Trabzon'un Yomra İlçesinde Sığırlara Verilen Adlar Üzerine Bir İnceleme Aleyna YILDIRIM

(1)

TRAB ON UN OMRA L ES NDE SI IRLARA VER LEN

ADLAR

ER NE B R NCELEME*

A Review of the Names Given to Cattle in the Yomra District of Trabzon Aleyna YILDIRIM**

Z

n ano l a old g nden b ana kendi ba a olmak e e canl e can e af ndaki bi ok a l a ad e me ih i ac d m . Ad ile ad a an n a g a a nda do dan bi ba k ld d nce i hemen hemen b n opl mla da ge e lidi . B n le ad e me me ele inin adan bi kon olmad -lenebili . B al mada ha an adla elinde adla e inde d lm , T ab on n Yom a il e inde hal-k n la na e dikle i adla , l k l o am ndan ap lan de lemele ne ice inde m laka ekni i le e pi edilmi i . al mada a am n a lac l k e mand ac l kla d en b lge halk i in nemli bi e e ahip olan la n adla n , halk n ne e g e e di inin an a anm . S la , e halk i in e inden, nden e de i inden a a lan lan canl olman n an a o n bi k l el mi a n en emel e i, ha a i bi pa a old g lm . ellikle kad nla , la na e hane inden bi e mi gibi da anmak ad . S la n b kada aileden a lmala , onla a e i li ekille de e lenme ih i ac n be abe inde ge i mi e b durum onla n adland lma na neden olm . A a mada eki ka nak ki i ile g lm e 111 ad e pi edilmi e b nla 17 ba l k al nda ema ik ola ak ekilde a niflenmi i : 1. S n do d g n, a e mevsimle ilgili adlar, 2. Tarihi kah aman e i a al lide le ilgili adla , 3. Ha an, maden b. k kenli adla , 4.S n do d e le ilgili adla , 5. Minne , ha anl k, do l k d g la la ilgili adla , 6.Ko mik, g k el e meteorolojik olaylarla ilgili adlar, 7.Uyumlu adlar, 8.Modayla e k l de i mele i le ilgili adla , 9.Ya a c g le ile ilgili adla , 10.G l ile ili kilendi ilen adla , 11.S n cin i ile ilgili adla , 12. n an adla la ilgili adla , 13.Fi iki ellikle i ile ilgili adla , 14. Rengi le ilgili adla , 15.H (mi ac ) ile ilgili adla , 16. Na a ile ilgili adla , 17.Di e adla . Y e halk n n la na ad e me i, onla pk in an gibi ki ile i di inin e de e e di inin bi i pa ola ak da de e lendi ilmelidi . S la a e ilen adla n a niflenme ine nelik eni bi a nif e anali o a a ko an b al ma, b kon da halkbilim e dilbilim alan ndaki bi bo l dold ma-n ma-n ama-n ma-nda b koma-n da al acak ba ka a a mala a ka k a la aca d n lmek edi .

Anahtar Kelimeler

Halk bilim, adbilim, adla , a nif, Trabzon/Yomra. ABSTRACT

Throughout the history, mankind has felt the need to give names to many living or lifeless beings around him, especially to his own species. The concept that there is a connection between the name and the fate of the one who has the name is prevalent in almost all of the communities. In this respect, it can be said that the issue of naming is not seen as an ordinary issue. In this study, some animal names especially the names of the cattle are investigated. The names given to the cattle of the people in the Yomra district of Trabzon have been identi-fied by the interview technique as a result of the compilations made from the oral culture environment. In the study, the investigation focuses on in what terms people who lead a life through highland farming and dairy farming give names to their cattle which are very important for them. In addition to being essential for the local people to benefit from their meat, milk and skin, cattle seem to be the most essential element of a cultural heritage. It is also seen that cattle are regarded as a friend that one can communicate and talk about their griefs. As a result, a need occurs to give names to cattle in that they are regarded as a member of a family with this respect. After interviewing eight people, 111 cattle names were identified and classified thematically under 17 headings. 1. The names related to the day, month or season that cattle were born, 2. The names related to political figures or heroes in the history, 3. The names related to other animals, plants , mines etc., 4. The names related to where the cattle were born, 5. The names related to the feelings such as gratitude, admiration or amity, 6. The names related to sky, cosmology or meteorology, 7. The names with rhymes, 8. The names related to fashion and cultural changes, 9. The names related to wish for the cattle live long 10. The names related to rose, 11. The names related to species of the cattle, 12. The names related to names of the human-beings, 13. The names * Geli a ihi: 26 E l l 2019- Kabul tarihi: 20 Ma 2020

Y ld m, Aleyna. T ab on n Yom a l e inde S la a Ve ilen Adla e ine Bi nceleme M

Folklor 127 (G z 2020): 260-269

** O d ni e i e i, T k Dili e Edebi a enci i, O d /T ki e, alyna.yldrm.1234@gmail.com, ORCID ID: 0000-0001-2345-6789.

(2)

Mill Folklor, 2020, Y l 32, Cilt 16, Sa 127

http://www.millifolklor.com ₂₆₁

related to their physical appearances, 14. The names related to their color, 15. The names related to their tem-perament, 16. The names related to evil eye, 17. Other names. The people's naming of their cattle should also be considered as proof that they personify and value them as if they are human beings. This study, which reveals a new way and analysis for the classification of the names given to cattle, is likely to contribute to further research on this area beyond filling a gap in folklore and linguistics.

