TürkçB
Eğitimi Özerim
Doc. Dr. Cahit KAVCAR (*)
M illî Eğitim G e n çlik ve Spor B akan lığ ı İlköğretim Genel M üdür lüğü İle Hizm et İçi Eğitim D airesi B aşkan lığ ın ca, yerinde bir uygu lama olarak, 9-27 Tem muz 1984 tarihleri arasında 11 ayrı kurs m er kezinde. ilkokul ve tem eleğitim öğretm enlerinin katıldığı Türkçe K u rsları düzenlendi. Bu kurslardan beşi İstanbul'da, üçü İzmir’de, öteki üçü d e Bursa, Trabzon ve M u ğ la ’da açıldı. H er kursa 150 ö ğ retmenin katılm ası, böylece toplam 1650 ilkokul ve tem eleğitim öğ retm eninin bu yaz, hizm et içi T ürkçe eğitim kursundan geçm esi am açlanıyordu.
K ursların olumlu bir yanı da. İlköğretim G enel M üdürlüğü ile Hizm et İçi .Eğitim D airesi B aşkan lığ ın d an ilgili personelin o rtaklaşa çalışm aları sonucu gerçekleşm esiydi. A dı geçen birim lerin ça b a sıy la, 8-10 H aziran 1984 günlerinde, kurslarda öğretim üyesi olarak g ö rev alm ası düşünülen öğretim elem an ve öğretm enlere yönelik bir sem iner yapıldı. Orada, kursun temel konularıyla ilg ili çalışm a grup ları oluştu, işbölüm ü yapıldı, görev yerleri belirlendi, kurs program ı düzenlendi. Bu sem iner genellikle yararlı oldu.
Trabzon Lisesi nde açılan T ürkçe Kursuna öğretim üyesi olarak ben de katıldım ve izlenim lerim i k ısa ca anlatm ak istiyorum . T ra b zon kursundaki öteki öğretim üyeleri, A nkara Ü niversitesi Z iraat Fa kültesi Türk Dili öğretim elem anı Y ü cel Arpaz, G azi Ü niversitesi G a zi Eğitim Fakültesinden Y ü ce l Şişm an, M.E.G.S. B a ka n lığ ı Ankara A tatürk M ü zesi m üdür yard ım cısı A sım E rd o ğ an ’dı.
Trabzon Kursu, sıca k bir yakınlık ve ciddi bir görev anlayışıyla başladı. C ok kısa bir zam anda gerçek bir «eğitim ailesi» oluştu. Ü ç h aftalık kurs, ilgili ve görevli herkesin büyük bir görev duygusu, uyumlu ve titiz çalışm aları içinde, tam bir düzen ve disip lin içinde sürdü ve aynı şe kild e so n a r erdi. K u rsiyer öğretm enler de, ç a lış ma, düzene uyma, saygı ve kaynaşm a bakım ından çok İyiydiler.
Kursun A m a cı:
S öz konusu kursun temel am acı şuydu: Türkçenin doğru, düz gün ve etkili b ir biçim de öğretilm esini, kullanım a dönük olarak eği tim ini sağlam ak, ö z e llik le T ürkçe bilmeyen veya a z bilen yörelerde çalışa n öğretm enlere yardım cı olmak, yol gösterm ek, onları daha verimlj hale getirm ek, T ü rkçe eğitim inde k arşıla ştık la rı sorunlara çözüm aram ak.
(• ) Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi öğretim Üyesi. 32
Bu temel am aca ulaşm ak için derslerde işlenen b aşlıca konu lar şunlardı: İlkokuma ve yazma. Sözlü ve yazılı anlatım , D ilbilgisi ve imlâ. Okum a ve dinleme. Bu konulardan her birini bir öğretim üyesi üstlenmişti. Fakat bu arada bütün öğretim üyelerince, dil e ğ i tim iyle am açlanan dört temel beceri (dinleme, konuşma, okuma, yaz ma) üzerinde duruldu. Öğretm enlerin Türkçe eğitim i konusunaa kar şılaştıkla rı ve kendilerince çözüm aradıkları sorunlar dile getirildi, birlikte en uygun çözüm yolları arandı, özellikle bilgi ve deneyim (tecrübe) a lışverişi yapıldı. B öylece genç öğretmenler, daha kıdem lilerden yararlanm a fırsatı buldular. Bu arada öğretm enler hem ken di eksiklerini gördüler, hem de temel kaynaklardan yararlanm a ve iyi hazırlık yapm a bakım ından yeterince uyarıldılar. A c ı da olsa, çok sayıda öğretm enin, gerek T ürkçeyi bilm e ve kullanm a, gerekse eğitme bakım ından büyük e ksikle r ve önem li yetersizlikler içinde bulunduğunu belirtm ek zorundayız.
