Vet. Bil. Dl"rg. (2000),16,2: 75·79
KOYUNLARDA SARCOCYSTiS TORLERiNiN YAYGINLIGI
Ferda
Sevin~HDFunda Altln6z2
Ugur Uslu
1Osman
Sel~ukAld
e
m
i
r
2
T
he Prevalence of Sa
rcocystis species in Sheep
Summary: A total of 511 sheep brought to Konet Abattoir in Konya were examined for inlections with Sarcocystis spp. using macroscopic and microscopic methods lor detection Irom January to April 2000. Macroscopic cysts ran· glng Irom 2 to 257 cysts per oesophageal muscle were lound in 19.76 % 01 the sheep. Microscopic cysts were lound In 92.95 % 01 the sheep wilh the use of tripsin method. Tt'lree types 01 microscopic cysts were detected with dif -ferences in their cyst walls morphologically. These microscopic cyst species were S.Qvicanis, s.ovifelis. S.srielicanis .. Key words: Sarcocystis, Sheep, Konya.
O%el: Ocak-Nisan 2000 larihleri araslnda Konya Konet Mezbahaslna kesim ic;in getirilen toplam 511 koyunun Oze-fagusu, makroskobik va mikroskobik olarakSarcocystis enfeksiyonu yanunden muayene edilmi!?lir. Koyunlann %
t9.76'SlnOO saYllan 2·257 arasmda de~en makroskobik kistlare rasllanml!?tlr. Koyunlann % 92.95'inde tripsin me-todu kullanllarak mikroskobik kist tespit edilm~tir. Kist duvanntn yaplsma 90re
uy
tip mikroskobik kist bulunmu!?, bu klsllOrieri deS.
Qv;canis"S. ovilelis va S.ariefican;S olarak te!?his edilmi!?tir.Anahlar kellmeler: Sarcocystis. Koyun, Konya.
Giri,
Sarcocystis,
koyun, ke<;i
,
5101(,yabani hay·
vanlar, kana
t
illar, sicakkanil hayvanlar va in
-sanlarda bulunan en yaygln parazitlerden biridi
r
.
Koyun
l
arda
Sarcocystis gigantea (S. ovifefis), S.medusiformis,S.
ovicanis (S. tenella) 'IeS.
ari-eticanisolmak uzere dOrt tOr bulunmaktad
l
r.
Bun-lardan S
.
gigantaave S.
medusiformisinson
ko-nakylsl kediler ol
u
p, bu
t
Grler koyunlann 6zefagus,
diyafram
,
interkostal kaslar ve kalp gibi
or-ganlaflnda makroskobik kistle
r
olu~turmaktadlrlar. Sarcocystis ovicanisve
S.
arieticanis'inise son
k
o-nakylsl kOpekler olup, bu tGrler koyun
l
afln yizgili
kaslaflnda mikroskobik kistler
olu~turmaktadlrlar(
Dub
e
y ve ark.,
1989)
.
Sarcocystis gigantea 'Ie
S
.
medusiformis'inapatojen tOrler olduau,
S
.
arieticanisve bilhassa
S.
oVlCanisini
se patojen olduau
,
koyunlardai~tahs
l
zllk
.
zaYlflarna,
ate~.anemi, tOy d6kGlmesi,
aj:>o
rl.
si
n
i
rsel bozukluklar
,
myositis va
O
IGm
l
are YOI
8
y
l1al bildirilmektedir (Dubey ve ark.,
1982;Mun-d
ay
1984;
Dubey va ark.,
1989).
Sarc
o
sporidios
i
s
i
n ara konakyl va son
ko-n
a
k
y
llarda
i
ntravital
ta~hisi,hastahQa spesifik
s
emptomlann belirgin
olmaYI~lndandoiaY
I
kesin
ola
r
ak yapllamamaktadlf. Enfekte ara konakyllarda
biyopsi ite altnan kas dokulannda sarcocystler
his-tolojik
'Ieelektron mikroskobik olarak
te~hised
;
-lebilirse de
,
pratikte uygulanamamakta veya kesin
ola
r
ak
le~hisedilememektedir. Bu sebeple ara ko
-nakyllarda sarcosporidiosisin indirekt parazitolojik
te~hisiiyi
n
son yillarda IFA (
I
ndirekt Fluoresan An
-likor),
I
HA (Indirekt Hemaglutinasyon)
,
KF (Komp
-'
I
eme
n
t
F
ikzasyon), ELISA (Enzim Linked 1m
·
mu
n
osorbenl Assay) lestleri gibi serol
o
jik metot
Ja
r
k
ullanllmaktadlr (Cerva ve Gut,
1983;
Q
'
donoghue
ve Ford,
1
986;
Smith ve Herbert
,
1986;
Tenter,
1987;
Svobodova,
199
1
).
