Mahmud Cclâlcddin Paşa.
Leylâ Hanım, oğlu Âtıf Esenbel ile.
¡308/1 Ekim 1890) ve GlRİD Madalyası ile (BOA, D. t. 95262; 23 Receb 13081 Mart 1891) taltif edildi. Eylül 1891’de Ticaret ve Nafıa Na- zırlığıyie İstanbul’a davet edildi ve buradan da vali vekâletiyle Girit’e gönderildi.(BOA, Girit 1.935: 5 Safer 1309110 Eylül 1891). Murassa M EC lD l nişanı (BOA, D. t. 97454; 15 Safer 1309120 Eylül 1891) ve A L T IN L İY A K A T M A D A L Y A SI verildi (BOA, D. 1 .101065; 19 Zilhic ce 1309115 Temmuz 1892). 1894’de Girit Vali ve kâletine Turhan Paşa'nm atanması üzerine bir süre açıkta kaldı ve geçici olarak Mabcyndc toplanan bütçe komisyonu ikinci reisi oldu. Yeniden Ticaret ve Nafıa Nazın oldu (BOA, D. t. 50; 18 Cemazielevvel 1313/6 Kasım 1895). Bu görevdeyken Ziraat Bankası Umum müdürlü ğü de ek olardk kendisine verildi (BA, Nafıa 1. 4; 14 Cemazielevvel 1315/11 Ekim 1987). Ölü ğü de ek olarak kendisine verildi (BOA, N.l. 4; 14 Cemazielevvel 1315/11 Ekim 1987). müne (18 Ocak 1899) kadar Ticaret ve Nafıa Nazırlığında kaldı.
Devlet adamlığı ve besteciliği yanında şarkı- lannın sözlerini kendisi yazdığı için şairliği ile de tanındı. Şiirlerinin çoğunda halkın beğenisi ni ve kolay söyleme yolunu üstün tutmakla
bir-0 J J _ U „ I JL il i - i 1 j - f ü M f * — ¿ j > J y Jİr î ı g* *jV»\ JÜ LlJL 3 CA j j l y * t u / L'-ıla Jı t - j . * » j glA
Mahmud Cclâleddin Paşa’nın 1326 (1906) yılında İstanbul’da basılmış olan «Mir’at-ı Hakikat» adlı ese rinin I. cildinin baş sayfası.
likte bazı şarkılarının sözleri sanat değeri taşır. Genellikle küçük aşkların sitemlerini konu al dı. Şarkılarının halk tarafından çok tutulması ve sevilmesinde besteciliğinin olduğu kadar güftelerinin de halkın zevkine ve duyarlığına uygun olmasının da payı vardır. Şarkılarının di li çağdaşlarına göre çok sade ve halk Türkçcsi- ne yakındır. “Mir'at-ı Hakikat" (1st., 1328/ 1910) adlı eserinden başka “Revzatii'l-Kâmilin" adlı bir eseri ile manzumeleri, mek tupları vardır. 1915 yılında İstanbul’da doğan Melih Esenbel, Mahmud Cclâleddin Paşa’nm torunu olup Washington Büyük elçiliği ve dış işleri bakanlığı (1974-1975) görevlerinde bu lunmuştur.
KAYNAK
1- T. M us. A ., c.II, s.3-4; 2- T.D .E.A., c.II, s.18; 3- Yıldız Evrakı (Hususiye) Yıl: 1300 mu- harem, No: 32, 45 ; 4- Yıldız Evrakı Resmiye (Yıl:' 1305); 5- Sicil-i Ahval-i memurin, Defter 3, s.206; 6- UZUNÇARŞILI, Î.H ., Midhat Paşa ve Yıldız Mahkemesi, Ank. 1967, s. 358-359; 7- M .M .A, s. 259; 8- SEVÜK- I.H ., Tanzimattan- beri, 1st., 1492; 9- Ç.T.E., s.433, 516; 10- Türk.A., e.IV, s.55; 11- T.M .A., s.236; 12- K.A., c.I, s.374; 13- M .A., c.I, s.204; 14-S.tf., 187; 15- S.A.T.Ş., c.II, s.205-208; 16- T.I.T., c.II, k. 4, s.38, 40, 42, 162; 17- T.H., s. 46; 18- T.B.A., i. 18-19; 19- T.E.Ş., s.95.
(195)1882 yılında Vefa’da (İstanbul) doğan Şemscd- din Ziya Bey Mahmud Celâleddin Paşa’mn oğ ludur. Saray’da özel öğrenim gördü. Galatasa ray lisesinde eğitimini tamamladıktan sonra, Er- tuğrul alayına girerek üsteğmen ve Hünkâr ya veri oldu (1899). Sonra sivil hayata geçerek bir çok devlet memurluklarında bulundu. İstanbul Vilâyeti mektupçusu iken öldü. Yahya Efendi mezarlığına gömüldü. Babasının sağlığında, Sul tan Abdülmecid’in kızı Refia Sultan ile evlen mek üzere iken, babasının ölümü ile bu evlilik ten vazgeçti.
