İNEKLERDE KALSİYUM ENFÜZYONLARINA BAĞLI KALP ARİTMİLERİNİN ÖNLENMESİNDE ATROPİN VE VERAPAMİL'İN ETKİLERİ ÜZERİNE ARAŞTIRMLAR

s.ü.

Vet. Fak. Derg .• 6,1, 33-36 33

iNEKLEADE KALSiYUM ENFÜZYONLARINA BAGLI

KALP ARiTMiLERiNiN ÖNLENMESiNDE ATROPiN VE

VERAPAMiL'iN ETKiLERi ÜZERiNE

ARAŞTlRMLAR

Etudes sur les effets d'Atropin et de Veraparnil au empechement des arythmies

de coeur lie

a

l'infusion de cal ci um chez les vaches

Abdullah BAŞOGLU1, Kürşat TURGUT2 , D.Aii DiNÇ3 , Mahmut OK4 , Mehmet MADEN5

Resume : Cette etude a ete effectuee sur 6 vaches sains. Dans le premier etape, la solution de calcium nomme Surcalce a ete injectee

a

chaque animaL Cinq minutes avant la meme injecticın, Ve-rapamil aussi, dans le troissieme etape, ont ete uti-lises. Avant d'administrer et 1 et 30 minutes apres

avcıir aclministre la solution ele calcium, on a

mesure le niveau de calcium du serum. Au cours ele ces applications, dans le premier etape, on a füce sinus arret chez 4 vaches, SA et AV bloc chez une vache, paroxysmale tachicardie ventriculaiere chez une vache. En consequence, en utilisant Atro-pin et Verapamil ces aıythmies de coeur ont ete empechees.

Özet : Bu çalışma sağlıklı 6 inek üzerinde

yapıldı. Birinci uygulamada her hayvana sadece

Surcalce isimli kalsiyum solusyonu enjekte edildi.

İkinci uygulamada aynı solusyondan 5 dakika önce Atropin, üçüncü uygulamada yine aynı enjek-siyondan 5 dakika önce Verapamil kullanıldı. Kal-siyum solusyonu verilmeden öneelci ve verildikten

l ve 30 dakika sonraki serum kalsiyum seviyeleıi

ölçüldü. Birinci uygularnada 6 inelcten 4'ünde sinüs aiTet, 1 'inde SA, AV blok, ı 'inde paroksisrnal ventriküler taşarcli şekillendi. Bu kalp aritmilerinin önceden Atropin ve Veraparnil kullanılarak

önlendiği sonucuna varıldı.

Giriş

Kalsiyum iyonu, miyokardın arter ve vena

duvarı düz kaslarının kasılrnasıncla, kalbin iletim

sisteminele önemli bir aracı katyonclur. Normal miktardaki kalsiyumtın miyokarcl hücrelerindeki bu önemli rolüne karşın hücreye fazla miktarda kalsi:y'um girmesi miyokard hasan ve nekrozuna yol açabilir (9).

Kalsiyum enfüzyonları, hipokalsemiler başta

olmak üzere sığırların birçok hastalığının tedavi-sinele uygulanmaktadır (3). Vücut sıvılarındaki kal-siyum normalin üzerine yükselince sinir sistemi deprese olur, merkezi sinir sisteminin refleks faali-yetf tembelleşir ve kalp spastik kontraksiyonlar yapar (5). Hiperkalsemi, kan basıncının ve efferent vagal aktivitenin artışıyla sinus deşaıj hızının

yavaşlamasına neden olur (7). Fisch (4),

hiperkal-. semi'de kalpte intraventıiküler iletim depresyonu, ventriküler ekstrasistol ve fıbıilasyon gibi arttmik

bozuklukların şekillendiği,pi bildimüştir. Sığırlarda

% 24'lük kalsiyum solusyonu enfüzyonuna bağlı

olarak braclikardi, taşikarcli, SA-AV bloklar, vent-riküler ekstrasistol gözlenmiştir (ll).