Ara konakyllarda sar
-c
o
sporidiosisin postmorta
l
te~hisinda S.gigantea va S.medusiformistOrleri kaslarda makroskobik kistler
meydana
gelirmelerinden
do
l
aY
I
g6zle
g
O
-rOlebi
l
melerine raamen, di\)er
Sarcocystiskislleri
mikrokistik yaplda olmalan sebebiyle ylplak gOzle
tantnamamaktadll1ar
.
Mikroskobik
te~hisiyin
kas-larda bulunan mikrokisller,
ye~illienzimler
l
e kas do
-kusunun eritilerek kistlerin aylaa ylkanlmasl yotu ile,
tri§inoskopla veya histolojik kesillerin mikroskopta
incelenmesiyle
le~hisedilebilmektedir
.
Sar -cocystisinmik
r
oskobik kistlerinin
te~hlsiiyin
,
trips
i
n
metodunun en emin metollardan biri
o
ld
u
au ifade
edilmektedir (Erber
,
1977;
Gut,
1982;
Hiepe v
e
.
Jungmann,
1983;
Toparlak,
1987).
Gch\ Tarihi: 28.05.2000 (jIr~vin/l":(jIkaralayl.cc.selcuk.edu.lr
t Sel~uk Onivel'lilesl. Veleriner FakOl!di. Parazito]oji Anabllim Dah. KQNYA.
SEvIN<;, AL
TINOZ,
USLU, ALDEMIR
Koyunlarda
Sarcocystisenleksiyonlan,
pa-ra'zitin bazl
10rierinin c;:izgili kaslarda 1-1.5 em'ye
kadar
ula~anmakroskobik
kisller
~ekillendirmelerinden
dolayl, el endOstrisini yaklndan
ilgitendirmekledir.
Karkas lezyonlar! olarak
de-Qerlendirilen makroskobik
kislli eller,
insan
lu-kelimine
~rth olaraksunulabilmesine raQmen
ih-racala sunulamamaktadlr.
Koyunlarda Sarcosporidiososis ile ilgili
dOn-yamn
ye~itliOIkelerinde
(Munday 1975; Dubey ve
ark.,
1986;
O'donoghue ve
Ford
.
1986; Svobodova
ve
Nevole 1990. Kudi
ve
ark
.,
1991; Svobodova
1991; Latil ve ark.,
1999)
ve
TOrkiye'de (TOzdil,
1936
;
Goksu, 1975; Ozer, 1983; TOzer ve Demir,
1987;
Ta~C;:1ve
OeQer,
1~89;Okur ve ark., 1995;
QzlOrk ve
KOc;:Okerden, 1996) birc;:ok
ara~tlrma ya-pllml~tlr.Bu
ara~tmnahayvanlarda
Onemli
ekonomik
ka-Ylplara neden olan
SarcocystisIOrierinin Konya
yO-resindeki koyunlarda prevalansml belirlemek
ama-clyla yapllml~tlr.
Materyal ve Metol
Bu
ara~llITna,Ocak -
Nisan
2000
larihleri
ara-slnda
Konya Konel Mezbahasmda kesilen
ko-yunlarda
yapllml~tlr.Bjr
ya~lnOzerinde
toplam
511
ba~koyunun
Ozelaguslan
teker teker naylon
po-~etlereallOarak. Selyuk Oniversitesi Veleriner
Fa-kOltesi
Paraz
i
loloji
Anabilim
Dall
Laboratuarlarlnda
jncelenmj~tir.Ozefaguslar
Once
gOzle
Sarcocystismakrokistleri yOnOnden
muayene
edilmi~,ardlndan
da
mikroskobik
kistlerin
te~hisedilmesi amaclyla
tripsin
melodu
uygulanarak mikroskopta
in-celenmeye
allnml~tlr.Tripsin
Metodu: Her
biri
15
gr aQlrhQlnda olan
mukozaslndan
aynrml~Ozelagus kaslan 2-3
mm
•
$ekil 1. Sarcocystis ovicanis'in mikrokisti (X 375).
