1)Ana Çocuk Sa¤l›¤› ve Aile Planlamas› Merkezi, Aile Hekimli¤i Uzman›, Van
2)Yüzüncü Y›l Üniversitesi T›p Fakültesi Aile Hekimli¤i Anabilim Dal›, Aile Hekimli¤i Uzman›, Yard. Doç. Dr., Van 3)‹l Sa¤l›k Müdürlü¤ü, Halk Sa¤l›¤› Uzman›, Van
4) Özel Akademi T›p Merkezi, Çocuk Hastal›klar› Uzman›, Van 181
Araflt›rma
Ç
ocuk yafl grubuna sunulan sa¤l›k hizmetlerininkalitesinin en önemli ölçütü afl›lama oranlar›d›r. Afl› takvimi, çocuklar› önlenebilir hastal›klardan korumak için düzenlenmifl, genifl kabul görmüfl standart sa¤l›k uygulamalar›d›r. Buna ra¤men, UNICEF’inrapo-runa göre; dünyada herhangi bir bölgede afl›lama oran-lar› %90 seviyesine ulaflamam›flt›r.1
Ayn› rapora göre; Türkiye’nin afl›lama oranlar› geliflmifl ülkelere benze-mekte, ancak ülke içinde bölgesel farkl›l›klar göze çarp-maktad›r.
Van ilinde çocukluk ça¤› afl›lar›na devams›zl›k
nedenleri: Tan›mlay›c› bir çal›flma
Türk Aile Hek Derg 2009; 13(4): 181-186 Araflt›rma | Research Article
doi:10.2399/tahd.09.181
Reasons of incomplete vaccination in children of Van: a descriptive study
Seçil Günher Ar›ca1, Tamer Edirne2, Hazal Hande Uluç3, Sebahat Gücük1, Vefik Ar›ca4
Özet
Amaç: Çocuklar›n afl›lanmalar›n› engelleyen nedenleri araflt›r-makt›r.
Yöntem:1 Mart – 30 Haziran 2009 tarihleri aras›nda Van Ana Çocuk Sa¤l›¤› ve Aile Planlamas› Merkezine baflvuran 24 – 78 ay-l›k 400 çocuk ve anneleri çal›flmaya al›nd›. Afl›lanma durumlar› afl› kartlar›na ve afl› skar izlerine bak›larak de¤erlendirilirken, annele-rine de yüz yüze bir anket uyguland›. Sonuçlar ki-kare ve lojistik regresyon analizi ile %95 güven aral›¤› (%95 GA) ile de¤erlendi-rildi.
Bulgular:Çocuklar›n %28.7’sinin yafl›na göre afl›lar› eksikti. Eksik afl›lama riski, baban›n okur-yazar olmamas› ile 2.68 kat (%95 GA 1.64–4.36), k›rsal bölgede yaflama ile 5.66 kat (%95 GA 2.86–11.19 ) ve annenin afl› hakk›nda bilgilendirilmemifl olmas› ile 2.41 kat (%95 GA 1.44–4.02) art›yordu. Bafll›ca afl›ya devams›zl›k nedenleri, annenin afl›n›n yan-etkilerinden korkmas›; %42.6, ve anababan›n meflgul olmas›; %25.2 idi.
Sonuç:Anne ve babalar, afl›n›n yarar›, yan-etkileri ve afl›lanmaya engel durumlar hakk›nda e¤itilmelidir. Afl›lamaya engel olan ne-denler saptanmal› ve giderilmelidir.
Anahtar sözcükler:Afl›lanma durumu, afl›ya devams›zl›k, çocuk-luk ça¤›, afl›lama engelleri.
Summary
Objective:To investigate barriers to vaccination in children.
Methods:A total of 400 children, aged 24 to 78 months seen at Van Mother-Child Health and Family Planning Center between November 1st and March 31st 2009 were included in the study. Data were obtained from the children's official vaccination records and vaccination scars. A face-to-face interview with the mothers was conducted. Chi square and logistic regression tests were used in statistical analysis with 95% confidence interval (%95 CI); p<0.05 was considered significant.
Results:The rate of inadequately immunized children was 28.7%. Analysis revealed that children of illiterate fathers, who live in rural areas and of mothers not informed about vaccination were at higher risk for inadequate immunization at 2.68 (95% CI 1.64–4.36), 5.66 (95% CI 2.86–11.19), 2.4 (95% CI 1.44–4.02) folds, respectively. Mothers stated the reasons for incomplete immunization as fear of side effects in 42.6% and parents being busy in 25.2%.
Conclusions:Mothers and fathers need to be educated about the benefits, side effects and barriers to vaccination. In addition, fur-ther studies are necessary for determining the reasons and solu-tions of barriers to vaccination.