Kalpte oluşan bu ıitm bozuklukları yaşamı

tehdit eden hemodinamik değişikliklere yol

açtığından antiaritrnik ilaçların kullanımını

gerek-tirmektedirler (8). Atropin, sin us deşaıj hızını

artırırken, AV iletimi kolaşlaştınr ve bu nedenle

kalb bloklannın önlenmesinde kullanılır (9). Re-zakhani ve Sayarı(l ı), hiperkalsemiye bağlı olarak

şekillenen ritrn bozukluklannın önceden atropin

veıilerek önlencliğini bildirmişlerdir. Littledike ve

ark. (7) da aynı görüşü paylaşmaktaclır.

Kalsiyum antagonistlerinden verapamil mi-yokarcl hücreleri içine yavaş akımlı kanallardan kalsiyum iyonlannın girişini bloke etmek suretiyle ileti sisteminde normotopik ve ektopik

otomatisite-yi azaltır ve re-entıy geçişi önleyerek kısır döngüyü

sona erdirir (ı, 2, 8, ıo).

. Bu çalışrnada,ineklerde yoğun kalsiyum

enfüzyonlannın neden olduğu kalp aritmilerinin

önlenmesinde atropin ve verapamil'in etkilerini or-taya koyn1ak amaçlanmıştır.

Materyal ve Metot

Bu çalışma Konya Hayvancılık Merkez

Araştırma Enstitüsü'ne ait, Esmer ırkı sağlıklı 6

inek üzeıinde birer hafta arayla üç aşamada

yapıldı. Birinci uygulamada her hayvana 100 ml'cle

Kalsiyum glukonat ... . Kalsiyum glukonalaktobiyonat .. . Kalsiyum asetat ... . Magnezyum hipofosfıt ... . Borik asit ... . 45.0 2.0 3.7 3.0 9.0 gr gr gr gr gr içiren Surcalcea isimli solusyon damar içi enjekte edildi. Aynı enjeksiyonclan 5 claika önce Atropinb ikinci uygulamada, yine aynı enjeksiyondan 5 da-kika önce Veraparnilc üçüncü uygulamada

kul-lanıldı. Bu uygulamalar tablo 1 'de ayrıntılı olarak

verilmiştir.

Her uygulamada kalsiyum solusyonu veril-meden önceki ve veıildikten ı ve 30 dakika

sonra-1 Yrd. Doç. Dr., S.Ü.Veteriner Fakültesi, İç Hast. Anabilim Dalı, Konya

2 Yrd. Doç. Dr., S.Ü.Vetcrincr Fakültesi, İç Hast. Anabilim Dalı, Konya

3 Doç. Dr., S.Ü.Vcterincr Fakültesi, Dağ. ve Rep. Hast. ABD, Konya.

4 Arş. Gör. S.Ü.Veterincr Fakültesi, İç Hast. Anabilim Dalı, Konya

~.-,

s.ü.

Vet. Fak. Derg .• 6,1, 33-36 34

Tablo 1 : Surcalce, Atropin ve Verapamil'in uygulanışı.

Uygulama Sığır No Preparat

ı 1-6 Surcalc;e

ll 1-6 Atropin + Surcalce

lll 1-6 Veraparnil + Surcalce

ki serum kals~m seviyeleri spektrofotometrik ola-rak belirlendi ve bu uygulamalar süresince elekt-rokardiyograftk kontroller yapıldı e.

Bulgular

Birinci uygulamada kalsiyum enjeksiyondan

ı dakika sonra paroksismal ·ventriküler taşikardi

Enjeksiyon SürP.si (dk) Dozaj

1.5 SO ml

1.5 0.02 mg/kg Atropin+ Surcalce

1.5 0.5 mg/kg Veraparnil +

Surcal ce

oluşan bir ine.ğin ayakta duramayarak yere

düştüğü gözlendi.

Ortalaina serum kalsiyum değerleri, kalsi-yum solusyonu enjekte edilmeden önce 8.54 mg/ dl, enjekte edildikten ı dakika sonra ı3.8 mg/dl ve 30 dakika sonra ıo.62 mg/dl olarak belirlendi.

Elektrokardiyografık bulgular Tablo 2 ve 3'te

gösterilmiştir.

