r - r h u
EsaA Fuad fuaay'ın biyoqra_fy.au
İn c irli köy lCi Haşan Paşa İsal 11a maruf olan Esad Fuad Tugay'ın büyük babası, ibujq kabilesinin b ir kolu olan Tugay kabilasinfn (’«isinin oğlu id i. jüy.ikbajısı in e -İşteşi, Suliaı .ahmud'an bocası ve ilk uala tasa ray oekhbinin idare meclisi heyeti ndan Livayı $ * f f Şeyhi ,ak|r Efendi *nin çocu !u olmadığı i .in Kafkasya'dan Esad Fuad Şeyin büyükbabasınijoturmakta olduw İncirlikoy1* getirtiyor. Sundan dolay ona ilerde İncfrliklylû Issan la .¡a derlerdi.
Sultan lîh'iud’un vefatı üzerine filo kusanda m firari Ah set Paşa »»sır'a karşı harekete geçti, fakat filoyu raürattebatı ile bir likte Bahset A li’ye tealim etti. Jüylkbabası da filonun içi.eda ihraç askerlerinin başında olduğu için ou sureti a ttttr** vardı. feİHMİ .11 bunları çok İy i karşıladı ve Sultan tlecid ile birkaç kiçiyl M ısır’da alıkoymak suretiyle filoyu geri vermek hususunda anlaştı. Alı konanlar dan biri de büyükbabası İd i. :is ir’da ferikliyd kadar yükseldi. Stılİan valiliğinde bulunduğu sırada Fuad Paya İsmi ile maruf babası doğdu. U i r 'd î İsrafl Taşa zararımda olan ir i t harekJtıra kıta ku.andan» olarak iştirak etti. İsmail Paşa Fransızlarla anlaşıp kıtaları gar! çek mek İsteyince, büyükbaba si dinlemedi ve m ır kıtalarıyla taaruza geçti. İs«.-.İl m,a ile Abdülazlz'ln araları biraz açılcl. bıiülaziz Beyler- beyi'nde bir bayvarat bahşırl yartırmak istedi5*«oraan Hidiv de arayı düzelt-ıok için vahşi hayvan gSnderaak istodi va bunları teslim a tank için do Esad ruad Bey'tn k .yükb.fc.r ını vazifelendirdi. AbcLilazfz bu ««lan teslim a’irken şöyle demiş : * ku hediyeleri başkası gatirmiş olsay dı kabul ettıezdim, fakat sen babanın emektarı olduğu .ulun kabul ediyorum ve burada kalmanı arzu adıyorum ", Lkiyleca büyükbabası burada kalarak şurayı .skerlyyeye aza oldu, babası bir müddet daha jftsırda kaldı, tahsiline davam etti, liralay oldu ve Harbiyede hocalık etti. Hidivle arası a t a * * ' a ç ılın c a o da İstanbul'a tabasının yanına geldi ve ¿ırayı Askeriyytye aza, bilahare da liva oldu. Iraktaki aşiret isyanını bas- tl;.ak için L»*] Fuad Jey'in Babasını KeHAük'e gdnaeraiier, muvaffakiyet göstermesi özerine Vanva fvrka kemmtan» oldu, Karadağ'daki isyana katıldı, fb ||l cepti esine fırkakkomutani alarak iştirak ederek terfi etti. Rus ceohesinds ordu dağılınca, muntazam olarak yalnız onun fırkası dündü ve Çatalca hattını tuttu. Sunun üzerine, T!) yaşında olduiu halde babası ‘ilişir rütbesini aldı ve başkumandan vekili oldu.