Key words:Vaccination status, inadequate immunization, child-hood, barriers to vaccination.
Çocukluk ça¤›nda s›k görülen hastal›klar›n ço¤u, pek çok ülkede afl› uygulamalar›n›n etkin bir flekilde yap›lma-s› ile önemli ölçüde azalm›flt›r. Ancak, geliflmekte olan ülkelerde halen, ölüme ve sakatl›¤a neden olabilmekte-dirler. Dünya Sa¤l›k Örgütü’nün (DSÖ) milenyum sa¤-l›k hedeflerinden biri çocuk ölümlerini azaltmak için 1 yafl›nda k›zam›k afl›s› eksik olan çocuklar› 2/3 oran›nda azaltmakt›r. Afl›lanma oranlar›n›n yükseltebilmek için afl›lanmay› engelleyen faktörlerin bilinmesi ve ortadan kald›r›lmas› gerekir.
Ülkemizde son y›llarda aile hekimli¤i pilot uygulama-s›na geçilen illerin say›s› artm›fl, koruyucu sa¤l›k hizmet-lerinin sorumlulu¤u aile hekimlerine devredilmifltir.
Bu çal›flmada, Van flehir merkezinde Ana Çocuk Sa¤-l›¤› ve Aile Planlamas› Merkezine baflvuran çocuklardaki afl›lanma oranlar›n› ve bunu etkileyen faktörleri araflt›r-may› amaçlad›k.
Gereç ve Yöntem
Bu çal›flmaya 1 Nisan – 30 Haziran 2009 tarihleri ara-s›nda Van Ana Çocuk Sa¤l›¤› ve Aile Planlamas› Merke-zine (AÇSAP) ard›fl›k olarak baflvuran 400 çocuk ve an-neleri al›nd›. Çal›flmaya 24 ay ile 78 ay aras›ndaki, afl› kar-t› olan, Van do¤umlu, Van’da oturan, afl›lar›n› Van ilin-de yapt›rm›fl ve anneleri çal›flmaya kat›lmay› kabul eilin-den- eden-ler al›nd›. Bilgieden-ler anababaya sorularak, kimlik, afl› kartla-r› incelenerek ve her iki kolda BCG skakartla-r› aranarak elde edildi. Sa¤l›k Bakanl›¤›n›n afl› takvimi esas al›nd›. Ulusal Afl› Takvimi’ne göre üç doz hepatit, bir doz BCG, üç doz DBT, üç doz polio (OP) ve bir doz k›zam›k afl›s› olanlar “tam afl›l›”, bu afl›lara ek olarak, DBT ve OP afl›s›n›n pe-kifltirme dozlar› dahil toplam 13 afl›n›n hiç birisini yapt›r-mayan “afl›s›z” (hiç afl›s› olyapt›r-mayan) ve yafla (aya) uygun olarak bu afl›lardan en az birini yapt›rmam›fl olanlar “ek-sik afl›l›” olarak tan›mland›. Birinci, ikinci ve üçüncü DBT ve polio ile k›zam›k afl›lar› için bir aya; rapel afl›lar için iki aya kadar gecikmeli afl›lanm›fl çocuklar “yafl›na uygun afl›l›” olarak de¤erlendirildi.
‹statistiksel Analizler
Karfl›laflt›rmalarda ki-kare analizi yap›ld›. Eksik afl›l›l›¤› etkiledi¤i düflünülen faktörler için tahmini rölatif riskler ve bu risklere ait %95 güven aral›¤› (%95 GA) hesapland›.
‹kili karfl›laflt›rmalar sonucunda afl›lar›n eksik olmas› üzerine etkisi olabilecek de¤iflkenler lojistik regresyon analizi ile de¤erlendirildi.
Bulgular
Çal›flmaya; belirlenen ölçütlere uygun 226’s› (%56.5) k›z, 174’ü (%43.5) erkek toplam 400 çocuk al›nd›. Ço-cuklar›n medyan yafl› 4 y›l (24–78 ay aras›), anne ve baba-lar›n medyan yafl› s›ras›yla 30 y›l (21–48 y›l aras›) ve 36 y›ld› (24–51 y›l aras›). 115 (%28.8) çocu¤un afl›s› eksikti
(Tablo 1).
Cinsiyet, anne yafl›, baba yafl›, anne e¤itim durumu, kardefl say›s›, aile geliri ve son bir y›l içindeki adres de¤i-flikli¤inin afl›lar›n eksik veya tam olmas› üzerine anlaml› bir etkisinin olmad›¤› saptand› (p>0.05).