Tablo 2 : Elektrokardiografik bulgular

lnek No 1. Uygulama ll. Uygulama lll. Uygulama

1 Sinüs arret Normal Hafif bradikardi

2 Sinüs arret Normal Hafif taşkardi

3 SA, AV blok Sinüs taşikardi Bradikardi, Sinüs arret

4

.pvr·

Sinüs taşikardi Normal

5 Sinüs arret Normal

6 Sinüs arret Normal

* : Paroksismal vertriküler taşikardi

Tartışma ve Sonuç

Surcalce isimli, total olarak % 50.7 gr kalsi-yum içeren solusyanun damar içi enjeksiyonu ile ortaya çıkan çeşitli tipdeki kalp aritmileri, aynı uy-gulamadan 5 dakika önce Atropin ve Veraparnil

kullanımı ile önemli oranda önlenmiştir.

Kılıçoğlu ve ark (6), hipokalsemili ineklerio

sağıtımında kalsiyum seviyesinin 20 dakikada %

4. ı 7'den% ı3.8 mg'a yükseldiğini ve kalp seslerin-de az oranda değişik sesiere rastlandığını

belirt-mişlerse de bunlan kesin olarak tanımlama­

mışlardır. Rezekhani ve Sayan( ı ı)'nın plazma

kal-siyum seviyesinin o/o 9.7'den % ı3.7'ye

yük-seldiğinde gözledikleri kalp arttmilert ile çeşitli

araştıncıların (4, 5, 7), hiperkalsemilerde

belirttik-leri kalp arttmilert benzer olup geniş bir dağılım

göstermektedirler. Bu çalışmada da serum kalsi-yum seviyesinin % 8.54'ten o/o ı3.ı4 mg'a

çıkarılmasıyla gözlenen kalp arttmileri bu dağılım

içinde yer almıştır. Buna göre, hiperkalsemilerde

çeşitli tipte impuls oluşum ve iletim bozukluklan

gözlenmektedir.

a Surcalce ®, Topkim.

b Atropin ®, Vetaş

c lsoptin®, knoll

Çok hafif bradikardi Çok hafif bradikardi

Oktay ve Süleymanlar(9), Atropin'in kalp

bloklannın önlenmesinde kullanıldığını

belirtmek-tedirler. Rezaklıani ve Sayan(ll) da hiperkalsemi

ile oluşturduklan kalp aritmilerinin5 dakika

önceden 0.02 mg/kg Atropin verilerek önlendiğini

bildirmişlerdir. Bu çalışmada da aynı dozda

Atro-pin'in 5 dakika önce verilmesiyle 2 inekte sinüs

taşikardi gözlenirken diğer 4 inekte ise hiçbir

artt-mi meydana gelmemiştir. Sinüs taşikardiler, aynı

ineklerde Atropin kullanılmadığı zaman oluşan

sinüs arret, SA ve AV bloklan, paroksismal vent-riküler taşikardi ile hemodinamik açıdan

kıyaslandığında önemli bir düzelme olarak. kabul ,

edilebilir.

İnsan hekimliğinde angina pektoris, hiper-tansiyon, supraventrüküler taşiaritmiler, kalp

yet-mezliği sendromu, dolaşım şoku ve travmada

kul-lanılan Verapamil. aynı amaçla gelişmiş ülkelerin

veteriner kliniklerinde küçük hayvanlar için

kul-lanılmaktadır (1, 2, 9, ll). Adı geçen

araştırmalarda Verapamil'in sinüs düğümü fonksi_;

d Perkin Elmer Spectrophotometer

s.

ü.

Vet. Fak.. Derg., 6, ı. 33-36

B

:..::~:. ::~-: :!·!; ;;~:· ::~· .~:~:;.~·::ı ;!;! ~:: :· tı-• Hill ₁:ı ·ıııııt ı ı·ı

~: ::: :: :·: ~ ~r :~: : : · T! : ;.:; :·:.d ı! ıl : : : '

d 1

ı ' lı ı· ı

'

l rı: ı ı · 1 ! ,ı:r. ı 1 ı

·

·· hr

·:ı

''

;:ı: .. ı ~ '1r ·ıı

·

1

J

t•tı

'.!;Hi

'j"

rt!i ıt·· ·w" ~f!i.ıi~ ·::::·ı:-=·;~~:: ~:i-:_ i.ı.- . .:p: ·;.:;., ...

