Otelcilik ve turizm meslek liselerinde uygulanan beceri eğitimi üzerine bir araştırma Antalya örneği

GAZĠ ÜNĠVERSĠTESĠ EĞĠTĠM BĠLĠMLERĠ ENSTĠTÜSÜ

TURĠZM ĠġLETMECĠLĠĞĠ EĞĠTĠMĠ ANA BĠLĠM DALI

OTELCĠLĠK VE TURĠZM MESLEK LĠSELERĠNDE UYGULANAN BECERĠ EĞĠTĠMĠ ÜZERĠNE BĠR ARAġTIRMA

ANTALYA ÖRNEĞĠ

YÜKSEK LĠSANS TEZĠ

Ömer GÜNAY

DanıĢman: Doç. Dr. Ali YAYLI

Ankara ġubat, 2014

ii Ömer GÜNAY‟ın “OTELCĠLĠK VE TURĠZM MESLEK LĠSELERĠNDE UYGULANAN BECERĠ EĞĠTĠMĠ ÜZERĠNE BĠR ARAġTIRMA: ANTALYA ÖRNEĞĠ” baĢlıklı tezi 10/02/2014 tarihinde, jürimiz tarafından Turizm ĠĢletmeciliği Eğitimi Ana Bilim Dalında Yüksek Lisans Tezi olarak kabül edilmiĢtir.

Adı Soyadı Ġmza

BaĢkan :Prof.Dr. Azize HASSAN ………..

Üye (Tez DanıĢmanı) :Doç.Dr. Ali YAYLI ………..

ÖNSÖZ

Turizm sektörüne kalifiye personel sağlayan otelcilik ve turizm meslek liseleri, ile turizm sektöründe faaliyet gösteren otel iĢletmelerinde yürütülen bu çalıĢma; otelcilik ve turizm meslek liselerinde eğitim gören öğrencilerin turizm mesleğine yönelik tutumlarını ve beklentilerini tespit etmek, bunun yanında otel iĢletmelerinin bu okullarda eğitim gören öğrencilere yönelik tutumlarını ve bu okullardan beklentilerini tespit etmek açısından önemlidir.

Öğrencilerin beceri eğitiminden sorumlu taraflar olan, kamu kurumları ve sektör Ģunu unutmamalıdır; öğrenciler, yaptıkları stajdan sonra ya bu mesleği severek yapmaya devam edecek, ya da bu meslekten nefret edip, sektörden uzaklaĢacaklardır.

AraĢtırmamın her aĢamasında yardımlarını esirgemeyen değerli tez danıĢmanım Doç. Dr. Ali YAYLI‟ya, öğretim görevlisi değerli kardeĢim Yakup ÖZTÜRK‟e , eğitim yaĢamım boyunca bilgi birikimlerini ve deneyimlerini bizden esirgemeyen saygıdeğer hocalarıma, araĢtırma süresince her türlü desteği veren sevgili eĢim GüneĢ GÜNAY‟a, aileme ve arkadaĢlarıma teĢekkürlerimi sunarım.

4

ÖZET

OTELCĠLĠK VE TURĠZM MESLEK LĠSELERĠNDE UYGULANAN BECERĠ EĞĠTĠMĠ ÜZERĠNE BĠR ARAġTIRMA: ANTALYA ÖRNEĞĠ

GÜNAY, Ömer

Yüksek Lisans, Turizm ĠĢletmeciliği Eğitimi Bilim Dalı Tez DanıĢmanı: Doç. Dr. Ali YAYLI

ġubat, 2014, 133 Sayfa

Bu araĢtırmada, otelcilik ve turizm meslek liselerinde staj yapmıĢ, lise 10. ve 11. Sınıf öğrencilerinin, turizm sektöründe çalıĢmaya karĢı tutumlarının ve staj yaptıkları otellerden memnuniyet düzeylerinin tespit edilmesi ayrıca otel yöneticilerinin iĢletmelerinde staj yapan öğrencilerden memnuniyet düzeylerinin ve stajyer öğrenci çalıĢtırmaya karĢı bakıĢ açılarının tespit edilmesi amaçlanmıĢtır.

AraĢtırmanın çalıĢma evrenini; Antalya ili ile ilçeleri içerisinde yer alan, turizm belgeli (855) konaklama tesisinde çalıĢan stajdan sorumlu yöneticiler ile Antalya ili ile ilçeleri içerisinde yer alan Milli Eğitim Bakanlığı‟na bağlı faaliyet gösteren toplam 10 otelcilik ve turizm meslek lisesinde çalıĢan 101 meslek dersi öğretmeni ve staj eğitimini tamamlamıĢ toplam 1607 otelcilik ve turizm meslek lisesi öğrencisi oluĢturmaktadır.

AraĢtırmanın evrenini oluĢturan konaklama iĢletmesi yöneticileri ile otelcilik ve turizm meslek lisesi öğrenci ve öğretmenlerinin tümüne ulaĢmanın zorluğu ve zaman faktörü göz önüne alınarak basit yansız örnekleme tekniği kullanılmıĢtır. Örneklem oluĢturmak için, Antalya‟da faaliyet gösteren 91 konaklama tesisinde çalıĢan stajdan sorumlu yöneticiler ile Antalya‟da bulunan otelcilik ve turizm meslek liselerinde görev yapan 57 meslek dersi öğretmeni ve en az bir kez beceri eğitimine katılmıĢ 476 öğrenci araĢtırma kapsamına alınmıĢtır.Örnekleme uygulanan anketler ile veriler toplanmıĢ, elde edilen veriler bilgisayar ortamında SPSS 17,0 paket programı kullanılarak analiz edilmiĢ, tablolar ile yorumlanmıĢtır.

AraĢtırma sonrasında elde edilen bulgulara göre, araĢtırmaya katılan iĢletme yöneticisi ve meslek dersi öğretmenlerinin; beceri eğitimini tamamlayan öğrencilerin, yabancı dil yetersizliği dıĢında sektörde kalifiyeli personel olarak yer almaya hazır oldukları, ayrıca iĢletmelerin stajer çalıĢtırmak için okul ile imzaladıkları maddelere genel olarak uydukları ve tarafların ( iĢletme yöneticisi, öğretmen, öğrenci ) karĢılıklı olarak beceri eğitiminden memnun oldukları sonucuna varılmıĢtır.

5

ABSTRACT

RESEARCH ON TRAINING EDUCATION APPLIED IN HOTEL MANAGEMENT AND TOURISM VOCATIONAL HIGH SCHOOLS: ANTALYA SAMPLE

GÜNAY, Ömer

Phd, The Master of Science in Tourism Management Thesis Advisor: Doç. Dr. Ali YAYLI

February, 2014, 133 Page

In this research, it is expected to identify 10th and 11th grade students attitudes, who have done training in hotel management and tourism vocational schools, towards working in tourism sector and determine students‟ satisfaction levels from the hotels, hotel managers‟ who engaged with trainee students satisfaction levels from students performances and their perspective of working with trainee students.

The population of the study consist of tourism businesses certificated (855), accomadations and 10 hotel management and tourism vocational high schools operating under the Ministry of National Education located within the province of Antalya. Simple unbiased sampling technique are used taking into consideration of difficulties of time and management of accommodation businesses and managers of the hospitality and tourism vocational high school teachers (101) and students (1606) that make up the universe of research. To create the sample, 91 accommodation facilities operating in Antalya and 10 high school teachers (57) of vocational courses who work in the hotel management and tourism vocational school and students (476) who participated in skills training at least once were included in the research. Sampling data were collected by the survey applied, the resulting data were analyzed by SPSS 17.0 using software package which has been interpreted by the table.

According to the findings obtained after research; it is understood that business managers participating in the research, teachers of vocational courses indicate that students who have completed training are ready to take part in the sector as qualified staff except from lack of foreign language, also, sides (business manager, teacher, student ) are satisfied to obey items they have signed with school and parties.

6

ĠÇĠNDEKĠLER

BÖLÜM 2 TÜRKĠYE’DE TURĠZM EĞĠTĠMĠ ... 21

2.1. Turizm Eğitiminin Tanımı ve Gerekliliği ... 40

2.1.1. Türkiye’de Turizm Eğitiminin Genel Amaçları ... 43

2.1.2. Turizm Eğitiminin Yararları ... 45

2.1.3. Turizm SektörününTurizm Eğitiminden Beklentileri ... 37

2.1.4. Turizm Eğitiminin Genel Sorunları ... 46

2.2. Türkiye’de Turizm Eğitiminin GeliĢimi ... 48

2.3. Türkiye’de Mesleki Turizm Eğitiminin Genel Yapısı ... 52

2.3.1. Örgün Turizm Eğitimi ... 53

2.3.1.1. Orta Öğretim Düzeyinde Turizm Eğitimi ... 54

2.3.1.2. Ön Lisans Düzeyinde Turizm Eğitimi ... 54

2.3.1.3 Lisans Düzeyinde Turizm Eğitimi ... 56

2.3.1.4. Yüksek Lisans ve Doktora Düzeyinde Turizm Eğitimi ... 57

2.3.2. Yaygın Turizm Eğitimi ... 57

2.4. Bazı Avrupa Ülkelerinde Turizm Eğitimi ile ilgili Uygulamalar ... 61

2.4.1. Ġngiltere’de Turizm Eğitimi ... 63

2.4.2. Fransa’da Turizm Eğitimi ... 65

2.4.3. Ġspanya’da Turizm Eğitimi ... 66

2.4.4. Ġtalya’da Turizm Eğitimi ... 67

7

2.4.6. Avusturya’da Turizm Eğitimi ... 70

2.4.7. Yunanistan’da Turizm Eğitimi ... 73

BÖLÜM 3 OTELCĠLĠK VE TURĠZM MESLEK LĠSELERĠNĠN MEVCUT DURUM ANALĠZĠ ... 79

3.1. Otelcilik ve Turizm Meslek Liselerinde Mevcut Durum Analizi ... 79

3.1.1. Otelcilik ve Turizm Meslek Liselerinin Tarihi GeliĢimi ... 79

3.1.2. Otelcilik ve Turizm Meslek Liselerinde Uygulanan Alan ve Dal Programları ………….……….. 83

3.1.3. Otelcilik ve Turizm Meslek Liselerinin Amaçları ... 86

3.1.4. Otelcilik ve Turizm Meslek Liselerine Kayıt Kabul Esasları ... 87

3.2. Otelcilik ve Turizm Meslek Liselerinde Uygulanan Beceri Eğitimi... 89

3.2.1. Otelcilik ve Turizm Meslek Liselerinde Beceri Eğitiminin Önemi ... 90

3.2.2. Turizm Eğitiminde Beceri Eğitimin Yararları ... 92

3.2.3. Beceri Eğitiminde Okul Sektör ĠĢbirliği ... 95

3.2.4. Beceri Eğitimin Planlanması, Yürütülmesi ve Değerlendirilmesi ... 96

3.3. Beceri Eğitimine Yönelik Kanun ve Yönetmelikler ... 101

3.3.1. 3308 Sayılı Çıraklık ve Mesleki Eğitim Kanunu ve Mesleki ve Teknik Eğitim Yönetmeliği ... 101

