Bilgiyi Paylaflmak: Biyomedikal Alanda
Bilimsel Makale Yaz›m Kurallar› ile ‹lgili Derleme
Sharing the knowledge: A review of fundamentals of scientific writingÖzlem Serpil Çakmakkaya
‹stanbul Üniversitesi, Cerrahpafla T›p Fakültesi, Istanbul
B
B
ir akademisyen kendi bilim alan›nda ne kadar üst dü-zeyde bilgiye sahip olursa olsun bu bilgiyi anlafl›l›r bir flekilde izah edebildi¤i ve di¤er bilim insanlar› ile pay-laflabildi¤i sürece bilimin yarar›na kullanabilir. Akademik alan-da bilgi paylafl›m› ço¤unlukla bilimsel makale ve kitap yazmak ve yay›mlamakla mümkün olmaktad›r. Bu paylafl›m› en etkin flekilde sa¤layan yazma ve yay›mlama süreci ne yaz›k ki yazar-lar›n ço¤unlukla üzerinde kuramsal ya da uygulamal› e¤itim al-mad›klar› bir süreçtir. Akademisyenler genellikle okuduklar›n› ya da kendilerinden daha k›demli ve tecrübeli kiflilerden gör-dükleri yazma yöntemlerini örnek alarak yazmaya bafllarlar. Zaman içinde bu yazma sürecine kendi tecrübelerini de ekleye-rek belli bir yazma üslubuna ulaflm›fl olurlar. Önemli olan, buüslup oluflturulurken yazma konusundaki baz› temel bilgilerin ve gerekliliklerin bilinip üslubun sa¤lam zemin üzerine infla edilmesidir. Aksi takdirde bilimsel yaz› yazma ile ilgili baz› yan-l›fl bilgi ve yöntemler kuflaklar aras›nda yay›l›p, devam edecek-tir. Sevindirici olarak, son y›llarda bilimsel makale yaz›m› ko-nusunda olumlu ad›mlar at›ld›¤› görülmektedir. Üniversiteleri-mizde bilimsel makale yazma konulu çeflitli seminerler veril-mekte ve çal›fltaylar düzenlenveril-mektedir. Hatta bilimsel makale yaz›m› dersi baz› üniversitelerin mezuniyet öncesi e¤itim prog-ramlar›nda yer almaktad›r.
Bu makalede özellikle yazma sürecinin bafl›nda olan ö¤ren-ci ve genç akademisyenlere bilimsel yaz› yazma konusunda ba-z› temel bilgilerin sunulmas› amaçlanmaktad›r. Ancak, bilimsel Bilimsel yay›nlar her araflt›rmac› için büyük önem tafl›maktad›r. Bilimsel
çal›flma sonuçlar›n›n genifl kitlelerle paylafl›lmas› bilgiyi artt›r›p konunun anlafl›lmas›n› sa¤lad›¤› gibi kendi alan›nda yeni çal›flmalar›n yap›lmas›na da öncülük eder. Ayr›ca sayg›n yay›nlar üretmek araflt›rmac›lar›n meslek-sel ilerlemesine katk›da bulunur. Bilimmeslek-sel çal›flma verilerinin ve sonuçla-r›n›n yeterli fleklide sunulmamas› makalenin dergi editörleri ve hakemler taraf›ndan reddedilmesine ya da yay›n kalitesinin düflük olmas›na neden olacakt›r. Bilimsel makale yazma sanat› bu kadar önemli olmas›na ra¤men bu konuya ait e¤itim programlar› yüksek ö¤retim müfredatlar›nda yete-rince yer almamaktad›r. Bu makalede özellikle yazma sürecinin bafl›nda olan ö¤renci ve genç akademisyenlere bilimsel yaz› yazma konusunda ba-z› temel bilgilerin sunulmas› amaçlanmaktad›r.
Anahtar sözcükler:Bilimsel yaz›, yay›mlamak, efl de¤erlendirme.
Scientific publications are of very high importance for every young researcher. Sharing the results of scientific work with a broad audience enhances knowledge and understanding of the topic as well as it might stimulate further research within the field. Furthermore, well respected publications are the foundation of career advancement for each individual scientist. Poor presentation of data and results often causes manuscript rejection from journal editors and scientific reviewers and might lead to low impact publication or no publication at all. Despite that correlation the art of scientific writing is rarely part of our curricula for higher education. This article addresses the young scientists and is meant to provide some basic recommendations on scientific writing as a starting point for the develop-ment of a proper scientific manuscript.
Key words:Scientific writing, publishing, peer review.
‹letiflim / Correspondence:
Doç. Dr. Özlem Serpil Çakmakkaya ‹stanbul Üniversitesi, Cerrahpafla T›p Fakültesi, T›p E¤itimi Anabilim Dal›, Fatih, ‹stanbul
e-posta: serpilc@istanbul.edu.tr
Yüksekö¤retim Dergisi 2013;3(3):142-150. © 2013 Deomed
Gelifl tarihi / Received: May›s / May 15, 2013; Kabul tarihi / Accepted: Temmuz / July 12, 2013; Çevrimiçi yay›n tarihi / Published online: Kas›m / November 1, 2013
Özet Abstract
yaz› yazman›n e¤itim gerektiren bir süreç oldu¤u ve konu ile il-gili daha ayr›nt›l› seminerler ve çal›fltaylara kat›lman›n yazarla-r›n bilgi ve tecrübesini artt›raca¤› unutulmamal›d›r. Bilimsel makaleler; derleme, özgün araflt›rma makalesi, olgu sunumu, teknik not, editöre mektup, kitap de¤erlendirmesi gibi farkl› türlerde yaz›labilir. Bu makalede tüm bu türleri kapsayan genel yaz›m kurallar›ndan bahsedilip ço¤unlukla da girifl, gereç ve yöntem, bulgular, tart›flma bölümlerinden oluflan özgün arafl-t›rma makaleleri üzerinde durulacakt›r.
Bilimsel Makale Yazmaya Bafllamadan Önce
Bilimsel makale yaz›m›nda ilk basamak yazar›n bu maka-leyi ya da bilimsel çal›flma sonuçlar›n› kiminle paylaflmak di¤ine karar vermesidir. Uygun dergiyi seçmek, yazar›n iste-di¤i okuyucu kitlesine ulaflmas›n› sa¤lar. Ayr›ca, dergiyi bafl-tan belirlemek metnin derginin yaz›m kurallar›na göre biçim-lendirilmesini sa¤layarak zaman kazand›r›c› olur.
Yazar bir makale yazmaya bafllarken o makaleyi kimlerin okuyaca¤›n› her zaman ak›lda bulundurmal›d›r. Makale, kapsa-d›¤› bilim alan›nda çok bilgili olan kifliler, bu alanda çok yeni olanlar, farkl› alanlardan olanlar ve ö¤renciler taraf›ndan okuna-cakt›r (Derish ve Eastwood, 2008). Bu durum yaz› dilinin bu ge-nifl okuyucu kitlesindeki herkesin anlayaca¤› flekilde olmas›n› gerektirir; yani yeterince aç›k ve duru. Çok uzun ve karmafl›k cümleler kurmak, yazar›n yazma konusunda beceri sahibi oldu-¤unu göstermez. Aksine, okuyucu ile iyi iletiflim kurmas›n› en-geller. Okuyucu yazar›n zihnindeki flifreleri çözmeyi de¤il, onun yazd›klar›n› anlamay› ve düflünce ak›fl›n› kolayl›kla takip etmeyi arzu eder (Derish ve Eastwood, 2008).