Küçük yaşta musikiye karşı yeteneksiz ve ilgi siz olan Şemseddin Ziyâ Bey, babasının arzu ve isran ile keman dersi almaya başladıysa da, uzun yıllar önemli bir başarı elde edemedi, an cak ikinci eşi Fatma İsmet Hanım ile evlendik ten sonra yetenek ve başarısını göstermeye baş ladı. Gerek musiki çalışmalarında, gerek beste- kârlık hayatında kuvvetli bir musikişinas olan Fatma İsmet Hanım onun yardımsıcı oldu. Ba basının ölümünden sonra, Tanburi Cemil Bey’den tanbur ve kemençe dersleri alarak az çok musiki bilgisini ilerletti, bütün sazlar üstüne çalıştı, ancak besteciliği tercih ederek ününü bu
Şemseddin Ziya Bey.
Şemseddin Ziya Bcy’in çocukluğu.
yolda yaptı. Eserlerinde neşeden çok hüzün var dır. Bugün şarkı literatüründe âdetâ Şemseddin Ziya Bey ekolü denilmese bile »tarzı» denilcbi- len bir şarkı üslûbu yarattı. Şarkılarının güftele rini kendi yazar ve bunların bir şiir kıymeti taşı masına dikkat ederdi. Yalnız musiki çalışma larına yetinmeyerek özellikle edebiyat, felsefe ve tarihle de uğraştı 1925 yılında öldü.
BESTELERİ
Hicaz: 1- Kim görse seni aşkına hasr-ı emel eyler (Aksak, şarkı); 2- Ne Bahtımdır ne yâr-ı bî- amândır (Curcuna); 3- Olalı ben sana bende (Curcuna); Kürdili Hicazkâr: 4- Güvenme hüs nüne bu çağın geçer (Düyek, şarkı); 5- Bilmem neden peri koymuş koyan onun adını (Düyek, şarkı); Hüseynî: 6- Benipâr etti civanım, dilerim pir olsun (Aksak şarkı); 7- Yaslanıp yatmış firaş- i tab-ı seher (Dcvr-i Hindi, şarkı); 8- Çektim elimi senden ey âfet, beni yakma; Şedd-i Ara ban: 9- Ey gonca açıl, zevkini sür fas-ı baharın (Sengin Semâi); 10- Düşünür hep seni ruhum düşünür bî pâyan (Aksak, şarkı); 11- Oldu şeb mahmur- i zevkin neşr-i feyzeyler seher (Curcu na); Şehnaz: 12- Ey hâb-ı nâza kanmıyan ner- giz uyan kat cana can (Yürük Aksak); 13- Hem ağladım, hem ağlattım (Yürük Aksak); Mahûr: 14- Şu güzele bir bakın, bakışı nur saçıyor (Çifte Sofyan), Bcstcnigâr: 15- Güzelsin meşreb-i er- bâb-ı aşka pek muvaâfıksın (Dcvr-i Hindi); Dü- gâh: 16- yalnız baisi nâlem benim ağyar değil (Sofyan); Uşşak: 17- Ol şâh-i cefaperveri gör düm de bayıldım (Türk Aksağı).
T t - fT L Y L S
MAHMUD CELÂLEDDİN PAŞA EVİ
Selvili Cami sokağında (Maden) 458,50
m2’lik bir alanda yer alan 1 numaralı iki
katlı, mutfağı, sarnıcı ve kuyusu olan bah
çeli ahşap ev, ilk sahibi Mahmud Celâled
din Paşa’nm094’ ölümünden sonra kızı Ay
şe Vildan’a (Ağustos 1917), ondan satış
yoluyla sırasıyla Hristaki kızı Maria Niko-
laidis ve Hristo Nikola Nikolaidis’e (10
Nisan 1936), Raşel Eskenazi’ye (8 Ağustos
1940), Mehmet Rıza Aybay’a (6 Şubat
1959) geçtikten sonra bakımsızlıktan za
manla harap duruma geldiğinden yıktırıla
rak yerine bugünkü bina yaptırılmıştır. Bu
Evde Mahmud Celâleddin Paşa, oğlu
Şemseddin Ziya Bey(l95) ve torunu Melih
Esenbel<l%) ile oturmuştur.
Devlet adamı, bcslckâr,,divan sairi ve hattat Mahmud Celâleddin Paşa.