kalmh{llnda k(J(;:Ok
parc;:alara bOlOndOkten sonra,
pH
's
l 7.4 olan PBS (Fostat Tampon
SolOsyon)
ile
hazlrlanml~ %
0.25'lik tripsin solOsyonunda 20-25
"
C
de manyetik
kan~tlnclda20 dakika
kan~tlrllml~, kan~lmsOzOIdOkten sonra
SIVIklSlm
1500
devirde
10 dakika santrifOj
edilmi~,diptek
i
yokOntO
mik-.
rokistler
yOnOnden
incelenmi~tir(Erber,
1977
;
Gut,
1982). Mikroskobik kistlerin
tOr
te~hisleriilgili
Ii-teratOriere gore
(Erber.
1977; Boch ve
ark.,
1979;
Munday
ve
Obendorf, 1984a; Munday
va Obendorf,
1984b
;
Boch
ve Supperer,
1992
; Ozer, 2000;
Svo-bodova,
2000) yapllml~llr.Bulgular
Cah~mada
bir
ya~ln Ozerinde 511 ba~koyunun
OzefaguslanOin C;:lptak gOzle muayenesi sonucu )01
Ornekte
(%19.76)
Sarcocystis spp.makrokistierine
rastlanml~t1f.
Enfekte
Ozefag
uslarda
2-257 araslOda
makrok
ist
sayllml~tlr.Makrokistli olan ve olrnayan
her
Ozefagus ome{linin
tripsin metodu
uygulanarak
yapllan mikroskobik
muayeneleri sonucunda 475
Ornekte
(%92.95) mikroskobik kistler
tespit
edil-mi~lir. Mikroskobik kistlerin kist duvanannlO yapllanincelendi{linde
Sarcocystis ovicanis (~kil1
),
Sar-. cocystis ovifelis(gekil 2) ve
Sarcocystis arieticanis(gekil
3) olmak Ozere 3 lOr
mikrokist
saptanml~tlr.Tek ve
miks enfeksiyon durumu dikkate allndlQlOda,
enlekte Orneklerin 228'inde
(%48) S.
ovicanis,109
'unda
(%22.95) S.
arieticanis.54'Onde
(%11.37) S.
ovifelisile lek lOne enleksiyon; 32'sinde
(%6.74) S.
ovicanis+S.
ovifelis,32'sinde
(%6.74)
S.
ovicanis+S.
arieticanis,10'unda (%
2.10)
S.
ovi-felis+
S. arieticanis,
10
'
unda
(%2.10) S.
ovicanis+S
.
ovifefis+S.
arieticanis'tenileri
gelen miks
en-feksiyon
tespit
edilmi~lir.Aynl
zamanda
mak-roskobik
kist butunan bOtOn orneklerde mikroskobik
kistlerin de bulundu!)u
gorOlmO~tOr.
Koyunlarda Sarcocystis. •.
$ekil 3. Sarcocystis arielican/s'in oval (a) ve uzun (b) formda mikrokislleri (X 375). Tartltlma ve Sonu~
Sarcosporidiosis, TOrkiye'nin et endOstrisini yaklMdan itgilendiren bir enfeksiyondur. Mak-roskobik kist bulunan kaslann insan IOketimine ~r11t olarak sunulmasl veya ihracanan men edit-mesi durumunda, ciddi boyuUara varan ekonomik kaYlplar olmaktadlr. Mezbaha ara~llnnalanna gore, koyunlarda makroskobik Sarcocystis enfeksiyonu oranlannln ye;;illi Olkelerde % 0-23 (Munday 1975; Dubey ve ark .. 1986; O'donoghue ve Ford, 1986; Svobodova ve Nevole 1990, Kudi ve ark., 1991; Svobodova 1991; Latif ve ark., 1999); TOrkiye'de ise %6.1-51.3 (TOzdil. 1936; GOksu, 1975; TOzer ve Demir, 1987; Ta~1 ve Derler, 1989; Okur ve ark., 1995; OztOrk ve K~Okerden, 1996) oranlan arasmda yaYQmilk g6slerdiQi belirienmi~lir. Konya yOresinde yapllan bu ara~llrmada Ise koyunlarlM % 19.76'slnda Sarcocystis spp.'nin makrokistierine rastlanml;;llr.