Bafllang›çta makalenin genel bir plan›n ç›kar›lmas›, ana hatlar›n oluflturulmas› ve sonras›nda makalenin bu ana hatlar üzerinde infla edilmesi planl› bir yazma süreci sa¤layacakt›r. Ana hatlar oluflturulurken makalenin ana konusu, bu konu-nun neden önemli oldu¤u, hipotez ve elde edilen sonuçlar göz önünde bulundurulmal›d›r (Kallestinova, 2011).
Bilimsel Makaleyi Yazarken
Bilimsel makale her biri farkl› bir soruya yan›t arayan bö-lümlerden oluflur:
Girifl: Çal›flmay› neden yapt›m?
Gereç ve Yöntem: Çal›flmay› nas›l yapt›m? Bulgular: Nas›l bir sonuç buldum?
Tart›flma: Buldu¤um sonuçlar ne anlama gelebilir? Bilimsel makale yazarken önemli olan tüm bu sorular› ya-n›tlayan bölümleri titizlikle yazmak ve bir araya getirmektir. Bir makaledeki mant›ksal ak›fl temel olarak; girifl, bulgular ve tart›flma bölümleri aras›nda gerçekleflmektedir (TTTfiekil 1). Dolay›s›yla, bu üç bölüm tek bir bölümmüfl gibi bir ak›fl
ser-gileyecek flekilde yaz›lmal›d›r. Okuyucu girifl bölümünün so-nunda belirtilen araflt›rma sorusuna ait verileri bulgular bölü-münde görüp, tart›flma bölümünün ilk paragraf›nda araflt›r-mac›lar›n bu soruya verdi¤i yan›t› bulmal›d›r.
Girifl
Girifl bölümü okuyucunun makaleyi okumaya devam edip etmeyece¤ine karar verdi¤i bölümdür. Yeterince aç›k, yal›n ve dikkat çekecek flekilde yaz›lmas› gerekir. Bu nedenle olabildi-¤ince k›sa olmal›d›r. ‹deal kelime say›s› 250-300’dür. E¤er da-ha uzun bir girifl bölümüne ihtiyaç varsa, kelime say›s› 500-600’ü geçmemelidir (Zeiger, 2000).
Girifl bölümünün yap›land›r›lmas›n› kum saatinin üst k›s-m›na ya da ters üçgene benzeten yazarlar olmufltur (Cargill ve O’Connor, 2009). Bu benzetmenin nedeni girifl bölümünün genel bir bilgi ile bafllay›p, bilinenden bilinmeyene do¤ru bir ak›fl sergilemesidir.
Söz konusu ak›fl flemas› içinde girifl bölümü temel olarak 4 k›s›mdan oluflur:
1. Araflt›rma konusu ile ilgili herkes taraf›ndan bilinen genel bir ifadenin sunulmas›
2. Araflt›rma konusu ile ilgili daha detayl› bilgilerin sunulmas› 3. Bu konu ile ilgili henüz bilinmeyen ya da merak edilen
noktalar›n belirtilmesi
4. Araflt›rma sorusunun veya hipotezin belirtilip çal›flman›n ne amaçla yap›ld›¤›n›n aç›kça belirtilmesi
TTTfiekil 1.Bilimsel makalenin ak›fl flemas›.
Tart›flma Girifl
?
=
Girifl bölümünün sonunda araflt›rma sorusunu ya da hipo-tezi aç›klamak yazara bulgular bölümünün ard›ndan tart›flma-ya bu araflt›rma sorusuna cevap vererek bafllama f›rsat› verir. Böylelikle girifl, bulgular ve tart›flma bölümleri aras›ndaki ak›fl bütünlü¤ü bozulmam›fl olur. Makalede yaz›lan her cümle as-l›nda araflt›rma sorusunu aç›klamaya yöneliktir. Bu nedenle, makalenin araflt›rma sorusu ya da hipotezi çok aç›k ve net ola-rak ifade edilmelidir (Zeiger, 2000).
Baz› durumlarda araflt›rmac› taraf›ndan merak edilip soru-lan araflt›rma sorusu daha önce di¤er araflt›rmac›lar taraf›ndan sorulmufl ve cevab› aranm›fl olabilir. Bu flekilde, daha önce so-rulmufl bir sorunun cevab›n›n arand›¤› tekrar mahiyetindeki çal›flmalar› “ben de çal›flmas›” (me too study) olarak adland›r-maktay›z. Araflt›rmac› e¤er bir “ben de çal›flmas›” yapt› ve bu-nun sonuçlar›n› yaz›yor ise girifl bölümünde bu tür bir çal›fl-may› neden tekrar etti¤ini (alan›na önceki çal›flmalardan fark-l› olarak getirece¤i yeniliklerin belirtilmesi, farkfark-l› tasar›m ve metod kullan›lmas›, daha genifl bir örneklem büyüklü¤üne sa-hip olmas› gibi) aç›klamal›d›r. Araflt›rmac›n›n e¤er baflka bir çal›flmay› neden tekrar etti¤ine dair iyi bir aç›klamas› yoksa bilimsel literatüre yeni bir bilgi katmayacak olan bu çal›flma-n›n dergi hakemlerince reddedilece¤ine haz›rl›kl› olmas› ge-rekir. Tekrar mahiyetinde olmayan özgün bir çal›flmaya ait iyi bir araflt›rma sorusu: Uygulanabilir, ilginç, yeni, etik ve ilgili (bilim, sa¤l›k politikalar› ve gelecek araflt›rmalar ile) olmal›d›r (“FINER kural›: Feasible, Interesting, Novel, Ethical, Relevant”) (Hulley, 2007, s.19).
Gereç ve Yöntem
Gereç ve yöntem bölümü tüm makale içinde en detayl› olarak yaz›lmas› gereken bölümdür. Hakem ve okuyucular bulgular bölümünde sunulan verilerin ne kadar güvenilir ol-du¤una gereç ve yöntem bölümünü okuyarak karar verecek-tir. Bu nedenle kullan›lan tüm yöntemler ve uygulanan tüm istatistiksel ifllemler bu bölümde ayr›nt›lar› ile aç›klanmal›d›r. Ayr›nt›l› ve iyi yaz›lm›fl bir gereç ve yöntem bölümü daha son-raki çal›flmalara da ›fl›k tutacakt›r.
Gereç ve yöntem bölümü ifllemlerin yap›l›fl›ndaki krono-lojik s›ra takip edilerek yaz›lmal›d›r. Çok karmafl›k yöntemle-rin kullan›ld›¤› çal›flmalarda bu bölümde alt bafll›klar kullan›-labilir (materyal, çal›flma tasar›m›, istatistiksel analiz vb gibi). De¤iflkenler ya da ölçümlere ait birimler mutlaka belirtilme-lidir. Bu birimler ve k›saltmalar› Uluslararas› Birimler Siste-mi’nde belirtildi¤i flekilde yaz›lmal›d›r.