3.4. ĠĢletmelerde Beceri Eğitimi Uygulamaları ... 103

3.4.1. Beceri Eğitiminde Okul Yönetiminin Görev ve Sorumlulukları ... 103

3.4.2. Beceri Eğitiminde ĠĢletme Yetkilisinin Görev ve Sorumlulukları ... 103

3.4.3. Beceri Eğitimde Koordinatör Öğretmenin Görev ve Sorumlulukları. 105 3.4.4. Beceri Eğitimi Yapan Öğrencilerin Görev ve Sorumlulukları ... 106

3.5. Beceri Eğitiminde KarĢılaĢılan Sorunlar ... 107

3.5.1. Ucuz ĠĢgücü Olarak Görülme ... 108

3.5.2. Rotasyon ve Adaptasyon Dönemi ile ilgili Sorunlar ... 108

3.5.3. Öğrencilerin Alanları DıĢında ÇalıĢtırılması ... 108

3.5.4. HerĢey Dahil Sistemin Getirdiği Sorunlar ... 109

3.5.5. Sosyal Haklar Ġle Ġlgili Sorunlar ... 109

3.5.6. Stajer Öğrencilerin Yabancı Dil Bilgileri ... 109

3.5.7. Alaylı Mektepli ÇatıĢmaları ... 109

8 BÖLÜM 4 YÖNTEM ... 110 4.1. AraĢtırmanın Modeli ... 110 4.2. Evren ve Örneklem ... 110 4.3. Verilerin Toplanması ... 111 4.4. Verilerin Analizi ... 112 BÖLÜM 5 BULGULAR VE YORUM ... 113

5.1. AraĢtırmaya Katılan Otel Yöneticilerine ĠliĢkin Veriler ... 113

5.2. AraĢtırmaya Katılan OTML Öğretmenlerine ĠliĢkin Veriler ... 124

5.3. AraĢtırmaya Katılan OTML Öğrencilerine ĠliĢkin Veriler ... 134

SONUÇ VE ÖNERĠLER ... 150

KAYNAKÇA ... 159

EKLER ... 165

EK 1- ĠĢletme Yöneticisi Anket Formu ... 165

EK 2- Öğretmen Anket Formu ... 168

9

TABLOLAR LĠSTESĠ

S. Tablo Adı Syf.

1 Turizm Eğitiminin Genel Çerçevesi 21

2 Otelcilik ve Turizm Meslek Lisesi Alan ve Dal Programları 54

3 AraĢtırmaya Katılan Otellerin Statülerine Göre Dağılımı 83

4 AraĢtırmaya Katılan Yöneticilerin YaĢlarına Göre Dağılımı 84

5 AraĢtırmaya Katılan Yöneticilerin Cinsiyetlerine Göre Dağılımı 84

6 AraĢtırmaya Katılan Yöneticilerin Yabancı Dil Bilgilerine Göre Dağılımı 84 7 AraĢtırmaya Katılan Yöneticilerin Eğitim Düzeylerine Göre Dağılımı 85

8 AraĢtırmaya Katılan Yöneticilerin ÇalıĢma Sürelerine Göre Dağılımı 85

9 AraĢtırmaya Katılan Yöneticilerin Yöneticilik Sürelerine Göre Dağılımı 86

10 AraĢtırmaya Katılan Yöneticilerin Turizm Eğitimi AlmıĢ Olma

Durumlarına Göre Dağılımı 86

11 AraĢtırmaya Katılan Yöneticilerin Yöneticilik Eğitimi AlmıĢ Olma

Durumlarına Göre Dağılımı 86

12 AraĢtırmaya Katılan Otellerin Personellerini Temin Yollarına Göre

Dağılımı 87

13 AraĢtırmaya Katılan Otellerin Personellerine Hizmetiçi Eğitim Verme

Yöntemlerine Göre Dağılımı 87

14 AraĢtırmaya Katılan Otellerin Stajyer Ġstihdamı Gerekçelerine Göre

Dağılımı 88

15 AraĢtırmaya Katılan Otellerde Stajerlerle Ġlgilenen Usta Öğreticilerin

Sertifikasın Bulunması Durumuna Göre Dağılımı 88

16 AraĢtırmaya Katılan ĠĢletmelerin Sezonluk ÇalıĢtırdığı Stajyer Sayılarına

Göre Dağılımı 88

17 AraĢtırmaya Katılan Yöneticilerin, Öğrencilerin Staj Yaptıkları

ĠĢletmelerde, Bilgi ve Becerilerini Kullanabilme Durumlarına Yönelik Bulguları

89

18 AraĢtırmaya Katılan Yöneticilerin Stajyerlerin Aldıkları Eğitimin

ĠĢletmeye Uyum Sağlayabilme ve ĠĢletmede ĠletiĢim Kurabilmelerine ĠliĢkin Değerlendirmelerine Yönelik Bulgular

90

19 AraĢtırmaya Katılan Yöneticilerin Mesleki Eğitim Yönetmeliği

10 Tarafından Uygulanmasına ĠliĢkin Değerlendirmelerine Yönelik Bulgular

20 AraĢtırmaya Katılan Öğretmenlere ĠliĢkin Demografik Veriler 94

21 OTML‟de Okutulan Meslek Dersleri Öğretim Programlarının

Yeterliliğine Ġnanma Durumlarına ĠliĢkin Veriler 95

22 OTML Öğretim Programlarında Ağırlık Verilmesi Gereken Konulara

ĠliĢkin Veriler 95

23 OTML Öğretmenlerinin Okulda Meslek Derslerine Uygulama için

Ayrılan Süreyi Yeterli Bulma Durumlarına ĠliĢkin Veriler 96

24 Meslek Dersleri Eğitim Programlarının Yürütülmesinde KarĢılaĢılan

Güçlüklere ĠliĢkin Veriler 96

25 Meslek Dersleri Öğretim Programlarının Etkili Öğretimini Sağlayan En

Önemli Faktörlere ĠliĢkin Veriler 97

26 Öğretmenlerin Mesleki Açıdan Kendilerini GeliĢtirme ve Yenileme

Ġmkanına ĠliĢkin DüĢüncelerine Yönelik Veriler 97

27 Katılımcıların Hangi Alanlarda Kendilerini GeliĢtirmek Ġstediklerine

ĠliĢkin Veriler 98

28 AraĢtırmaya Katılan Öğretmenlerin, Öğrencilerin Stajda Aldıkları

Uygulamalı Eğitimin, Okulun Amaçlarına Uygunluğuna ĠliĢkin GörüĢlerine Ait Veriler

98

29 AraĢtırmaya Katılan Öğretmenlerin DüĢüncelerine Göre, ĠĢletmeler

Öğrencilerin Özellikle Hangi Alanlarda Yetersiz Olduğunu DüĢünüyor? 98

30 AraĢtırmaya Katılan Öğretmenlerin DüĢüncelerine Göre, Öğrenciler

Stajda Yeterli Bilgi ve Beceri Kazanıyor mu? 99

31 AraĢtırmaya Katılan Öğretmenlerin DüĢüncelerine Göre, Stajyer

Öğrenciler Sektörde Özellikle Hangi Konularda Sorun YaĢıyor? 99

32 AraĢtırmaya Katılan Öğretmenlerin DüĢüncelerine Göre, ĠĢletmeler

Neden Stajyer Kabul Ediyor 100

33 AraĢtırmaya Katılan Öğretmenlerin Koordinatör Olarak Hangi Sıklıkta

Otellere Gittiğini Gösteren Veriler 100

34 AraĢtırmaya Katılan Öğretmenler ĠĢletmeye Öğrenci GeliĢim Tabloları

Verip Ġnceleniyor mu? 101

35 Otelcilik ve Turizm Meslek Lisesi Öğretmenlerinin Beceri Eğitimini

11

36 AraĢtırmaya Katılan Otelcilik ve Turizm Meslek Lisesi Öğrencilerine Ait

Demografik Veriler 104

37 Yabancı Dile ĠliĢkin Dağılımlar 105

38 ĠĢletme Statüsüne ĠliĢkin Dağılımlar 105

39 ĠĢletme Türüne ĠliĢkin Dağılımlar 106

40 Uygulamalı Meslek Dersleri ile Ġlgili Okulda Atölye Ġmkânının Yeterli

Olup Olmamasına ĠliĢkin Dağılımlar 106

41 Yetersiz Olarak Görülen Uygulama Atölyelerine/alanlarına ĠliĢkin

Dağılımlar 106

42 Okulda Uygulanan Ders Programlarının Mesleki Bilgiyi GeliĢtirme

Ġmkanı Sağlayıp Sağlamamasına ĠliĢkin Dağılımlar 107

43 Ders Programlarında Ağırlık Verilmesi Gereken Konular 107

44 Alınan Eğitimin Sektör Beklentilerini KarĢılayıp KarĢılamaması Durumu 108

45 Ders Programlarında Yeterli Olmayan Ancak Sektörün Ġstediği Konular 108

46 ÇalıĢılan ĠĢyerlerinde DönüĢümlü ÇalıĢabilme Ġmkânı 108

47 ĠĢletmelerde Öğrendiklerinizin Meslek Bilginize Katkısı Olduğunu

DüĢünüyor musunuz? 109

48 AraĢtırmaya Katılan Öğrencilerin, Staj BaĢlamadan Önce, Beceri

Eğitiminin Önemi ve Kuralları Hakkında Koordinatör Öğretmen Tarafından Bilgilendirilme Durumu

109

49 Koordinatör Öğretmen Tarafından Denetlenme Sıklığı 110

50 ĠĢletme Niçin Stajyer Kabul Etmektedir? 110

51 ĠĢletmeden Hizmet içi Eğitim Alındı mı? 111

52 Stajın Okul Amaçlarına UlaĢtığını DüĢünüyor musunuz? 111

53 Mezun Olunca Sektörde ÇalıĢır mısınız? 111

54 Üniversite Eğitimi DüĢünüyor musunuz? 112

55 Öğrencilerin Okulda Aldıkları Mesleki Eğitimin Beceri Eğitimine

Katkısına Yönelik Algıları 112

56 Öğrencilerin ĠĢletmelerde Beceri Eğitiminin Öğrencilerin Mesleklerine ve

Sektöre BakıĢ Açılarına Katkılarına Yönelik Algıları 114

57 Öğrencilerin YapmıĢ Oldukları Beceri Eğitime ĠliĢkin Memnuniyet

Algıları ile Öğrencilerin Okulda Aldıkları Yabancı Dil Eğitiminin, Beceri Eğitime Katkılarına ĠliĢkin Memnuniyet Algıları

12

BÖLÜM 1

GĠRĠġ

Eğitim, bireyin davranıĢlarında geliĢtirici bir değiĢme meydana getirme sürecini ifade etmektedir (Ertürk, 1972;12). Bu yönüyle eğitim; iĢ gücüne nitelik kazandırmakta, üretimde emek faktörünün verimliliğini artırmaktadır.

