G G‹‹RR‹‹fifi
Ailevi Akdeniz atefli (AAA) etiyolojisi tam olarak bilinmeyen, genellikle ateflin efllik etti¤i tekrarlayan peritonit, plörit ve artrit ataklar› ile seyreden, otozo-mal resesif geçiflli bir hastal›kt›r. Yahudiler, Türkler, Araplar ve Ermeniler gibi Akdeniz havzas›nda bulu-nan etnik gruplarda daha yayg›n olarak görülür. Ataklar aras›ndaki semptomsuz dönemin süresi bir hafta ile birkaç ay aras›nda de¤iflir (1). Sinsice geliflen ve böbrek yetmezli¤i ile birlikte olan sekonder ami-loidoz mortalitenin en önemli sebebidir.
AAA’nde tedavinin iki amac› vard›r; • Akut ataklar›n önlenmesi
• Amiloidozun geliflmesinin veya ilerlemesinin önlenmesi (2-5)
K
KOOLLfifi‹‹SS‹‹NN ‹‹LLEE AATTAAKKLLAARRIINN ÖÖNNLLEENNMMEESSII Günlük yeterli dozda kolflisin kullan›m› AAA teda-visi için esast›r. Hastalar›n ço¤unda bu tedavi ile atak-lar›n›n s›kl›¤›, süresi ve fliddetinde azalma olmaktad›r
(3, 4). AAA ataklar› kolflisin tedavisine dirençli olsa bi-le hem amiloidoz geliflimin önbi-lenmesi, hem de gelifl-mifl amiloidozun ilerlemesinin önlenmesi için kolflisin kullan›m› hayati öneme sahiptir (5).
AAA için ilk etkili tedavi 1972 y›l›nda Goldfinger taraf›ndan bildirilmifltir (3). Goldfinger AAA olan befl hastaya 0. 6-1. 8 mg/gün verilen kolflisin ile atak sa-y›lar›nda belirgin azalma oldu¤unu göstermifltir. Bu bulgular›n ard›ndan çift kör, plasebo kontrollü ve çapraz olarak dizayn edilmifl üç çal›flma ile kolflisi-nin bu etkisi do¤rulanm›flt›r (4, 6, 7). Dinarello ve ar-kadafllar›n›n 43 hasta ile yapt›¤› bir çal›flmada plase-bo alan hastalardaki atak say›s› 178 iken kolflisin alan hastalarda atak say›s› 29 idi. Kolflisin kullanan hastalar›n %70’inin ata¤› daha hafif seyrederken pla-sebo grubunda bu oran %25 olarak saptand› (7).
Kolflisinin uzun dönem etkilerinin de¤erlendirildi-¤i bir çal›flma 1991 y›l›nda yay›nland› (8). Bu çal›flma-ya göre AAA olan 45 hasta 15 y›l boyunca profilaktik kolflisin kulland›. Kolflisin dozu 1-3 mg/gün aras›nda de¤ifliyordu. Hastalar›n ço¤u kolflisini 1-1.5 mg/gün
D
Dooçç. DDrr. MMeehhmmeett SSaayyaarrll››oo¤¤lluu
Kahramanmarafl Sütçü ‹mam Üniversitesi T›p Fakültesi ‹ç Hastal›klar› Anabilim Dal›, Romatoloji Bilim Dal›, Kahramanmarafl
Ö ÖZZEETT
Ailevi Akdeniz atefli (AAA) tekrarlayan, kendini s›n›rlayan serözit ve atefl ataklar› ile seyreden kal›tsal inflamatuar bir hastal›kt›r. Özel-likle böbrekleri etkileyen ve böbrek yetmezli¤ine neden olabilen AA tipi amiloidoz uzun dönemde bu hastal›¤›n en önemli komplikas-yonudur. Günlük 1-2mg düzenli proflaktik kolflisin tedavisi hastalar›n %90’›nda klinik iyileflme sa¤lamaktad›r. Bununla birlikte %10 ora-n›nda AAA hastas› bu tedaviye yan›t vermemektedir. Bu hastalarda kullan›lmas› gereken di¤er farmakolojik tedaviler hakk›nda tam bir görüfl birli¤i yoktur. Hem AAA ataklar›n›n ve hem de geliflebilecek sekonder amiloidozun önlenmesinde en etkili tedavi kolflisindir. A
Annaahhttaarr kkeelliimmeelleerr: Kolflisin, Ailevi Akdeniz atefli, FMF, tedavi A
ABBSSTTRRAACCTT
Familial Mediterranean fever (FMF) is a hereditary inflammatory disease characterized by sporadic, self-limited recurrent attacks of fe-ver and serositis. The most important long-term complication is AA amyloidosis , principally affecting the kidney and may cause chro-nic renal failure. Regular prophylactic treatment with colchicine at a dose of 1-2 mg daily prevents or substantially reduces the clichro-nical manifestations of FMF in at least 90%of cases. However, approximately 10%of patients are reported to be resistant or non-responsive to colchicine and there is no consensus which second line agents should be used. Colchicine is the treatment of choice in FMF for the prevention of both attacks and secondary amyloidosis.
