Beyoğlu 1958

I O

PAZAR, 1 Ekim 2000

_{I ■ 11 r7ı rzTS I}

I M M É É H r J éIh m

kapak konusu

Beyoğlu1 nda sıkışmış trafik, tramvay, damalı taksi, Skoda otobüs, .jıe ararsanız var. Sucuklarımızın "sıhhi ve nefis'" oluşunun, gömleklerimizin "hususiyetinin" reklamını yapıyoruz, "foto sistemi"miz en son icat." 1958. Vali Mümtaz Tarhan'ın striptiz gösterilerini yasakladığı, İstanbul'un bütün striptizcilerinin, başta Ankara, başka illere göçtüğü yıl. Neyzen Tevfik beş yıldır yaşamıyor. Türkiye-ABD telefon hattı beş yıldır var. Efsanevi Macar takımını 3-1 yeneli iki yıl olmuş.

İstanbul Sultanahmet'teki tarihi

Darphane binaları 26 Ekim günü

oldukça heyecan verici bir sergiye ev

sahipliği yapacak. Türkiye İş

Bankası'nın düzenlediği sergide,

dünyanın en ünlü yayın

kuruluşlarından National Geographic

dergisinin arşivlerinden derlenen

1 7 0 'i aşkın İstanbul fotoğrafı

sergilenecek. Fotoğrafların en önemli

özelliği,

İmparatorluksan

Cumhuriyet'e geçişte

İstanbul'un ve

İstanbul'un aynasında

Türkiye'nin yaşadığı

değişimden kesitler

sunması...

KAYBOLAN G

Karaköy meydanında, İtalyan mimar

Raymondo d'Aronco'nun yüzyıl başında yaptığı bir taş cami vardı. 1950'lerde Karaköy meydanı da şekil değiştirdi; bu cami kayboldu. Derler ki camün sökülen taşlan tek tek numaralanmış, çünkü sökenler onu başka bir yerde yeniden yapmayı öngörmüşler. Camiin taşlan gerçekten Adalara aktarılmış, ama bir iskele inşaatında zemin besleme malzemesi olarak.

>u İstanbul’un

s e y irc is iy iz sim di

Arzuhalcilik Cumhuriyet ten önce çok işlevh ve çok önemli bir meslekti. Yakın zamana kadar da işlevlerinin çoğunu kaybetti ama varlığını sürdürdü. Devlet kapısına işi düşen halkm çoğunluğunun okuma yazma bilmemesi bir yana, bilseler de OsmanlI'nın kime nasıl hitap edileceğini, hangi işten hangi sırayla, hangi üslup ve

kelimelerle bahsedileceğini düzenleyen kurallarını bilemezlerdi. Arzuhal vermek dışında olağan talep iletme şekü de yoktu. Arzuhalciler, halkın devlete başvurabilmesini sağlayan biricik aracılardı.

yf urce/?

ı v ı

.. l

DENİZE GİRENLER, VAPUR BEKLEYENLER

% ¿ m

BEYOĞLU 1958

İstanbullular uzun süre Boğaziçi'nin hemen her yerinden, M armara kıyılarından denize girmek için yararlanabildiler. 1929 yazında, kıyıya serilmiş güneşlenenlerle, elbiseleri üstünde vapur saati bekleyenleri birarada görmek artık şaşırtıcı değildi. Boğaziçi kıyısında, Karadeniz havası soluyarak idm an yapan Galatasaray Kulübü sporcularını görmek de öyle.

"Bak Bir V arm ış Bir

Y o k m u ş/İm p ara to rlu k 'ta n C um huriyet'e İstan bul" ad lı sergide yeralan fotoğraflar A ra G üler, A rif Aşçı, M ete Tunçay ve M u ra t Belge'den oluşan danışm a k uru lun ca incelendi. Özel m etinlerle desteklenen serginin editörlüğünü ve m etin yazarlığını Ü m it Kıvanç üstlendi. Sergi kitabının ed itörlüğ ü nü Celal Ü ster yaparken, serginin ve kitabın tasarım ını Bülent Erkm en yaptı.

M urat Belge, fotoğraflar için şöyle diyor: "N ational G eographic'in yaym a başladığı yıllard a tanıtm aya başladığı d ü n y a içinde, değişm e k o n u su n da bilinçli k arar verm iş nadir ülkelerden biriydi Türkiye. Sergide, başkalarının algılam ası için üretilm iş, am a bizim baş kahram anı o ld u ğ u m u z bir şeyi tem aşa ediyoruz. Bir zam anlar konusu

o ld u ğ u m u z bir şeyin seyircisi'yiz şim di. 'Aa, b u benim ' diyoruz.