Baban›n e¤itim düzeyinin, yaflan›lan yerin ve annenin afl› hakk›nda hiç bilgilendirilmemifl olmas›n›n afl›lar›n ek-sik veya tam olmas› üzerine anlaml› bir etkisinin oldu¤u belirlendi (p<0.05).
Eksik afl›lanma nedenleri Tablo 2’de yer almaktad›r: En s›k görülen nedenler afl›n›n yan-etkisinden korkma ve ana-baban›n meflgul olmas› idi.
Lojistik Regresyon Analizi
‹leriye do¤ru ad›m ad›m yöntemiyle lojistik regres-yon analizinin üçüncü ad›m›nda baban›n e¤itim durumu, yaflan›lan yer ve afl› hakk›nda bilgilendirilmifl olma de¤ifl-kenlerinin modele anlaml› katk› sa¤lad›klar› ve afl›n›n ek-sik olmas› üzerine bir risk faktörü oluflturduklar›
gözlen-di (Tablo 3).
Baban›n okur-yazar olmamas›n›n afl›lar›n eksik olma ihtimalini 2.68 kat (%95 GA 1.65–4.36), k›rsal bölgede yaflaman›n 5.66 kat (%95 GA 2.86–11.19), annenin afl› hakk›nda dan›flmanl›k almamas›n›n 2.41 kat (%95 GA 1.44–4.02) artt›rd›¤› saptand›. Di¤er ba¤›ms›z de¤iflken-lerin modele (dolay›s› ile afl›lar›n eksik olmas› üzerine) anlaml› katk› yapmad›klar› görüldü.
Tart›flma
Araflt›rmam›zda saptanan eksik afl›l› çocuk oran› is-tenmeyecek düzeyde yüksektir. Sorun, ülkemizin Do¤u Anadolu bölgesinde daha belirgindir.2-4Bunun
ni araflt›ran çal›flmalarda çocu¤a, anababaya, çevreye ait nedenler incelenmifl ve çeflitli etkenlerin rol oynad›klar› ileri sürülmüfltür. Örne¤in, ‹zmir ve Bolu’da eksik afl›l› çocuk oran› s›ras›yla %2.9 ve %6.0,5,6
buna karfl›l›k Ma-latya ve fianl›urfa’da7,2
s›ras›yla %11.5 ve %54.2 bulun-mufltur.
Baz› bölgelerde hiç afl›lanmam›fl çocuklar›n oran› %23’e ulaflmaktad›r.2
Aile Sa¤l›¤› Merkezlerinde sa¤l›k kay›tlar›n›n elektro-nik ortamda eksiksiz olarak tutulduklar› varsay›lmakta-d›r. Sa¤l›k kay›tlar›n›n eksiksiz ve etkili bir flekilde tutul-mas› ile afl› programlar›n›n baflar›l› oldu¤u bildirilmifl,8
annenin özellikleri, sosyo-ekonomik durum, afl› hakk›n-da bilgilendirme, sa¤l›k hizmetlerine eriflim, kay›tlar, afl› kontrendikasyonlar› ve nüfus hareketleri eksik afl›lanma-y› etkileyen faktörler aras›nda saafl›lanma-y›lm›flt›r.2-10
Araflt›rmam›z›n sonuçlar›na göre annenin e¤itim dü-zeyinin çocu¤un afl›lanma durumu üzerinde anlaml› bir etkisi yokken, baban›n okur-yazar olmamas›n›n eksik afl›-l› olma riskini art›rmaktad›r. Benzer flekilde Malatya’da yap›lan bir araflt›rmada anne e¤itim düzeyi ile eksik afl›l› olma aras›nda iliflki bulunamam›flt›r.7
Buna karfl›l›k, Diyarbak›r’da3ve Urfa’da2,4yap›lan
ça-l›flmalarda okuryazar olmayan annelerin çocuklar›n›n ek-sik afl›l› olma riski daha yüksek bulunmufltur. Her iki
ebe-Araflt›rma
Tablo 1. Çocuklar›n afl›lanma durumu ile ebeveynlerinin ve
çocuklar›n özelliklerinin karfl›laflt›r›lmas›
