Römorkörün çektiği film:Halit Refiğ, "Hanım"ı , "Yorgun Savaşçı"yı çektiği bir römorkörde düşlemiş

TELEVİZYON-RADYO

.

5»-«

H alit Refiğ, “H anım ”ı,

“Yorgun Savaşçı”y ı çektiği

r

düşlemiş

Röm orkörün ‘çektiği’ film

AHU ANTMEN_________

1989 Antalya Film Festivali’nde

Halit Refığ’e “ En İyi Yönetmen”

ödülü getiren filmi “Hanım”, TRT’de. Kansere yakalanmış yaş­ lı bir İstanbul hanımefendisi, bir Ankara kedisi ve tüm yaşantısı bir römorkör olan bir kaptan etrafın­ da gelişen Film; yaşlılık, hayvan sevgisi ve zamanla “yitip giden” insanca değerler gibi konulara bir bakış içeriyor. Halit Refiğ’in en

“kişisel” filmi.

Film üzerine Halit Refığ ile gö­ rüşmeye gittiğimizde, eşinin kedi­ leri ne kadar çok sevdiğini, nite­ kim “ Hanım”m senaryosunun oluşmasında Gülper Refiğ’in bir kediyi temel alarak yazdığı bir ki­ tabın katkılarım biliyorduk. Kapı­ sında bir kedi resmi ile “Dikkat

kedi var” uyarısı yazan evden içe­ ri girdiğimizde de köşede bir se­ pette uyuklayan, koltukları tırma­ layan, balkonda güneşlenen ner- deyse 15 kadar kedi karşıladı bi­ zi, Kedilerden açılan sohbet, H a­ nım filminin “başrol oyuncusu” Hanım adlı kediden açıldı. Refiğ, filmi için kedi ararken gelişen il­ ginç bir olayı anlattı:

“ Bizim aslında bir ‘legal’ kedi­

miz vardı. Diğerleri (etraftaki ke­ dileri göstererek) mahallenin ke­

dileri. 19S7’de Hanım’ın senaryo­

suna çalışırken -o sıralar filmde oynatabileceğimiz bir Ankara ke­ disi arıyorduk- Giilper beni balko­ na çağırdı ve mavi / yeşil gözle­ riyle aşağıdan bize bakan bembe­ yaz bir kedi gösterdi: Mutlaka sa­ hipli bir kedidir diye düşünüyor­ duk ki otomobiller arasında gezi­ nen kedi ezilmesin diye bize geti­ rildi. Gülper, ‘Bak rolü duymuş, almaya gelmiş’ demişti. Ancak so­

nuçta kediyi terbiye etmenin çok zor olacağını düşünerek 100 ka­ dar kedisi bulunan bir tanıdığımı­ zın ‘terbiyeli’ kedisini almaya ka­

rar verdik. Bu arada (evdeki be­ yaz kediyi göstererek) role talip

kedi de bizim ‘legal’ kedimiz

ol-ki Olcay Hanım gibi), uzun süre­ dir birlikte film çevirmeyi tasar­ ladıkları Yıldız Kenter’in ciddi bir kaza geçirerek ölümden dönmesi ve “ öyle bir film yapsam ki için­ de bu kitapta okuduğum duyuşu verebilsem” dediği, eşinin yazdı­ ğı bir kitap...

Sonuç “ Hanım.” Filmde orta yaş ve daha yaşlıları hedef kitle seçtiğini söyleyen Halit Refiğ,

“Bugün A BD ve ABD etkisinde­ ki diğer ülkelerde, sinemayı ayakta tutan en büyük desteği oluşturan, 15-25 yaşlan arasındaki genç se­ yirciler. Ben “Hamm”ı yaparken bu gruba cazip gelmeyeceğini bi­ lerek girdim işe. Dünyadaki genç nüfus çoğunluğu oluşturuyor ve bugün ticari bir tasarım için genç nüfusa hitap edecek filmler yap­ mak daha “garantili” sonuçlar doğuruyor. Ama dünyada yaşlılar da var. Onların hayatla olan ilin­ tileri, çevrelerindeki dünyaya ba­ kış tarzları, kendi gençliklerinde­ ki dünyayla şimdiki dünya arasın­ daki fark karşısındaki tedirginlik­ leri, bir dünyanın kayboluşuyla birlikte kendi kayboluşlarını idrak etmenin acısı... Filmin çok büyük yatırımlarla gerçekleştirilmediği için zarar sağlamayacak, efendi, mütevazi, alçakgönüllü bir başa­ rı sağlamasını o seyirci sağladı.”

Son yıllarda çevrilen Türk film­ leri arasında hemen “fark edilen” Hanım’ın TRT’de gösterilmesi bir

“sürpriz” sayılıyor yazık ki... Halit Refiğ, TRT’yi değerlendirirken şunları söylüyor: '

“Liberal bir ekonomi ve parla­ menter bir demokrasisi olan bir ülkede, televizyonun devlet teke­ linde olması ve devletin oluşu dı­ şında radyo ve TV yayınlarına izin verilmemesi ve bunun bir anaya­ sa hükmü haline gelmiş olması ge­ rek liberal ekonomi gerekse par­ lamenter demokrasi ilkeleriyle çe­ lişir bir durumdur. Hukuken TRT’nin varlığı, Türkiye için önemli bir çelişkidir. TRT’de ça­ lışanların büyük bir kısmı, televiz­ yon idaresinin Ankara’da oluşun­ dan, kendilerinin de devlet memu­ ru oluşlarından bu meslek içinde bulunmaları, şuurlu ve şuur dışı olarak İstanbul’daki serbest sine­ ma piyasasına karşı bir düşman­ lık duygusu ortaya çıkarmaktadır. Tamamen özel teşebbüse dayanan sinemanın, televizyonla rekabet edemez durumundan âdeta gizli bir haz duydukları, sinemanın batmasından garip bir sadistçe ke­ yif duydukları izlenimi var. TRT, yalnız İsmail Cem ve Cengiz Ta- şer döneminde sinema piyasasının üstün vasıflı kişileriyle çalışmıştır.”

REFİĞ VE EŞİ — “Hanım” filminin oluşmasında Giilper Refiğ’in yazdığı ve yaşlı bir piyano öğretmeni ile kendisini konu alan bir ki­ tabın kalkılan var. (Fotoğraf: ARA GÜLER)

du.”

“Hanım” türünde bir film yap­ mak, Halit Refiğ’in 1979 yılında yakıldığı söylenilen “ Yorgun

Savaşçı” filmini çektiği sırada bir römorkörde yaptığı çalışmada ak­ lına gelmiş, 10 yıl sonra “Hanım” da kullanılacak römorkör ve onun yaşlı kaptanı, yönetmene “ölüm,

kayboluş, yok oluş” üzerine bir film yapmayı düşündürmüş. An­ cak o sıralar ve “ Hanım” filminin çevrildiği geçen yıla kadar, bir fil­ mi besleyecek kadar malzeme bu­ lamamış Refiğ. Yönetmenin “en

kişisel filmim” dediği “Hanım”ın ortaya çıkması gerçekten de yönet­ menin yaşadığı kişisel olaylardan ileri geliyor.

Senaryo oluşmadan önce Halit Refiğ’in aklında olanlar; 10 yıl ön­ cesinde ona ölümü düşündüren o eski römorkör, Kemal "Fahir'in eşi­ lin ve kendi annesinin herkesten izledikleri hastalıkları sonucu ya­ malarını yitirmeleri (aynı filmde­