Mesleki turizm eğitimi ise turizm sektöründe çalıĢan ve çalıĢacak olan kiĢilere, turizm sektörünün ihtiyaç duyduğu meslekî yenilikleri ve becerileri kazandırmayı hedefleyen bir eğitim türüdür (Hacıoğlu, 1992;92).

EğitilmiĢ insan unsurunun yeterliliği, turistin beklediği düzeyde hizmet almasını sağlamaktadır. Diğer taraftan turizmde, uluslar arası düzeyde bir kalite savaĢı yaĢanmaktadır. Rekabetin yoğun olarak yaĢandığı dünya turizm piyasalarına, standartlara uygun ve kaliteli turistik mal ve hizmetle, girebilmek için hem genel olarak toplumun turizmin önemini kavraması, hem de yeterli sayıda nitelikli personel gereklidir. Nitelikli personelin yetiĢtirilebilmesi ise ancak kaliteli turizm eğitimi ile mümkündür (Olalı, 1983;211).

Türkiye'de meslekî turizm eğitim ve öğretimi, örgün ve yaygın olmak üzere iki Ģekilde yapılmaktadır. Yaygın turizm eğitimi, çeĢitli kuruluĢlar tarafından açılan kurslar vasıtasıyla yerine getirilmektedir. Örgün turizm eğitim ve öğretimi ise, orta öğretim ve yüksek öğretim düzeyindeki, eğitim kurumları tarafından yapılmaktadır. Ortaöğretimde meslekî turizm eğitimi; otelcilik ve turizm meslek liseleri ile anadolu meslek liselerinde açılan programlarla yürütülmektedir.

AraĢtırma konusunu teĢkil eden otelcilik ve turizm meslek liseleri; turizm sektörüne ara kademe insan gücü yetiĢtiren, öğrencileri hem mesleğe hem de yüksek öğretime hazırlayan, ilköğretim üzerine dört yıl eğitim süreli meslek liseleridir.

3308 sayılı mesleki eğitim kanunu hükümleri gereğince meslek liselerinde sürdürülen uygulamalı eğitim, otelcilik ve turizm meslek liselerinde sektörün özelliği de dikkate alınarak, turizm bakımından hareketsiz olan ekim-mart ayları arasındaki 6 aylık sürede okulda, nisan-eylül arasındaki ikinci 6 aylık dönemde ise, turizm iĢletmelerinde gerçekleĢtirilmektedir. Uygulamalı eğitim, otelcilik ve turizm meslek liseleri‟nde X. sınıf ile XI. sınıfta olmak üzere 2 yıl süre ile yaz aylarında yoğun olarak yapılmaktadır.

13 Bu eğitim diğer meslek okullarından farklı olarak, 1 yıl yerine 2 yıl, haftada 3 gün yerine sürekli 5 aydır (Ġnce, 2002: 200).

Turizm sektörünün ara eleman düzeyinde istihdam ihtiyacını karĢılayan, otelcilik ve turizm meslek liselerinde eğitim kalitesinin artırılması her geçen gün önemi artan konular arasında bulunmaktadır. Bu bağlamda eğitimin kalitesi ile ilgili çalıĢmaların öğrenci memnuniyeti ve tatmini boyutuyla ele alınması gerekir. Öğrenci memnuniyeti ise, baĢta yürütülen eğitim müfredatı, fiziksel ve örgütsel bazı koĢulların sağlanmasına, daha sonra da öğrencinin ilgili sektöre yönelik olumlu tutumlara sahip olmasına bağlıdır. Öğrenci eğer bir hizmet ve ağırlama sektörü olan turizm sektöründe çalıĢmaya hazır değilse, eğitimin amacına ulaĢması ve sektörel sadakatin sağlanması çok zordur. Oysa daha eğitim aĢamasında iken, öğrencilere doğru turizm bilinci kazandırılması en az sektör yöneticilerinin öğrencilere karĢı tutumları kadar önemlidir (Yıldırım, 2002).

Turizm sektörünün yapısı gereği kuramsal ve uygulamalı eğitimin birlikte verilmesi zorunludur. Uygulamalı eğitimin kalitesi turizm öğrencilerinin çalıĢma hayatındaki baĢarısını doğrudan etkilemektedir. Özellikle turizm sektörü gibi emek yoğun bir alanda, okullardaki uygulama dersleri ve stajlar, o okulun eğitim kalitesini etkileyen ana unsurlar olarak karĢımıza çıkmaktadır. Uygulamalı meslek derslerinde mesleki beceriler, okulun laboratuar veya tesislerinde verildiğinden, çalıĢma ortamının atmosferi, yapay olarak oluĢturulmaktadır. Oysa piyasada faaliyette bulunan bir iĢletmede yapılan stajda, öğrenciler piyasanın kendi dinamiklerini, bire bir görmekte ve yaĢamaktadırlar. Bu da öğrencilere mezuniyet sonrasında çalıĢacakları ortamı görme, kendi bilgi ve becerilerini, çalıĢma hayatı öncesi test etme olanağı, sağlamaktadır.

Stajlar, kuram ve uygulamanın birleĢtirilme aracı olarak karĢımıza çıkmaktadır. Stajların iĢlevini etkili bir biçimde yerine getirmesi “staj taraflarına” bağlıdır. Staj tarafları, stajyer olarak da adlandırılan öğrenciler, staj yönergesini hazırlayan orta öğretim kurumları ve stajın yapıldığı sektördeki iĢletmelerden oluĢmaktadır. Stajlarla ilgili yasal düzenleme ihtiyacı nedeniyle devlet de, staj taraflarına dördüncü taraf olarak eklenebilir. Staj taraflarının beklentilerinin ortaya konması oldukça önemlidir. Staj taraflarının beklentileri, bunların elde edebileceği düzen ve uygulamalar ortak bir paydada birleĢtiği oranda stajlardan beklenen fayda en üst düzeye çıkabilecektir (Gökdeniz ve Çeken, 2002).

14 Bu bölümde sırasıyla araĢtırmanın problemine, amacına, önemine, varsayımlarına, sınırlılıklarına ve tanımlara yer verilmiĢtir.

1.1. Problem

Bu araĢtırmada, otelcilik ve turizm meslek liselerinde uygulanan beceri eğitiminin, öğrencilerin mesleki eğitimlerine katkıları ile staj yapılan iĢletmelerin öğrencilerden beklentilerini karĢılama düzeyleri nelerdir sorusu temel problem olarak ele alınacaktır.

1.2. Amaç

Bu araĢtırma, otelcilik ve turizm meslek liselerinin; beceri eğitim yapmıĢ lise 10. ve 11. sınıf öğrencilerinin, turizm sektöründe çalıĢmaya karĢı tutumlarının ve staj yaptıkları otellerden memnuniyet düzeylerinin tespit edilmesi ayrıca otel yöneticilerinin, iĢletmelerinde staj yapan öğrencilerden memnuniyet düzeyleri ile stajyer öğrenci çalıĢtırmaya karĢı bakıĢ açılarının tespit edilmesi amacıyla planlanmıĢtır. AraĢtırma kapsamında aĢağıdaki sorulara cevap aranmıĢtır:

1) Otelcilik ve turizm meslek lisesi öğrencilerinin, iĢletmelerde yaptıkları staj sırasında

yaĢadıkları sorunlar nelerdir?

2) Otelcilik ve turizm meslek liselerinde uygulanan ders programları, sektörün

beklentilerini karĢılayacak düzeyde midir?

3) Otelcilik ve turizm meslek lisesi öğrencilerinin, mesleğe/turizm alanına yönelik

tutumları nasıldır?

4) ĠĢletmeler öğrencilere farklı departmanlarda dönüĢümlü olarak çalıĢma imkanı

tanımakta mıdır?

5) Staj yapılan iĢletmelerde verilen beceri eğitimi, öğrencilerin mesleki bilgilerine katkı

sağlayacak nitelik ve kalitede midir?

6) Otelcilik ve turizm meslek liselerinde eğitim gören öğrencilerin turizm sektöründe

çalıĢmayı tercih etmemelerinin temel nedenleri nelerdir?

7) Yöneticilerin, otelcilik ve turizm meslek lisesi öğrencilerine yönelik tutumları

15

1.3. Önem

Türkiye‟de ve çeĢitli ülkelerde yapılan araĢtırmalar, turizm ve otelcilik sektöründe personel devir hızının yüksek olduğunu, çalıĢanların iĢ tatmininin düĢük olduğunu, ücretlerin düĢük, çalıĢma saatlerinin yüksek olduğunu ortaya koymaktadır.

Altman ve Brothers (1995) yaptıkları araĢtırmada, turizm iĢletmeciliği okullarından mezun olan öğrencilerin %30.6‟sının beĢ yıl içinde sektörü terk ettiklerini ortaya çıkarmıĢtır. Pavesic ve Baymer (1990) benzer sonuçlara ulaĢmıĢ, turizm ve otel iĢletmeciliği bölümlerinden mezun olan öğrencilerin 1/5‟inin mezuniyetlerinin ilk yılında sektörü terk ettiklerini, 1/3‟ünün ise izleyen 5 yıl içerisinde aynı yolu tercih ettiklerini tespit etmiĢlerdir.

Turizm sektörüne yetiĢmiĢ kalifiye personel sağlayan , otelcilik ve turizm meslek liseleri ile turizm sektöründe faaliyet gösteren otel iĢletmelerinde yürütülen bu çalıĢma; otelcilik ve turizm meslek liselerinde eğitim gören öğrencilerin turizm mesleğine yönelik tutumlarını ve beklentilerini tespit etmek, bunun yanında otel iĢletmelerinin bu okullarda eğitim gören öğrencilere yönelik tutumlarını ve bu okullardan beklentilerini tespit etmek açısından önemlidir.