Sergide yeralacak fotoğraflar, ağırlıklı olarak O sm anlı İm p aratorlu ğu'n un son yıllarından başlıyor ve cum huriyetin ilk 50 yılını kapsayan dönem i anlatıyor. Yani, kent hayatının hem en her kesim inin köklü b ir biçim de değişim e uğradığı yılları... Böylece sergide, sav aşlardan yorg u n d ü şen bir top lu m u n y ü z çizgilerini, A nadolu'dan,

Balkanlar'dan, K afkasya'dan gelen göçlerle renklenen İstanbul sokaklarım , cum huriyetin ilk izlerini, kıyafet devrim in in sokağa yansım asını, yeni harfleri öğrenm e çabasını, değişen hayat

tarzını, u n u tu la n m eslekleri görm ek m üm kün. H atta, Boğaz'm bu z tutm ası gibi, gerçekle efsane arasm da kalmış öykülerin fotoğraflarını dahi...

N a s h g e r ç e k l e ş t i’

Sergi ilk olarak 1998 yılının ekim ayında, fotoğraf sanatçısı Arif Aşçı'nm N ational G eographic arşivlerindeki Türkiye fotoğraflarının derlenm esi fikriyle g ündem e geldi. Bu fikir G rup 7 İletişim H izm etleri tarafınd an bir sergi projesine d ö n ü ştü rü ld ü . Amaç, T ürkiye'nin y üzyılın b aşm dan beri yaşadığı b ü y ü k değişim i ortaya

koyabilm ekti. Bu değişim i yansıtabilecek en görkem li ayna da İstanbul'du elbette. Bu n edenle sergi İstanbul üzerine k u ru ld u ve proje N ational G eographic Y ayınlar D epartm anı Başkanı E dw ard Reno JR.'a sunuldu.

Bu projeyi desteklem eye en u y g u n k u ru lu ş ise C um huriyet’in hedeflediği değişim li gerçekleştirm e m isyonunu ekonom i alanm da üstlenm iş olan Türkiye İş Bankası olacaktı. Aslında N ational G eographic'in yayın hayatına başlam ası C um huriyetin k u ru lu şu n d a n 30 k ü siir yıl öncesine dayanıyor ve ilk fotoğraflı sayılar ancak 1900'lerde o rtaya çıkıyordu. Derginin 1900'lerin başında göreve başlayan yayın yönetm eni G ilbert G rosvenor, Istanbul Robert Kolej'de tarih öğretm enliği yapan Edw in A. G rosvenor'm oğluydu. İstanbul'da

d oğm uştu. O nu n yönetim inde prestiji giderek yükselen dergi b u g ü n d ü n y a n ın hem en b ü tü n ülkelerinde m ilyonlarca kişiye ulaşıyor. Dolayısıyla sergi, birbirinin akranı üç kurum u biraraya getirm ek gibi bir özellik de taşıyor: T ürkiye C um huriyeti, N ational G eographic ve Türkiye İş Bankası.

N a s h h a z i r l a n d i

Serginin konsepti, hazırlayıcıları tarafın d an ortaya şöyle kondu: "20. Y üzyıl'm en b ü y ü k toplum sal d ö n ü şü m p rojelerinden biri olan

C um huriyet'im izin 2000 yılında

kutladığı 77. yaşında, tarihe b ir kez d aha d ö n ü p bak m ak ve toplum sal belleği bir 'dış göz' y ardım ıyla tazelem ek ve bu değişim i, T ürkiye'nin 'kalbi' İstan bul'u n özel tarihin e odaklam ak..." Bu konsepte u y g u n olarak N ational G eographic'in VVashington'daki arşivi tarand ı ve d erg in in yayım ladığı ya da yayım lam adığı İstanbul

fotoğraflarından 500’ü T ürkiye’ye getirildi. Daha sonra danışm a k u ru lu sergilenecek fotoğrafları eleyerek 170’e indirdi.

Daha fazla fotoğrafın yeralacağı sergi kitabında ayrıca M urat Belgenin bir önsözü ile Boğaziçi Ü niversitesinde görev yapan O sm anlı tarihi araştırm acısı John Freely’nin fotoğraflara gönderm e yaparak im p arato rlu k tan cum huriyete geçişi anlattığı bir m etin yeralıyör.

+ 9 Ağustos 1928 gecesi Mustafa Kemal Paşa Sarayburnu'nda bir konuşma yaptı. Verdiği mesajı herkes anlamıştı: Harf Devrimi’nin eh kulağmdaydı. Nitekim 26 Ağustos gecesi yayımlanan telsiz mesajmda Atatürk, "yeni Türk harfleriyle cehalete karşı açılan mücadele"nin,

"yarın millet için 26 Ağustos zaferinden daha geniş saadet neticeleri getireceğini" söyledi. 1 Kasım 1928'de yeni harfler kabul edildi. Yeni tabelalarım asmış ama eskisini de henüz kaldıramamış dükkancılar, işte bu "devrim yılı"ndan.

Kişisel Arşivlerde İstanbul Belleği Taha Toros Arşivi