ULUSLARARASI
YÜKSEK DİN ÖĞRETİMİ
SEMPOZYUMU
(Akademik ve Sosyal Yönleriyle)
I. CİLT
24-25 Ekim 2019
MALATYA
BİLDİRİLER KİTABI
Yayına Hazırlayan
İnönü Üniversitesi Yayınları No: 80
İnönü Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları No: 5 Sertifika No
26607 Yayına Hazırlayan Prof. Dr. Fikret KARAMAN
ISBN
978-605-7853-24-0 (Tk) 978-605-7853-25-7 (1.c) 1. Baskı Aralık 2019 Ankara 500 Adet
Editörler
Doç. Dr. İbrahim AŞLAMACI Doç. Dr. Cemil ORUÇ Doç. Dr. Yusuf BATAR Dr. Öğr. Üyesi Recep UÇAR
Arş. Gör. Gülşen SAYIN İsteme Adresi
İnönü Üniversitesi İlahiyat Fakültesi 44280 Kampüs / MALATYA
Telefon: 0422 377 49 99 e-posta: ilahiyat@inonu.edu.tr
Baskı
Ostim OSB Mahallesi 1256. Cadde No: 11 06370 Yenimahalle / ANKARA 0312 354 91 31 (pbx) 0312 354 91 32 bilgi@tdv.com.tr Tel: Faks: e-posta: İnönü Üniversitesi (İlahiyat Fakültesi)
Düzenleyen Kuruluşlar İnönü Üniversitesi Rektörlüğü
(İlahiyat Fakültesi) Sempozyum Onursal Başkanı
Prof. Dr. Ahmet KIZILAY İnönü Üniversitesi Rektörü
Sempozyum Düzenleme Kurulu Başkanı Prof. Dr. Fikret KARAMAN
İlahiyat Fakültesi Dekanı Düzenleme Kurulu Prof. Dr. Fikret KARAMAN Prof. Dr. Mustafa ARSLAN Doç. Dr. Mehmet BİRSİN
Doç. Dr. Yusuf BATAR Doç. Dr. İbrahim AŞLAMACI
Doç. Dr. Cemil ORUÇ Doç. Dr. Veysel ÖZDEMİR Dr. Öğr. Üyesi Recep UÇAR Dr. Öğr. Üyesi Fethullah ZENGİN Dr. Öğr. Üyesi Muhammed Nur YUSUF
Dr. Öğr. Üyesi Halil AYOUP Arş. Gör. Gülşen SAYIN
Not: 24-25 Ekim 2019 tarihlerinde Malatya’da düzenlenen Uluslararası Yüksek Din Öğretimi Sempozyumu 8 farklı ülkeden katılım ile gerçekleştirilmiştir.
BİLİM KURULU1
Abdurrahim Kozali, (Prof. Dr.) Universität Osnabrück / Almanya Abdurrahman Ateş, (Prof. Dr.) İnönü Üniversitesi
Abdurrahman Kasapoğlu, (Prof. Dr.) İnönü Üniversitesi Adnan Demircan (Prof. Dr.) İstanbul Üniversitesi Ahmet Ağırakça, (Prof. Dr.) Mardin Artuklu Üniversitesi Ahmet Faruk Sinanoğlu, (Prof. Dr.) İnönü Üniversitesi
Ahmet Koç, (Prof. Dr.) Marmara Üniversitesi
Ahmet Onay (Prof. Dr.) Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi
Ali Köse, (Prof. Dr.) Marmara Üniversitesi
Ali Akdoğan (Prof. Dr.) Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi
Asım Yapıcı (Prof. Dr.) Çukurova Üniversitesi