Staj uygulamalarını yapan öğrencilerin görüĢleri, bu stajları organize eden otelcilik ve turizm meslek lisesi yöneticileri ve öğretmenleri ile staj yapılan iĢletmelerdeki yöneticilere staj uygulamaları konusunda kendilerini sorgulama olanağı sağlayacaktır.

1.4.Varsayımlar

Bu araĢtırmanın temelinde aĢağıdaki varsayımlar yer almaktadır:

1. Seçilen örneklem grubunun, araĢtırmaya veri sağlamada ve evreni temsil etmede yeterli olduğu varsayılmıĢtır.

2. Veri kaynağı olarak kullanılan, anket formlarının doğru olarak cevaplandırılacağı varsayılmıĢtır.

3. AraĢtırmanın sonucuna ulaĢmada kullanılan istatistiksel analizlerin yeterli ve geçerli olduğu varsayılmıĢtır.

16

1.5.Sınırlılıklar

Bu araĢtırmanın temelinde aĢağıdaki sınırlılıklar yer almaktadır:

1. Bu araĢtırmanın kapsamını, Antalya ili sınırlarındaki otelcilik ve turizm meslek liseler ile yine aynı il sınırlarında faaliyet gösteren turizm iĢletmeleri oluĢturmaktadır. Bu anlamda Antalya ili dıĢında bulunan otelcilik ve turizm meslek liseleri ile, Antalya içinde bu okullar dıĢında turizm eğitimi veren diğer örgün ve yaygın eğitim kurumları ayrıca Antalya ili dıĢındaki turizm iĢletmeleri araĢtırma kapsamı dıĢında bırakılmıĢtır.

2. AraĢtırma Antalya ili içerisinde bulunan 3, 4, 5 yıldızlı otel iĢletmelerini kapsamakta olup, Antalya ili içerisindeki diğer turizm iĢletmeleri kapsam dıĢı bırakılmıĢtır.

3. AraĢtırma bulguları, anketlerin geri dönüĢ oranı ve ankette yer alan soruların kalitesi ile sınırlı olacaktır.

1.6.Tanımlar

Bu araĢtırmada geçen bazı kavramlar, aĢağıda tanımlanan anlamlarıyla kullanılacaktır.

Otelcilik ve Turizm Meslek Liselerinde Staj / Beceri Eğitim: 3308 sayılı

Meslek Eğitimi Kanununun 3. maddesi gereğince Mesleki ve teknik eğitim okul ve kurumları öğrencilerinden X. ve XI. sınıf öğrenimini baĢarı ile tamamlayanlar, öğretim programlarında belirtilen uygulamalı derslerin eğitimini iĢletmelerde yaparlar. Beceri Eğitim, ferdi, mesleğe hazırlamak, baĢarısını artırmak ve meslek içinde ilerlemesini sağlamak için gerekli bilgi, beceri, tavır, iĢ alıĢkanlıklarını ve değer duygularını geliĢtirmeyi amaç edinmiĢtir. ĠĢletmelerde beceri eğitim genel eğitimin ayrılmaz bir parçasıdır ve ferdin fiziki, sosyal, kültürel ve ekonomik yeteneklerini geliĢtirmesine katkıda bulunur.

Örgün eğitim; kiĢilerin hayata atılmadan, iĢ ve meslek kollarında çalıĢmaya

baĢlamadan önce okul veya okul niteliği taĢıyan yerlerde, genel ve özel bilgiler bakımından yetiĢmelerini sağlamak amacıyla belli kanunlara göre düzenlenen eğitim, formal eğitim.

17

Yaygın eğitim; örgün eğitim imkânlarından yararlanmamıĢ olanlara, gittikleri

okuldan erken ayrılanlara veya örgün eğitim kurumlarında okumakta olanlara ve meslek dallarında daha yeterli duruma gelmek isteyenlere uygulanan eğitim.

Ara eleman; meslek liselerinin, meslek yüksekokullarının veya halk eğitim

merkezlerinin yetiĢtirdiği alt düzeydeki iĢçi.

Sektör: Bir ekonominin ortak ve birleĢtirilebilen niteliklere sahip ve diğer

faaliyetlerden yalıtılarak incelenebilen bölümüdür.

Stajyer; Öğrencinin okuduğu bölüm hakkında okulunun veya kendisinin tayin

ettiği bir yerde belli bir dönemde mesleki bilgisini pekiĢtirmek için çalıĢması, alanına adım atmasıdır.

Personel devir hızı; ĠĢletmelerde personel sayısının artıĢ azalıĢ, iĢe giriĢ çıkıĢ

sayısındaki oranı ifade eden iĢletme terimidir.

ĠĢ tatmini; ÇalıĢanın iĢine karĢı sergilediği genel tutumdur. Bu tutumun olumlu

hali 'ĠĢ Tatmini'; olumsuz hali ise 'ĠĢ Tatminsizliği'dir. ÇalıĢan kiĢi iĢine verdiği emeğin karĢılığı olarak beklentilerini karĢılamak ve kiĢisel iç dünyasına uygun bir ortamda çalıĢmak ister.

Kalifiye personel; Uzman, tecrübeli ve ilgili konu üstünde yüksek deneyim

sahibi kiĢi. Genelde meslek lisesinden yetiĢmiĢ adaylar için de kullanılır.

AraĢtırmada sıkça geçen bazı ifadeler kısaltılarak kullanılacaktır. Örneğin;

Otml: Otelcilik ve Turizm Meslek Lisesi

Megep: Mesleki Eğitim ve Öğretim Sisteminin Güçlendirilmesi Projesi Meb: Milli Eğitim Bakanlığı

Aeht: Avrupa Otelcilik Okulları Birliği Myo: Meslek Yüksek Okulu

A.g.e: Adı Geçen Eser Çev. : Çeviren

A.g.m. : Adı Geçen Makale Der. : Derleyen

Bkz: Bakınız vd.: Ve Diğerleri

18

BÖLÜM 2

TÜRKĠYE’DE TURĠZM EĞĠTĠMĠ

Turizm eğitimi, toplumda turizm bilincini yerleĢtirmek, turizm kaynaklarını koruyacak bilinci geliĢtirmek, turiste karĢı onun ekonomik gücüne, ırkına, milliyetine, dinine, diline, toplumdaki statüsüne, siyasal görüĢlerine göre ayrım yapmaksızın eĢit ve dürüst hizmet etme anlayıĢ ve terbiyesini vermek, turizmin sağladığı uzun vadeli getirilere dikkat çekerek saygıya ve konukseverliğe dayalı bir davranıĢ düzenini enjekte etmektir (Gürdal, 2002) . Turizm eğitiminin yapısal analizini yaptığı çalıĢmasında turizm eğitimini; insanın, insana doğrudan hizmet etmesini öğreten, ona bilgi, beceri, insan sevgisi, hoĢgörü ve meslek bilinci kazandıran bir disiplin olarak tanımlamıĢtır.

Turizm eğitimi, her düzeydeki öğrencilere turizm bilincini, misafirperverliğin temel prensiplerini vermek, turizm endüstrisinde çalıĢan personelin genel ve mesleki bilgilerini arttırmak ve turizm endüstrisine, araĢtırıcı, niteliklerinde uzman, uygulayıcı, teknisyen yetiĢtirmek için yapılan her türlü faaliyetlerdir (Olalı, 1973;10).

Diğer bir tanıma göre, turizm eğitimi, turizm olay ve ekonomisinin halka ve eğitim alan gençliğe öğretilmesi, turizm konusunda bilgili ve kalifiye personel ve yönetici yetiĢtirme sürecidir (Hazar, 2002; s.67).

Mesleki turizm eğitimi ise, turizm iĢletmelerinin ihtiyaç duydukları teorik, pratik bilgi ve becerilere sahip personeli yetiĢtirmek, personele iĢini daha iyi yapabilmesi için gerekli bilgileri sistemli bir Ģekilde kazandıran bir süreçtir. Mesleki turizm eğitimi, turizm iĢletmelerinin bugün sıkça telaffuz ettikleri; Kalite, Hizmet kalitesi, MüĢteri memnuniyeti, Verimlilik, Karlılık gibi amaçlarını gerçekleĢtirmede üzerinde önemle durmaya baĢladıkları bir olgu haline gelmiĢtir. Bu durum, yukarıda sıralanan ve günümüzün modern iĢletmecilik anlayıĢının vazgeçilmez hedeflerine ancak yeterli seviyede eğitilmiĢ bir iĢgücü ile ulaĢılabileceği gerçeğinin, turizm iĢletmelerince de algılanmaya baĢlandığını ortaya koymaktadır (Aymankuy ve Aymankuy, 2002: 30)

Turizmin hem arz hem de talep cephesinde insan, önemli bir unsurdur. Günümüzün tüketicisi dünden farklı olarak hizmette belli düzeylerde kaliteyi aramakta ve kaliteli hizmetin alt yapısı ise eğitim ile sağlanmaktadır (Yağcı, 2001;28).

19 Uluslararası rekabetin yoğunlaĢtığı hızlı globelleĢmenin yaĢandığı günümüzde, iĢletmelerin varlıklarını sürdürmeleri, pazardaki değiĢikliklere anında uyum sağlayabilmeleri, kalite ve verimliliği sürekli arttırmalarına bağlıdır. Bu nedenle kalite sağlama çalıĢmalarının biçimlendirilmesinde, profesyonel ve çağdaĢ yaklaĢım, bir iĢletme için yakalaması gereken en önemli olgu haline gelmiĢtir. Çünkü ulusal ve uluslararası pazardaki rekabetçi yapılanmada temel baĢarı etmeni, müĢteri, müĢteri tercihlerini belirleyen en önemli boyut da kalite olgusudur. Kalite olgusunun yakalanmasında ise en önemli unsurun eğitim olduğu yadsınamaz (Sezgin, 2001;140).

Turizm, özellikle Ġkinci Dünya SavaĢından sonra hızla geliĢmiĢ ve en önemli endüstrilerinden birisi haline gelmiĢtir. Bu endüstri; yarattığı katma değer, istihdam ve yatırımlar bakımından dünya hizmet endüstrisi içerisinde en büyük paya sahiptir (Theobald, 1994:4). Birçok ülke, hızla geliĢen turizm endüstrisinin dünya ekonomisinde yarattığı pastadan pay alabilmek için bu endüstriyi desteklemiĢtir. Turizm endüstrisi, özellikle sanayileĢmekte güçlük çeken geliĢmekte olan ülkeler için alternatif bir endüstri olarak gösterilmiĢtir (Dieke, 1988: 41).