--l. .

ı' •·· :i .. :.;; , , , . • • 'ı•·'·'ırlt 1 :~.ıı-tt~ı-ı--- ~f.: -~~--·.· , n·:.:·· .. nı tı-··IEr..

~~"i::;:::.~-:~·: :q:: ı;:·: _;;: ;::-r :::·i, ·ı··: :ı;: r~:.: tt·~i-. • .

i

i:.:' :;.:: ::ı,: ; :·: ·, ::'; :; :' ı!:; ; ı ı: 'ı ı :

! !

! : 1! fı

1

ı ı ı

!! .

: ... : : : : • : : t • ~ ~ : : • ; : : ! : ! : ! : : : : ' : ı : t : . ı 1 . ı ' ı .. ' .. ı " ' ' " . ' ' .. ' " . ' . t' 'i i '1 ı ll' •ı ı

.

1 :ıiJ ı..ı ••• ~ • • .•• t • l 1 ı. 1 • • ı "'1 ' ' ! ' . r ... : i lı 1 • • ! ı rı :' 1 ı . . ;::·: ~::f ''!;. ;;;:::::ı.:: :[ı ıı::: :ı i ll' ' ·i· . . . . ; -.. t h' '

. !

1 ı . ' _{ı· '}

U

..

l

t

I+J . ·

f:ft ·ıttl:fiM 1+= r ~+!-, .... t'T t!FF ıt

i!

1!

!.ıl!!!

!!H

! :

IH

:-i-> :;. ::::

t:

:n: ·;: ::

:ı':

::;

i : 1

ı ııı.,:; ı ı. ~·-: :H+ıı

4

:1 i-Hı ı

'-Hii

~ı

1+1-11 !!4+-1

rı;.;.;.·.

h+!

,-;.;.+~:11

n-;nn.HH++++M-.

''* ..

1++. ' * '

ı.-ı-rı

il"#. +m+Ht+H· · litirnnl-tt.

rr~·H+nri+Ttl +++nttrlıt -mm+ı-H.~

: : : . . : : : ' , ~ : . ; : : : , : : : : : : , .. : -: : : : : 'ı' ' : ı ·ı· : lı'

i . :

!ı ı' i : ' :ııt ı llllı ' ; i ı ı ı i ı ' ı !J j 1 ! i \i

!!

ı r 'ı

i·

ı , f .

H

ı ·,,

!If.

!

H

r

. : . . : : : : : ! : : . : : . : .. ' ; • ! : : ! : ; ' : ı : : ! . ! ~ : : ı : ı 1 t ' ; ll ! 1 ! ~ 1 ı !-1 ~ ı ; 1. i ı

: ; :·

ı ı 1 ı 1 ı ı ' 1 ı 1 ı q 1 ; 1 ,. ı t ·, . .. .. ... •. " •• _{... ' . '.' . -~.} '''ı _{, .. ; . '':' i''} .. " ' ... ' . ' ,., ' ''1 :il

li '1 '·

r "'.rı ··.· 1 ı' i ·ı 1 ı

.

:::~ :.:!: ~r:~ ı~ı: ::i; :ı;r r!d !f i ın·: -.

,--· ··,--· ·,--···.

·ı··· ···ıır··

... ,,,. ·'mJ

·ı .. ···- • ·- • , .. f' · - "'" --· ; ı · ı • • 1· r ı • r • ı . ı t . . . . ::-~:: ;::; :~-i.' .ı·~j ;~~! --t~. ·-·ı! q.;~ .t!l .;--~~ ·.·.:j 1

tl

·.H

. !

l

lll

'l

,f-' .

1

d

tmt.m.ı:ı.u· m: r · · j

:t .

ı : ~ ' ·t lt ··r:: r ı

:!r ,

·ı:

m;

ıt ı. :; i: .ı ·-ı

H· :

ıı rı

r

·

ı

D

p;ıı .-:n )ı: r~ıı.:rr: ::.:: ıı!, Hı/ıııl

,,.