Key Words

Folklore, onomastics, the names of the cattle, classification, Trabzon/Yomra. Gi i

Bi mille in ge mi en g n m e kada e i i, a a , k ak an k a a ak a d maddi e mane i ellikle b n ne k l deni . He opl m n kendine g k l

a d e in anla n a a , d n a n o a a ko an g eceli ka amd . K l , e i li anla m bi imle i le ne ilden ne ile ak a an phe i l k l d . S l k l nle i, folklo n en nemli ele ini i e i . S l k l n la ndan bi i de ad verme me ele idi . n ano l a old g nden b ana kendi ba a olmak e e canl e can e af ndaki bi ok a l a ad e me ih i ac d m . Ad ile ad a an n a g a a nda do dan bi ba k ld d nce i hemen hemen m opl mla da ge e lidi . B n le ad e me me ele inin adan bi kon ola ak g lmedi i lenebili . Halk bilim e ad bilim di iplinle i kap am nda incelenebilecek ha an adla n n ka na n ge-nel ola ak adla ol d g lmek edi . Ha an adla na T k halk edebi a an-la nle inden ef ane, de an, ma al, k e a a le i gibi l e a l a a mala da kl kmala ka mala l . T , a , enk e h mala gibi e i li ellikle ine g e admaland -lan ha an adla , bi dilin a l incelemele inde nemli bi e e ahip i . B a-l mada ad bia-lim e haa-lk bia-lim kap am nda T ab on n Yom a ia-l e inden de a-lenen1_inek

e la a e ilen adla e pi edildik en on a a niflenmi i . Ge imini a lac l k e mand ac l k ile a la an Ka adeni halk i in n el bi e i a d . Y e in an , n n adece e inden, nden e de i inden a a lanmamak a a n amanda ellikle kad nla , onla a e hane inden bi e mi gibi da anmak ad . nekle in be lenme i, emi li i, a l e kem g de meme i gibi me elele ba l ba na e halk kad n i in i eli ik p a ikle i e mek edi . S la n b kada aileden a lmala , onla a e i li e-kille de e lenme ih i ac n be abe inde ge i mi i . B d m onla n adland lma na

e ile olm .

Ha b , b a da b b b a a add a a a da

d , b a d d , a d a ,

, a a a a ada da b b a d a a a a a b b

-d ( nek, 2014: 21) Halk bilim genel a al nda e alan halk ba a l i e in-anla n e le ik a ama ge me i le bi lik e nemli bi e e ahip olm . Ha an ha -al kla en a in an ha -al kla kada nemli g lm e ha an n ha alanma maddi

e mane i o n be abe inde ge i mi i . B le ol nca da halk ba a l alan nda bi a-k m p a ia-kle do m . Zamanla halk i in ba a l k bi bilim h line d n m . E. A n, halk ba a l n , 8 ba l k al nda incele : 1. Ha an ha al kla e eda ile i, 2. Ha an e i i icili i, 3. Ha an maddele i e ha an al nle , 4. Ya e cin e

kla-na g e ha anla , 5. Ha an damgala , 6. Ha an kla-nalla e kla-nallama akla-na , 7.Ha an-in an ili kile i, 8. Halk e e an-ine li i kon ndaki di e bilgile (2016: 256). A n, Ya , cin e kla na g e ha anla (2016: 256) madde i al nda ba l a daha e e i : a. Adla b. Ni anla c. Donla (2016: 256). B al ma ha anla a ad e ilme ine odakland i in d d nc maddenin adla ba l n emel almak ad . E ende a olan

(3)

he e in bi ad a d e b adla in an n ol p k l n n la i e i inde ol .

S. Ve i nek, ad a a b a a b

c d b b (2014:205) ola ak an mlamak ad . B an mdan ha

e-ke le pk in anla gibi ha anla da ki i gibi g lm , b ekilde ki i el ili kile k l-m e onla a ad la e lenl-me ih i ac d lm . B n b adla incele en bilim dal

Ad bilimi di . Ad bilim i e i inde e alan ki i adla , e adla e co af a adla gibi alanla dan ol an el adla opl m n p ikoloji ini, gelenek/g enekle ini e a am ek-lini anlama a ndan nemlidi . S. Sakao l , ad bilimini;

Canl la n, ne nele in e ka amla n, k aca e emi de g d m e alg lad -m he e in ad la ilgilenen bili-min ad d . Ad bili-min dalla al nda ol an, ki i adla bilimi b n opl mla da kendi i inde bi gelenek ol m . Ad e me gelene inin ol ma nda opl mla n k l a ihle i, bi bi le inden e kile-imle i, ba l b l nd kla din , i a i, o al e k l el e ele i, o o-ekonomik ap la e kili olm (2001: 9) eklinde an mlamak ad .