EğitilmiĢ insan gücü; turizm faaliyetlerinde yer alan fiziki elemanlara etkinlik ve anlam kazandıran bir unsurdur. EğitilmiĢ insan unsurunun yeterliliği, turistin beklediği düzeyde hizmet almasını sağlamaktadır. Diğer taraftan turizm uluslararası düzeyde bir kalite savaĢı yaĢanmaktadır. Rekabetin yoğun olarak yaĢandığı dünya turizm piyasalarına standarda uygun ve kaliteli turistik mal ve hizmetle girebilmek için hem genel olarak toplumun turizmin önemini kavraması, hem de yeterli sayıda nitelikli personel gereklidir. Nitelikli personelin yetiĢtirilebilmesi ise ancak kaliteli turizm eğitimi ile mümkündür (Olalı, 1983;211).

Turizm sektörünün kendine özgü karakterleri nedeniyle, çalıĢanların davranıĢları, performansları ve yaklaĢımları servis kalitesinin, müĢteri memnuniyetinin ve müĢteri sadakatinin belirlenmesinde anahtar bir rol üstlenmektedir (Kusluvan ve Kusluvan, 2000). Ġnsanın ön plana çıktığı bir sektörde de eğitimin önemi tartıĢmasızdır. "Mümkün olan en kaliteli hizmetin, emek gücünden ve sosyal bakımdan optimal bir Ģekilde yaralanılarak verilmesi esas olduğundan, kullanılan iĢgücünün istenilen düzeyde ve yeterli eğitim almıĢ olması gerekmektedir" (Timur, 1992). Ġstenilen düzeyde alınması gereken eğitimde, üretimde ve tüketimde bulunanın da insan olduğu bir sektörde hizmet

20 niteliğinin iyi olması büyük ölçüde sektöre eleman kazandıran eğitim programlarına bağlıdır (Güçer, 2004).

Bir turistin temel gereksinimlerinin karĢılanması (ağırlama) sırasında karĢılaĢtığı ve güvendiği insanların çoğu, turistik tesis ve yörenin baĢarısında kritik öneme sahiptir. Turizm hizmetini sunan çalıĢanların, bu sektörün baĢarısı için çok önemli olduğunu bilen hükümetler, rekabetin giderek arttığı dünyada sektörün gereksinimlerini karĢılayan beceri standartları ve istihdam politikalarının belirlenmesine, sektör temsilcileri ile birlikte aktif olarak katılmaktadırlar (WTO, 1997). Bu doğrultuda her ülke, kendi turizm piyasasında çalıĢacak nitelikli elemanları yetiĢtirebilmek için turizm eğitim kurumları açma yoluna gitmektedir.

Tablo 1 Turizm Eğitiminin Genel Çerçevesi

Turizm Eğitiminin Genel Çerçevesi

RESMĠ PROGRAMLAR ĠġVEREN ESASLI

EĞĠTĠM

Mesleki Akademik ĠĢ Üzerinde ġirket Ġçi

Programlar

Kaynak: WTO, International Tourism; A Global Perspective, 1997. (Aktaran: Yağcı, 2001:25)

Tabloda görüldüğü gibi Dünya Turizm Örgütü (WTO) turizm eğitimini; resmi programlar ve iĢveren esaslı eğitim olmak üzere iki kısımda ele almaktadır (Yağcı, 2001: 25)

Turizm eğitimini gerektiren nedenler, aĢağıda özetlenmiĢtir (Olalı, 1982:212):

Turizmin insancıl bir yönü vardır. Turizmin bu insancıl özelliğini geliĢtirmek için turizm eğitimi gereklidir. Turizm eğitimi, turizmin ana faktörleri olan doğal ve tarihi eserlerin korunması gerektiğini insanlara öğretir.

Turizm eğitimi, bireylere iĢbirliği için gerekli olan bilgi ve tecrübeyi kazandırır. Turizmin esas kaynaklarını korumak, bu sayede turizme süreklilik kazandırabilmek turizm eğitimini gerektirir.

Turizmle ilgili faaliyetlerde bulunanların turizm endüstrisinde karĢılaĢtıkları olayları değerlendirmek, sorunlara objektif çözüm getirmek, sonuçları kontrol etme yeteneğini kazandırabilmek için turizm eğitimi gereklidir.

21 Turizm endüstrisinde güçlü, dinamik bir pazarlama anlayıĢını benimsemek; uluslararası iliĢkilerde Türkiye lehine bir lobi, kamuoyu oluĢturmak; modern tanıtma, halkla iliĢkiler ve pazarlamanın ortaya çıkardığı karmaĢık sorunlara çözüm getirmek turizm eğitimini gerektirir.

2.1.1 Türkiye’de Turizm Eğitiminin Genel Amaçları

Turizm eğitimi genel eğitimin bir parçasıdır. Bu nedenle turizm eğitimi genel eğitim içinde değerlendirilmelidir. Eğitimin amacı, insanların bilgi ve becerilerinin arttırılması, onların topluma iyi bir vatandaĢ olarak kazandırılmasıdır (Sezgin, 2001).

Turizm eğitimi ve öğretiminin amacı ise, emeğe dayalı turizm kesiminde verimliliği arttırmak, turiste doğrudan doğruya hizmet veren personele meslek formosyonu vermek, personelin yetki, yetenek ve sorumlulukları arasında denge kurmayı sağlamaktır (Güçer, 2004).

Bir süreç içerisindeki mesleki eğitimin amacı, verilen eğitim ve öğretim ile kiĢileri belirli bir meslek dalında yeterli kılmak ve o mesleği icra edebilmek için gerekli olan girdileri verebilmektir. Mesleki turizm eğitiminin amacı ise, bir hizmet endüstrisi olan ve insana bağlı olarak devamlılığını sürdüren turizmde verimliliği arttırmak, insanlara doğrudan hizmet eden kiĢinin insancıl özelliklerini geliĢtirmek, personelin yetki ve sorumluluğu arasında denge kurmak, personele karĢılaĢtıkları olayları çözebilecek ve sonuçları kontrol edebilecek yeteneği vermektir (Timur,1992).

Ülkemizde turizm eğitiminin temel amacı, makro düzeyde sektörün eleman ihtiyacının karĢılanmasıdır. Turizm eğitimi bu temel hedefi amaçlarken eğitimin önemini çeĢitli konularda ortaya çıkarmaktadır. Turizm eğitimi sektöre yeterli eleman sağlamak zorundadır. Nitelikli eleman yetiĢtirmek için de nitelikli eğitim gereklidir. Ayrıca turizmde eğitim yalnızca iĢletmelerde çalıĢan personel için gerekli değil aynı zamanda turizm alanında planlama ve politika konularında karar veren kiĢiler ve bu konularda araĢtırma yapacak akademisyenleri yetiĢtirmek açısından da gereklidir(Ġçöz, 1994: 84).

Mesleki turizm eğitiminin temel amacı, turizmin ihtiyaç duyduğu mesleki biçimlenmeyi vermektir. Turizm eğitimi veren kurumlar turizm iĢletmelerinin ihtiyacı olan pek çok hizmeti sağlayabilecek alt kademe insan gücünü, orta kademe ve turizmle ilgili kamu, özel sektör kurumlarına yönetici, araĢtırmacı ve planlayıcı elemanları

22 yetiĢtirmek amacıyla üst kademe insan gücünü sağlamaktır. Turizm iĢletmeciliği bölümünden mezun olan öğrencilere; iyi bir yabancı dil eğitimi, yönetsel açıdan teknik konuların verilmesi, iletiĢim ve kiĢiler arası iliĢkiler, turizm iĢletmeciliği alanında uygulamalı iĢletme bilgilerinin verilmesi gerekir (Elgezdi, 2003: 25).

Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın turizm eğitimi için kabul ettiği amaçlar Ģunlardır;

 Turizm sektörüne yetiĢmiĢ nitelikli eleman sağlamak,  Turizm endüstrisinin geliĢimine katkıda bulunmak,  Eğitimde teorik ve pratik arasında bağlantıyı sağlamak,

 Ülkeler ve kiĢiler arasında dostluk ve kardeĢlik bağlarının pekiĢmesine katkıda bulunmak,

 Turizm sektöründe çalıĢan personelin, bilgi ve becerilerini arttırarak onlara mesleki formasyonu kazandırmak,

 Turizmin kalkınmadaki önemini anlatmak,

 VatandaĢların ilgisini turizme çekmeyi sağlamak (Ediz, 1992;73)

 Ġnsanların içgüdüsündeki bencilliği yenmek onları daha hoĢgörü sahibi yapmak,

 Ekonomik değerlerle kültürel değerler arasındaki mübadelenin önemini tanıtmak,

 Turizm öncülerini yetiĢtirmek,

 Turizmin doğal ve kültürel varlıklarını korumak,

 Toplumu, turizmin ihtiyaçlarını karĢılamak için manevi bakımdan hazırlamak (Oğuz, 1999; 20-21).

Toplum düzeyinde verilen turizm eğitiminin genel amacı, toplumda turizm bilincini sağlamak, turizm kaynaklarını koruma anlayıĢını geliĢtirmek, turiste karĢı ilkeli, dürüst hizmet anlayıĢını kazandırmak, sevgi, hoĢgörü ve konukseverliğine uygun davranıĢ biçimi oluĢturmaktır. Turizm eğitim kurumlarının temel amacı ise, turizm sektöründe iĢ görecek elemanları temel eğitimden geçirmek, tüm eğitim alanlara turizm bilinci ve felsefesini kazandırmak, yönetim tekniklerini öğretmek ve dünyada hakim, kabul görmüĢ anlayıĢa uyum sağlatmak, yeni kavram, fikir ve teknolojileri kavrayabilecek üst düzey turizm profesyonellerini yetiĢtirmektir (Üzümcü ve Bayraktar, 2004: 80).

23 Turizm alanındaki altyapı yatırımları nitelik ve nicelik açısından ne kadar yeterli olursa olsun, sosyal üst yapı yatırımları içersinde turizm eğitimi ile desteklenmedikçe yarar sağlamayacaktır (Tüylüoğlu, 2003: 10).

2.1.2 Turizm Eğitiminin Yararları

Turizmin bir bilim dalı olması ve turizm endüstrisini oluĢturan sayısız iĢletme türü ve iĢ kolları, iyi bir turizm eğitimini gerekli kılmaktadır. Ġyi düzenlenmiĢ ve iyi verilmiĢ turizm sonucunda istihdam edilen personel sayesinde iĢletmelere sayısız yararlar sağlanacaktır. Bunlardan bazıları Ģu Ģekilde sıralanabilir;

 Maliyeti düĢürür,  MüĢteri tatmini sağlar,  Etkinliği artırır,

 Stresi azaltır, iĢgücü devir hızını düĢürür,  ĠĢ geliĢimini sağlar,

 ĠĢ kazalarını önler.