Afl›lanma durumu p OR (%95 GA) Eksik Tam n (%) n (%) K›z O¤lan 1.56 (0.86–2.10) 0.179 Toplam 155 (68.6) 44 (25.3) 71 (31.4) 130 (74.7) 115 (28.7) 285 (71.3) 20–40 Yafl 41+ Yafl 1.23 (0.77–2.15) 0.339 Toplam 210 (70.0) 25 (25.0) 90 (30.0) 75 (75.0) 115 (28.8) 285 (71.3) Okuryazar de¤il E¤itim alm›fl 3.00 (1.92–4.70) 0.001 Toplam 86 (57.0) 50 (20.1) 65 (43.0) 199 (79.9) 115 (28.8) 285 (71.3)
Sabit geliri yok
Sabit geliri var 0.72
(0.46–1.12) 0.142 Toplam 137 (74.9) 69 (31.8) 46 (25.1) 148 (68.2) 115 (28.8) 285 (71.3) K›rsal Kentsel 3.86 (2.07–7.16) 0.001 Toplam 21 (43.8) 88 (25.0) 27 (56.2) 264 (75.0) 115 (28.8) 285 (71.3) 20–30 yafl 31+ yafl 1.37 (0.88–2.12) 0.161 Toplam 149 (68.3) 46 (25.3) 69 (31.7) 136 (74.7) 115 (28.8) 285 (71.3) Okuryazar de¤il E¤itim alm›fl 1.43 (0.93–2.22) 0.104 Toplam 133 (67.5) 51 (25.1) 64 (32.5) 152 (74.9) 115 (28.8) 285 (71.3) 1–4 Kardefl 4+ Kardefl 1.55 (0.99–2.43) 0.054 Toplam 156 (67.5) 40 (23.7) 75 (32.5) 129 (76.3) 115 (28.8) 285 (71.3) Göç oldu Göç olmad› 0.78 (0.51–1.21) 0.276 Toplam 146 (73.7) 63 (31.2) 52 (26.3) 139 (68.8) 115 (28.8) 285 (71.3) Hay›r Evet 2.48 (2.58–3.91) 0.001 Toplam 128 (62.4) 38 (19.5) 77 (37.6) 157 (80.5) 115 (28.8) 285 (71.3)
OR: Odds ratio, GA: Güven aral›¤›
Anne yafl› Cinsiyet
Baba yafl›
Anne e¤itim düzeyi
Baba e¤itim düzeyi
Kardefl Say›s›
Gelir durumu
Son bir y›lda adres de¤iflikli¤i oldu mu?
Yaflan›lan yer
Anne afl› hakk›nda hiç bilgilendirildi mi?
Tablo 2. Afl›lar› eksik olan çocuklar›n annelerine göre afl›lar›n
eksik kalma nedenleri
Nedenler n (%)
Afl›n›n yan etkilerinden korkma Ebeveynin meflgul olmas›
Çocu¤un afl› dönemlerinde ateflli hastal›k geçirmesi Afl› yapt›rman›n önemini bilmemesi
Toplam 49 (42.6) 29 (25.2) 20 (17.4) 17 (14.8) 115 (100)
Tablo 3. Lojistik regresyona göre afl›lanma durumunu
etkile-yen faktörler
Nedenler p
Baba okuryazar de¤il K›rsal alanda yaflamak
Afl› hakk›nda hiç bilgilendirilmemek
0.001 0.001 0.001 OR 2.68 5.66 2.41 %95 GA 1.64–4.36 2.86–11.19 1.44–4.02
veynin e¤itim düzeyi ile eksik afl›l› olma aras›nda anlam-l› iliflki saptayan baflka çaanlam-l›flmalar da bulunmaktad›r.5,10
Çal›flmam›zda gelir düzeyi ile afl›lanma durumu ara-s›nda bir iliflki saptayamad›k. Literatürde sosyo-ekono-mik düzey olarak tan›mlanan ve genellikle baban›n ifl sa-hibi olup olmamas› fleklinde ölçülen gelir durumu konu-sunda farkl› sonuçlar bildirilmifltir. ‹ki çal›flmada3,7
baba-n›n iflsiz olmas›baba-n›n eksik afl›lanmay› etkilemedi¤i bulun-mufl, buna karfl›l›k gelir düzeyinin etkili oldu¤u belirle-nen bir çal›flma da yay›mlanm›flt›r.5
Bu konuda araflt›rma yapan baflka ulusal kaynaklara ulaflamad›k.