Gereç ve yöntem bölümünün son k›sm›nda kullan›lan is-tatiksel yöntem hakk›nda bilgi verilmelidir. Ayr›ca, güç anali-zi (power analysis) ve örneklem büyüklü¤ünün (sample size) na-s›l hesapland›¤› bu bölümde ayr›nt›lar› ile aç›klanmal›d›r. Bi-limsel araflt›rmalar›n planlanma aflamas›nda en s›k yap›lan ha-talardan biri araflt›rma projesine bafllamadan önce örneklem
büyüklü¤ünün hesaplanmamas›d›r. E¤er örneklem büyüklü-¤ü yetersiz ise en iyi tasarlanan çal›flma bile istatistiksel fark-l›l›klar› belirlemek için yeterli olmayacakt›r. Dergi hakemleri ve okuyucular okuduklar› çal›flman›n gücünün bu farkl›l›klar› belirleyebilecek düzeyde olup olmad›¤›n› de¤erlendirebilmek için, makalede güç analizi ve örneklem büyüklü¤ünün nas›l hesapland›¤›na dair bilgiyi bulmak isterler. Bu nedenle, arafl-t›rmac› gerekirse bir istatistik uzman›ndan yard›m almal›, po-wer analiz ve örneklem büyüklü¤ü hesaplamadan rastgele be-lirlenmifl örneklem say›lar› ile çal›flmaya bafllamamal›d›r.
Özgün araflt›rma makalelerinin en s›k reddedilme sebep-lerinden birisi çal›flma tasar›m› ve metod ile ilgili hatalard›r (Pierson, 2004). Çal›flmaya bafllamadan önce gerçeklefltirile-cek olan iyi bir araflt›rma ve planlama dönemi, zaman kayb› olarak de¤il belki de tüm çal›flman›n bofla gitmesini engelle-yecek bir süreç olarak görülmelidir.
Bulgular
Bulgular bölümü makalenin kalbi olarak adland›r›l›r çün-kü makalede bu bölüme ba¤l› olmayan hiçbir bölüm yoktur. Bu nedenle ilk önce bulgular bölümünün yaz›l›p haz›rlanma-s› di¤er bölümlerin yaz›lmahaz›rlanma-s›nda gerekli ba¤lant›lar› kurmak aç›s›ndan kolayl›k sa¤layabilir.
Bölümün kendi içindeki organizasyonu; en önemli bulgu-dan bafllay›p daha az önemli bulguya do¤ru gidecek flekilde yap›lmal›d›r.
En çok yap›lan hatalardan birisi bulgular bölümünde yön-teme ait bilgilerin tekrar edilmesidir. Di¤er bir hata ise bu bö-lümünde sonuçlar›n tart›fl›lmas› ve di¤er çal›flmalarla karfl›lafl-t›r›lmas›d›r ki bu tart›flma ve karfl›laflt›rmalar tart›flma bölü-münde yer almal›d›r.
Bulgular bölümünde kullan›lan metin, tablolar ve flekillerin her birinin ayr› görevi vard›r. Yaz›n›n berrakl›¤›n› sa¤lamak için her birisi kendi görevini yerine getirmelidir. Ayn› veriler metin, tablo ve flekil olarak farkl› formatlarda tekrar eder flekil-de verilmemelidir.
Bir hipotezi test eden özgün araflt›rma makalelerinde ista-tistiksel farkl›l›¤› göstermek için genellikle p de¤eri bildiril-mektedir. P de¤eri istatistiksel farkl›l›¤› gösterir ancak bu fark-l›l›¤›n derecesini göstermekte yetersizdir. P de¤erine ilave ola-rak %95 güvenlik aral›¤›n›n da bildirilmesi okuyucuya farkl›l›k düzeyini de¤erlendirmekte yard›mc› olur (Gardner ve Altman, 1986).
Tablolar
Tablolar okuyucuya görsel kolayl›k sa¤larlar ancak gerek-siz yere kullan›lmalar› okuyucunun dikkatinin da¤›lmas›na neden olabilir. Bu nedenle, tablo içindeki verilerler k›sa bir paragraf fleklinde verilecek uzunlukta ise ya da tablo
içerisin-de 4-6’dan daha az veri bilgisi var ise bu bilgiler tablo olarak de¤il, metin olarak sunulmal›d›rlar.
Bir tablo temel olarak befl bölümden oluflur: Bafll›k, sat›r bafll›klar›, sütun bafll›klar›, veri hücreleri ve dipnot bölümü.
Tablolar yukar›dan afla¤›ya ve soldan sa¤a do¤ru okun-duklar› için tablo bafll›klar› tablolar›n üzerinde yer almal›d›r. Tablonun bafll›¤› anlafl›l›r flekilde yaz›lmal›, okuyucu metin içinde tablonun neye karfl›l›k geldi¤ini bulmaya çal›flmamal›-d›r. Günümüzde iyi çal›flmalara ait tablo ve flekiller makale-den al›n›p seminer ve kongre sunumlar›nda kullan›labilmek-tedir. Bu nedenle tablo veya flekil makaleden ç›kar›ld›¤›nda dahi kendisini yeterince aç›klayabiliyor olmal›d›r.
Sat›r bafll›klar›n› içeren ilk sütunda genellikle ba¤›ms›z de-¤iflkenler listelenir. Di¤er sütunlarda ise ba¤›ml› dede-¤iflkenler yer al›r. De¤iflkenlere ait birimlerin sütun bafll›¤›nda bir kez parantez içerisinde ya da virgülden sonra yaz›lmas› yeterlidir, alt sat›rlarda tekrar edilmemelidir. Birimlerin yaz›lmas› tablo-larda genellikle unutulan önemli ayr›nt›tablo-lardan birisidir.
Tabloda yer alan veri hücrelerinden baz›lar›na yaz›lacak herhangi bir veri yok ise bu hücreler tamamen bofl b›rak›lma-mal› tire (-) ya da üç nokta (…) iflareti ile veri içermedikleri vurgulanmal›d›r (Annesley, 2010).
Dipnot tablonun alt k›sm›na yaz›l›r. E¤er birden fazla dip-not var ise her biri arka arkaya de¤il, ayr› birer sat›r olarak ya-z›lmal›d›r. Ancak baz› dergiler arka arkaya yazmaya izin vere-bilir bu nedenle en uygunu yaz›n›n yollanaca¤› dergideki ör-nek tablolar› incelemek olacakt›r. Dipnotlar›n iflareti olarak genellikle üst simge olarak yerlefltirilmifl harfler ya da sembol-ler (*, †, ‡, §, _, ¶, **, ††, ‡‡, §§, _ _, ¶¶,) tercih edilir (ICM-JE, 2010). E¤er bir dipnot tüm tabloyu ilgilendiriyorsa iflaret tablo bafll›¤›ndan sonra, tüm sütunu ilgilendiriyorsa sütun bafll›¤›ndan ya da sadece belli bir hücredeki veriyi ilgilendiri-yorsa o veriden sonra yerlefltirilmelidir. Tabloda k›saltma kul-lan›ld› ise aç›l›m› bu k›s›mda yer almal›d›r, ayn› kural flekiller için de geçerlidir.