Eğitimin doğru uygulandığında tüm iĢ sektörü için yararlı olduğu tartıĢılmazdır. Genel turizm eğitimi yanında, iĢ baĢı eğitim de büyük önem taĢımaktadır.

Eğitimin iĢletmeye yararları özetle Ģunlardır;

 ĠĢletmenin imajını olumlu etkiler,  ĠĢletmenin karlılığını arttırır,  Ast üst arasındaki iliĢkiyi düzenler,  ĠĢ ile ilgili teknik bilgiler geliĢir,  Motivasyon arttırır,

 Modern yönetim tekniklerinin uygulanmasına imkan verir,  Örgütsel iletiĢimi arttırır,

 ĠĢletmeyi daha iyi çalıĢılabilir bir yaĢam yeri haline getirir.

Eğitimin KiĢiye yararları ise;

 Sorun çözme etkinliğini arttırır,

 Morali yüksektir, KiĢisel saygınlığı arttırır,  Kendine güven duygusunu arttırır,

 KiĢisel kontrol mekanizmasını attırır,

 ÇalıĢanın iĢten zevk almasını sağlamasıdır (Baldıran, 2004; 51-53).

24

2.1.3 Turizm Sektörünün Turizm Eğitiminden Beklentileri

GeliĢmekte olan ülkelerde sanayinin alternatifi, ekonomik geliĢmenin ve kalkınmanın itici güçlerinin en önemlisi olarak turizm sektörü görülmektedir. Uluslararası turizm pazarından daha fazla pay almak isteyen ülkelerin , fiyat ve fiyat dıĢı unsurlara bağlı olarak rekabete giriĢmesi, modern turizm anlayıĢının gerektirdiği hizmet kalitesinin sağlanması ve turist ile turiste hizmet edenler arasındaki iliĢkilerin sağlıklı ve kaliteli olarak gerçekleĢtirilmesi zorunluluğu, büyük ölçüde sektörde istihdam edilen iĢgücünün meslekî ve teknik eğitim düzeylerinin yüksek olmasına bağlıdır (Akoğlan, 1995).

Genel olarak bir eğitim sistemi, kiĢilerin beden, zihin, ahlak, ruh ve duygu bakımından dengeli ve sağlıklı bir kiĢiliğe ve karaktere, özgür ve bilimsel düĢünce gücüne, geniĢ bir dünya görüĢüne sahip, insan haklarına saygılı, kiĢilik ve giriĢimciliğe değer veren, topluma karĢı sorumluluk duyan, yapıcı ve verimli kiĢiler olarak yetiĢtirmeyi, bireylerin ilgi , eğitim ve yeteneklerini geliĢtirmeyi amaçlar. Bu ilkeler çerçevesinde, eğitimin toplumsal önemini belirten bu ilkelerin yanı sıra, asıl fonksiyonu ülkenin ekonomik gücünü artırmayı ilgilendiren boyutudur. Bu boyut ülkenin kalkınması ve dolayısıyla refaha ulaĢması açısından büyük önem taĢır. Çünkü iĢgücü bir üretim faktörüdür ve diğer bir üretim faktörü olan sermaye, ne kadar iyi olursa olsun, ancak nitelikli iĢgücü ile bir anlam ve değer kazanır. (AktaĢ, 1995)

Bu amaçlara yönelik olarak ilk kez 1953 yılında turizm meslek kursları ve tercüman rehberlik kurslarının açılmasıyla baĢlayan turizm eğitimi, 46 yıldan günümüze kadar toplum düzeyinde ve mesleki formosyon veren turizm eğitimi olmak üzere, iki aĢamalı olarak sürdürülmektedir.

Toplum düzeyinde verilen eğitimin genel amacını incelendiğimizde; toplum bireylerinde turizm bilincini yerleĢtirmek, turizmin yaratıcı kaynaklarını koruyarak, sevgiyi ve anlayıĢı geliĢtirmek, turiste karĢı eĢit ve dürüst hizmet etmenin ahlak ve terbiyesini vermek, gerçek sevgiye ve konukseverliğe dayalı davranıĢ biçimini oluĢturmaktır.

Meslek formosyonu veren turizm eğitiminin amacı ise, bir hizmet endüstrisi olarak iĢgücüne dayanan turizmde, verimliliği artırmak, insanlara doğrudan hizmet eden kiĢinin insancıl özelliklerini geliĢtirmek, personelin yetki ve sorumluluğu arasında

25 denge kurmak, personele karĢılaĢtıkları olayları çözümleyecek ve sonuçları kontrol edebilecek yeteneği vermektir. Bu eğitim türü, amaçları ve araçları bakımından birbirinden farklı eğitim kademelerinden oluĢmaktadır. Eğitimde bu tür farklılaĢmaya gidilmesinin temelinde;

1) ĠĢletmelerin ihtiyacı olan ve tüm hizmetleri yürütecek alt kademe elemanlarının yetiĢtirilmesi,

2) ĠĢletmelerde ara iĢgücünü tamamlayacak orta kademe yöneticilerinin yetiĢtirilmesi,

3) Turizm iĢletmelerine olduğu kadar, turizm ile ilgili kamu ve özel sektör kuruluĢlarına yönetici, araĢtırmacı ve planlamacı elemanlar yetiĢtirilmesi amacı bulunmaktadır ( Denizer, 1994).

Bu amaçlar doğrultusunda Turizm GeliĢtirme Vakfı tarafından, 1994 yılında yapılan bir araĢtırmada 1/ 2/ 3/ 4/ 5 yıldızlı konaklama iĢletmeleri yöneticilerinin turizm eğitimi görmüĢ iĢgücünden beklentilerini beĢ ana baĢlık altında toplayabiliriz. Bu beklentiler;

1) Eğitim Ġçeriği Ġle Ġlgili Olarak;

Pratiğe dayalı eğitim yapılması/arttırılması, Yabancı dile önem verilmesi, Sektörle iĢbirliği içinde olma, Ġnsan iliĢkilerinin arttırılması ve gereken önemin verilmesi, Temizlik bilincinin aĢılanması,

2) Staj Ġle Ġlgili Olarak;

Staj süresinin uzatılması, Staj kontrolünün iyi yapılması, Staj-eğitim kurumları iliĢkisinin kurulması, Staj yerlerinin iyi seçilmesi, Öğrencinin stajı hazırladıktan sonra, iĢletmelere gönderilmesi,

3) Öğreticiler Ġle Ġlgili Olarak;

Öğretim kadrosunun dikkatli seçilmesi, Öğreticilerin yenilikleri izlemeleri ve kendilerini geliĢtirmeleri,

4) Eğitim Politikası Ġle Ġlgili Olarak;

Sektör ile iliĢki kurulması, Beceri geliĢtirici politikaların seçimi, Dünya konjüktürüne uygunluk, Mesleğe uygun öğrenci seçimi, UzmanlaĢmaya dayalı eğitim,

26 Eğitim süresinin turizm sezonuna uydurulması, Modern eğitim yöntemlerinin kullanımı, Az ama kaliteli öğrenci yetiĢtirme, Eğitim süresinin uzatılması,

5) Meslek Değerleri Açısından;

Sektörde geçerli meslekî değerlerin (Güler yüz, saygı, dürüstlük, sebat ve disiplin) öğretilmesi, Öğrencilere mesleğin sevdirilmesi, Mesleğin güçlüklerinin öğretilmesi, Mesleğe alt basamaklardan girileceğinin açıklanmasıdır ( Hacıoğlu, 1990 ).

Turizm eğitimin sektörel araçları da Ģöyle sıralanabilir (ÖztaĢ, 2002: 93).  Turizm sektörüne nitelikli eleman yetiĢtirmek,

 Teorik ve pratik eğitimini birlikte yürütmek,  Turizm sektörünün geliĢmesine katkıda bulunmak,  Farklı toplum ve kültürlere hoĢgörüyle bakmak,  Turizmin ekonomi içindeki yerini vurgulamak,  Toplumsal turizm bilincini geliĢtirmek,

 Turizmin beĢeri özelliğini ön plana çıkarmak,

 Diğer Sektörlerle olan iĢbirliğini vurgulamak ve gerekli bilgileri aktarmak,

 Turistik arz potansiyellerini belirlemek ve bunları korumak için gerekli unsurları öğretmek,

 Eğitimin temel amacı insanların bilgi ve becerilerinin artırılması, topluma yararlı olarak yetiĢtirilmesidir.

2.1.4. Türk Turizm Eğitiminin Genel Sorunları

Ülkelerin gelecekleriyle ilgili kaderlerinde etkili olan faktörler arasında, en önde gelenlerden birisi de Ģüphesiz eğitimdir. Toplumsal açıdan geliĢmenin, kalkınmanın temelinde öğrenme, eğitim ve bilinçlenme gereksinimi yatar. Tarihsel geçmiĢe bakıldığında, tarihin her döneminde yaĢam düzeyini yükseltmiĢ uygar toplumların bu konumlarına, diğer ülkelerden daha kaliteli ve daha yaygın bir eğitim uygulaması ile ulaĢmıĢ oldukları görülür (Gündüzalp, 1992).

Dünya Turizm TeĢkilatı tarafından değiĢik ülkelerde yapılan “Otelcilik Endüstrisinin Temel Sorunları” konulu bir anket araĢtırması, turizm sektörünün 1.

27 derecede temel sorununun “Mesleki Eğitim” olduğunu ortaya koymuĢtur (T.C. Turizm Bakanlığı,1994:8).

Türkiye‟de özellikle 1980‟li yıllardan sonra devlet tarafından sağlanan cazip teĢvik ve kredi olanaklarıyla turizm yatırımları büyük geliĢme göstermiĢ; buna bağlı olarak turizm gelirleri ve istihdam olanakları artmıĢtır. Ancak tüm bu geliĢmeler yaĢanırken, bu iĢletmelerde hizmet verecek nitelikli elemanların nasıl yetiĢtirileceği dikkate alınmamıĢtır. Bu kontrolsüz ve plansız büyüme, beraberinde birçok sorun doğurmuĢtur. Bu sorunlardan en önemlisi, sektör çalıĢanlarının temel eğitimden ve özellikle nitelikli mesleki eğitimden yoksun olmalarıdır. (Pelit ve Güçer, 2006: 142 ).