K
Keeyy wwoorrddss: Colchicine, Familial Mediterranean fever, FMF, treatment
KOLfi‹S‹NE D‹RENÇL‹ A‹LEV‹
AKDEN‹Z ATEfi‹ ve
dozunda kullan›yordu. Buna göre hastalar›n %72’si kolflisine iyi cevap verdi ve 6 ayda 1 ataktan daha az ata¤› oldu. Hastalar›n %15’i kolflisine k›smi cevap ver-di ve 3 ayda 1 ataktan daha az ata¤› oldu. Hastalar›n %13’ü kolflisine cevap vermedi. Bu çal›flma ataklar›n süresinin, fliddetinin ve s›kl›¤›n›n kolflisin ile belirgin olarak azald›¤›n› göstermifltir. Sadece eklem bulgular› kolflisine iyi cevap vermemifltir. Uzun dönem kolflisin tedavisi hafif ve seyrek yan etki profili, yüksek etkinli-¤i ile güvenilir bir tedavi seçeneetkinli-¤i olarak de¤erlendi-rilmifltir.
O
ORRAALL KKOOLLfifi‹‹SS‹‹NNEE CCEEVVAAPPSSIIZZ H
HAASSTTAALLAARRDDAA TTEEDDAAVVII
AAA’i olan hastalar›n yaklafl›k %5-10’u kullan›-lan oral kolflisine cevap vermemektedir. Bu hastala-r›n atak say›s›nda, s›kl›¤›nda ve fliddetinde oral kol-flisin ile bir azalma olmamaktad›r. Kolkol-flisine cevap vermeyen AAA hastalar›n›n özellikleri tam olarak anlafl›lamam›flt›r. Kolflisine cevap vermeyen 59 has-tan›n kolflisine cevap veren 51 hasta ile karfl›laflt›r›l-d›¤› bir çal›flmada, kolflisine cevap vermeyen hasta-lar›n daha düflük bir sosyoekonomik düzeye sahip oldu¤u, daha az e¤itimli olduklar› ve hastal›klar›n›n daha fliddetli bir formda seyretti¤i görülmüfltür (9). Ek olarak bu hastalarda kolflisinin mononükleer hücrelerde daha düflük konsantrasyonda bulundu¤u saptanm›flt›r. Bunun sonucu olarak kolflisine cevap vermeyen hastalarda genetik olarak kolflisinin mo-nonükleer hücrelerde konsantre edilme yetene¤inin yetersiz olabilece¤i düflünülmüfltür. Di¤er bir faktör, kolflisinin gastrointestinal emiliminin hastalar ara-s›nda farkl›l›k göstermesi olabilir (10). Kolflisinin oral al›mdan sonra emilimi %24-88 aras›nda farkl›-l›k gösterebilmektedir.
Oral kolflisin kullan›m›na ra¤men ataklar› devam eden hastalarda yap›lmas› gerekenler üç basamakta özetlenebilir.
1. BBaassaammaakk: Hastan›n tedaviye uyumu de¤erlendi-rilmelidir. Kaliforniya’da kolflisine cevaps›z ka-bul edilen 23 hastada yap›lan bir araflt›rmada bu hastalardan 11’inin asl›nda tedavi uyumunun iyi olmad›¤›, di¤er 8’inin alkol, opiad kullan›m› gi-bi tedaviyi etkileyegi-bilecek al›flkanl›klar›n›n ol-du¤u saptanm›flt›r (11).
2. BBaassaammaakk: Tedaviye uyumunun tam oldu¤u göz-lenen oral kolflisine cevaps›z hastalarda yap›l-mas› gereken ikinci ad›m, tan›n›n do¤rulu¤unun tekrar gözden geçirilmesidir. AAA’ni taklit eden
TRAPS (TNF ile iliflkili periodik atefl) ve hiperim-munglobulin D sendromu gibi di¤er herediter otoinflamatuar hastal›klar aç›s›ndan da de¤er-lendirme yap›lmal›d›r.