Tablolarda sat›r, sütun ve hücrelerin hizalanmas› farkl›l›k-lar içerir. Hizalama kuralfarkl›l›k-lar›na uyuldu¤unda temiz ve anlafl›-l›r tablo görüntüsü oluflur. Tabloda yer alan bilgilerin munta-zam flekilde yerlefltirilmesi afla¤›daki hizalama kurallar›na uya-rak sa¤lanabilir (Annesley, 2010):
Sat›r bafll›klar› sola hizalanmal›d›r.
Sütun bafll›klar› merkezde olacak flekilde hizalanmal›d›r. Veri hücreleri ondal›k nokta, art› -eksi iflareti (±), tire (-) ya da parantez gibi iflaretler içeriyorsa hizalama bu tür ifla-retler ayn› hizada olacak flekilde yap›lmal›d›r.
Sat›r bafll›¤› bir sat›rdan daha uzun ve alttaki sat›rdan de-vam ediyor ise bu bafll›¤›n karfl›s›na gelen hücrelerdeki ve-riler üst sat›r hizas›nda olmal›d›r.
Birçok dergi 3 yatay çizgili tablo format›n› kullanmakta-d›r. Bu format daha temiz ve göz yormayan bir görüntü ser-gilemektedir. Üç çizginin ilki sütun bafll›klar›n›n üzerinde, ikincisi alt›nda sonuncusu da verilerin en alt k›sm›nda yer al-maktad›r.
fiekiller
Bilimsel yaz›larda flekil olarak genellikle, verilerin görsel olarak sunumunu sa¤layan grafikleri kullanmaktay›z. Bunun-la birlikte resimler, diyagramBunun-lar ya da haritaBunun-lar gibi farkl› fle-killer çeflitli görsel amaçlarla kullan›lmaktad›r.
fiekiller aç›k ve net olarak etiketlendirilmeli okuyucunun metinde aç›klama aramas›na yer b›rakmamal›d›r. fiekiller, tablolar›n aksine afla¤›dan yukar›ya do¤ru okundu¤u için flekil numara ve aç›klamalar› fleklin alt›nda yer almal›d›rlar.
Özgün araflt›rma makalelerinde kullan›lan grafiklerin bafl-l›klar› ba¤›ms›z de¤iflkenin ba¤›ml› de¤iflken üzerine ne yön-de bir etkisi oldu¤unu aç›kl›yor olmal›d›r. Z toplumunda X’in Y üzerine etkisi fleklinde bir bafll›k kullan›labilir. Örnek: fiekil 1. Laparoskopik cerrahi uygulanan hastalarda (Z) PEEP uy-gulamas›n›n (X) akci¤er kompliyans›n› (Y) artt›r›c› etkisi.
Tart›flma
Tart›flma bölümü çal›flma sonucunda tam olarak ne bu-lundu¤u, bu bulgular›n ne anlama geldi¤i ve baflka ne flekiller-de yorumlanabilece¤i konusunda düflüncelerin belirtildi¤i bö-lümdür. Yazar tart›flma bölümünü yazmaya bafllamadan önce öncelikle ana hatlar› belirlerse geri kalan bölümü, bu ana lar› s›ras› ile aç›klayarak planl› bir flekilde yazabilir. Ana hat-lar, afla¤›daki sorulara yan›t vererek oluflturulabilir (Chanut, 2006):
Çal›flmada nas›l bir sonuç bulundu? Bu sonuç ne anlama gelebilir?
Bulgular baflka ne flekilde yorumlanabilir?
Di¤er çal›flmalar ayn› sonucu buldu mu, bu konu üzerinde anlaflmazl›klar var m›?
Çal›flman›n zay›f ve güçlü yanlar› nelerdir?
Daha önce bir makaledeki mant›ksal ak›fl›n temel olarak girifl, bulgular ve tart›flma bölümleri aras›nda gerçekleflmesi gerekti¤inden bahsetmifltim. Bu ak›fl girifl bölümün sonunda sorulan araflt›rma sorusuna tart›flma bölümünün bafl›nda ce-vap verilerek sa¤lanabilir. ‹yi yaz›lm›fl bir makalede okuyucu sadece girifl bölümünün son paragraf›na, bulgular bölümüne ve tart›flma bölümünün ilk paragraf›na bakarak o çal›flma hak-k›nda önemli bilgilere ulaflm›fl olur. Bu nedenle tart›flma bö-lümüne “Biz flu sonucu bulduk…..”, “Deneysel çal›flmam›z gösterdi ki….” gibi girifllerle bafllay›p çal›flman›n sonucunun bildirilece¤i konusunda okuyucuya sinyal verilmelidir (Zeiger, 2000).
Tart›flma bölümünde araflt›rman›n neden yap›ld›¤›, ne tür sonuçlar elde edildi¤i yaz›lmamal›d›r. Bu bilgilerin tart›flma-dan önce, girifl ve bulgular bölümlerinde aç›klanm›fl olmas› gerekir. Tart›flma bölümünde araflt›rma bulgular› en önemli-den daha az önemliye do¤ru, literatürdeki mevcut bilgiler ile karfl›laflt›r›larak yorumlanmal›d›r. Bu bölümde vurgulanmas› gereken önemli bir di¤er nokta ise çal›flman›n s›n›rl›l›klar› ve zay›f yanlar›d›r. Yazar e¤er çal›flmaya ait s›n›rl›l›klar oldu¤u düflünüyorsa bu s›n›rl›l›klar›n fark›nda oldu¤unu ve bafla ç›k-mak için neler yapt›¤›n› aç›klamal›d›r. Bir yazar›n çal›flman›n s›n›rl›l›klar›ndan bahsetmeyerek onu hakemlerden saklamas› mümkün de¤ildir, önemli olan durumun fark›nda oldu¤unu göstermektir.
Tart›flman›n sonuç k›sm›nda araflt›rmada bulunan temel sonuç tekrarlanmal› ve bu sonucun ne anlama geldi¤i ve öne-mi özet olarak vurgulanmal›d›r.
Özet
Bir makalenin özet bölümü dergi editörleri ve okuyucula-r›n okuyaca¤› ilk bölümdür. Bu nedenle makalenin önemli noktalar›n› en aç›k flekilde yans›tmal› ve makalenin geri kala-n›n›n okunmas› için merak uyand›rmal›d›r.
Özet bölümü iki farkl› flekilde yaz›labilir: yap›land›r›lm›fl (structured) ve yap›land›r›lmam›fl (unstructured). Yap›land›r›l-m›fl özette, metin bölümlere ayr›lYap›land›r›l-m›flt›r. Bu bölümler genel-likle arka plan/amaç, yöntem, bulgular ve sonuç alt bafll›klar›-n› içerir, ancak bafll›klar dergilere göre de¤ifliklik gösterebilir (Hall ve Sestak, 2003). Yap›land›r›lmam›fl özette ise herhangi bir bafll›¤a yer verilmeden makale hakk›nda bilgi verilmekte-dir. Her ne kadar bafll›k içermese de yap›land›r›lm›fl özette ol-du¤u gibi sistematik bir ak›fl izlemelidir. Özet dergi kurallar›-na uygun yap›da haz›rlanmal›d›r.