Turizm eğitimi veren eğitim kurumlarının sayısındaki artıĢın, mezunların sayısındaki artıĢına yansımasına rağmen sektöre yansımaması diğer bir sorunu oluĢturmaktadır (Eser 2002, s.144) Bunun nedeni olarak, turizmle ilgili mesleklerin, meslekte çalıĢan eğitilmiĢ iĢ görenlerin ve mezunların herhangi bir yasal düzenlemeyle korunmaması gösterilebilir. (Mısırlı, 2002: 41). Bu durumda mezunları baĢka sektörlere yönelmektedir. Ağaoğlu‟un (1991) yapmıĢ olduğu araĢtırmaya göre, turizm eğitimi veren okullardan mezun olan öğrencilerin sadece %22,3‟ünün turizm sektöründe istihdam edildiğini saptamıĢtır.

Ülkemizde turizm eğitimi veren okul sayıları daha çok yükseköğretim düzeyinde yoğunlaĢması bazı sorunları gündeme getirmektedir. Avrupa Birliği‟ndeki ülkelerin mevcut turizm eğitimi veren kurumları incelendiğinde, genelde kurslar ve ortaöğrenim düzeyinde yoğunlaĢmakta olduğu görülür (Pelit ve Güçer,2006:142)

Meslek lisesi mezunlarının çok büyük bir bölümünün de, ekonominin gereksinme duyduğu nitelikte ara insan gücü olma yerine, yükseköğretim kurumu mezunu olmak istediği görülmektedir (Baloğlu, 1990). Öte yandan iĢ piyasası da sürekli daha yüksek düzeyde eğitim görmüĢ olanları tercih ederek, bu geliĢmeyi istihdam etkeniyle desteklemektedir. Örneğin, Ticaret liselerinin Bankacılık ve Muhasebe bölümleri öğrencileri beceri eğitimlerini (iĢletmelerde meslek eğitimi) bankalarda yapmakta, bu kesime hazırlanmakta, buna karĢılık kamu bankaları da dahil olmak üzere bankaların çoğu, banka memurluğu için yüksek öğrenim görme koĢulu aramaktadır. Bu durumda, meslek eğitiminin amaçları ve meslek eğitiminden, özellikle de örgün meslek eğitiminden beklenen etkinlik gerçekleĢtirilememiĢ olmaktadır. Böyle bir sonucun

28 ülkeye maliyeti ise oldukça yüksektir. Çünkü mesleki-teknik eğitim programları genel öğretim programlarına göre daha pahalıdır (Aksoy, 1995).

Üzümcü ve Bayraktar (2004 : 84-85) bu konudaki sorunları; “Turizm ve otelcilik eğitim standartlarının belirlenmemesi, eğitim kurumlarının araç, gereç, malzeme ve bina eksikliğinin devam etmesi, öğrencilere mesleki eğitim açısından uygulama olanağı sağlayacak tesislerin olmaması ve bu nedenle istenilen düzeyde uygulama yapılamaması, turizm sektöründe çalıĢabilmek için en az iki yabancı dil bilgisi gerekirken turizm eğitimi alan öğrencilere hala bir yabancı dilin bile öğretilememesi, uygulamayı iyi bilen ve sektörel geliĢmeyi takip edecek düzeyde, uygulamalı eğitimin içinden gelmiĢ öğretim elemanı sıkıntısı olması, öğretim elemanlarının maddi yetersizlikler nedeniyle kendilerini geliĢtirecek olanaklardan yoksun olmaları ve ödenek yokluğu nedeniyle öğrenci stajlarının yeterince denetlenememesi” olarak belirlemiĢtir. Diğer yandan AB‟ye giriĢ sürecinde turizmin meydana getirdiği ekonomik değerler göz önüne alındığında AB‟ye üye devletlerde istihdam politikalarının uygulanması konusunda konseyce alınacak tavsiye kararlarına iliĢkin öneriler arasında “yaĢam boyu eğitim” ile “ istihdam edilebilirlik” ilkesi çerçevesinde iĢgücü niteliğinin yükseltilmesi ilkesine önem verildiği görüldüğünden “Turizm Mesleki Eğitim” çalıĢmaları Türkiye‟nin gündemi ve geleceği açısından ayrı bir öneme sahiptir (Ġnce, 2004). Bu nedenle, eğitim süreci içerisinde çıkan eksiklik ve aksaklıkların giderilmesi eğitim veren kurumlardaki temel sorunların çözümü ile olacaktır.

2.2 Türkiye’ de Turizm Eğitiminin GeliĢimi

Türkiye‟ de turizm eğitimine iliĢkin faaliyetler, yüksek oranda planlı dönem içerisinde geliĢme göstermekle birlikte, baĢlangıcı planlı dönem öncesine kadar gitmektedir. 1890 yılına kadar turizm eğitim ve öğretimi ile ilgili herhangi bir düzenleme söz konusu değilken, 29 Ekim 1890‟ da Osmanlı Devleti tarafından “Seyyahlara Tercümanlık Edenler Hakkında 190 Sayılı Nizamname” yürürlüğe konmuĢtur. Biraz yabancı dil bilen gayrimüslimler özel ve serbest bir meslek olarak tercüman rehberlik yapmıĢlardır. Cumhuriyet döneminde ise, 1925 yılında “1730 Sayılı Seyyah Tercümanları Hakkında Kararname” çıkarılmıĢ ve buna göre de bir yönetmelik yayınlanmıĢtır. Bu konuda görevlendirilmiĢ olan belediyeler, bu konu üzerine eğilmedikleri için bu kararname ile de istenilenler tam olarak yapılamamıĢtır. Bu dönemden sonra Türkiye Turing ve Otomobil Kurumu, turist rehberlerinin

29 yetiĢtirilmesinde ve turizm eğitim öğretimi ile ilgili yayınların hazırlanması ve yayınlanmasında önemli rol oynamıĢtır. (Ünlüönen, 1993; s.499).

Türkiye‟de turizm eğitimi, 1953 yılında Ankara ve Ġzmir Ticaret Liselerinde Turizm Meslek kurslarının açılması ve bazı turizm derneklerinin de tercüman rehberlik kurslarını düzenlemeleri ile devam etmiĢtir. Yine, Ġstanbul‟da 1955 yılında ve Ġzmir‟de 1960 yılında turist rehberliği kursları açılmıĢtır. Bunların yanında “7334 Sayılı Ġktisadi ve Ticari Ġlimler Akademileri Kanunu” gereğince bir ihtisas kolu olarak turizm bölümlerinin kurulması ve 1961-1962 öğretim yılında Ankara otelcilik okulunun açılması, planlı dönemin hazırlık safhasında gerçekleĢen geliĢmelerdir.

Planlı dönem içerisinde ise, yine “otelcilik okulu” adı ile 1967-1968 öğretim yılında Ġstanbul da, 1975-1976 yılında KuĢadası‟nda okullar açılmıĢ, bu okulların adı 1975 yılında “otelcilik ve meslek lisesi” olarak değiĢtirilmiĢtir. 1984-1985 öğretim yılında bir kısım derslerin öğretimini yabancı dil ile yapan “Anadolu Otelcilik ve Meslek Liseleri” açılmıĢtır. Bu okullar;1975-1976 öğretim yılında resepsiyon, servis ve mutfak bölümleri olmak üzere, 1987-1988 öğretim yılında resepsiyon, servis, mutfak ve kat hizmetleri olmak üzere, 1993 1994 öğretim yılından itibaren ise, resepsiyon, servis, mutfak, kat hizmetleri ve seyahat acenteciliği bölümleri olmak üzere bölümlere ayrılmıĢtır.

Üniversiteler düzeyde turizm eğitimi ise ilk olarak, Ankara Ticaret Yüksek Öğretmen okuluna 1965-1966 öğretim yılından itibaren turizm bölümünün ilave edilmesi ile kurulan Ankara Ticaret ve Turizm Yüksek öğretmen okulunda verilmeye baĢlanmıĢtır. Bu okulun amacı, orta dereceli ticaret ve turizm okullarına öğretmen yetiĢtirmek olup, halen Gazi Üniversitesi Ticaret ve Turizm Eğitim Fakültesi adı ile faaliyet göstermektedir. Yukarıdaki tarihten itibaren 1969 yılında Ege Üniversitesi bünyesinde, 1974 yılında Hacettepe Üniversitesi bünyesinde, 1975 yılında Bursa Ġktisadi ve Ticari Ġlimler Akademisi bünyesinde, 1980 yılında Adana Ġktisadi ve Ticari Ġlimler bünyesinde, 1982 yılında Erciyes Üniversitesi bünyesinde ön lisans ve Lisans düzeyinde turizm eğitimi veren bölümler kurulmuĢ ve zaman içerisinde sayıları artmıĢ, isimleri değiĢmiĢ ve binlerce mezun vermiĢlerdir (Ünlüönen ve Boylu, 2005;13-14 . )

Milli Eğitim Bakanlığı‟na bağlı 110 otelcilik ve turizm meslek lisesi, 16 özel otelcilik ve turizm lisesi, yükseköğretim düzeyinde ise 54 meslek yüksek okulunda 125

30 adet turizm bölümü ile 27 yüksekokul ve fakültede 39 adet turizm bölümü bulunmaktadır” (http://www.megep.meb.gov.tr).

Turizmdeki mesleki eğitimin geliĢmesinde anahtar rol oynayan sertifikasyon sistemi Avrupa Birliği ülkelerinde olduğu gibi Türkiye‟de de kabul edilmiĢtir ve bu konuda çalıĢmalara baĢlanmıĢtır. Türkiye‟de Mesleki Eğitimin Avrupa Birliği‟ne uyumlu bir Ģekilde yapılandırılması amacıyla uygulanan program “Mesleki Eğitim ve Öğretim Sisteminin Güçlendirilmesi Projesi” 4 Temmuz 2000 tarihinde Türkiye ile Avrupa Birliği arasında imzalanmıĢtır. Projenin teknik yardım ekibi 30 Eylül 2002 tarihinde çalıĢmalarına baĢlamıĢtır. Megep projesi beĢ yıldır; ilk altı ayı baĢlangıç dönemi, geri kalan 4,5 yıllık süre ise, uygulama dönemi olarak ayrılmıĢtır. Projenin toplam bütçesi 58,2 milyon eurodur; bunun 51 milyon euroluk kısmı AB tarafından sağlanan hibe, geri kalan 7,2 milyon euroluk kısmı ise Türkiye Cumhuriyeti Hükümeti'nin yerel katkısıdır. Megep projesi kapsamında, verilen sertifikaların ve diplomaların uluslar arası alanda geçerliliği olması da, ayrı bir önem taĢımaktadır. (http://www.megep.meb.gov.tr).