3. BBaassaammaakk: Kolflisin tedavisine uyumu tam olan, AAA tan›s›ndan flüphe edilmeyen ve ataklar› kolflisine cevap vermeyen hastalarda oral kolfli-sin d›fl› kullan›labilecek di¤er ilaç tedavileri de-¤erlendirilmelidir. Bu tedaviler konusunda yap›-lan çal›flmalar afla¤›da anlat›lm›flt›r.
O
ORRAALL KKOOLLfifi‹‹SS‹‹NNEE DD‹‹RREENNÇÇLL‹‹ HHAASSTTAALLAARRDDAA K
KOOLLfifi‹‹SS‹‹NN DDIIfifiII KKUULLLLAANNIILLAABB‹‹LLEECCEEKK F
FAARRMMAAKKOOLLOOJJ‹‹KK TTEEDDAAVV‹‹
‹‹nnttrraavveennöözz ((‹‹VV)) kkoollflfliissiinn: Aç›k etiketli bir pilot ça-l›flmada oral kolflisin al›m› devam ederken 12 hafta boyunca haftada 1 mg ‹V kolflisin verilen hastalarda atak say›s› ve fliddetinde azalma saptand›. Özellikle ‹V kolflisinin abdominal ve plevral ataklar üzerinde daha etkili oldu¤u saptand› (12). Ancak ‹V kolflisinin uzun dönem güvenilirli¤i bilinmemektedir.
‹‹nntteerrffeerroonn aallffaa ((IIFF--αα)): Baz› çal›flmalarda IF-α’n›n ataklar› önledi¤i veya durdurdu¤u belirtilmifltir. Tunca ve arkadafllar›n›n yapt›¤› bir çal›flmada erken atak döneminde tek doz 3-10 milyon ünite derialt›-na uyguladerialt›-nan IF-α’n›n 7 hastada 21 ata¤›n 18’ini durdurdu¤u gösterildi (13). Daha sonra ayn› grup taraf›ndan çift kör plasebo kontrollü yap›lan baflka bir çal›flmada bu durum kan›tlanamam›flt›r. IF-α’n›n atak s›ras›nda inflamatuar belirteçlerin düzeyini azaltt›¤›, ancak ortalama atak süresine etkisinin ol-mad›¤› sonucuna var›lm›flt›r (14). Aç›k etiketli çap-raz bir çal›flmada oral kolflisin ve ‹V kolflisin birlik-te verilmesine ra¤men ataklar› devam eden 10 has-tada atak bafllang›c›nda tek doz 3 milyon ünite IF-α deri alt›na uyguland› (15). Tedavi verilmeyen kontrol grubu ile karfl›laflt›r›ld›¤›nda ataklar tedavi edilenlerde belirgin derecede daha az a¤r›l› seyret-ti. En yayg›n yan etkisi üflüme ve halsizlik olarak belirlendi. Çalgüneri ve arkadafllar›n›n (16) yapt›¤› baflka bir çal›flmada; vaskülit veya artrit nedeniyle immunsupressif tedavi de alan 8 kolflisine dirençli hastada uygulanan IF-α’n›n AAA ataklar›n› baflar›l› bir flekilde önledi¤i gösterildi.
A
Annttii--TTNNFF aajjaannllaarr: Oral kolflisine cevap verme-yen hastalarda Anti-TNFajanlar›n kullan›m› konu-sunda s›n›rl› say›da vaka bildirilmifltir. Etanersept ve ‹nfliksimab ile al›nan olumlu sonuçlar Tablo 1’de özetlenmifltir. Buna göre oral kolflisine dirençli olan RAED DERG‹S‹ (2010/1; 20-25)
ve Etanersept veya ‹nfliksimab ile tedavi edilen has-talar›n ya k›smi ya da tam remisyona girdi¤i görül-mektedir.
T
Taalliiddoommiidd: Talidomid kemotaksisi inhibe eder ve monosit fagositozunu azalt›r (25). Ayr›ca selektif olarak TNF-α üretimini inhibe eder (26). Teratojeni-te ve periferik nöropati gibi toksik etkileri kullan›-m›n› s›n›rlamaktad›r. Seyahi ve arkadafllar› kolflisi-ne ek olarak talidomid 100mg/gün verdikleri kolfli-sine dirençli hastalarda hem atak say›s›nda, hem de akut faz yan›tlar›nda belirgin azalma oldu¤unu bil-dirdiler (23, 27).