Mikroskobik Sarcocystis enfeksiyonunun pre-valansl, TOrkiye'de ve ~e~iIIi OIkelerde de{ji~ik lek-",kler kullanllarak incelcnmi;;tir. Tri;;inoskop ile Is-panya'da % 95 (Pereria, 1988); histolojik kesitlerle T9rkiye'de % 75.1-100 (Maskar ve ark., 1971; Okur ve ark., 1995; OztOrk ve KQcOkerden, 1996), Avusluratya'da % 93.2 (O'donoghue ve Ford, 1986); enzim leknikleri ile TOrkiye'de % 55-75.1 (Ta;;~1 ve Derler, 1989; OztOrk ve KO~Okerden, 1996), dirler Olkelerde
%
9-97 (Savini ve ark., 1993; Svobodova ve Nevole, 1985; Pereira ve Bennejo, 1988; Svobodova ve Nevole, 1990; Kudi ve ark .• 1991; Svobodova, 1991; Lalif ve ark., 1999) oranlan araslOda yayglnllk tespit ediimi~tir. Su ara;;tmnada tripsin melodu ile koyunlannn
% 92.95'inde Sarcocystis spp. 'nin mikroskobik kist-lerine rastlanml;;tlr. Enfekte Orneklerin 106
(%
22.31)'slMda S. Qvile/iSe, 161 (% 33.89)'lnde S. a,"i-eticanis'e ve 302 (% 63.58)'slnde koyunlar ~in an patojen lOr olan S. ovicanis'e tek veya miks en-feksiyon ~eklinde rastlanml~lIr. Buna gOre, en-feksiyonu en aza indirgeyebllmek amaclyla ara konak-son konak-enfeksiyon zlnckinln kmlmasl, bunun i~in de son konak~1 durumundaki hayvanlara ~irl el yedirilmemesi enfeksiyondan korunmak ~in yapllabilecek ilk ledbirlerden birisldir.Mikroskobik Sarcocystis kistlennin g6zle gO-rOlebilen karkas lezyonla" olarak nitelendirilme-melerinden dOlayl insan tuketlmine ve ihracala su-nulabilmelerine raQmen, mikroskobik klstlere sebep olan !Orlenn ve bilhassa sovlcanls'in patojen bir etken oldurlu, ate~, aneml, tOylerde dOkOlme, ge-belerde abortus, encephalitis, myosills gibi ciddi problemlere, hana OiOmlere sebep oldurlu bil -dinlmektedir (Munday, 1984; O'donoghue ve Ford, 1986; Dubey ve ark .• 1989). TOrkiye'de koyunlarea abortusun sebepieri ara~lmldlQlnda genel olarak baktcriycl ve viral enfeksiyonlar ile paraziter nas-tahklardan toxoplasmosis dO;;OnOlmektedir. Sar-cosporidiosisln patojenitesi ile ilgili ara;;tlrmalar (Munday, 1984; Ozer, 1983; Dubey ve ark., 1989) dikkate ahndlQlnda, sebebl blHnmeyen OIOmier veya abortusiar olarak nitelendlrilen vakaiann sar-cosporidiosisden kaynakianabiiacerli de dO-;;OnOlmelidir. Su durumdan harekeUe koyunlarda . abortusa sebep olan diQer haslailklann yanlnda
sar-cosporidiosisin garOlme slkltQlnln da ara;;lmlmasl gerekmektedir. DOnyanln ~e~itli cocyslis tUrierine Olkelerinde koyunlarda spesifik antikorlann
Sar-S&-SEVINC;. AL TlNOZ. USLU, ALDEMIR
roprevalansl KF testi Ue % 93.7-98.5 (Munday, 1975; O'donoghua va Ford, 1986); IHA testi Ue % 69.9-96.9 (Svobodova ve Nevole, 1985; O'do-noghue ve Ford, 1986; Svobodova ve Nevola, 1990; Svobodova, 1991: Svobodova ve Nevole, 1992); ELISA testi lie % 83.6-94.7 (Svobodova ve Nevole, 1991; Svobodova va Nevola, 1992) oran-Ian araslnda lespit edilmi~tir. TQrkiya'de yapllan ~
lI~malarda sarcosporidiosisin yayglnllQl, postmortal te~hls metotlan Ua Incalenmi~ olup, canll hay-vanlarda enfeksiyonun te~hlsi ityin Onem arz eden serolojik te~his metotian uygulanmaml~tlr. TOr-kiye'de de sarcosporidioslsln ara konaktyl ve son konakyllarda intravital te~hisi iyin serolojik testlerin pralikte uygulanmasl gereklidir.