Avrupa Birliği‟ne uyum amacıyla Türkiye‟de mesleki yeterlilik çalıĢmalarını yasal bir düzene oturtmak için, hazırlanan yasa tasarısı Türkiye Büyük Millet Meclisinde, 21 Eylül 2006 tarihinde kabul edilmiĢ ve 7 Ekim 2006 tarihinde resmi gazetede yayımlanarak yürürlüğe girmiĢtir. Böylece mesleki alanlarda, ulusal yeterlilik esaslarını belirlemek, ölçmek ve sertifikasyon faaliyetlerinin düzenlenmesi öngörülmüĢtür. Bu belge sayesinde, uluslar arası alanda yabancı dil bilen herkes, dünyanın her tarafında meslek erbabı olarak, çalıĢabilecektir. Böylece bireyler, Türkiye‟de Ģu anda yaptığı iĢi Avrupa Birliği ülkelerinde de, yapabilecek kapasitede olduğunu ispatlamıĢ olacaktır.

Mesleki yeterlilik Kurumu’nun görevlerini Kurumun BaĢkanı AkbaĢ, Ģu Ģekilde sıralamıĢtır:

 Ulusal mesleki yeterlilik sisteminin esaslarını belirlemek  Ulusal meslek standartlarının hazırlanmasını sağlamak.

 Ulusal mesleki yeterlilikler alanındaki eğitim ve öğretim kurumlarını ve programlarını akredite edecek kurumları belirlemek.

31 kurmak ve iĢletmek.

 ĠĢgücüne yurtdıĢında mesleğinde istihdam imkanı sağlamak.  Türkiye'de çalıĢacak yabancıların mesleki yeterlilik belgesini

doğrulamak.

Mesleki yeterlilik kurumunun kuruluĢ nedeni Ģu Ģekilde belirtilmiĢtir: Örgün ve yaygın mesleki ve teknik eğitim veren okullardan mezun olanlara, verilen diploma veya belgeler, kiĢilerin sahip oldukları bilgi ve becerileri yeterince ve güvenilir biçimde yansıtmamakta, çoğu zaman bir kurumun verdiği belge, diğer kurum tarafından kabul edilmemektedir. Herhangi bir eğitim almadan, çalıĢarak beceri edinen kiĢilerin büyük bir bölümü, sahip oldukları becerilerini, belgelendirme imkanı bulamamaktadır. Bu durum, iĢgücünün mesleki yeterliliğinin, objektif olarak değerlendirilmesini engellemekte, en basit ifadeyle iĢsizlerin iĢ bulmasına, iĢverenlerin de aradığı iĢçiyi temin etmelerine imkân vermemektedir. Ayrıca, akredite edilmiĢ mesleki yeterlilik belgeleri olmadığı için, iĢgücünün yurt dıĢında istihdam edilmelerinde çok büyük güçlüklerle karĢılaĢılmaktadır. Bu olumsuzlukları olumlu hale getirmek için, AB diğer ülkelerin de olduğu gibi, ülkemizde de uyum sürecinde ve sürecin devamlılığının sağlanması açısından, böyle bir kuruma ihtiyaç doğmuĢtur. (http://www.megep.meb.gov.tr).

Avrupa Birliği‟nin eğitim programlarından olan Socrates, Youth, Leonardo da Vinci gibi programlara Türkiye 2004 yılında katılmıĢtır. Programlar içinde mesleki eğitimin geliĢimini sağlayan Leonardo Mesleki Eğitim Programı; mesleki eğitimin kalitesinin artırılması ve güçlendirilmesini amaçlamaktadır. Mesleki eğitim almıĢ öğrenciler , genç iĢçiler, eğiticiler ve yeni mezunlar için üye / aday ülkelere ziyaret, eğitimcilerin ve mesleki eğitim uzmanlarının eğitimi için uluslararası değiĢim, tematik konularda uzmanların eğitim ziyaretleri projeleri, bilgi ve iletiĢim teknolojilerinin mesleki eğitimde kullanılmasına, mesleki eğitimde yenilik ve kaliteyi geliĢtirmesine ve transferine yönelik projeler, mesleki eğitimde yabancı dil ve kültür bilgisinin geliĢtirilmesine yönelik projeler, bu program kapsamında ülkemizin yararlanacağı alanlardır. (http://www.meb.gov.tr).

Turizm sektörünün öznesini oluĢturan insan unsurunun, nitelikli bir yapıya kavuĢturulması, hem kamu sektörünün, hem de özel sektörün birlikte hareket etmesinden geçmektedir. Bu nedenle mesleki eğitim konusunda, hala eksikliklerimiz

32 bulunmakla birlikte, Avrupa Birliği‟ni yakından takip eden Türkiye‟nin 2004 yılında Avrupa Birliği‟nin eğitim programlarına katılmayı kabul etmesi, megep programı kapsamında sertifikasyon sistemine baĢlaması, 2006 yılında mesleki yeterlilik kurumu kanunu çıkartması, önemli olarak karĢımıza çıkmaktadır. (http://www.megep.meb.gov.tr).

2.3 Türkiye ‘de Mesleki Turizm Eğitiminin Genel Yapısı

Eğitim sistemi; bir bütünlük içinde, örgün eğitim ve yaygın eğitim alt sistemlerinden oluĢur. Örgün eğitim belirli yaĢ gruplarındaki ve aynı seviyedeki bireylere, amaca göre hazırlanmıĢ programlarla okul çatısı altında düzenli olarak yapılan eğitimdir. Bu eğitim türünde, genel, mesleki ve teknik eğitim programla uygulanır. Yaygın eğitim, değiĢik yaĢ gruplarındaki ve seviyelerindeki bireylere amaçlara uygun hazırlanmıĢ programlarla, programların gerektirdiği ortam ve sürelerde verilen eğitimdir. Halk eğitimi, yetiĢkinler eğitimi, hizmet öncesi ve hizmet içi eğitimler de bu alt sistemin birer öğeleridir (Taymaz, 1997;3).

Ülkemizde turizm eğitimi; örgün ve yaygın olmak üzere 2 Ģekilde gerçekleĢtirilmektedir. Örgün turizm eğitimi veren öğretim kurumları, ortaöğretim ve yükseköğretim düzeyinde, mesleki turizm eğitimi veren okullardan oluĢmaktadır. Yaygın turizm eğitimi ise; gerek resmi, gerekse özel kurumlar tarafından verilen kısa süreli mesleki kurslar, niteliğinde bir görünüm arz etmektedir.

Ortaöğretimde mesleki turizm eğitimi anadolu otelcilik ve turizm meslek liseleri, anadolu ticaret meslek liseleri ve anadolu meslek liselerinde açılan programlarla, yürütülmektedir. Yükseköğretimde turizm eğitimi ve öğretimi ise, ön lisans, lisans ve lisansüstü düzeylerde gerçekleĢtirilmektedir (Ünlüönen, 2005;111).

2.3.1. Örgün Turizm Eğitimi

Örgün eğitim, belirli yaĢ grubundaki ve aynı seviyedeki bireylere, amaca göre hazırlanmıĢ programlarla, okul çatısı altında yapılan düzenli eğitimdir (Erdoğan, 2002: 23).

Örgün eğitim, sadece eğitmek görevi ile donatılmıĢtır. Ġyi belirlenmiĢ eğitim modelleri ve yöntemleri ile tamamen yapılaĢmıĢ kurumlar aracılığıyla, oldukça yaygın bir Ģekilde hizmet vermektedir. Öğrencileri gelecekte sürdürecekleri hayata

33 hazırlamaktadır. Bunu gerçekleĢtirmek için de öğrencileri düzeylerine göre ayırmakta, sınıflamakta, yönlendirmekte, diploma vermekte, bir meslek sahibi yaparak toplumda bir yer edinmelerini sağlamaktadır (GüneĢ,1996:3).

Örgün eğitim, okul öncesi, ilköğretim, ortaöğretim ve yükseköğretim kurumlarını kapsamaktadır. Örgün turizm eğitimi ise, Milli Eğitim Bakanlığı‟na bağlı ortaöğretim bünyesinde ve Yüksek Öğretim Kurumu‟na bağlı fakültelerde verilmektedir (Erdoğan, 2002: 23).

Örgün turizm eğitimi, ortaöğretim düzeyinden baĢlayarak isteğe bağlı olarak, doktora programlarına kadar sürebilen diploma vermeye yönelik turizm eğitim faaliyetidir. Ortaöğretim düzeyinde otelcilik ve turizm meslek liseleri, ticaret meslek liseleri ve kız meslek liselerinde açılan programlarla turizm sektörünün ihtiyacı olan yabancı dil bilen nitekli ara eleman yetiĢtirmeyi amaçlayan turizm eğitimi verilmektedir. Önlisans düzeyindeki mesleki turizm eğitimi, turizm sektörünün ihtiyaç duyduğu orta kademe yöneticileri yetiĢtirmeyi amaçlayan, üniversitelerin meslek yüksekokulu bünyesinde bulunan eğitim sürecidir. Lisans düzeyinde mesleki turizm eğitimi, turizm sektörünün ihtiyaç duyduğu araĢtırma, planlama ve yönetim hizmetlerini yerine getirecek personelin yetiĢtirilmesini sağlayan, üniversitelerin turizm iĢletmeciliği ve otelcilik yüksekokulu veya diğer fakültelerin çatısı altında yer alan programlardır. Turizm alanında araĢtırma, planlama faaliyetlerinde görev alabilecek akademik anlamda turizm geliĢtirilmesine katkıda bulunacak faaliyetlerin amaçlandığı, üniversitelerin sosyal bilimler ve eğitim bilimleri enstitüsü bünyesinde bulunan yüksek lisans ve doktora programladır (Avcıkurt ve Karaman, 2002; s.53).

2.3.1.1. Orta Öğretim Düzeyinde Turizm Eğitimi

Ortaöğretim düzeyinde turizm eğitimi; Milli Eğitim Bakanlığı‟na bağlı otelcilik ve turizm meslek liseleri, ticaret meslek liseleri (turizm bölümü) ve kız meslek liselerinde (ağırlama ve gıda bölümü) verilmektedir.

Otelcilik ve turizm meslek liseleri; turizm ve otelcilik sektörünün ihtiyaç duyduğu yabancı dil bilen nitelikli ara eleman yetiĢtiren, öğrencileri hem mesleğe hem de yükseköğretime hazırlayan, ilköğretimden sonra dört yıl süren bir mesleki eğitimi içeren okullardır (Demirkol ve Pelit, 2002: 128-129).