Şûrây-ı Devlet Başkâtipliğine, Dahiliye Müste şarlığı vç Amedçiliğinc, Haziran 1878’de Şûrây-ı Devlet Tanzimat Dairesi üyeliğine atandı. Bu arada Feriklik rütbesi verilerek (BOA, D.l. 18224; 22 Cemazievvel 1270/21 Şubat 1854) üçüncü rütbeden NİŞAN—I ÂLİ ile taltif edildi (BOA, D.İ. 18917; 13 Şaban 1270/11 Mayıs 1854). 1880 yılında Tanzimat Dairesi reisi oldu (17 Nisan). Bu tarihten itiba ren Midlıat Paşa aleyhindeki jurnalleriyle II. Abdüllıamid’e hizmet etti, sarayda tutuklu bu
lunan maznunların verdikleri bilgilerde ve ba zılarının ifadelerinin alınmasında bulundu. Pa dişaha yakın hizmetlerinden dolayı onun mem nuniyetini kazanarak Yıldız Mahkemesinden sonra kendisine vezirlik verildi (15 Kasım 1881). Aralık 1887’dc Maliye Nazırlığına geti rildiyse de sarraflarla uyuşarak maaşları kır mak suretiyle külliyetli para aldığı Şûrây-ı As kerî azasından Nccib Paşa tarafından Padişaha arzedilmesi üzerine görevinden azledildi. Şûrây-ı Devlet Tanzimat Dairesi İkinci Reisli ğine getirilmek istcndiy.se de kabul etmedi ve iki ay sonra Hüdaveııdigâr (Bursa) valiliğine atandı. Bu görevdeyken İran devleti tarafından ŞİR-İ HURŞİD nişanı (BOA, H.H. 20344; 14 Receb 130716 Mart 1890), Dük Dö Saki Minkon tarafından bir nişanlafflCM,//./. 20444; 2 Zilka de 1307120 Mart 1890), Saksonya Hükümeti tara fından bir nişan (BOA, H.l. 20552; 16 Saf er 94) 1839 yılında İstanbul'da doğan Mahmud Ce
lâleddin Paşa, Sadrazam Çorlulu Ali Paşa So yundan Vilâyetler kapı kethüdası Mchmed Aziz Efendi’nin oğlu. Bayezid Rüşdiyesi'n-de ve Dârülmaarifte okudu. Mustafa Şakir Efendi’den Arapça ders aldı. 15 yaşında Bfıb-ı Âlî kalcmi'nc girdi. 1853’te Mcclis-i Vâlâ mazbata odasına girdi. Terfi ederek
Şemseddin Ziya Bey’in eşi İsmet Hanım, oğlu Rıfat ile.
Melih Esenbel, Türkiye’nin Washington Büyük Elçisi iken ABD başkanı Johnson'un huzurunda.
Diplomat ve devlet adamı Melih ESENBEL.
MAHMUD EKREM BEY YALISI
Yahşi Bey sokağında (Nizam) 938
m2’lik bir alanda yer alan 8 numaralı çatı
katı ile beraber üç katlı, bahçeli kârgir ya
lı, ilk sahibi Recaîzâde Mahmud Ekrem
Bey’in(197) *
*
eşi Ayşe Güzide adına kayıtlı
iken (Eylül 1924), Ayşe Güzide hanımın
ölümünden sonra oğlu Ercüment Ekrefn
(Talu)(m) ile Muvakkar beylere geçmiş ( İ i
Ekim 1933), daha sonra Mısrî Mehmed
İzzet ve Ali Cemâli Efendiler’e(200) satılmış
(25 Aralık 1933), daha sonra da varisleri
Emine, Nazmiye, Abdurrahman Sermet
ve Mehmet Hasan Cemali’ye geçmiştir (13
Ekim 1977). 1934 yılında çıkan bir yan
gında hasar gören yalı, aynı yü içinde ona
rılmıştır.
(156)19 Mart 1915 günü İstanbul’da doğan Melih Esenbel, Şemseddin Ziya Bey’in oğludur. Ga latasaray Lisesi ile İÜ Hukuk Fakültesi’ni bitir dikten sonra Dışişleri Bakanlığı’na girdi (1936). Paris Büyük Elçiliği’nde 2. Kâtip (1939-1943), Başkâtip (1945-1952), Washington Büyük Elçi liğinde Müsteşar, Milletlerarası İktisadî ilişki ler Genel Müdürü (1952-1954), Genel Sekretfer (1954-1957), İktisadî İşbirliği Genel Sekreteri
*
A
(1954-1957), Dışişleri Bakanlığı Genel Sekrete ri (1957-1960), Washington Büyük Elçisi (1960), Merkezde Yüksek Müşavir (1960- 1963), Tokyo Büyük Elçisi (1963-1966), İkinci kez Washington Büyük Elçisi (1967-1979), Sadi Irmak kabinesinde Dışişleri Bakanı (1974-1975) oldu. Halen Doğru Yol Partisi Merkez Yönetim Kurulu üyesi bulunan Melih Esenbel Fransa Hü kümetinden LEG IO N D'HONNEUR (1941), Ispanya Hükümetinden ISABEL CATOLICA CROOS (1956)GRANZ CRUZ DEL MERITO CTVİL (1958), Federal Almanya Hükümetinden GRAND CROSS (1958), İtalya Hükümetinden C A W A L L E R 'Di G RAN CROCE (1958), Ja ponya Hükümetinden birinci rütbeden ORDER OF THE SACRED TREASURE (1958), Çin Cumhuriyeti Hükümetinden GRAND COR DON OF THE ORDER OF B R IL L IA N T STAR (1958), Yunanistan Hükümetinden GRAND CROSS OF THE R O Y A L ORDER OF THE PH OENIX (1956), Afganistan Kralın dan SARD A R A L İ (1957) nişanlarını almıştır.