Sonuy olarak, bu ara~urma lie Konya yOTesi koyunlannda sarcosporidiosisln Onemli bir problem olduQu ortaya tylkml~ va enfeksiyona neden olan
Sarcocystis tOrlerinin prevalanst belirienmi~lir. Su nedenle, enlekslyonun canll hayvanlardaki yay-gtnhQtntn serolojik testlerle belirlenmesi. hasta
01-duQu lespil edilen hayvanlara elkin tedavi uy-gulamalanOln yaptlmasl ve son konakyl kedi ve kOpeklerin konlrol ailina altnmasl gerekliQika·
naatine vanlmt~ltr.Te,ekkur
Mikroskobik kistlerin lOr te~hislerinin Va· pllmastnda yardlmlanOl esirgemeyen Prof. Dr. Edip 6zer'e ve Ass. Prof. Dr. Vlas!a Svobodova'ya
te-~ekkOr ederiz.
Kaynaklar
Boch. J .. Bierschenck, A .. EJber, M., Weiland, G. (1979). Sarcocystis-und Toxoplssm~ InfektiOnen bei
schlacht-schalen in Bayern. Serl. Munch. Tierarztl. Wschr.,
92,137-141.
Boch, J., Supperer, A. (1992). Veterinarmedizinische ParaSitologie. 4. Auflage, Verlag Paul Parey, Berlin und Hamburg, s. 90-92.
Cer:va, L, Gut, J. (1983). Indirect haemagglutination re-action with antigen of Sarcocystis gigantea (Railliet, 1886) Ashford, 1977, Folia Parasitol. (Praha), 30,
223-228.
Dubey. J.P., Speer, C.A., Callis, G., Blixt, J.A. (1982).
Development 01 the sheep-canid cycle of Sarcocystis tenelfa. Can. J. Zoot, 60,2464-2477.
Dubey, J.P., Leek, R.G., Fayer, R. (1986). PrevaJence,
transmlsslon and pathogenicity of Sarcocystis gi-gantea 01 sheep. JAVMA, 188,151-154.
Dubey, J.P., Speer, CA, Fa~er, R. (1989). Sar-cocystosis of Animals and Man. C~C Press, Florida. Erber, M. (1977). M6gllckeiten des Nachwelses und der
7.
ditferenzierung von zwei SarCOCystis-Arten des schwe-ines. Berl. Munch. Tteraztl. Wschr., 90,480-482.
G6ksu, K. (1975). Koyunlarda Sarcosporidiosis'in yaylll~1 uzerine ara~ttrmalar. Istanbul
Oniv.
Vel Fak. Derg., 1,110-127.Gut, J. (1982). Effectiveness of methods used for the d&-· taction of Sarcoapondlosls in larm animals. Fofia Parasit.
(Praha), 29,289-295.
Hiepe. T., Jungmann, A. (1983). Lehrbuch der Pa· rasitologie-Vetel,narmedizlnlsche Protozooiogie, Band 2, Gustav FISCher Verlag, Sluttgard, New York, s. 156-174. Kudi, A.C., Aganga, A.O., Ogbogu, V.C., Umoh, J.U.
(1991). Prevalence of SarcocYStiS species in sheep and
goats Northern Nigeria. Revue Elev. Mad. Vet. Pays. Trop.,44,59-60.
Latif, B.M.A., AI-Deleml, J.K., Mohammed, B.S .. AI· Bayall, S.M., AI-Amlry, A.M. (1999). Prevalence of Sar· cocystis spp. in meat·producing animals in Iraq. Vet. Pa-(asilol., 84,85-90.