T pk in anla da old gibi la a ad e ili ken de bi gelenek ol g l-mek edi . B gelene e de inmeden nce e a nda ne , ii , b -ak , dana , g le , mal , inek e o n gibi genel e ni ele ici ifadele in k llan l-d e pi el-dilmi i . T ki e T k e i a la l nde kelime ine E m ilinde , Ri e ilinde e e , O d ili e e inde , Edi ne ilinde i (http://www.tdk.go . ) ola ak ka m a kmak ad . T k e l k e i e

kelime-inin anlam : 1. Ge i ge i enle den, bo n l b kba e cil ha anla n genel ad (2010: 2090) ola ak ge mek edi . Ge mi en b g ne kelime inin k k e ine e i li de e lendi mele ap lm . H. E en, b kelimenin a - k k nden -( ) eki le ap lm bi e (1999: 364) old n a nmak ad . Balc i e Anla ld e e n k keni kon nda a m la ilgili ola ak ka amala da b l n ld n (2018: 12) ifade eder.

F. Balc , T K Ta d S adl al ma nda, l e a l anla la da n e i e nemine de inmek e, faka halk n la a ad e me i e ine he hangi bi bilgiye yer vermemektedir.

S la a ad e me kon nda al ma apanla i e . a a a e M. D man d . a a a , Do Ka adeni de \-a\ Soneki le Bi en S Adla adl al ma nda -a so-neki ile bi en adla n ele al p kon ek e b ekle e ilmi adla n e imoloji-le ini inceimoloji-lemi i . Makaimoloji-lede b i imlerin sadece T d T ab R ca ,

La ca G c c Aca a d a d a d da (2014:1) bahseder. M.

Du-man ise Ma a da S a a V Ad a ba l kl al ma nda T ab on n Ma ka il e-inde adla e ine de leme apa . D man, S la a e ilen adla n o aman

n engine g n old n le . ne in: le i a olana Sa k , i ah olana Ka ak , alaca olana da i ekli , Ya makl vs. denir. Bazen de nazardan sak-lamak i in Na a a (2011:452) ad da e ildi inden bah ede . nekle ile k e o n-la a e ilen adn-la iki ba l k al nda opn-la . ne in inekle e; Ala l , D lbe a gibi adla

e ili ken k e o nla a A ap, F nd k gibi adla e ilmi i . D man n al ma nda manile i inde ge en adla da g e a pmak ad :

ka d m la ka d m la i ka d m la i En e nde Nazara Ne Alayli Alayli Na K a i K a i kim i ko ala O le geli i ba a Old n d n a g eli

(4)

http://www.millifolklor.com ₂₆₃

S la a ad ko ma gelene i adece o al ha a a e a l nle de n l kalma-p c o am na an an nekle de g lmek edi :

K M O a adl a ma a ka lan Anka al Em e, i ah be a l

b akla na Be ik a f bol ak m o nc olan Q e ma a ben e e ek Q a e ma ad n e di ini, eki inekle ine de Kocabo n e E imeme ad n e di ini (https://yo-utu.be/Wdr3ZC3gUO0) le . Habe le e kon olan A. ahin i e 35 l nce kendi ine hedi e edilen ine ine Yadig ad n ko d n (https://www.sabah.com.tr/ya-sam/2019/03/20/35- a ndaki-inek- a o ) beli i . Ba ka bir haberde ise Ankara da S. G ng n iki k la na E can e G lcan ad n e di i habe le e kon olm . B ada dikka i eken h iki k la a e ilen adla n pk in anla n iki do an be-bekle ine ml ad e mele i le bi ebi mek edi . ak b d m K l el Bel-lek e ki oc kla a Ad Ve me Gelene i adl makale inde Fone ik e mo folojik

ml iki adla (2019: 772) ola ak a niflemek edi . ki do an ha anla da da ben-e bi akla m n kon old g lmek edi .

B n b nekle den e al mala dan ola ka ak ha anla a ad e menin adan bi kon olmad anla lmak ad . S adla e ine e i li al mala n ap ld n ancak b adla n n fland lma e ine kap aml he hangi bi al man n olmad beli -lenmi i . Ad bilim i e i inde e alan in anla a g ad e me a nifle i a ken ha an adla na dai a nifleme al ma e pi edilememi i .

B al mada i e S.V. nek in Anadol da in an ad n beli le ici e menle a nifi e a al nm , i a ha anla a ad e me i ema i inin in anla a a e me gelene i le o

-ak nok ala e pi edilmi i : 1. oc n do d g n a e me imle ilgili adla , 2. Ya la e i a e le le ilgili adla , 3. Tan n n fa la , pe gambe e pe gambe ak n-la la ilgili adla , 4.Tarihi kahraman ve siyasi liderle ilgili adlar, 5. Hayvanlarla, maden-le maden-le, bi kimaden-le maden-le ilgili adla , 6. oc n do d e le ilgili adla , 7. Minne , k an, ha -anl k e do l k d g la la ilgili adla , 8. lm b kle le ilgili adla , 9. Topono-miyle ilgili adla , 10. Co afi ele le ilgili adla , 11. Ko mik, g k el e me eo olojik ola la la, ele le ilgili adla , 12. Mane i o ganla la ilgili adla , 13. U ml adla , 14. Moda la e k l de i mele i le ilgili adla , 15. Ya a c g le ilgili adla (2014: 207-219). Di e bi a nif e D. Ak an ki i adla e ilme indeki olla le beli i : a. Din-el ad ko ma, b. nl ki ile in, a g e minne d lan kim ele in ad a da o adla n ko ma, c. De anla da, lencele de, ma alla da ge en adla ko ma, . Ye adla n , co af a adla n , a ih el a da ka im, bo adla n ko ma, d. eki ad e me olla (2015:116). Ha anla a g me c bi ad e me a nifleme al ma olmad i in