Ewd Fuad Tugay ÎR34 y ılın d a Çaaâkka'da doğdu, i lk mekteb? K u şd ili'n d e b a şla d ı, 19 varında y a t ılı olarak Saint Joseph'e g it t i ve 1002 y ılın d a buradan »nzun oldu. Son lıt lh a n ın ı vardfği gün, rıhtımdan geçerken, A v ra sy a ecnebi vapurla kaçacak za n n iy la ,te vk if e d ild i. Su ta rih te 18 ya.onda |dl, vak a Abdülhanld zamanında oldu. 15 gün hapi* yattıktan sonra ' sene de göz hapsinde k a ld ı, Bu müddet zarfında kendi kendine İ l s i n v e d i i e r konulara ç a l ı ş t ı . 1905 y ılın d a İn g iliz c e öğrenmek iç in Robert C ollege'e y a z ıld ı. Beşinci s ın ıf ın sonunda, yine -ala- ta'dan geçerken te v k if e d ild i. Zaptiyede üç hafta k a ld ı. Z a h iri b ir h a sta lık sebebiyle ev».göz hapsine a lın d ı. A ltı ay kimse ile görüştürül medi. öz hapsin.!-* kaldığı müddet zarfında erkeklerle görüşmesi yasak e d ild i, onun iç in ham a hocaların da yardımıyla kendi kendine almanca hukuk Vs, gibi konuları ç a lışa ra k h a ric iye mesleğine h a zırla n d ı. 1909 yılın d a h a ric iy e meslek imtihanına g ird i ve muvaffak oldu. A ltı a) seme m o ora ilııy a 'y a katip elarak g i t t i , ik i sene, maddeten ve manen çok yorulduğu Rusya'da kaldıktan sonra Atina'ya tayin oldtflve burada Balkan harbine kadar katip olarak k a ld ı. Balkan harbi ila n a d ilin c e İstanbu l* döndü ve üç ey ta h rira tı h a ric ly e 'n in maiyetinde ç a l ı ş t ı . Oradan Sadaret tercümanlığına nakledildi ve tâmll Paşa, Mahmut Şevket Paşa, S a lt Halim Paşa ve Talat Paşa nezdinde sadaret tercümanlığında bulundu. 1915 senesinde Trans H asan'ın k ız ı Prenses Ziba i l a ovlendi. Talat Paşa riyasetindeki heyetle Rusya'ya g i t t i . Harp esnasında yine Talat ¡aşa i l e Almanya, Avusturya, Bulgaristan kararçâhlarını d o la ş tı. İstan b u l'a avdrten vs Bros t - t lt o vık muahsdfsindefl sonra müsaade isteyerek Talip Ketali B ı y 'i n r e i s l i ğ i altında Rusya'ya gidecek heyete k a t ıld ı. 'Talip Kemali Bey a y rıld ık ta n sonra Esad Puad Tugay heyet r e is i (maslahatgü
za r) olarak k a ld ı. Alman s e f ir i von frbath orada vurulunca bütün müttefik heyetler Rusya'yı terk etmeğe karar ve rdiler. Bundan sonra g it t iğ i H elsinki (Finlandiya) da iken 8 e rlln 'd e bulunan Talat Paşa'dan re fik a s ı Ziba Hanım'ın ameliyat olduğu habsri geldi ve kendisi derhal B e r lin 'e g i t t i , lu sıra la rd a Almanya'da kargaşalık b a n la d ı(l918). isviçreid-s bulunan ve Sadrazam Salih Paşa'ntıt haremi olan, kardeşinin vefat|gelince darba! uraya ç i t t i . 3u sıra la rd a A la n y a 'd a mütareke ila n edilmesi üzerine r ; f ik a s ı da İsviçreye ge ldi. Lozan sulhune kadar
burada k a ld ı, memuriyetten is t if e e t t i, isviçredeyken meal«keti lehine neşriyatla vakit ge ç ird i. Alem-i İsla m ' la nuhabebat te sis e t t i, bunun özerine H indistan'dan m illî gazetelerin m uhabirliği t e k lif e d ild i. Sulhun imzasına kadar gaze te cilik e tti v* bilahare memleketine döndü. 1927-1334 y ılla rın d a Kobert College'de fahri olarak İslâm ta rih i hocalığı yap tı, ilemuriyetten ayrıldıktan sonra vaktin in büyük b ir kısmını kütüphanesinde geçirdi v * kendi k ita p la rın ın çoğunu okudu. İn g iliz c e , Fransızca ve Almanca d i lle r in i mükemmel b i l i r ve konuşur, i l g i * s in i çeken konularda araştırm alar yaparak şu e se rle ri yayınladı :
/ V ? s,a Tarihi 1 İstanbul 1948
/ t t s o riy in s s du momvement n a tio n a lists lndi«n. P aris 192? A lla h ın kulu ve r9sulühii üıhacmad. İstanbul 1953
iahomed
A r if Paşa'nın nüshaları kaybolmuş b ir asirfcihakkında Prens .¡«ter Tosun Paşa'dan vn başka kaynaklardan elde e tti i b i l g i l e r i topladı lı b ir aakale.
«
Taha Toros Arşivi