Afl›lara devams›zl›k sorunu geliflmifl ülkelerde de gö-rülmektedir. Okul öncesi çocuklarda K›zam›k-K›zam›k-ç›k-Kabakulak (KKK) afl› oranlar› ‹sviçre ve Avustral-ya’da istenilen düzeye ulaflamam›flt›r.11,12
Dünyan›n geliflmifl toplumlar›nda yoksul annelerin çocuklar›n›n eksik afl›l› olma riskinin iki kat yüksek oldu-¤u,13
varofllarda oturan çocuklar›n yafla göre uygun afl›-lanma oranlar›n›n vars›l mahallelerde oturan yafl›tlar›n-dan %20 daha düflük oldu¤u saptanm›flt›r.14
Eksik afl›lanman›n nedenlerini araflt›ran uluslararas› bir derlemede incelenen 15 çal›flman›n sadece üçünde gelir durumunun analiz edildi¤i ve afl›lanma durumu ile iliflki bulunamad›¤› bildirilmifltir.15-17
Çal›flmam›zda yaflan›lan yerin k›rsal bölge olmas› ek-sik afl›l› olmay› etkileyen di¤er bir faktördü. Benzer flekil-de; k›rsal bölgede yaflamak, afl› yap›lan merkeze uzakta veya varofllarda oturmak, afl›lar›n zaman›nda yap›lmas›n› engelleyen faktörler olarak bildirilmifltir.2,5,7
Çal›flmam›zda annenin afl› hakk›nda hiç bilgilendiril-memifl olmas›n›n afl›lar›n eksik veya tam olmas› üzerine anlaml› bir etkisinin oldu¤u belirlenmifltir. Buna ek ola-rak, annelere neden çocuklar›n›n afl›lar›n› tamamlama-d›klar›n› sordu¤umuzda, en çok afl› yan etkisinden kork-ma, ebeveynin meflgul olmas›, afl› yapt›rman›n öneminin bilinmemesi ve araya ateflli hastal›k girmesi gibi nedenle-ri sayd›klar›n› saptad›k.
Ulusal çal›flmalarda ebeveynlerin afl›lar hakk›nda ye-terince bilgi sahibi olmamalar› ile afl›lar›n eksik kalmas› aras›nda anlaml› iliflkiler gösterilmifltir. Ebeveynlerin afl› yan etkilerinden korktuklar›, hastalanan çocu¤u afl›ya gö-türmedikleri, afl› hakk›nda bilgi sahibi olmad›klar› ve
afl›-n›n önemini bilmedikleri için afl›lar› tamamlamad›klar› bildirilmifltir.2-4,6,10
‹ngilizce t›p literatüründe ise ebeveynlerin bilgi ek-sikli¤i ve çocuklar›n afl›lanma durumlar› aras›ndaki iliflki-yi inceleyen makale say›s› oldukça fazlad›r.
Afl›lar hakk›nda yeterince bilgi sahibi olmayan ebe-veynlerin çocuklar›n› afl›latmad›klar›,18,19
ebeveynlerin afl›dan korkmalar›n›n afl›lar›n tamamlanmas›na bir engel oldu¤u20
ve ebeveynlerin sadece %67’sinin çocuklar›na afl› yapt›rmaya karar vermek için yeterince bilgi sahibi ol-duklar›na inand›klar› bildirilmifltir.21
‹sviçreli ebeveynler afl› güvenli¤i hakk›nda daha çok bilgi almak istediklerini ifade etmifllerdir.22
Afl›n›n önemi hakk›nda ebeveynlerin bilgilendirilme-leri gereklidir. Örne¤in ‹talya’da, afl›lar hakk›nda yeterli bilgi alabildi¤ini söyleyen annelerin çocuklar›n›n bo¤ma-ca ve KKK afl›s›n› daha çok yapt›rd›klar› ortaya konmufl-tur.23
Ebeveynler afl›lar›n güvenli olduklar›, minör hasta-l›klar›n afl›lanmaya engel olmad›klar› ve koruma süreleri ile rapelin gereklili¤i hakk›nda temel bilgileri almaya ih-tiyaç duymaktad›rlar.24,25
Avustralya’da afl›lar›n eksik ol-mas›n›n temel nedenleri ebeveynlerin rapel dozunun ge-rekli oldu¤unu bilmemeleri ve ilgisizlik olarak bildiril-mifltir.12
Genifl bir araflt›rmada çocuklar›n› afl›ya götüren ebeveynlerin 2/3’ünün afl› hakk›nda bilgilendirilmifl ol-du¤u saptanm›flt›r.26
Baz› ebeveynler kombine afl›lar›n çocuk ba¤›fl›kl›k sis-temi üzerinde olumsuz etki gösterece¤inden ve yan etki olas›l›¤›n› art›raca¤›ndan kayg› duymaktad›rlar.27,28
Benzer kayg›lar Avustralyal› ebeveynler taraf›ndan da dile getirilmifltir.29
‹talya’da ise daha çok araya giren has-tal›klar afl›lar›n eksik olmas›na yol açm›flt›r.19Ayn› sorun