Bu bölümün di¤er bölümler tamamland›ktan sonra yaz›l-mas› mant›kl›d›r. Böylelikle yaz›m sürecinde yap›lan de¤iflik-liklerin özet bölümünde tekrar düzeltilmesi gere¤inden kaç›-n›lm›fl olacakt›r.
Özet genellikle 250 kelimeyi geçmemelidir. Ancak kelime say›s›nda dergilere göre farkl›l›klar görülebilir. Bu nedenle yaz›n›n yollanaca¤› derginin izin verdi¤i say› mutlaka kontrol edilmelidir.
Özet bölümünde k›saltma kullan›lmamal› ve herhangi bir at›f gösterilmemelidir.
Bafll›k
Makale bafll›¤› okuyucuya ana konu ve makalenin temel me-saj› hakk›nda bilgi verir (Zeiger, 2000). Bafll›k makale ile ilgili olarak dergi editörünün, hakemin ve okuyucular›n görece¤i ilk k›s›md›r. Dolay›s›yla, yeterince dikkat çekici olmal›, vermek is-tenilen mesaj› do¤ru ve eksiksiz olarak yans›tmal›d›r. Bir özgün
araflt›rma makalesinin bafll›¤› üç önemli faktörü içermelidir: Ba-¤›ms›z de¤iflken, ba¤›ml› de¤iflken, çal›flmaya dahil edilen top-lum. Bir bafll›kta bulunan harf ve kelime say›s› artt›kça o bafll›-¤›n okuyucu etkileme gücü azal›r (Zeiger, 2000).
K›saltmalar
Bilimsel makalelerde mümkün oldu¤unca az k›saltma kulla-n›lmal›d›r. Bir paragrafta iki ya da üçten fazla k›saltma olmama-l›d›r. K›saltma metinde ilk geçti¤i yerde aç›k yaz›m›n yan›nda parantez içinde belirtilmeli, sonras›nda da k›saltma olarak kul-lan›lmal›d›r. K›saltman›n bir kez tan›mland›ktan sonra metin içinde bir daha hiç kullan›lmamas›ndan ya da farkl› yerlerde ye-niden tan›mlanmas›ndan kaç›nmak gerekir. Ancak, baz› dergi-ler metinde tan›mlanan k›saltmalar›n tablo ve flekildergi-lerde tekrar tan›mlanmas›n› isteyebilirler. Bunun için dergi kurallar›na dik-kat edilmelidir. Cümle bafllar›nda k›saltma kullan›lmamas›na özen gösterilmelidir.
Anahtar Kelimeler
‹ngilizce makalelerde anahtar kelimeler “Medical Subject Headings” ya da k›saca MeSH veri taban› olarak isimlendirilen veri taban›ndan seçilmelidir (Çakmakkaya, 2012). Böylece ma-kalenin uygun bir flekilde dizinlenmesi sa¤lanm›fl olur.
Kaynaklar
Bir bilimsel kayna¤a at›fta bulunmak, baflka bilim insanlar›-n›n fikirlerini ve çal›flmalar›n› önemsedi¤imizi gösterir. Ayn› zamanda okuyucuya kullan›lan bilginin temel kayna¤›n›n gös-terilmesini sa¤lar. Yazar kaynak gösteriminde oldukça titiz dav-ranmal›d›r. Mümkün oldu¤unca yeni, bilimsel de¤eri yüksek ve ulafl›lmas› mümkün olan kaynaklar seçilmelidir. Dergi makale-leri, kitaplar ve tezler geçerli¤i yüksek olan kaynaklard›r. Kon-gre özetleri kaynak olarak gösterilebilir ancak önemli bir bulgu ya da fikri destekleyici yönde kullan›lmaktan ziyade fikrin ç›k›fl noktas›n› iflaret etmek için kullan›labilirler.
At›flar metin içine temel olarak iki farkl› flekilde yerlefltiri-lebilir (Annesley, 2011):
At›flara s›ra numaras› verilerek: Vancouver stili Yazar isminden sonra y›l belirtilerek: Harvard stili
Makalenin yollanaca¤› derginin at›f kurallar› incelenmeli ve at›flar bafltan bu kurallara göre s›ralan›p istenilen formatta ya-z›lmal›d›r.
Metin içerisinde kaynaklara s›ra numaras› verilerek yap›lan at›flarda (Vancouver stili), bir cümlenin sonuna birden fazla kaynak eklendi¤i durumlarda bu kaynaklar yay›mlanma tarihi en önce olandan bafllamak üzere tarihsel s›raya göre numara-land›r›l›rlar. Ayn› s›ralama Harvard stili at›f yerlefltirme için de geçerlidir. Her iki stilde de ayn› fikri destekleyen birden fazla makaleye ayn› cümle sonunda at›fta bulunuyorsa daha önce
ya-y›mlanm›fl olan önce belirtilir (Annesley, 2011). Metin içinde kaynak gösterilirken ayn› cümlenin sonuna çok gerekmedikçe dörtten fazla kaynak eklenmemelidir.
Yazar tam metinlerini okudu¤u makalelere at›f yapmaya özen göstermelidir. At›fta bulunulacak bilgi ya da fikre ilk han-gi makalede yer verildi ise o makaleye ulafl›lmal›d›r. Yazar oku-du¤u literatürü de¤erlendirirken hata yapm›fl olabilir (literature review bias) (Çak›r, 2012). Orijinal makaleyi okumadan bu ya-zar›n yorumlar›na at›fta bulunmak de¤erlendirme hatas›n›n at›flar arac›l›¤›yla yay›lmas›na neden olacakt›r.
Kaynak gösterme kurallar› için mutlaka yaz›n›n sunulaca¤› derginin kaynak gösterme k›lavuzu incelenip k›lavuza uygun kaynak gösterimi ve listelenmesi yap›lmal›d›r. Kaynak yönetme programlar›, kaynaklar› yüzlerce derginin kaynak gösterme sti-line göre otomatik olarak biçimlendirebilmektedir. Bu tür programlar› kullanmak yazara çok zaman kazand›racakt›r.
Yazarl›k ve ‹sim S›ras›
Bir bilimsel makalede yazar olarak yer alma ölçütlerinin ne-ler oldu¤u uzun zamand›r bilim dünyas›n›n gündemini meflgul etmektedir. Hiç kuflkusuz ki bu konudaki en önemli ölçüt yaza-r›n makaleye entelektüel katk›da bulunmufl olmas›d›r (Davi-doff, 2000). Biyomedikal alandaki yaz›larla ilgili olarak; t›bbi dergilerin editörlerinden oluflan bir grup ilk olarak 1978 y›l›n-da Vancouver’y›l›n-da bir araya gelmifl ve makale yaz›m kurallar›n-dan, yazarl›k kurallar›na kadar birçok konuyu irdelemifllerdir. Eski ad›yla “Vancouer Grubu” yeni ad›yla International Com-mittee of Medical Journal Editors (ICMJE) olarak bilinen bu grup, bir makalede yazar olarak yer almak için üç önemli kriter belirlemifltir (ICMJE, 2010) ve yazarlar›n bu üç kriteri de yeri-ne getirmesi gerekir:
1. Projenin tasarlanmas›, veri toplanmas›, verilerin analizi ve yorumlanmas› aflamalar›na katk›da bulunmak
2. Makalenin yaz›m› esnas›nda ya da yaz›m› tamamland›ktan sonra elefltirel olarak incelenmesi aflamas›na entelektüel katk›da bulunmak
3. Makale yay›nlanmadan hemen önceki son fleklini (prova) okumufl ve onaylam›fl olmak
Bir çal›flma için finansal destek sa¤lamak ya da verileri top-lamak yazar olarak o makalede yer almak için yeterli de¤ildir. Ayr›ca bir araflt›rma grubuna liderlik eden kifliler ancak yukar›-daki kriterleri sa¤lad›klar›nda o makalede yer alabilirler aksi tak-dirde sadece gruba liderlik ediyor olmak yazarl›k kriteri de¤ildir (ICMJE, 2010). Bu kiflilere makalenin en sonunda, üstlendikle-ri görev vurgulanarak teflekkür (Acknowledgement) yaz›labilir.