in-anla n ad e me indeki beli le ici e menle den nek al nm . B al mala dan ha-eke le la a e ilen adla n da e ili ge ek e ine g e n fland ma halkbilim e ad-bilim a ndan nem e kil e mek edi . Y e halk n n la na ne e g e ad e dikle i

e pi edildik en on a b adla ekilde a niflenmi i : 1. S d d g , a e e i e i gi i ad a :

S n do d g n, a me imle e do a ola la la ilgili adla edeki ad e me gelene inde nemli bi e e ahip i . Y e a nda b kap amda la a Galanda , G

-in, Ki a , Ma , Ya g l e Zehme i ad n n e ildi i e pi edilmi i . Buradaki adlar, halk n kendile ine g me im e a la a e di i adla o a a ko mak ad . B ada a ad do dan e ildi i gibi me im ad da e ilebilmek e, halk ak imine g e e ki a adla da e cih edilmektedir:

(5)

Galanda a lda bi ke k lan . Bi im i in el olan b a da do an ine ime Galanda ad n e dim (KK8). S m onbaha da do d i in ad n G in ko -d m (KK7). Bi im o ala -da ha i an a na ki a a -da -deni . Benim ine im -de b ayda do d i in ad n Ki a ko d m (KK7). Ma a nda do d i in Ma ad n ko d m (KK3). Ya n ine im do d ; le g el bi b ak do d ki a n a an g l gibi; ben de ad na Ya g l dedim (KK6). B ala da k me imine Zem-he i deni . S m b me imde do d i in Zemhe i ad n e dim (KK2).

2. Tarihi kahraman ve siyasal liderle ilgili adlar:

Ad e me gelene inde i a al lide le in ka ak e le ine d lan ha anl k an dola i i h l , e dikle i la a o ki inin ad la a a lmak i enildi i g lmek edi . a-k n da beli i i gibi Topl m al bellek e ad e me gelene inin k l el ideoloji le do dan ili kilendi ildi i g lmek edi . Ha a M afa Kemal ni e i e i, Zong ldak B len Ece i ni e i e i, Y n Em e Anadol Li e i, Ahmet Yesevi Anadolu Lisesi, Cengi Topel O aok l gibi ni e i e, li e e o aok l adla nda, Adnan Kah eci Sokak, Vali Recep Ya c o l Cadde i, ehi me Hali demi B l a gibi cadde, okak, b

l-a l-adll-a ndl-a i l-a i e kin ben e , bilin li ideolojik m kon d . B d m k l-el kod ola ak a ala k l le i ah edilebili (2018: 33). B kap amda a ala k l n n e ki ini ha anla a ad e me gelene i e inde de g lmek edi . Y ede b e nek ola ak Ba bakan, Demi el e De le adla n n i a i lide le le ili kili ola ak e ildi i e -pi edilmi i .

B m hi ekile e ben eme ; ok a ale lidi . Ba bakan gibi d a d . O den Ba bakan ad n e dim (KK4). S ma b ad ko d m aman S le man Demi el, C mh ba kan d . Bi ailecek S le man Demi el i ok e e i . B

-m da eki la do ne g d i in Demi el ad n ko d m (KK5). De -le gibi g l e o o i e olan ma De le ad n e dim (KK7).

3. Ha a , ade b. k ke i ad a :

n an adla nda da o ke ka la m ha an, maden, bi ki, me e b. ne ne le i ad ola ak ka m a kmak ad . Y e a nda b kap amdaki ha an k -kenli adla : Ce lan e Gelincik. Bi ki k -kenli adla : i ek, Fidan, Ka anfil, Tom c k e S mb l. Maden k kenli adla : Al n, Elma , e Gala l . Me e k kenli adla : Po akal e Ze dali ola ak e pi edilmi i . lgin olan d m ba ka bi ha an n cin ad n n ba ka bir hayvana verilme tercihidir.

Na in g el g l ki ile e na l ce lan gibi k di o ak benim k m da ceylan gibi di. Ben de Ce lan ad n e dim (KK3). Gelincik gibi ok kinda d . Ona k d

m aman n ma d ; hi i i da anma d . Ad n Gelincik ko d m (KK6). Ya -lada i ek ad ok me h d ; he ah da bi i ek a d (KK7). Bi i ek b -meden nce na l fidan a b akla da ledi ; ben de ondan Fidan ko d m (KK3). Ka a bi di o den ad na Ka anfil dedim (KK2). Yeni do m g leme Tom c k ad n e Tomi iTom (KK1). EndaToml bi inek i. AnneTom de ad n S Tomb l ko -m (KK4). ok de e li e a i la a Al n ad e i i (KK7). Elma gibi de-e li g d m inde-e imi. E indde-en, nden fa dalan o ; o elma de il de kim el-ma (KK6)? Bi im b ala da ence e, a a gala lan . Gala nc ol . ne i-min de engi nc a ald i in ad na Gala l de dim (KK6). Yengemin ine i-nin ad d ni e Po akal demi bilmem (KK1). Bi im b ala da ka i a e dali deni . S m n engi nc a ala di e Ze dali ko d m. Hem de ok a d buralarda bu ad (KK8).