Avustralya’dan da bildirilmifltir.29
Amerika Birleflik Dev-letlerinde en önemli iki sorun; ebeveynlerin afl› randevu-sunu hat›rlamamalar› ve çocu¤un hastalanmas› olarak saptanm›flt›r.30
Bizim çal›flmam›zda da afl›lar› eksik çocuklar›n anne-leri taraf›ndan bildirilen en önemli sorun, bilgi eksikli¤i olarak görünmektedir. Anneler ya afl› yan etkilerinden korktuklar› için ya da afl›n›n önemini bilmedikleri veya ateflli hastal›¤›n afl›lanmaya engel oldu¤una inand›klar› için afl›ya devams›zl›k yapt›klar›n› bildirmifllerdir. Buna karfl›l›k, yap›lan çal›flmalarda görüldü¤ü gibi; afl›ya ba¤l›
Araflt›rma
istenmeyen etkilerin ço¤u yaflam› tehdit etmeyen, hafifyan etkilerdir.31,32
Yeni do¤um yapm›fl ve sa¤l›k personeli ile daha s›k görüflen annelerin önerilen afl›lar› kabul etmeleri daha kolayd›r. Bu durum yafl› daha büyük çocuklar›n anneleri için geçerli olmayabilir ve afl› randevusunu hat›rlatan bir sistem olmadan afl›n›n zaman› gelip gelmedi¤ini bileme-yebilirler.12,24
Birçok ülkeyi kapsayan bir çal›flmada ebeveynlere afl› zaman›n›n birden fazla yöntemle (kartpostal, mektup, te-lefon, otomatik telefon) hat›rlat›lmas› veya daha ucuz ve ayn› flekilde etkili bir yöntem olarak afl›ya gelen çocu¤un ebeveynine doktor veya hemflire taraf›ndan bir sonraki randevunun bildirilmesi afl›lar› tam olan çocuk say›s›nda bir art›fla yol açm›flt›r.33,34
Ayr›ca, k›rsal bir bölgede yap›-lan bir çal›flmada ulusal afl› hat›rlatma sistemine kay›tl› çocuklar›n afl›lara devams›zl›k oranlar› daha düflük bu-lunmufltur.35
Afl›lar› eksik çocuklar›n say›s› konusunda ülkemizin bat›s› ile do¤usu aras›ndaki fark›n büyük olmas› düflün-dürücüdür. Bu konuda yap›lan çok kapsaml› bir çal›flma-da k›rsal alançal›flma-da ve ülkemizin do¤usunçal›flma-da yaflayanlar ile anneleri hiç e¤itim almam›fl çocuklarda afl›lara devams›z-l›k oran›n›n daha yüksek oldu¤u saptanm›flt›r.36
Çal›flmam›zda çocuk cinsiyetinin, anne ve baba yafl›-n›n, anne e¤itim durumunun, kardefl say›s›yafl›-n›n, aile gelir durumunun ve son bir y›l içindeki adres de¤iflikli¤inin afl›lar›n eksik veya tam olmas› üzerine anlaml› bir etkisi-nin olmad›¤› saptanm›flt›r. Di¤er ulusal çal›flmalarda bu konuda farkl› sonuçlar elde edilmifltir ama bu çal›flmalar-da incelenen gruplar›n sosyolojik özellikleri ve yaflad›kla-r› bölgeler de farkl›l›k göstermektedir. Baz› çal›flmalarda 12–24 ayl›k çocuklar araflt›r›lm›fl, baz›lar›nda hastaneye baflvuran çocuklarda afl›lanma durumlar› incelenmifltir ve çal›flmalar Ege ile Do¤u Anadolu aras›nda de¤iflik bölge-lerde gerçeklefltirilmifltir. Bu çal›flmaya 24 ile 78 ay yafl›n-daki çocuklar› dahil etmemiz sonuçlar›n farkl› ç›kmas›na yol açm›fl olabilir. Afl›lanma durumlar›n› inceleyen ulusal ve uluslararas› çal›flmalarda, çocuklarda afl› devams›zl›¤›-na yol açan en önemli nedenlerin, afl›lar hakk›nda bilgi sahibi olmama bafll›¤› alt›nda topland›¤› görülmektedir. Bizim çal›flmam›zda da anneler en çok bilgisizlik nede-niyle çocuklar›n› afl›ya getirmediklerini ifade etmifllerdir.
Nedenler aras›nda yer alan ebeveynin meflgul olmas›, yi-ne afl›n›n öyi-nemi konusundaki bilgisizli¤i yans›tan bir un-sur olarak düflünebilir.
Sonuç
Sonuç olarak; afl›n›n faydalar›, yan etkileri ve afl›lan-maya engel durumlar hakk›nda hem anneler, hem de ba-balar e¤itilmelidir. Buna ek olarak, afl›lanmaya engel olan nedenleri saptamaya ve çözüm üretmeye yönelik daha fazla çal›flmaya ihtiyaç vard›r.