Bazen bir projede aktif olarak görev almayan kiflilere yazar-l›k önerilmektedir. Bu tür hediye yazaryazar-l›k (gift authorship) bi-limsel yay›n eti¤ine uymad›¤› gibi yazar›n kendisi için de tehli-ke arz edebilir. Bir projenin planlanmas›, tasarlanmas› ve
uygu-lanmas› aflamalar›nda görev almayan ve makalenin son halin-den haberdar olmayan yazar o makalede intihal ve benzerleri gibi etik d›fl› bir durum olup olmad›¤›ndan da haberdar olama-yacakt›r. Bu durumda yazarl›k hediye edilen kifli bilimsel yay›n eti¤ine uygun olmayan bir makalenin yazar› olarak literatürde yer alacakt›r. Günümüzde etik d›fl› uygulamalar›n önüne geçe-bilmek için bilimsel dergiler, Amerikan T›p Derne¤i Dergisi (JAMA) örne¤inde oldu¤u gibi yazarlardan projeye katk›lar›n› ve bu katk›lar›n ne düzeyde oldu¤unu gösteren beyan formlar›-n› doldurmalar›formlar›-n› istemektedir (Form, 2005). Bu tür yaz›l› be-yan› imzalayan bir yazar›n makale ile ilgili herhangi bir etik so-runla karfl›lafl›ld›¤›nda geri ad›m atma flans› olmayacakt›r.
Çok say›da araflt›rmac›n›n emek verdi¤i bilimsel yaz›larda, yazar isim s›ralamas›nda hangi s›ran›n daha önemli oldu¤u her zaman merak konusu olmufltur. Hiç kuflkusuz ki ilk s›ra en önemli s›rad›r. ‹lk s›ra yazar›n projenin planlama, uygulama, analiz ve yaz›m aflamalar›nda as›l sorumlulu¤u alan kifli oldu¤u-nu gösterir. ‹kinci en önemli pozisyon ise k›demli yazar (senior author) olarak görülen son isimdir. ‹lk isim ve son isim s›rala-malar›ndan sonraki en iyi üçüncü pozisyon; ikinci s›radaki isim-dir. Daha sonraki en iyi pozisyon ise üçüncü s›radaki isimdir çünkü birçok dergi makaleyi üçüncü isimden sonra “ve ark.” olarak listeler dolay›s›yla 3. s›radan sonraki isimler listede gö-rünmez. Bir makaledeki yazar isimleri s›ralamas›ndaki en kötü pozisyon ise sondan bir önceki yazar olmakt›r.
Bilimsel Makalenin Yaz›m› Bittikten Sonra
Makaleyi yaz›m› bittikten sonra defalarca gözden geçir-mek gerekir. Önce temel ö¤eler düzeltilmeli sonra ayr›nt›lara geçilmelidir. Yazar kendisini çal›flmas› hakk›nda hiçbir fley bilmeyen okuyucu yerine koyarak makaleyi yeniden okumaya bafllamal›d›r. Tüm paragraflar anlam ve ak›fl aç›s›ndan tekrar de¤erlendirilmelidir. Paragraflar›n aç›k, net ve olabildi¤ince k›sa olmas›na dikkat edilmelidir.
Son olarak tablo ve flekiller kontrol edilmelidir. Tablo ve flekillerin metindeki yerlerinin belirginli¤i, bafll›k ve aç›kla-malar›n›n kullan›m amaçlar›na uygunlu¤u ve metindeki fikir-leri yeterince destekleyip desteklemedi¤i mutlaka yeniden gözden geçirilmelidir.
Makalenin herhangi bir dergiye sunulmadan önce farkl› bir araflt›rmac› taraf›nda da okunmas› gözden kaçan hatalar›n fark edilmesine olanak sa¤lar.
Bilimsel Makale Yaz›m›nda Teknolojinin
Kullan›lmas›
Teknolojinin bize sundu¤u olanaklar› hayat›n birçok alan›n-da fazlas›yla kullanmaktay›z. Peki, yaz› yazarken teknolojik ola-naklar› yeterince kullan›yor muyuz? Yoksa bilgisayar› modern bir daktilo olarak m› görüyoruz? Teknoloji, her alanda
kolayl›k-lar sundu¤u gibi makale yazarken de öncelikle düflünce ak›fl›m›-z› bölen faktörleri uzaklaflt›rmam›ak›fl›m›-z› sa¤layarak bize yard›mc› ol-maktad›r. Düflünce ak›fl›n› bölen faktörleri k›saca; at›flar›n me-tin içine yerlefltirilmesi ve yaz› fleklinin biçimlendirilmesi olarak s›ralayabiliriz. Kaynak yönetme programlar›n›n kullan›lmas› ya da makale yazmaya bafllarken stiller ve biçimlendirme özelli¤ini kullanarak uygun biçimlendirmenin sa¤lanmas› oldukça zaman kazand›r›c›d›r. De¤ifliklikleri izleme özelli¤i ise bilgisayar kulla-narak ayn› makale üzerinde çal›flan farkl› yazarlar›n yapt›¤› de-¤ifliklikleri daha kolay görünür hale getirecektir.
Kaynak Yönetme Programlar›
Bilimsel makale yazarken öncelikle at›fta bulunulacak kay-naklar›n belirlenmesi ve kaykay-naklar›n yeri geldikçe derginin is-tedi¤i formatta metin içine yerlefltirilmesi gerekmektedir. Özellikle tez yaz›m› gibi çok kaynak kullan›lan yaz›larda kay-naklar›n yerlefltirilmesi ve istenilen flekilde biçimlendirilmesi çok zaman al›c› olabilir. Di¤er bir sorun da bir paragraf ya da cümlenin yeri de¤iflti¤inde tüm kaynaklar listesinin yeniden düzeltilmesi gereklili¤idir. Kaynak yönetme programlar› tüm bu ifllemleri otomatik olarak gerçeklefltirebilir. Bu programla-r›n 3 temel fonksiyonu vard›r (Hernandez, El-Masri ve Her-nandez, 2008):
Çevrimiçi veri tabanlar›nda arama yapmak ve seçilen ma-kaleleri kendi arflivine aktarmak
‹lgili makale ve kitaplara ait bilgileri arflivlemek, kaynakla-r›n PDF dosyalakaynakla-r›na ya da bulunduklar› web sayfalakaynakla-r›na ulafl›m sa¤lamak
At›flar›n metin içine yerlefltirilmesi ve istenen flekilde bi-çimlendirilmesi
Yap›lmas› gereken önce bir veri taban›n› oluflturmak son-ra da bu veri taban› içerisinden at›fta bulunulacak makaleleri s›ras› geldikçe iflaretleyip metin içine aktarmakt›r. Kaynak yö-netme programlar› listeledi¤imiz kaynaklar› birçok farkl› der-ginin yaz›m format›na göre biçimlendirebilir (Kern ve Hens-ley, 2011). Böylece makale yaz›m› esnas›nda at›flar› tek tek bi-çimlendirmeye gerek kalmamaktad›r. EndNote, Reference Manager, RefWork, Zotero, Mendeley gibi farkl› birçok kay-nak yönetim program› olmas›na ra¤men bu programlar›n fonksiyonlar› yukar›da aç›kland›¤› flekilde benzerdir.