(6)

http://www.millifolklor.com ₂₆₅

4. S d d e e i gi i ad a :

Halk i in ilkbaha dan i iba en ba la an a lac l k la e inde e kin bi ole a-hip i . Y e a nda b kap amda la a Deni , De eli, Ya la i ek, Ya lag l, e Ya -lak ad n n e ildi i beli lenmi i . Y lda o alama a lada 4-5 a a an ld i in burada do an la a e ad e ile ek a la k l a a lmak i enmek edi .

ne im deni kena nda do d i in ona Deni ad n ko d m (KK2). S m Gi-e n DGi-e Gi-eli dGi-en a n ald m. Za Gi-en o ada do m di Gi-e DGi-e Gi-eli ad n ko d m (KK2). Ben a lada do an b n la ma a la ha la acak i im ko a m; o den ad n Ya la i ek ko d m (KK7). S m a la aman do d ; ben de ad na Ya -lag l dedim (KK7). Ya lada gebe kalm ; m k de do d ama ben ine de ad na Ya lak dedim (KK7).

5. Minnet, ha a k, d k d g a a i gi i ad a :

Ki i e ana ndan, a a ndan kalan minne d g n n n planda e ald , n mane i de e ini beli en ad e ididi . Y e a nda b kap amda la a A ma an, K -met ve Yadig ad n n e ildi i e pi edilmi i :

Hedi e edildi i i in ben de ad n A ma an ko d m (KK6). S ma ok k me e i dim. Ondan dola K me ad n e dim (KK6). lm annemden bana kalan bi old i in ad n Yadig ko d m (KK6).

6. K ik, g k e e e e jik a a a ilgili adlar:

A mo fe ola la , in an ha a n e kilemekle kalma p adla a da kon olm . Y e a nda b kap amda la a B l , F na, Ya m e Y ld ad n n e ildi i beli lenmi i .

B l i mini o l m ko m ; ne den d m ni e ko m bilmem (KK6). Kom-mdan d m m F na ad n ben de eni do an g lemin ad n ko d m (KK6). B ala a ok a m a i in ine ime Ya m ad n e dim (KK5). Y ld i mi ho ma gi i ben de ko d m (KK2).

7. Uyumlu Adlar:

Na l ki in anla oc kla n n i imle inde ahenk a a ma a al o a b adaki halk da a n ah pa la an la na bi bi le i le kafi eli adla ko m . Y e a nda b kap amda la a G ldali, Na a g l, Na l g l e Ze dali ad n n e ildi i e pi edilmi -tir:

Zerdaliye uyumlu olsun di e eki ine imin ad n G ldali ko d m (KK5). Na a bonc kla la ledim k m , dedim. Senin ad n ol n Na a g l hem de eki

-m n ad da Na l g l d (KK3). ok na l d beni-m k -m dedi-m enin ad n ol-n Na l g l (KK3). Ze daliol-niol-n aol-nlam ka . Benim i m n da ka gibi engi a d ; ben de ona Ze dali dedim (KK5).

8. M da a e k de i e e i e i gi i ad a :

Halk n moda adla di e bah e i i b adla gelenek d nda geli en belli d nemle e g adla d . Y e a nda b kap amda a G lbe a ad n n e ildi i beli lenmi tir:

E d G b a d b d a d ada ad G b a d d

ad G b a d (KK2).

9. Ya a c g e i e i gi i ad a :

Anadol da b adla daha ok a ama an oc kla a a mak i in e ilmek edir. Y e a nda b kap amda a Ya a ad n n e ildi i e pi edilmi i .

B da c d da d ; b a a d Ya a ad d

(7)

10. G i e i i ki e di i e ad a :

Y e a nda b kap amda la a A eg l, Bah eg l, Be a G l, Elmag l, Fa mag l, F ndag l, G lbaha , G lbe a , G l i ek, G ldali, G lfidan, G ll , G li an, G li a , G lna a , G lpe i, G l ade, Ka a G l, Na a g l, Na l g l, Sa G l, Se g l, S -mag l, Song l, eng l, g ll , Ya mag l, Ya lag l, Ya g l e Y dag l ad n n

e-ildi i e pi edilmi i :

