulletin of Marine Science. 74: 21-29.
[22] Peristeraki P, Tserpes G, Lefkaditou E. 2005. What cephalopod remains from Xiphias gladius stomachs can imply about predator-prey interactions in the Mediterranean Sea? Journal of Fish Biology. 67: 549-554.
[23] Le Goff R, Gauravit E, Pinczon Du Sel G, Daguzan J. 1998. Age group determination by analysis of the cuttlebone of the cuttlefish Sepia officinalis L. in reproduction in the bay of Biscay. J. of Moll. Stud. 64: 183-193.
[24] Sherrard KM. 2000. Cuttlebone morphology limits habitat depth in eleven species of Sepia (Cephalopoda: Sepiidae). Biological Bulletin. 198: 404-414.
[25] Bello G. 2001. Dimorphic growth in male and female cuttlefish Sepia orbignyana (Cephalopoda: Sepiidae) from the Adriatic Sea, Helgo Mar Res. 55: 124-127.
[26] Bello G, Paparella P. 2003. Scar-bearing cuttlebones in wild-collected Sepia orbignyana (Cephalopoda: Sepiidae) and the effects of scar occurrence on morphometric relationships. In: Coleoid Cephalopods Through Time. Warnke K., Keupp H., Boletzky S. v., ed. Berliner Paläobiol. Abh., Berlin, 3: 13-18.
[27] Bonnaud L, Lu CC, Boucher-Rodini R. 2006. Morphological character evolution and molecular trees in sepiids (Mollusca: Cephalopoda): is the cuttlebone a robust phylogenetic marker? Biol.J.Linn.Soc. 89: 139-150.
[28] Dunn MR. 1999. Aspects of the stock dynamics and exploitation cuttlefish, Sepia officinalis Linnaeus, 1758), in the English Channel. Fisheries Research, 40: 277-293.
[29] Salman A. 1995. Ege Denizi
Cephalopod’larının biyo-ekolojileri üzerine çalışmalar. Doktora Tezi. Dokuz Eylül Üniversitesi Deniz Bilimleri Enstitüsü. İzmir.
[30] Guerra A, Perez-Losada M, Rocha F, Sanjuan, A. 2001. Species differentation of Sepia officinalis and Sepia hierredda (Cephalopoda: Sepiidae) based on morphological and allozyme analyses. J. Mar. Biol. Ass. U.K. 81: 271-281.