A
Annaakkiinnrraa ((iinntteerrllöökkiinn--11 rreesseeppttöörr aannttaaggoonniissttii)): Anakinra interlökin (‹L)-1 reseptör inhibitörüdür ve AAA’de defektif pirinin neden oldu¤u IL-1‚ aktivas-yonu nedeniyle tedavide etkili olabilece¤i düflü-nülmüfltür. Calligaris ve arkadafllar› (28) kolflisine ra¤men ataklar› devam eden bir hastada oral kolfli-sin ile birlikte 3 ay boyunca Anakinra 50mg/gün deri alt› olarak uygulad›lar ve hasta üç kez hafif atak geçirdi. Daha sonra Anakinra kesildi ve
kolfli-sine devam edildi. Ataklar›n tekrar bafllamas› üze-rine Anakinra tekrar baflland›. 15 ayl›k takipte yeni bir atak olmad› ve akut faz yan›tlar›nda azalma gözlendi. Baflka bir vakada sadece atak s›ras›nda Anakinra 100mg/gün deri alt› olarak kolflisin ile birlikte verilmifl ve ataklar›n daha erken sonland›¤› gözlenmifltir (29).
S
Seelleekkttiiff sseerroottoonniinn ggeerrii aall››mm iinnhhiibbiittöörrlleerrii ((SSSSRRII)): Depresyon ve stres gibi faktörlerin AAA olan hasta-larda ata¤› bafllatabilece¤i bilinmektedir. Stres ile birlikte proinflamatuar sitokinler artarak, sitokin ileti-flim a¤›n› aktive edebilir. Onat ve arkadafllar› (30) oral kolflisine cevaps›z 11 hastada oral kolflisine ek olarak SSRI bafllad›lar ve bunu retrospektif olarak de-¤erlendirdiler. Hastalar›n atak s›kl›¤›nda ve akut faz yan›t›nda anlaml› azalma saptad›lar.
K
Koorrttiikkoosstteerrooiiddlleerr: Erken ve arkadafllar› (31) 1, 5-2mg/gün kolflisin kullan›yor olmas›na ra¤men AAA ata¤›n›n ilk 24 saatinde baflvuran 31 hastada yap-t›klar› bir çal›flmada; 19 hastaya 40 mg metil-pred-nizolon (MP) 250 mg salin içinde ve 12 hastaya da
Y
Yaaflfl CCiinnssiiyyeett BBuullgguullaarr MMuuttaassyyoonn TTeeddaavvii TTaakkiipp ssüürreessii ((aayy)) CCeevvaapp KKoommoorrbbiiddiittee Nakamura, 36 K Atefl, plörit, Heterozigot ‹nfliksimab + 15 Remisyon ?
ve ark. (17) peritonit, artrit E148Q/M694I Metotreksat (9 ay sonra kesilmifl)
Aldea, ve ark. (18) 24 E -Atefl, artrit, Heterozigot ‹nfliksimab 12 Ataklar kesildi Yok 23 E peritonit, erizipel H748Y 12 veya azald›
49 K benzeri eritem -ek 3 olarak amiloidoz
Özgöçmen, ve 35 K Peritonit, artrit ? ‹nfliksimab 18 Abdominl atak Spondilit ark. (19) düzeldi Kalçan›n
aseptik nekrozu Daysal, ve 21 K Peritonit, artrit Homozigot ‹nfliksimab 2 Kolflisin ile Jüvenil ark. (20) M694V abdominal atak, idiyopatik
Inf. ‹le artrit artrit düzeldi
Yüksel, ve 12 E Atefl, Peritonit, Compound ‹nfliksimab 20 Ataklar düzeldi, Yok ark. (21) artrit, amiloidoz heterozigot amiloidoz
M680I/M694V semptomlar› düzeldi
Mor, ve ark. (22) 35 E Peritonit, artrit, Heterozigot Etanersept 36 Ataklar düzeldi ‹nkomplet skrotal atak V726A Behçet h. Seyahi, ve ark. (23) E ? ? Etanersept 8 Ataklarda azalma ?