Kaynaklar
1. UNICEF. Dünya Çocuklar›n›n Durumu 2009. http://www.unicef.org/ sowc09/ adresinden 08.07.2009 tarihinde eriflilmifltir.
2. Ayçiçek, A. fianl›urfa k›rsal alan›nda 2–23 ayl›k çocuklar›n afl›lanma h›zla-r›. Çocuk Sa¤l›¤› ve Hastal›klar› Dergisi 2004; 47: 183-8.
3. Gülhan YG, Ertem E. Diyarbak›r ‹linde 0–12 Ayl›k çocuklar›n afl›ya de-vams›zl›k nedenleri. TAF Prev Med Bull 2008; 7: 277-84.
4. Kurçer MA, fiimflek Z, Solmaz A, Dedeo¤lu Y, Gülel R. fianl›urfa Har-rankap› Sa¤l›k Oca¤› bölgesinde 0–2 yafl çocuk ve gebelerde afl›lanma oranlar› ve afl›lanmada sorunlar. Harran Üniversitesi T›p Fakültesi Dergisi 2005; 2: 10-5.
5. Yaprak I, Hal›c›o¤lu O, Kurun Ü, Okçu S, Akduman ‹. ‹ki-alt› yafl çocuk-larda afl›lanma durumu ve etkileyen risk faktörleri. ‹zmir Tepecik E¤itim Hastanesi Dergisi 2005; 15: 13-21.
6. Özkan Ö, Çat›ker A. Bolu il merkezindeki çocuklar›n afl›l›l›k durumlar› ve engelleri. STED 2006; 15: 171-8.
7. Ok fi, Pehlivan E, Geçkil E. Malatya il merkezindeki 12 ayl›k bebeklerin ba¤›fl›klanma durumu. Atatürk Üniversitesi Hemflirelik Yüksekokulu Dergisi 2004; 7: 50-60.
8. Kemple A, Beaty BL, Steiner JF ve ark. The regional immunization reg-istry as a public health tool for improving clinical practice and guiding immunization delivery policy. American Journal of Public Health 2004, 94: 967-72.
9. Evliyao¤lu N, Uzun MP, Y›ld›zdafl D, Mungan NÖ. Hastaneye baflvuran befl yafl alt›ndaki çocuklar›n afl›lama durumlar›. Medical Network Klinik Bi-limler ve Doktor 2000; 6: 228-30.
10. Babada¤l› F, Gökçay G, Ertem HV, Bulut A. Yalova Devlet Hastanesine baflvuran 12-36 ay aras› çocuklarda afl› eksiklikleri ve bunu etkileyen fak-törler. Çocuk Dergisi 2007; 7: 233-9.
11. Heininger U, Zuberbuhler M. Immunization rates and timely administra-tion in pre-school and school-aged children. Eur J Pediatr 2006; 165: 124-9.
12. Ferson MJ, Fitzsimmons G, Christie D,Woollett H. School health nurse interventions to increase immunisation uptake in school entrants. Public Health 1995; 109: 25-9.
13. Bates AS, Wolinsky FD. Personal, financial, and structural barriers to immunization in socioeconomically disadvantaged urban children. Pediatrics 1998; 101: 591-6.
14. Szilagyi PG, Schaffer S, Shone L ve ark. Reducing geographic, racial, and ethnic disparities in childhood immunization rates by using reminder/ recall interventions in urban primary care practices. Pediatrics 2002; 110: 58. www.pediatrics.org/cgi/content/full/110/5/e58 adresinden 08.07.2009 tarihinde eriflilmifltir.
15. Houseman C, Butterfoss FD, Morrow AL, Rosenthal J. Focus groups among public, military, and private sector mothers: insights to improve the immunization process. Public Health Nurs 1997; 14: 235-43.
16. Lannon C, Brack V, Stuart J ve ark. What mothers say about why poor children fall behind on immunizations: a summary of focus groups in North Carolina. Arch Pediatr Adolesc Med 1995; 149: 1070-5.
17. McCormick LK, Bartholomew LK, Lewis MJ, Brown MW, Hanson IC. Parental perceptions of barriers to childhood immunization: results of focus groups conducted in an urban population. Health Educ Res 1997; 12: 355-62.
18. Marshall H, Ryan P, Roberton D. Uptake of varicella vaccine-a cross sec-tional survey of parental attitudes to nasec-tionally recommended but unfunded varicella immunization. Vaccine 2005; 23: 5389-97.
19. Ciofi degli Atti ML, Rota MC, Bella A, Salmaso S. Do changes in policy affect vaccine coverage levels? Results of a national study to evaluate childhood vaccination coverage and reasons for missed vaccination in Italy. Vaccine 2004; 22: 4351-7.