Burhanettin Tatar (Prof. Dr.) Ondokuz Mayıs Üniversitesi Bülent Uçar, (Prof. Dr.) Universität Osnabrück / Almanya Bünyamin Erul (Prof. Dr.) Ankara Üniversitesi
Cem Zorlu, (Prof. Dr.) Necmettin Erbakan Üniversitesi
Cemal Tosun, (Prof. Dr.) Ankara Üniversitesi
Cemil Oruç (Doç. Dr.) İnönü Üniversitesi
Ekrem Demirli (Prof. Dr.) İstanbul Üniversitesi
Eyüp İzci, (Doç. Dr.) İnönü Üniversitesi
Fethi Ahmet Polat, (Prof. Dr.) Muş Alparslan Üniversitesi Fikret Karaman, (Prof. Dr.) İnönü Üniversitesi
Hacı Mustafa Aliş, (Dr.) Yüksek İslam Enstitüsü/ Bulgaristan
Halit Ev (Prof. Dr.) Manisa Celal Bayar Üniversitesi
Hulusi Arslan, (Prof. Dr.) İnönü Üniversitesi Hüseyin Yılmaz, (Prof. Dr.) Cumhuriyet Üniversitesi Imtiyaz Yusuf (Asst. Prof. Dr.) Mahidol University/ Tayland İbrahim Aşlamacı, (Doç. Dr.) İnönü Üniversitesi
İhsan Fazlıoğlu (Prof. Dr.) İstanbul Medeniyet Üniversitesi
İlhan Erdem, (Prof. Dr.) İnönü Üniversitesi
İrfan Başkurt (Prof. Dr.) İstanbul Üniversitesi İsmail Hakkı Ünal, (Prof. Dr.) Ankara Üniversitesi İsmail Kara, (Prof. Dr.) İstanbul Şehir Üniversitesi İsmail Sağlam (Prof. Dr.) Bursa Uludağ üniversitesi Mehmet Kubat, (Prof. Dr.) İnönü Üniversitesi Mehmet Ali Büyükkara (Prof. Dr.) İstanbul Şehir Üniversitesi 1 Bilim Kurulunun isimleri alfabetik sıraya göre düzenlenmiştir.
Mevlüt Kaya (Prof. Dr.) Ondokuz Mayıs Üniversitesi Mualla Selçuk (Prof. Dr.) Ankara Üniversitesi
Muhittin Okumuşlar, (Prof. Dr.) Necmettin Erbakan Üniversitesi Murtaza Bedir, (Prof. Dr.) İstanbul Üniversitesi
Mustafa Arslan, (Prof. Dr.) İnönü Üniversitesi
Mustafa Köylü, (Prof. Dr.) Kırgızistan-Türkiye Manas Üniversitesi Mustafa Tavukçuoğlu, (Prof. Dr.) Necmettin Erbakan Üniversitesi
Mustafa Öcal, (Dr.) Emekli Öğretim Üyesi
Mustafa Usta, (Prof. Dr.) Marmara Üniversitesi M. Akif Kılavuz (Prof. Dr.) Bursa Uludağ Üniversitesi M. Faruk Bayraktar (Prof. Dr.) Düzce Üniversitesi M. Şevki Aydın, (Prof. Dr.) Erciyes Üniversitesi M. Zeki Aydın (Prof. Dr.) Marmara Üniversitesi
Nazif Yılmaz Din Öğretimi Genel Müdürlüğü
Necdet Subaşı, (Dr.) T.C. Milli Eğitim Bakanlığı
Nevzat Yaşar Aşıkoğlu, (Prof. Dr.) Cumhuriyet Üniversitesi Nurullah Altaş, (Prof. Dr.) Atatürk Üniversitesi
Ramazan Buyrukçu, (Prof. Dr.) Süleyman Demirel Üniversitesi
Recai Doğan, (Prof. Dr.) Ankara Üniversitesi