Kursun Yararları:
T rabzon'daki T ü rkçe kursuna yurdum uzun birçok ilinden ilko kul ve tem eleğitim öğretm eni katıldı. Çoğunluğu, Adıyam an, Elâzığ, Hatay, Kahram anm araş, Kars, Malatya, M ardin, Van illerim izde ç a lı şan öğretm enlerim iz oluşturuyordu. Bu arada Eskişehir, Kütahya ve Sam sun'dan katılanlar da vardı. Kursiyer öğretm enler çok kısa bir zam anda hem birbirleriyle, hem de yönetim, öğretim ve denetim personeliyle kaynaştılar. Böylece, gerçek anlam da ve çok yönlü bir eğitim a ile si oluştu. Kursiyerlerden birbirinin izini kaybetm iş olan eski arkadaşların orada karşılaşm aları ise, kursa ayrı bir renk katı yordu. A z sayıda bayan öğretmen de katıldı kursa.
G e rçe k bir eğitim ailesinin oluşm asında ve uyumlu bir ekip ça lışm asının gerçekleşm esinde, ilgili ve görevli herkesin büyük payı vardı. Bu arada, kursa baştan sona her bakım dan çok yakın ve sı cak bir ilgi gösteren B akanlık M ü şavir M üfettişi Ayhan Doğan'ı (şim di İstanbul M illî Eğitim G ençlik ve S p o r Müdürü), görevini çok iyi yü rüten eğitim yöneticisi Zihni Ö zdem ir’i, yönetici yardım cısı Mergup Bilgen'i, düzenli bir kurs için her türlü çabayı gösteren Eğitim M er kez M üdürü ve Trabzon Lisesi M üdür Y a rd ım cısı M u zaffer E rm iş’i, O kul M üdürü Lütfi Ö zkö k’ ü, M üdür B aşyard ım cısı M ustafa G e n ç’i, gerçek ve uyumlu bir ekip çalışm asının çok güzel örneklerini veren öğretim üyelerini ve değerli kursiyer öğretm enleri anm ak yerinde olur.
İyi yürütüldüğü takdirde, bu tür hizmet içi eğitim çalışm alarının birçok yararı vardır. Bunların başlıcaları şöyle sıralanabilir:
1. Bilgi tazeleme, unutulanları hatırlama.
2. Yeni bilgiler edinm e ve eksikleri giderme.
3. K arşılaşıla n genel ve özel sorunları gündem e getirme, bun lara çözüm ler arama.
4. M e sle kta şla r arasında iletişim ve etkileşim kurma, biigj ve deneyim aktarım ı sağlam a.
5. Dinlenme.
S ayılan bu yararların hepsinin, adı geçen kursta büyük ölçüde gerçekleştiğ in i söyleyebiliriz. Program , çalışm a günlerinde sabahları altı sa at ders, öğleden son raları ise dinlenm e şeklinde yürütüldü. Her şeyin daha iyisi, daha yararlısı elbette yapılabilir, çok daha iyi bir hazırlıkla, beklenen verim daha da artabilir. Am a her şeye rağ men bu kurs, öğretm enlerim iz açısın d a n ço k yararlı olm uş, a m a cına büyük ölçüde ulaşm ıştır. Nitekim, gerek kurs sırasında, gerek se sonda, kursiyer öğretm enler de bu durumu sık sık belirttiler.
K urs süresince, öğleden so n ra ları ve hafta sonlarında çok ya rarlı çevre gezileri yapıldı. Ş e h ir içi, yakın çevre ve uzak çevre ge zileri. Bu arada, gönüllerdeki Atatürk se vg isin i daha da kabartan olağanüstü güzellikteki Trabzon A tatürk Köşkü, b ir tabiat h arikası diyebileceğim iz M a çka Sum ela V a d isi ve Sum ela M anastırı, Hamsı- köy, Sürm ene çay fabrikası, K aradeniz kıyısı boyunca Rize-H ooa a ra sı ve S a rp yakınları gibi yerlere yapılan toplu ve güzel gezileri ö ze llikle anm ak gerekir. B en zersiz g ü zelliklere sahip çeşitli yurt köşelerim izi görüp tanım ak, herkesi mutlu etti. Bu kurs sayesinde denizi ilk kez gören öğretm enlerim iz oldu.