E
Sakall›o¤lu, ve 15 E Tekrarlayan ? Etanersept ‹laç kesildikten ? ark. (24) Poliartrit sonra da 4 ay
sadece salin plasebo olarak ayn› flekilde infüze edildi. Hastalar 0. , 6. , 24. , 48. ve 72. saatlerde hem klinik hem de akut faz yan›tlar› aç›s›ndan de-¤erlendirildi. MP grubunda abdominal a¤r›da an-laml› olarak azalma saptand›. Atefl ve plöritik a¤r›-da 6. saat d›fl›na¤r›-da anlaml› bir yan›t yoktu. MP gru-bunda IL-6 seviyesinde 6. saatteki azalma d›fl›nda CRP, SAA ve TNF-α için anlaml› bir azalma sap-tanmad›.
A
Alllloojjeenniikk kkeemmiikk iillii¤¤ii ttrraannssppllaannttaassyyoonnuu: Konjenital diseritropoetik anemisi ve AAA olan 7 yafl›ndaki bir k›z çocu¤unda allojenik kemik ili¤i transplantasyo-nunun tedavi edici etkisinin olabilece¤i bildirilmifltir (32). Kemik ili¤i transplantasyonunun önemli komp-likasyonlar›n›n ve transplantasyon ile iliflkili mortali-tesinin olabilece¤i düflünüldü¤ünde AAA’ndeki di¤er tedavilerin yerini almas› zor gözükmektedir.
K
KOOLLfifi‹‹SS‹‹NN ‹‹LLEE AAMM‹‹LLOO‹‹DDOOZZUUNN ÖÖNNLLEENNMMEESS‹‹ Tedavi edilmeyen FMF hastalar›nda AA amilo-idozu hastalar›n etnik orijinlerine ba¤l› olarak çeflitli s›kl›klarda saptanm›flt›r. Amilodoz s›kl›¤› Ermeniler-de %2, Askenazi olmayan yahudilerErmeniler-de %30 oran›n-da saptanm›flt›r. Amiloidozu önleyici teoran›n-davi olarak kolflisin tedavisi klinik renal hastal›¤›n insidans›n› azaltmada ve ›l›ml› proteinürili hastalarda glomerül filtrasyon oran›n› korumada etkilidir (2, 33). Çal›flma bafllang›c›nda proteinürisi olmayan AAA hastalar›n›n de¤erlendirildi¤i büyük bir çal›flmada; 9-11 y›lda proteinüri geliflme oran› 960 tedaviye uyumlu hasta-da %1.7, tehasta-daviye uyumsuz 54 hastahasta-da %49 olarak saptanm›flt›r (2). Tedaviden önce nefrotik olmayan düzeyde proteinürisi olan 86 hasta aras›nda yap›lan de¤erlendirmede 5 hastada proteinüri düzeldi, 68 hastada renal fonksiyonun kötüleflmesini durdurdu, 13 hastada ise progresyon saptand›. Nefritik sen-drom veya üremisi olan 24 amiloidozlu AAA hasta-s›nda bir iyileflme olmad›. Proflaktik kolflisin kullan›-m› amiloidozun önlenmesinde etkili oldu¤u için AA-A’nin yayg›n oldu¤u bir çok ülkede günde 2-3 kez 0. 5 mg kolflisin, ataklar› seyrek ve ›l›ml› seyreden has-talara bile verilmektedir.
Nefrotik sendromlu AAA hastalar›nda hastal›¤›n ilerlemesinin engellenmesi ve protein at›l›m›n›n azal-t›lmas› tedavide önemlidir. Bununla birlikte bu hasta-larda 1. 5-2mg/gün gibi daha yüksek kolflisin dozu ge-rekiyor gibi gözükmektedir ve bu tedavi plazma kre-atinin konsantrasyonu 1.5mg/dl’ye ulaflmadan önce
yap›lmal›d›r. Bu tedavi ile protein at›l›m› günde 1.5-2g’a kadar azalt›labilir. Tedavinin yarar› 1-2 y›ldan fazla bir sürede aflamal› olarak gözlenir (34).
K
KOOLLfifi‹‹SS‹‹NN DDOOZZUUNNUUNN AARRTTIIRRIILLMMAASSIINNAA R
RAA⁄⁄MMEENN PPRROOTTEE‹‹NNÜÜRR‹‹SS‹‹ DDEEVVAAMM EEDDEENN H
HAASSTTAALLAARRDDAA TTEEDDAAVVII
Proteinürisi olan hastalarda kolflisin 2mg/gün do-zuna ç›kar›lmal› ve amiloidoz varl›¤› için histolojik kan›t elde edilmelidir. Kolflisin dozunun art›r›lmas›na ra¤men proteinürisi devam eden hastalarda kullan›-lacak tedavi konusunda çeflitli veriler mevcuttur.