Kaynak yönetme programlar›n›n kullan›m› k›sa bir e¤itim ve al›flma sürecini gerektirmektedir. Dünyadaki çeflitli üniver-sitelerde kütüphaneler programlar›n kullan›lmas›n› ö¤retme-ye yönelik periyodik kurslar düzenlenmektedir. Ülkemizde de bu tür e¤itimlerin sa¤lanmas› hem ö¤renciler hem de akade-misyenlerin bu programlarla tan›flmalar›n› sa¤lay›p bilimsel makale yaz›m› aflamas›nda zaman kazanmalar›n› sa¤layacakt›r.
Stiller ve Biçimlendirme Özelli¤i (Microsoft Word) Word’ün stiller ve biçimlendirme özelli¤i bafll›klar›, ana metni, tablo ve resim yaz›lar›n› makale boyunca standart flekil-de biçimlendirmemizi sa¤lar. Makaleyi yazmaya bafllamadan önce kullan›lacak olan yaz› stil ve biçimlerinin bafltan ayarlan-mas› vakit kazand›r›c› olacakt›r. Bir makalenin sadece içeri¤i de¤il biçimlendirilmesi de yazar›n tecrübesini yans›tmaktad›r.
De¤ifliklikleri ‹zleme Özelli¤i (Microsoft Word) De¤ifliklikleri izleme özelli¤i, makale üzerinde bir baflkas› ta-raf›ndan düzeltmeler ya da eklemeler yap›ld›¤›nda bu de¤ifliklik-lerin görünür hale gelip, takip edilmesini sa¤lar (TTTfiekil 2).
Belgede yap›lan de¤iflikliklerin sadece bir tufla bas›larak kabul edilme ya da reddedilme olana¤› vard›r. Bu uygulama özelikle tez okuma ve düzeltme çal›flmalar› esnas›nda büyük kolayl›k sa¤layabilir.
‹ngilizce Olarak Yaz›lan Makaleler için
Baz› Hat›rlatmalar
Bütün dünyada oldu¤u gibi ülkemizde de araflt›rmac›lar bilimsel çal›flma sonuçlar›n› daha genifl topluluklarla paylafla-bilmek için yaz› dilini ‹ngilizce olarak seçmektedirler. Bilim-sel makaleler hem anadili ‹ngilizce olan hem de olmayan oku-yucu kitlesi taraf›ndan okunur. Anadili ‹ngilizce olan okuyu-cular ‹ngilizcenin do¤ru kullan›lmas›, gramer hatalar› olma-mas› ve uygun kelimelerin kullan›lolma-mas›n› isterler. Anadili ‹n-gilizce olmay›p bilimsel yay›nlar› takip edebilecek kadar ‹ngi-lizce bilen okuyucular ise k›sa cümle ve paragraflardan olufl-mufl, okunmas› ve anlafl›lmas› kolay makaleleri okumay› tercih ederler. Bu nedenle bilimsel makale yazan araflt›rmac›n›n hem gramer ve imla kurallar›na uygun hem de aç›k ve anlafl›l›r bir dil kullanmas› gerekir.
Bu bölümde ‹ngilizce makale yazarken dikkat edilmesi ge-reken baz› genel kurallardan k›saca bahsedilecektir.
Do¤ru Kelime Seçimi
George Orwell, “K›sa bir kelimenin yeterli oldu¤u yerde as-la uzun bir kelime kulas-lanmay›n” diyerek iyi yaz› yazman›n önemli kurallar›ndan birisini aç›klam›flt›r. Bu kural bilimsel ma-kale yaz›m› için de geçerlidir. Yazar›n k›sa ve bilindik kelimeler seçmesi okuyucunun yaz›y› daha kolay anlamas›n› sa¤layacakt›r. Bilimsel makalelerde s›kl›kla yanl›fl kullan›lan baz› kelimeler ve bu kelimelerin daha k›sa ve uygun karfl›l›klar›TTTTablo 1’de ör-nek olarak verilmifltir. Do¤ru kelime seçimi ile ilgili olarak daha ayr›nt›l› tablo ve bilgilere bilimsel makale yaz›m› ile ilgi-li kitaplardan ulafl›labiilgi-lir ( Zeiger, 2000; Peat, 2007)
Kelime seçiminde di¤er önemli bir nokta ise kesinliktir. Öz-gün araflt›rma makalelerinde, sadece bir parametredeki de¤iflik-lik (change) de¤il bu de¤iflikli¤in ne yönde (decrease, increase vs.) oldu¤unu da vurgulanmal›d›r.
Cümle Yap›s›
Cümleler mümkün oldu¤unca k›sa ve anlafl›l›r olmal›d›r. Bir cümledeki kelime say›s› 15-20’yi geçtikten sonra cümlenin anlafl›lmas› zorlaflmaktad›r.
Cümleler mümkün oldu¤unca öznesi belli olan etken (acti-ve) cümleler olmal›, edilgen (passi(acti-ve) cümleler kurulmamal›d›r (Derish ve Eastwood, 2008). Örne¤in, yazar sonuçlar› aç›klar-ken “It was found that…” yerine “We found…” ile bafllayan bir cümle kurdu¤unda okuyucu ile daha direkt bir iletiflim kurmufl olacakt›r. Günümüzde British Journal of Medicine (BMJ) gibi
baz› dergiler kendilerine yollanan makalelerde mümkün oldu-¤unca etken cümleler kurulup, gerekli olan yerlerde birinci te-kil/ço¤ul zamirlerin (I, We) kullan›lmas›n› istemektedirler (BMJ House Style, 2012). Bir makalede edilgen cümlelerin kul-lan›lmas› uygun olan tek bölüm gereç ve yöntem bölümüdür.
Paragraflar
Paragraflar da cümleler ve kelimeler gibi k›sa ve anlafl›l›r ol-mal›d›r.
‹yi bir paragrafta paragrafa hakim olacak fikir bafllang›çta verilir ve paragraf boyunca bu fikir gelifltirilip desteklenerek aç›klan›r. Bu nedenle, paragraf bafl›nda konu cümlesi (topic sen-tence) kullan›lmal› ve okuyucuya paragraf içinde bu cümlede ge-çen konunun aç›klanaca¤› sinyali verilmelidir (Derish ve East-wood, 2008).