Masksr,
0
.,
Ozden, M., Dikmen, S. (1971). ~itlika-sapllk hayvan tUneri lie et mUstahzartannda Sarkosporid baklmtndan histolojik ar~hrma. Mikrobiyol. Derg., 24, 86-104.
· Munday, S.L (1975). The prevalence of Sarcospondiosis in Australian meat animals. Ausl. Vet. J., 51,478-480. Munday, B.L (1984). The effect 01 Sarcocystis tenella on wool growth in sheep. Vel. Parasitol., 15,91-94.
Munday, B.L, Obendorl, D.L (1984a). Development and growth 01 Sarcocystis glgantea in experimentally· infected sheep. Vet. Parasito!., 15.203-211.
Munday, B.L, Obendorl, D.L. (1984b). Morphology 01
Sarcocystis gigantea in experimentally-infected sheep.
Vel. Parasitol., 16,193-199.
O'donaghue, P.J., Ford, G.E. (1986). The prevalence and Intensity 01 Sarcocystis spp infections in sheep. Aus!. Vel. J., 63,273-278.
Okur, H., Kandemir,
0
.
,
$ahin,L
(1995). An investigation on Sarcocystis species in the cattle and the sheep In Bayburt. T. Parazitol. Derg., 19,113-118.Ozer, E. (1983). Sarcocystis capracanis (Resche(, · 1979)'ln BiyoloJisl va Palojenitesi Ozerinde Deneysel Ar~tumalar. Doirtora Tezi, FlTat Oniv Sa~hk Bil Enst, Elazl~.
Ozer, E. (2000). K~iset haberl~me.
OztOnt, G., KCMrQkerden, N. (1996). Elazl~ Et ve Balik Ku-rumu mezbahastnda kesilen koyunlarda Sarcocystis IOr
-lennin yaY111~1. Etlik Vel Mikrob.
Derg
.
, 8
,74-83.Pereira, A .. Bermejo, M. (1988). Prevalence 01 Sar· cocystis cysts In ~ and sheep in Spain. Vet. Pa-rasitot, 27,353-355.
Koyunlardll Sar<'ocystis ...
P. (1993). Sarcocystis spp in Western Australian sheep. Aus!. Vet. J., 70,152·154.
Smith, T.S., Herbert LV. (1986). Experimental microcyst Sarcocystis infection in lambs, Serology and im-munohistochemistry. Vet. Rec., 29,547-550.
Svobodova, V. (2000). Ki~isel haber1e~me.
Svobodova, V. (1991). Sarcocystosis of lambs. Veter Med (Praha), 36,235-243.
Svobodova, V .• Nevole. M. (1985). Sarcocystosis of sla-ughter sheep. Veter. Med. (Praha), 30,675-679. Svobodova, V., Nevole, M. (1990). Use of the muscle di-gestion method and indirect immunofluorescence reo action in the diagnosis 01 Sarcocystosis in sheep. Acta. Vet. Bmo., 59,157-170.
Svobodova, V .. Nevole, M. (1991). Use 01 ELISA lor the diagnostics of ovine Sarcocystosis. Folia Parasit., 38,303-308.
SVObodOV8 V, Nevole M (1992) Diagnosis of
sar-19
cocystosis in sheep using the indirect fluorescence test and ELISA. Vet Mad (Praha), 37,109-t 12.
Ta~l, S .• Deger, S. (1989). Van mezbahaslnda kesilen koyunJarda Sarcosporidiosis'in yayill~1. Ankara Oniv. Vet. Fak. Der9., 36,540-552.
Tenter. A.M. (1987). Comparison of Enzyme·linked
im-. munosorbent assay and indirect fluorescent antibody test
for the detection of IgG antibodies to Sarcocystis muris.
Zbl. Bakl. Hyg. A, 267,259-271.
Topar1ak. M. (1987). Modifiye tripsin teknigi ile slglr kas-lannda Sarcocystis kistlerinin izolasyonu. Ankara Oniv. Vet. Fak. Der9., 34,363·367.
Tuzdil, A.N. (1936). Mezbahalara mahsus parazitoloji.
Ahmet Ihsan Baslmevi Ltd, Istanbul.
Tuzer, E., Demir, S. (1987). Bursa yOresinde koyunlarda Sarkosporidiozis. Istanbul Oniv. Vel. Fak. Der9., 13.12 -20.