Bi im b ala da A eg l i mi a da in ana da ok e ili (KK1). G lfidan, G l-i ek, Bah eg l me h adla d . Ba adla he ke e d abl-ill-i l-in. ellikle g ll adla ok a d (KK8). Si ahl be a l olan bi inek i ama ben ona adece Be a g l de dim (KK5). B ala m a me e i ek i imle ini be abe e i i . K la a ho geli o d ; ben de Elmag l ad n e dim (KK1). Annemin n n ad d . Fa -mag l ko m (KK4). Ya lada la o la ken bi n ad F ndag l d . Benim de ondan akl mda kalm ; do an b a ma F ndag l ad n e dim (KK7). G lbaha di ince akl na ne geli o ; baha , g l, i ek. Ben de g el i im di e ko -d m (KK5). E ki-den G lbe a -di e bi -di i a -d ; o a-da k n a-d G lbe a -d ; o k ok e di im i in m n ad n G lbe a ko d m (KK2). Ze dali e ml ol n di e eki ine imin ad n G ldali ko d m (KK5). Po n n nde g le

ben-e ben-ekilben-e a d ; bben-en dben-e ad na G ll dben-edim (KK5). Ok l a kada m G li a ok e e dim. Annemim ine inin ad n G li a ko d m (KK4). B m ok k kl bi aileden ald m i in G l ade ad n ko d m (KK2). Allah on na a la dan

ko-n di e G lko-na a dedim ad ko-na (KK6). Ka ko-nako-nam ko-n ka a bi a d ; ondan ona Ka ag l de di (KK4). Na a bonc kla la ledim k m dedim. Senin ad n ol n Na a g l; hem de eki m n ad da Na l g l d (KK3). ok na l d benim k m; dedim enin ad n ol n Na l g l (KK3). Sap a i bi m a di; kurban ola m ona; ok g eldi. Sa g l di e e e dim on (KK8). Sa po ol-d i in ma dedim; bi de ona g l ekledim, S mag l old (KK3). nekle ime ben ok g l ad n e i im. eng l m a d , Song l m a d , Se g l m a d (KK3). Son inek bakmamd daha da inek bakmad m; o den o benim Son-g l md (KK3). Tepe inde ane Son-g l eklinde a old i in g ll dedim (KK6). B m alame bi e di. C eli d ; a ma gibi old i in Ya ma-g l ad n e dim (KK3). S m a la aman do d ; ben de ad na Ya lag l de-dim (KK7). Ya n ine im do d le g el bi b ak do d ki a n a an g l gibi; ben de ad na Ya g l dedim (KK6). Y dag l ad ho ma gi i, ko d m; bi anlam vermedim (KK1).

11. S ci i i e i gi i ad a :

Y e a nda b kap amda la a Cel e, Ho ain, Mandafon e Mo ika ad n n e ildi i e pi edilmi i :

S n cin i cel e (Je e ) idi. Ben de cel e ad n e dim (KK1). Ho ain cin i inekle ok e i . Ben de Ho ain ad n ok e in di e e dim (KK6). S

-m ok b k old i in ad n Mandafon ko d m (KK4). ok a f bi ol-d ndan Mo ika de dim. Ama i i ol d . (KK6).

12. a ad a a i gili adlar:

n anla n ad e me gelene inde ha an adla n k lland gibi, ha anla a ad e-i ken de e-in an ad n k llanabe-ilde-i e-i g lemlenme-i e-i . Y e a nda b kap amda lara A eg l, Ce ahi , Fa mag l, G lbaha , G li a , Ha n, Na mi e, Ne e, Song l, eng l

e Y dag l adla n e ildi i e pi edilmi i :

Bi im b ala da A eg l i mi a da in ana da ok e ili (KK1). Bu isim Rum-la dan bi e ka m he halde k Rum-la a ho geli o di e ad na Ce ahi dedim (KK1). Annemin n n ad d . Fa mag l ko m (KK4). G lbaha di ince akl na ne geli o ; baha , g l, i ek. Ben de g el i im di e ko d m (KK5). Ok l a kada m

(8)

http://www.millifolklor.com ₂₆₇

G li a ok e e dim. Annemim ine inin ad n G li a ko d m.(KK4). Annemin ine ine a d ma gelen ebenin ad Ha n; annem de ok a d mc old di e ine in ad n Ha n ko d (KK4). Ablam n ka nana n n ad d . Ablama ok ek i di. S

-m ok e e i-m a-ma ina l k ol n di e ko d -m (KK6). Ben ne eli in an e e-im; ine im de ne eli ol n di e ad na Ne e dedim(KK3). Son inek bakmamd ; daha da inek bakmad m; o den o benim Song l md (KK3). nekle ime ben ok g l ad n e i im. eng l, Song l, Se g l di e ok ine im old (KK3). Y dag l ad ho ma gi i, ko d m; bi anlam e medim (KK1).

13. Fi iki e ik e i i e i gi i ad a :

Kimi zaman da la n c ap la e po n n e indeki ekille den ola -ka ak ad e ildi i anla lmak ad . Y e a nda b kap amda la a A nal , embe li,

i ekli, i kli, G ll , G ela, K nal , Pehli an, S meli, Sa akl , Tak n ali, Tombalak, Ya mak, Ya makl , Yamali e Ya mag l adla n n e ildi i e pi edilmi i :

Ka nanam n d ba nda be a lekele i old i in A nali de di (KK4). Bi de me h d ine e Ya makli ad n ko mak; ben de fa kl l k ol n di e embe li ko -d m (KK3). S nda i ekle i old i in i ekli ad n e dim (KK8). S m n po n n e inde beli gin i ik leke i a d . Leke ini e e ek on ok a d m; i kli i kli di e di e ad le kald (KK7). Aln n n o a nda g l ekli a d ; ben de ad na G ll dedim (KK5). O kada g el a a d ki kim g e e e di