E
Epprrooddiissaatt: Amiloidogenik proteinler ve glikoza-minoglikanlar aras›ndaki etkileflimi engelleyen Epro-disat, amiloid fibrillerinin polimerizasyonunu ve do-kularda depolanmas›n› engeller. AA amiloidozlu ve böbrek tutulumu olan hastalarda eprodisat›n etkinli-¤i ve güvenilirlietkinli-¤ini araflt›rmak amac›yla yap›lan çok merkezli, randomize, çift kör bir çal›flmada (35); 27 merkezden 183 hasta Eprodisat veya plasebo koluna randomize edildi. ‹ki y›l›n sonunda Eprodisat›n AA amiloidozda renal fonksiyonun kötüleflmesini yavafl-latt›¤›, son dönem böbrek hastal›¤›n›n ilerlemesine ise önemli bir etkisinin olmad›¤› sonucuna var›ld›.
A
Azzaattiioopprriinn: Biopsi ile amiloidoz oldu¤u kan›tlan-m›fl, 1.5 mg/gün kolflisin alan ve buna ra¤men y›lda 5-6 atak geçiren üç FMF hastas›nda bizim yapt›¤›m›z bir gözlemde (36) flu sonuçlar› elde ettik; bu hastala-ra kolflisine ek olahastala-rak 100mg/gün azatioprin bafllan-d›. Azatioprin sonras› hem ataklarda hem de prote-inüri düzeyinde belirgin azalma saptand›. Ayr›ca hastalar›n kan albümin düzeyinde artma ve kreatinin düzeylerinde azalma gözlendi.
K KRROONN‹‹KK BBÖÖBBRREEKK YYEETTMMEEZZLL‹‹⁄⁄‹‹ OOLLAANN YYAA D DAA TTRRAANNSSPPLLAANNTTAASSYYOONN YYAAPPIILLMMIIfifi H HAASSTTAALLAARRDDAA TTEEDDAAVV‹‹
Kolflisin irreversibl kronik böbrek yetmezli¤i (KBY) geliflen hastalarda etkili de¤ildir. Bununla bir-likte ataklar› önlemek-azaltmak, di¤er organ sistem-lerini amiloidozdan korumak ve transplantl› hastalar-da nakledilen böbre¤i amiloidozhastalar-dan korumak için etkilidir (37). Bu durumda optimal kolflisin dozu 1. 5-2 mg/gün’dür, daha düflük dozlar›n etkisi daha azd›r.
Amiloidoz ile iliflkili son dönem böbrek yetmez-li¤i olan hastalarda renal transplantasyon iyi bir te-davi seçene¤idir. Bu hastalarda uzun dönem trans-plantasyon sonuçlar› genel transtrans-plantasyon popu-lasyonunun sonuçlar› ile uyumlu bulunmufltur. RAED DERG‹S‹ (2010/1; 20-25)
tekrar edebilece¤i bildirilmifltir (38, 39). Devaml› ayaktan periton diyalizi uygulanan son dönem böb-rek yetmezli¤i olan AAA hastalar›nda abdominal atak s›kl›¤›n›n artt›¤› düflünülürdü (40). Alt›parmak ve arkadafllar›n›n (41) yapt›¤› bir çal›flmada bu te-davin AAA hastalar› için etkili ve güvenli bir tedavi oldu¤u bildirildi.
S
SOONNUUÇÇLLAARR
Kolflisin halen AAA ataklar›n›n ve amiloidozun önlenmesinde etkisi tam olarak kan›tlanm›fl tek ilaçt›r.
Kolflisin d›fl›ndaki tüm ilaçlar için veriler yetersiz-dir.
AAA tan›s› konur konmaz yeterli dozda kolflisin tedavisine bafllanmal› ve yaflam boyu kullanmal›d›r.
K
KAAYYNNAAKKLLAARR
1- Sohar E, Gafni J, Pras M, ve ark. Familial Mediterra-nean fever. A survey of 470 cases and review of the literature. Am J Med 1967; 43: 227-53.
2- Zemer D, Pras M, Sohar E, ve ark. Colchicine in the prevention and treatment of the amyloidosis of fami-lial Mediterranean fever. N Engl J Med 1986; 314: 1001-5.