~, ~~ .

,.

.

~i

..

::n

f2

r;ı;

t:!!

-mı .:ı:~

tt!1-Hl1'ltft

1 ı1~f11J

!tr. · .

tt - · .. ,._ .•. ' • .1::.. , , . ., , ~. ı-. , r ,-~ .. , , , .. , ,. ı . , ı 1 t -r;-;:!1'1::" "!n.~: f:!tı :1.; " , ,·.:,·. ,; 1' ,; ; •• . ~ ~:~ ···~· ;;.l~~;f:'\ •l•• •··• r• • ! " '1 ~~·~ 1 ·t,. 1

H.

r

H.

.t

~' .t .

ll .

lı . . . ll . . ·1

Tablo 3. Kalsiyum enfüzyonundan sonra çeşitli tip aritmileri gösteren elektrokardiyogramlar.

A Paroksismal ventriküler taşikardi,

B Sinüs arret, C SA blok, D AV blok.

35

yonunun veya AV iletiminin bozuk olduğu hasta-. larda sinüs bradikardisi, sinüs arreti, hipotansiyon

ve şok, kalp bloku ve asistole neden olduğu, AV

bloklarında ise kullanılmamasının gerektiği belirtil-mektedir. Fakat bu sayılan kontrendike dururn-Iann hiçbilinin hiperkalsemiye bağlı olduğu ifade

edilmemiştir . .Birinci uygularnada ortaya çıkan

artt-milerin önceden Veraparnil verilerek normale yakın

derece bradikardiye dönüşmeleri önemli bir

diizelınedir.

Son uç olarak, hiperkalsemiye bağlı SA ve AV bloklar dahil diğer tip kalp aritmilerinin şekillen­

mesi, bu çalışmada hayvanıara önceden Atropin ve Veraparnil verilmek suretiyle önlenmiştir.

r -

: ' :

S. Ü. Vet. Fak. Derg .• 6,1. 33-36 36

KAYNAKLAR

ı. Allert, J. A and Adams, H.R. (1987). New perspectives in cardiovascular medicine : The calcium channel blacking drugs. JAVMA, 190, 5, 573-577.

2. Arnsdors l\1:.F. (1976). Electrophysiologic pro-perties of antidystrhymtmic drugs as a ratio-nal basis for therapy. Medical Clinics of North America, 60, 2, 213-233.

3. Aytuğ, C.N., Alaçam, E. ve Görgül O.S.

(1989). Sığır hastalıkları. tüm-Vet Hayvancılık

Hizmetleri Yayını, İstanbul.

4. Fisch, C. (1973). Relation of electrolyte dis-turbances to cardiac arrhythmias.

Circulati-on, XLV11, 408-419.

5. Guyton, A.C. (1976). Textbook of Medical Pysiology, W.B.Saunders Comp., Philedelphia.

6. ~ılıçoğlu Ç., Kalaycıoğlu L., Alaçam E., Izgür I.H., Tekeli T. ve Ertürk M. (1983).

İnek.lerde hipokalsemi ile seyreden doğum

felci olgularının sağıtımı üzerinde çalışmalar.

A.Ü. Vet. Fak. Derg., 30, l, 97-111.

7. Littledike, E.T., Glazier, D. and Cook, H.M.

(1976). Electrocardiographic changes after induced hypercalcemia and hypocalcemia in cattle : Reversal of the induced arrhythmia with atropin. Am. J. Vet. Res., 37, 4, 383-387.

8. Novotny, M.J. and Adams, H.R. (1986). New perspectives in cardiology : Recent advences in antiarrhythmic drug therapy. JAVMA, 189, 5, 533-539.

9. Oktay,

S.

ve Sülemyanlar, G. (1986). Pratik Elektrokardiyografi. Güneş Kitabevi, Ankara. 10. Özmen, F. ve Karamehmetoğlu A. (1982).

Kalsiyum antagonistleri, Türkiye Klinikleri, 2, 3, 189-197.

ll. Rezakhani, A. and Sayarı, M. (1985). The ef-fect of calphon forte on the cardiac rhythm of cattle. Vet. Med. Rev., l, 50-55.