-m ; ben de ad gibi a a n di e G ela dedi-m (KK2). Anne-min d k m -a -al-an engi -a d -annem de on-a K n-al i mini e di (KK4). Y-ap l bi d ; pehlivana benzerdi. Mahallede herkes ona Pehli an gibi de di (KK1). Sa akli nin k ok nd ; ekli ke e dik a d . Annem on a akli di e e e di; ad le kald (KK4). S meli kom n n ine inin ad d ; ni e ko m la bilmem (KK1). Kom n n d a akla op kl a akkab e i gibi e ka d . Bi de ona Tak n ali de dik (KK6). Tombalak ad gibi ok be ili d (KK8). Annemin n n ad d . He halde po n n e inde de i ik ekille de lekele old i in Yamali ko d (KK4). B m alame bi e di. C eli d ; a ma gibi ol-d i in Ya mag l ad n e dim (KK3). Kafa n n ndeki a la ndan dola Ya mak ad n e dik (KK8). S m n ba n n epe inde b l nan ele inden dola Ya makl dedim. Bi im b ala da embe e a mak da denili (KK7).

14. Rengiyle ilgili adlar:

Y e halk n n n po e le inin engi e ki i le de ad e di i g lmek edir. Y e a nda la a Ak k , Alacal , Ala k , Be a g l, Gala l , Ka ag l, Ka a k , Ka op , K lc k, Sa g l, Sa k , S mag l e Ze ina ad n n e ildi i e pi edilmi i .

B ala da be a inek ok olma o den ona Ak k de dim (KK6). Alacal n n engi pa al pa al old ndan, ka n be a kendi i i ah ba da be a old n-dan Alacal i mini e dim (KK7). Alacal b lacal k ma Ala k dedim (KK8). Si ahli be a l olan bi inek i ama ben ona adece Be a g l de dim. (KK5). Bi im b ala da ence e, a a gala lan . Gala nc ol . ne imin de engi nc a ald i in ad na Gala l de dim (KK6). Ka nanam n ka a bi a d ; ondan ona Ka ag l de di (KK4). Po n n engi ka a old i in ka a k m di e e e -dim, ad kald Ka a k . (KK1). Ka op di e bi i ek a d . ne imin engi be a a

ald i in ona Ka op ad n e dim (KK7). K lc k di e kom m n a d, engi k m a ben e di he halde o den ko m (KK6). Sap a i bi m a di; k ban ola m ona, ok g eldi. Sa g l di e e e dim (KK8). Po n n engine g e ine e a old i in Sa k m dedim (KK1). Sa po old i in ma dedim; bi de ona g l ekledim, S mag l old (KK3). G ne gibi le i a a old ndan ben de ona S mal ad n e dim (KK8). S m e in gibi im i-ah ; ona Ze ina de dim (KK2).

(9)

15. H ( i ac ) i e i gi i ad a :

S la n ahiple i onla n h la n , ha eke le ini de g n nde b l nd a ak ad e mek edi . Y e a nda b kap amda la a Ci elek, Cil eli, G l ade, Han m, H -k me , Kiba , Na l , Pa a-kli, Pa a, Pe -kli, P lli, Salahana, Sa a l e S l an gibi adla n

e ildi i e pi edilmi i :

Ah a gi di imde hemen an ma gelip bana n kendini e di me e al d ; o den Ci elek ad n ko d m (KK2). Ya lada b n o nla pe ine aka d . He -ke ona Cil eli dedi i i in b ad ko d m (KK5). B m ok k kl bi aileden ald m i in G l ade ad n ko d m (KK2). S ma Han m ad n ko d m nk ekile gibi kem e inin (ha an d k ) ne a ma d . (KK7). ok he be li bi i old i in ona H k me ad n e dim (KK5). Yeme ini e n d kmeden edi i i in ona Kiba di e e leni dim (KK3). S m ok na l d o den Na l ad n ko d m (KK8). Ad nde pi e pa akl old i in Pa akl ad n e -dim.(KK6) K deki o nla n i inde en he be li e c eli o nd . On hep Pa-am di e e e dim (KK8). Pi e ok emek edi i i in Pe kli di e e e dim (KK7). P lli i ok e e dim; bo n la nda hep bonc k, il, iple a d . He ke on p lli di e e e di; ad le kald (KK6). S la n i inde ah a en o b n oka d m; b ak on gece e kada ge in. O den Salahana de dim. (KK7). Ah

-n i i-nde de i-n padi ah o i , de in a a dan gelmi ad kendi ine ak n de-dim. (KK1). B ine im di e le i gibi olma p ok g el, a il bi d a d ; he

aman kendini g e i di. Ben de o den ad n S l an ko d m (KK8).

16. Nazar ile ilgili Adlar:

Halk la n na a dan ko mak i in; ah kap na a nal akm , ah n gi i ine k banda ke ilen n bo n n a m e na a bonc kla la la le e ek on-la kem g den ko abilecekle ine inanm la d . B nlemle b kada la kalma p -la na ko d k-la ad ile ama -la n da belli e mi le di . Y e a nda b kap amda -la a G lna a Na a , Na a a, Na a g l e Ma al-lah gibi ad-la n e ildi i e pi edil-mi i :

Allah on na a la dan ko n di e G lna a dedim ad na (KK6). Na a a i mi ok e ili ; o in an n ine inin i midi ; hem na a dan da ko nm ol (KK3). K g de me in di e ad n Na a ko d m (KK8). Na a bonc kla la ledim k

-m dedi-m. Senin ad n ol n Na a g l he-m de eki m n ad da Na l g l d (KK5). nekle e b ala da Ma allah ad n kem g le den ko n n. a an i e-meden de ol a Ma allah de in di e ko a (KK1).