3- Goldfinger SE. Colchicine for familial Mediterranean fever. N Engl J Med 1972; 287: 1302.
4- Zemer D, Revach M, Pras M, ve ark. A controlled tri-al of colchicine in preventing attacks of familitri-al Me-diterranean fever. N Engl J Med 1974; 291: 932-4. 5- Livneh A, Zemer D, Langevitz P, ve ark. Colchicine
treatment of AA amyloidosis of familial Mediterrane-an fever. An Mediterrane-analysis of factors affecting outcome. Arthritis Rheum 1994; 37: 1804-11.
6- Goldstein RC, Schwabe AD. Prophylactic colchicine therapy in familial Mediterranean fever. Ann Intern Med 1974; 81: 792-4.
7- Dinarello CA, Wolff SM, Goldfinger SE, ve ark. Colc-hicine therapy for familial mediterranean fever. A do-uble-blind trial. N Engl J Med 1974; 291: 934-7. 8- Ben-Chetrit E, Levy M. Colchicine prophylaxis in
fa-milial Mediterranean fever: Reappraisal after 15 ye-ars. Semin Arthritis Rheum 1991; 20: 241-6. 9- Lidar M, Scherrmann JM, Shinar Y, ve ark.
Colchici-ne nonresponsiveColchici-ness in familial mediterraColchici-nean fe-ver: clinical, genetic, pharmacokinetic, and socioe-conomic characterization. Semin Arthritis Rheum 2004; 33: 273-82.
10- Niel, E, Scherrmann, JM. Colchicine today. Joint Bo-ne SpiBo-ne 2006; 73: 672-8.
11- Peters, RS. Non-response to daily colchicine attack suppression in familial Mediterranean fever. Procee-dings, 1st International Conference on FMF,
Jerusa-12- Lidar, M, Kedem, R, Langevitz, P, ve ark. Intravenous colchicine for treatment of patients with familial Me-diterranean fever unresponsive to oral colchicine. J Rheumatol 2003; 30: 2620-3.
13- Tunca M, Tankurt E, Akbaylar Akpnar H, ve ark. The efficacy of interferon alpha on colchicine-resistant fa-milial Mediterranean fever attacks: A pilot study. Br J Rheumatol 1997; 36: 1005-8.
14- Tunca M, Akar S, Soytürk M, ve ark. The effect of in-terferon alpha administration on acute attacks of fa-milial Mediterranean fever: A double-blind, placebo-controlled trial. Clin Exp Rheumatol 2004; 22: S37-40.
15- Tweezer-Zaks N, Rabinovich E, Lidar M, ve ark. Inter-feron-alpha as a Treatment Modality for Colchicine-Resistant Familial Mediterranean Fever. J Rheumatol 2008; 35: 1362-5.
16- Çalgüneri M, Aprafl S, Özbalkan Z, ve ark. The effi-cacy of continuous interferon alpha administration as an adjunctive agent to colchicine-resistant familial Mediterranean fever patients. Clin Exp Rheumatol 2004; 22: S41-4.
17- Nakamura A, Matsuda M, Tazawa K, ve ark. Success-ful treatment with infliximab and low-dose methotre-xate in a Japanese patient with familial Mediterrane-an fever. Intern Med 2007; 46: 1247-9.
18- Aldea A, Campistol J, Arostegui JI, ve ark. A severe autosomal-dominant periodic inflammatory disorder with renal AA amyloidosis and colchicine resistance associated to the MEFV H478Y variant in a Spanish kindred: an unusual familial Mediterranean fever phenotype or another MEFV-associated periodic inf-lammatory disorder? Am J Med Genet 2004; 124: 67-73, .
19- Özgöçmen S, Özçkar L, Ard›ço¤lu O, ve ark. Famili-al Mediterranean fever responds well to infliximab: single case experience. Clin Rheumatol 2005; 25: 83-87.
20- Daysal S, Akç›l G, Göker B, ve ark. Infliximab therapy in a patient with familial Mediterranean fever and chronic hip arthritis. Arthritis Rheum 2005; 53: 146–7.
21- Yüksel S, Yalç›nkaya F, Acar B, et al. Clinical impro-vement with infliximab in a child with amyloidosis secondary to familial Mediterranean fever. Rheuma-tology (Oxford) 2006; 45: 1307-8.