Paragraf içindeki cümlelerin birbirleri ile olan iliflkilerinin anlafl›lmas› için, paragraf› oluflturan cümleler aras›nda geçifl ba¤laçlar› (transition words: therefore, although gibi) kullan›l›r. Bu ba¤laçlar cümleler aras›nda ba¤lant› kurarak, paragraf›n ak›c› ve kolay bir flekilde okunmas›n› sa¤larlar. Ba¤laçlar sadece cümleler aras›nda de¤il, paragraflar hatta bölümler aras›nda da kullan›labilirler.
Fiil Zamanlar› (Verb Tenses)
Makaleyi oluflturan her bir bölümde kullan›lmas› gereken fiil zamanlar› fakl›d›r. Bu nedenle, zaman seçimi dikkatle yap›l-mal›d›r (Kotsis ve Chung, 2010):
Özet: Geçmifl zaman (Past tense) Girifl: fiimdiki zaman (Present tense)
Gereç ve yöntem: Geçmifl zaman (Past tense) Bulgular: Geçmifl zaman (Past tense)
Tart›flma: Mevcut çal›flmadan bahsederken geçmifl zaman (past tense), bu çal›flmay› di¤er çal›flmalar ile karfl›laflt›r›rken flimdiki zaman (present tense).
TTTTablo 1.Örnek kelime seçimleri
Kelime Uygun karfl›l›k
Administer Give
At the present moment Now
Commence Start, Begin
Demonstrate Show
Due To Fact That Because
Following After
Revealed Showed, Indicated
The Majority Of Most
En S›k Makale Reddedilme Nedenleri
Ameliyat sonras› bulant›-kusma konusunda birçok ulusla-raras› projede birlikte görev ald›¤›m mentorum; bafllang›çta iyi planlanmayan, uygun tasar›m ve yöntem kullan›lmayan bir çal›flman›n, ne kadar iyi istatistiksel analiz uygulan›rsa uygu-lans›n ya da makale ne kadar iyi yaz›l›rsa yaz›ls›n reddedilece-¤ini söylemiflti. Bu de¤erlendirme; özellikle özgün araflt›rma makalelerinin ço¤unlukla çal›flma tasar›m› ve yöntem bölü-mündeki hatalar nedeniyle reddedildi¤i gerçe¤i ile uyumlu-dur (Byrne, 2000). Özgün araflt›rma makalelerinin di¤er önemli reddedilme nedenleri ise araflt›rma sorusunun yeni ve ilginç olmamas›, verilerin iyi bir flekilde yorumlan›p sunulma-mas›, örneklemin yetersiz olsunulma-mas›, sonucun bulgular ile yete-rince uyumlu olmamas› fleklinde özetlenebilir (Pierson, 2004) Makale yazma kurallar› aç›s›ndan bak›ld›¤›nda ise makale-nin ak›c› ve aç›k bir dille yaz›lmamas›, gramer ve yaz›m hata-lar› içermesi, gere¤inden uzun olmas›, sunuldu¤u derginin il-gi alan›na il-girmemesi ve yine sunuldu¤u deril-ginin format›na uygun haz›rlamamas› makalenin reddedilmesine neden olabi-lir (Pierson, 2004).
Sonuç
Bir bilimsel makalenin en önemli k›sm› içerdi¤i bilimsel bilgidir. Bu bilginin baz› kurallara dikkat edilerek ak›c› ve aç›k flekilde okuyucuya sunulmas› makalenin baflar›s›n› daha da artt›racakt›r. Makalede; anlatmak istedi¤imiz bilimsel hikâye-nin ana hatlar›n› göstermeli, paragraflar, cümleler ve fikirler aras›nda iyi ba¤lant›lar kurmal›y›z. Okuyucularla iyi iletiflim kurmak onlara basit, direkt ve aç›k mesajlar sunarak gerçekle-flir. ‹yi bilimsel makaleler yazmak hem tecrübe hem de e¤itim sürecini gerektirmektedir. Akademisyenlerin bu konu üzerine e¤ilerek baz› temel kurallar› ö¤renmeleri bilgi paylafl›m süreç-lerini olumlu yönde etkileyecektir.
Kaynaklar
Annesley, T. M. (2010). Bring your best to the table. Clinical Chemistry, 56(10), 1528-1534.
Annesley, T. M. (2011). Giving credit: Citations and references. Clinical
Chemistry, 57(1), 14-17.
Byrne, D. W. (2000). Common reasons for rejecting manuscripts at med-ical journals: a survey of editors and peer reviewers. Science Editor, 23(2), 39-44.
Cargill, M., & O'Connor, P. (2009). Writing scientific research articles:
strategy and steps. New York: Blackwell.
Chanut, F. (2006). How to write: Discussion. 7 May›s 2013 tarihinde <http://career.ucsf.edu/sites/career.ucsf.edu/files/PDF/ResearcherH owtoWriteDiscussion.pdf> adresinden eriflildi.
Çak›r, B. (2012). Epidemiyolojide s›k rastlanan yanl›l›klar, H. Yaz›c› (Ed.) Romatolojide klinik araflt›rmalar ve nesnel t›p V (s. 23-28). ‹stan-bul: Deomed
Çakmakkaya, Ö. S. (2012). Bilimsel kan›ta ulaflmak: Biyomedikal veri tabanlar› ile ilgili derleme. Yüksekö¤retim Dergisi, 2(2), 104-108. Davidoff, F. (2000). Who's the author? Problems with biomedical
authorship, and some possible solutions. Science Editor, 23(4), 111-119.
Derish, P., & Eastwood, S. (2008). A clarity clinic for surgical writing.
Journal of Surgical Research, 147(1), 50-58.
Form, A. (2005). Jama instructions for authors. JAMA 294(1),119-127. Gardner, M. J., & Altman, D. G. (1986). Confidence intervals rather
than P values: estimation rather than hypothesis testing. British
Medical Journal (Clinical Research Ed.), 292(6522), 746.
Hall, G. M., & Sestak, Z. (2003). How to write a paper? New York: Wiley. Hernandez, D. A., El-Masri, M. M., & Hernandez, C. A. (2008). Choosing and using citation and bibliographic database software (BDS). The Diabetes Educator, 34(3), 457-474.
Hulley, S. B. (2007). Designing clinical research. Philadelphia: Lippincott Williams & Wilkins.
ICMJE (2010). Uniform requirements for manuscripts submitted to bio-medical journals. 12 Aral›k 2012 tarihinde <www.icmje.org adresin-den eriflildi>
Kallestinova, E. D. (2011). How to write your first research paper. The
Yale Journal of Biology and Medicine, 84(3), 181.
Kern, M. K., & Hensley, M. K. (2011). Citation management software.
Reference & User Services Quarterly, 50(3), 204-208.
Kotsis, S. V., & Chung, K. C. (2010). A guide for writing in the scientif-ic forum. Plastscientif-ic and Reconstructive Surgery, 126(5), 1763.
Peat, J., Elliott, E., Baur, L., & Keena, V. (2007). Scientific writing: easy
when you know how. London: BMJ Books.
Pierson, D. J. (2004). The top 10 reasons why manuscripts are not accepted for publication. Respiratory Care, 49(10), 1246-1252. Zeiger, M. (2000). Essentials of writing biomedical research papers. New