K u rsiyer öğretm enler, gerek kapanıştan bir gün önc9 düzenle nen «Veda Gegecesi»de, gerekse kap an ış töreninde de kursun ya rarlarını tekrar tekrar vurguladılar. S o syal ilişk ile r ve sosyalleşm e bakım ından da kurs ço k yararlı oldu. İlgili ve görevli herkesin ka tıldığı Veda G ecesi, güzel yurdum uzun çeşitli yerlerinden sergilenen kültür-sanat değerlerim iz ve renkli tab lo la r da herkesi etkiledi, duy gulandırdı. Kursta tan ışıp da ortak yuva kurm aya karar veren bir çiftin nişan töreni de. Veda G e c e s in e ayrı b ir renk ve anlam kattı.
Kursun ortasında bir ara değerlendirm e, sonuna doğru da bi tirm e sınavı yapıldı. H er iki sın av da tam bir düzen ve disiplin içinde yürütüldü. Bitirm e sınavı için öğretim üyeleri o rtaklaşa ola rak toplam 50 test sorusu hazırlam ış, so ru la r te ksir edilm işti. Bu s ı nava, kursa katılıp da sınava girm e hakkını elde eden 121 kursiyer girdi. C o k titiz yürütülen bu sın avı hepsi de başararak, kapan ış tö reninde «kurs başarı belgesi» aldılar, İlk üç sırayı kazananlara ödül ler verildi.
Ö n e r ile r :
B irço k bakım dan yararı ço k a çık olan bu tür kursların daha da yararlı ve verim li o labilm esi için şu n lar önerilebilir:
1. Türkçe eğitim kurslarının sürekli açılm ası ço k uygun olur. 2. Durumu her bakım dan uygun olan belli okulların, kurs ve sem iner m erkezi olarak iyice örgütlenm esi yerinde olur.
3. Kurslarda görevlendirilecek öğretim üyelerinin ve yön etici lerin çok iyi seçilm esi gerekir.
4. Öğretm enlerin kuram sal bilgiden çok; eksiklerini giderici, çalışılm aların da kendilerine yol gösterici ve özellikle karşılaşm akta oldukları sorunlara pratik çözüm ler getirici bir Türkçe kursu istedik leri kesinlikle göz önünde tutulm alıdır.
5. Kursa katılm a durum unda olan öğretm enlerin, Türkçe eğiti miyle ilgili temel kaynakları bilme, onlardan yararlanm a ve iyi bir hazırlık yapma düzeyleri, ne yazık ki genellikle çok düşük. Bu ba kımdan, M illî Eğitim G en çlik ve Spor Bakanlığı, İlköğretim Genel M üdürlüğünce hazırlanıp bu yaz kurs m erkezlerine götürülen ve kursiyerlere dağıtılan «Türkçe ve İlkokuma-Yazma Öğretm en Reh beri» (Ankara 1984) gibi notlar ve öğretmen kılavuz kitapları hazır lamak, bunları giderek geliştirm ek ve kursiyerlere dağıtm ak çok ye
rinde olur. , ;
6. Kursa katılaca k öğretm enlerin yanında bulundurm aları ge reken belgeleri tam ve doğru olarak getirm elerinin sağlanm ası, böy- lece, yolluk için «rayiç değer» gibi konularda belediye vb. kurum- lara gitm elerinin önlenm esi iyi olur.
7. Ö ze llikle çok önemli ve duyarlı bir konu olan Türkçe kurs larında, kurs başarı belgesi vermek yerine, yapılacak sınavda kur siyerlerin tam not olan 100 üzerinden aldığı puan bildirilm eli, puan lar, kursun sonunda en yüksekten en düşüğe doğru sıralan arak bir liste halinde, aşılm alıdır. Böylece hem kursun ciddiyeti sağlanır, hem kursiyerler, kendi durum ları hakkında bilgi edinir, hem de belge ala m ayış yüzünden doğacak moral çöküntüsü ve heves kırılm ası gibi durum ların önüne geçilir. H iç sınav yapılm asa ya da herkese toptan başarı belgesi verilse, kursun ciddiyeti kalmaz. B u öneri gerçeklik kazanırsa, kursiyerlerin sınav başarı durumu özlük dosyalarına işle nir ve b aşarılı öğretm enler hem değerlendirilir, hem de bu türden Küçük çap lı program larda onlardan yararlanılabilir.
Bütün bunlardan sonra, çok önemli bir konuya daha dokun m akta yarar var. Kesin olan bir gerçek şu ki, her ders için oldu ğu gibi, Türkçe eğitim i için de en başta gelen öge öğretmendir. «Bir okul, ancak içinde çalışan öğretmen kad ar iyidir» sözü hiç unu tulm am alıdır. Bu bakımdan, hizmet iÇj eğitim çalışm alarının yanısı- ra, hizm et öncesi eğitime daha çok önem verm ek gerekir. İyi ve ni telikli öğretm enler yetiştirm ek için ise, her şeyden önce iyi ve nite likli öğretmen adayları gerektiğini hiç unutmayalım.