22- Mor A, Pillinger MH, Kishimoto M, ve ark. Familial Mediterranean fever successfully treated with etaner-cept. J Clin Rheumatol 2007; 13: 38-40.
23- Seyahi E, Özdoan H, Çelik S, ve ark. Treatment opti-ons in colchicine resistant familial Mediterranean fe-ver patients: thalidomide and etanercept as adjuncti-ve agents. Clin Exp Rheumatol 2006; 24: S99-103. 24- Sakall›o¤lu O, Düzova A, Özen S. Etanercept in the
treatment of arthritis in a patient with familial Mediter-ranean fever. Clin Exp Rheumatol 2006; 24: 435-7. 25- Drenth JP, Vonk AG, Simon A, ve ark. Limited
RAED DERG‹S‹ (2010/1; 20-25)
of the hyper-IgD and periodic fever syndrome: a ran-domized, double-blind, placebo-controlled trial. J Pharmacol Exp Ther 2001; 298: 1221-6.
26- Sampaio EP, Sarno EN, Galilly R, ve ark. Thalidomi-de selectively inhibits tumor necrosis factor alpha production by stimulated human monocytes. J Exp Med 1991; 173: 699-703.
27- Seyahi E, Özdo¤an H, Masatl›oglu S, ve ark. Success-ful treatment of familial Mediterranean fever attacks with thalidomide in a colchicine resistant patient. Clin Exp Rheumatol 2002; 20: S43-4.
28- Calligaris L, Marchetti F, Tommasini A, ve ark. The ef-ficacy of anakinra in an adolescent with colhicine re-sistant FMF. Eur J Pediatr 2008; 167: 695-6. 29- Mitroulis I, Papadopoulos VP, Konstantinidis T, ve
ark. Anakinra supresses familial Mediterranean crises in a colchicine resistant patients. Neth J Med 2008; 66: 489-91.
30- Onat AM, Öztürk MA, Özçakar L, ve ark. Selective serotonin reuptake inhibitors reduce the attack frequ-ency in familial mediterranean Fever. Tohoku J Exp Med 2007; 211: 9-14.
31- Erken E, Özer HT, Bozkurt B, ve ark. Early suppressi-on of familial Mediterranean fever attacks by single medium dose methyl-prednisolone infusion. Joint Bo-ne SpiBo-ne 2008; 75: 370-2.
32- Milledge J, Shaw PJ, Mansour A, ve ark. Allogeneic bone marrow transplantation: cure for familial Medi-terranean fever. Blood 2002; 100: 774-7.
33- Saatçi U, Bakkalo¤lu A, Orens S, ve ark. Familial Me-diterranean fever and amyloidosis in children. Acta
Paediatr 1993; 82: 705-6.
34- Livneh, A, Zemer, D, Langevitz, P, ve ark. Colchicine treatment of AA amyloidosis of familial Mediterrane-an fever. An Mediterrane-analysis of factors affecting outcome. Arthritis Rheum 1994; 37: 1804-11.
35- Dember LM, Hawkins PN, Hazenberg BP, ve ark. Ep-rodisate for the treatment of renal disease in AA amy-loidosis. N Engl J Med 2007; 356: 2349-60
36- Sayarl›o¤lu H, Erkoç R, Sayarl›o¤lu M, ve ark. Suc-cessful treatment of nephrotic syndrome due to FMF amyloidosis with azathioprine: report of three Turkish cases. Rheumatol Int 2006; 27: 197-9.
37- Livneh A, Zemer D, Siegal B, ve ark. Colchicine pre-vents kidney transplant amyloidosis in familial Medi-terranean fever. Nephron 1992; 60: 418-22. 38- Ben-Chetrit E, Levy M. Colchicine: 1998 update.
Se-min Arthritis Rheum 1998; 28: 48-59.
39- Keven K, fiengül S, Kutlay S, ve ark. Long-term outco-me of renal transplantation in patients with familial Mediterranean fever amyloidosis: a single-center ex-perience. Transplant Proc 2004; 36: 2632-4. 40- Livneh A, Langevitz P, Zemer D, ve ark. The
chan-ging face of familial Mediterranean fever. Semin Art-hritis Rheum. 1996; 26: 612-27.
41- Alt›parmak MR, Pamuk ON, Ataman R, ve ark. Con-tinuous ambulatory peritoneal dialysis in familial Me-diterranean fever amyloidosis patients with end-stage renal failure: a single-centre experience from Turkey. Nephron Clin Pract 2004; 98: c119-23.