17. Di e Ad a :

Ge imle ini b k l de op ak an e f nd k an a la an halk, la na en nemli ge im ka na ola ak g d a m k l n n bi an ma ola ak F nd ka e Top ak ad n e mi le di :

F d a da d d ad a F d a d d (KK7). T a b

d a da a da T a ad d (KK5).

S

al mada a am n a lac l k e mand ac l kla d en T ab on n Yom a il e-indeki e halk n n la na ne e g e ad e dikle inin an a anm . B kap-amda eki ka nak ki i le m laka ekni i le g lm , 111 ad e pi edilmi e bunlar da 17 ba l k al nda ema ik ola ak a niflenmi i : n anla na l oc kla na i i-na la ad e i o e nele i emel al o a ha anla i-na ad e i ken de ben e bi ol i le-dikle i beli lenmi i . Y e halk ah ndaki n adece e inden, nden e de i in-den a a lan lan bi canl ola ak g memi a n amanda la n haneden bi bi e gibi g p k m, o l m di e e lenmi e e mi i . B le ol nca opl m al bellek, pk

(10)

http://www.millifolklor.com ₂₆₉

in anla n adland lma nda old gibi ha an n ad ile a g a a nda da do dan ili ki k m e ad e me e i lili i b d ncenin an ma ola ak ol m . Y e halk n n la na ad e me gelene i, onla pk in an gibi ki ile i di inin e de e e di inin bi i pa ola ak da de e lendi ilmelidi . S la a ad erme konusunda kap-aml bi a nif o a a ko an b incelemenin, ben e kon da al acak a a mac la a ka l a la aca d n lmek edi .

NOTLAR

1.B a a ma kap am nda ka nak ki ile le ap lan g mele in amam 2019 l nda ge ekle i ilmi i . KAYNAK K LER

KK1: Sema Ak a , 1971 T ab on do ml , e han m [05.01.2019 tarihinde Aleyna Y ld m a af ndan ap -lan g me]

KK2: Fi de A e , 1954 T ab on do ml , e han m [14.02. 2019 a ihinde Ale na Y ld m a af ndan ap -lan g me]

KK3: Binna Zengin, 1984 T ab on do ml , e han m [14.02. 2019 a ihinde Ale na Y ld m a af ndan ap lan g me]

KK4: Hacina Y ld m, 1972 T ab on do ml , e han m [14.02. 2019 a ihinde Ale na Y ld m A.Y a a-f ndan ap lan g me]

KK5: Emine D man, 1952 T ab on do ml , e han m [16.02. 2019 a ihinde Ale na Y ld m a af ndan ap lan g me]

KK6: Ha i e Sa lam, 1950 T ab on do ml , e han m [16.02. 2019 a ihinde Ale na Y ld m a af ndan ap lan g me]

KK7: Fa ime Y ld m, 1957 T ab on do ml , e han m [17.02. 2019 a ihinde Ale na Y ld m a af ndan ap lan g me]

KK8: A el K k, 1970 T ab on do ml , e han m [17.02. 2019 a ihinde Ale na Y ld m a af ndan a-p lan g me]

KAYNAK A

Akal n, k Hal k. T S . T k Dil K m Ya nla , 2010. Ak an, Do an. H Y D . A a a: T k Dil K m Yay nla , 2015. Artun, Erman. T Ha b . Ada a: Karahan Kitabevi., 2016.

Balc , Fa ih. T K Ta d S . Hace epe ni e i e i So al Bilimle En i , Dok o a Te i. An-kara, 2018.

a a a , fan. Do Ka adeni de /-a/ Soneki le Bi en S Adla . Acta Turcica Dergisi. (1/1), 2014. ak , Emine. Topl m al Bellek e Ad Ve me Gelene i e deoloji: Sa k B a Han . Mill Folklor. (30/119),

2018.

ak , Emine. K l el Bellek e ki oc kla a Ad Ve me Gelene i , UKDA S P . D . A. H D A a U a a a T K S , 6-8 A al k 2019, . 768-777.

Duman, Mustafa. T ab Ha K . anb l: He amola Ya .i 2011.

h p:// . dk.go . /inde .php?op ion=com_ a & ie = a &ka ego i1=de la &kelime1= (e i im a-rihi; 21.03.2019)

https://www.sabah.com.tr/yasam/2019/03/20/35- a ndaki-inek- a o (e i im a ihi; 24.03.2019) https://youtu.be/Wdr3ZC3gUO0 (eri im a ihi; 24.03.2019)

Eren, Hasan. T D E S . Anka a: Di gi Ba k , 1999. nek, Seda Ve i . T Ha b . Ankara: Bilgesu Yay., 2014. Sakao l , Saim. T Ad B . Anka a: T k Dil K m Ya ., 2001.