20. Petousis-Harris H, Goodyear-Smith F, Turner N, Soe B. Family practice nurse views on barriers to immunising children. Vaccine 2005; 23: 2725-30.
21. Gust DA, Kennedy A, Shui I, Smith PJ, Nowak G, Pickering LK. Parent attitudes toward immunizations and healthcare providers. The role of information. Am J Prev Med 2005; 29: 105-12.
22. Alfredsson R, Svensson E, Trollfors B, Borres MP. Why do parents hes-itate to vaccinate their children against measles, mumps and rubella? Acta Paediatr 2004; 93:1232-7.
23. Impicciatore P, Bosetti C, Schiavio S, Pandolfini C, Bonati M. Mothers as active partners in the prevention of childhood diseases: maternal factors related to immunization status of preschool children in Italy. Prev Med 2000; 31: 49-55.
24. Mills E, Jadad AR, Ross C,Wilson K. Systematic review of qualitative studies exploring parental beliefs and attitudes toward childhood vaccina-tion identifies common barriers to vaccinavaccina-tion. J Clin Epidemiol 2005; 58: 1081-8.
25. Evans M, Stoddart H, Condon L, Freeman E, Grizzell M, Mullen R. Parents’ perspectives on the MMR immunisation: a focus group study. Br J Gen Pract 2001; 51:904.
26. Yarwood J, Noakes K, Kennedy D, Campbell H, Salisbury D.Tracking mothers attitudes to childhood immunisation 1991-2001. Vaccine 2005; 23: 5670-87.
27. Elliman D, Bedford H. Safety and efficacy of combination vaccines. BMJ 2003; 326: 995-6.
28. Hilton S, Petticrew M, Hunt K. ‘Combined vaccines are like a sudden onslaught to the body’s immune system’: parental concerns about vaccine ‘overload’ and ‘immune-vulnerability’. Vaccine 2006; 24: 4321-7. 29. Bond L, Nolan T, Pattison P, Carlin J. Vaccine preventable diseases and
immunizations: a qualitative study of mothers’ perceptions of severity, susceptibility, benefits and barriers. Aust NZ J Public Health 1998; 22: 441-6.
30. Prislin R, Sawyer MH, Nader PR, Goerlitz M, De Guire M, Ho S. Provider-staff discrepancies in reported immunization knowledge and practices. Prev Med 2002; 34: 554-61.
31. Piflkin ‹E, H›rfano¤lu ‹M, Kany›lmaz D, Aksakal F, Karakaya K, fiahin S. K›zam›k okul afl› günleri s›ras›nda erken dönemde görülen afl› sonras› is-tenmeyen etkilerin de¤erlendirilmesi. Medical Network Klinik Bilimler ve Doktor 2005; 11: 52-7.
32. Soysal DD, Gökçay G, Bulut A. Sütçocuklar›nda DTB ve OPV afl›lanma-s› sonraafl›lanma-s› ortaya ç›kan reaksiyonlar. Çocuk Dergisi 2006; 6: 114-7. 33. Jacobson Vann JC, Szilagyi P. Patient reminder and patient recall systems
to improve immunization rates, Cochrane Database Syst Rev; 2005, Issue 3, Art. No: CD003941, doi:10.1002/14651858.CD003941.pub2. 34. ShawKM, Barker LE. How do caregivers know when to take their child
for immunisations? BMC Pediatr 2005; 5: 44.
35. Henderson R, Oates K, Macdonald H, Smith WCS, Selvaraj S. Factors influencing the uptake of childhood immunisation in rural areas. Br J Gen Pract 2004; 54: 114-8.
36. Tezcan S, Yi¤it EK. Afl›lama ve Çocuk Sa¤l›¤›. Hacettepe Üniversitesi Nüfus Etütleri Enstitüsü, Türkiye Nüfus ve Sa¤l›k Araflt›rmas› 2003. An-kara, Hacettepe Üniversitesi Nüfus Etütleri Enstitüsü, Sa¤l›k Bakanl›¤› Ana Çocuk Sa¤l›¤› ve Aile Planlamas› Genel Müdürlü¤ü, Devlet Planla-ma Teflkilat› ve Avrupa Birli¤i Yay›n› 2004; 134-5.
Araflt›rma
Gelifl tarihi: 12.08.2009 Kabul tarihi: 02.09.2009 Çıkar çakıflması:
Çıkar çakıflması bildirilmemifltir. ‹letiflim adresi:
Yard. Doç. Dr. Tamer Edirne Yüzüncü Y›l Üniversitesi T›p Fakültesi Aile Hekimli¤i Anabilim Dal› 65100, Van
Tel: (0533) 727 64 06