Recep Kaymakcan, (Prof. Dr.) T.C. Gençlik ve Spor Bakanlığı Recep Şentürk, (Prof. Dr.) İstanbul Sebahattin Zaim Üniversitesi Recep Uçar, (Dr. Öğr. Üyesi) İnönü Üniversitesi
Saffet Köse, (Prof. Dr.) İzmir Katip Çelebi Üniversitesi Saffet Sancaklı, (Prof. Dr.) İnönü Üniversitesi
Syed Asad Abbas Rizvi (Dr.) Uluslar arası İslam Üniversitesi/Pakistan Suat Cebeci, (Prof. Dr.) Yalova Üniversitesi
Süleyman Akyürek (Prof. Dr.) Erciyes Üniversitesi Şaban Ali Düzgün (Prof. Dr.) Ankara Üniversitesi Şakir Gözütok, (Prof. Dr.) Yüzüncü Yıl Üniversitesi Şinasi Gündüz (Prof. Dr.) İstanbul Üniversitesi Şuayip Özdemir, (Prof. Dr.) Amasya Üniversitesi
Yurdagül Mehmedoğlu, (Prof. Dr.) Kıbrıs Sosyal Bilimler Üniversitesi
Yusuf Batar (Doç. Dr.) İnönü Üniversitesi
İçindekiler
AÇILIŞ KONUŞMALARI
Prof. Dr. Fikret KARAMAN
İnönü Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dekanı
1
Prof. Dr. Suat CEBECİ
Yalova Üniversitesi Rektörü
3
Prof. Dr. Ahmet KIZILAY
İnönü Üniversitesi Rektörü
5
AÇILIŞ PANELİ
GEÇMİŞTEN GÜNÜMÜZE TÜRKİYE’NİN YÜKSEK DİN ÖĞRETİMİ TECRÜBESİ
Prof. Dr. Fikret KARAMAN
Moderatör
Prof. Dr. Beyza BİLGİN
Emekli Öğretim Üyesi
Prof. Dr. Halis AYHAN
Emekli Öğretim Üyesi
7
PANEL II
YÜKSEK DİN ÖĞRETİMİ MEZUNLARININ İSTİHDAMI VE SORUNLARI
Prof. Dr. Recep KAYMAKCAN
Moderatör
Prof. Dr. Suat CEBECİ
Yalova Üniversitesi Rektörü
Nazif YILMAZ
Din Öğretimi Genel Müdürü
Kadir DİNÇ
1. OTURUM
GELENEK VE MODERN AÇMAZINDA YÜKSEK DİN EĞİTİMİ Hulusi ARSLAN
39
YÜKSEK DİN ÖĞRETİMİNDE YENİDEN YAPILANMA TARTIŞMALARINA NEREDEN BAŞLAMAK GEREKİR: BECERİ VE YETKİNLİKLER
ZEMİNİNDE BİR DEĞERLENDİRME Remziye EGE | H. Sinem UĞURLU
53
YÜKSEK DİN ÖĞRETİMİNDE GELECEK PERSPEKTİFİNİ ETKİLEYEN UNSUR OLARAK AMAÇ
Safinaz ASRİ 69
İLAHİYAT FAKÜLTELERİNDE KUR’AN ÖĞRETİMİ İLE İLGİLİ PROBLEMLER VE ÇÖZÜM ÖNERİLERİ
Muhammed Esat ALTINTAŞ | Hatice Kübra KİRENCİ 97
KUR’AN DERSİNİN TEMEL PROBLEMLERİ VE ÇÖZÜM ÖNERİLERİ Şuayip KARATAŞ
129
KUR’AN KURSU ÖĞRETİCİLERİNİN MESLEKİ ETİK İLKELERE İLİŞKİN GÖRÜŞLERİNİN YÜKSEK DİN ÖĞRETİMİNE BAKAN YÖNLERİ
Şefika MUTLU* 149
KUR’ÂN EĞİTİMİ VE ÖĞRETİMİ ÜZERİNE DÜŞÜNCELER Yıldız HIZAL
169
MEZUNLARINA GÖRE YÜKSEK DİN ÖĞRETİMİNİN EKSİK YÖNLERİ Süleyman AKYÜREK
193
FARKLI BOYUTLARIYLA DİN DİLİNİN YENİDEN İNŞASI SORUNU Şahin EFİL
225
DİN-BİLİM VE EĞİTİM TARTIŞMALARININ DİN EĞİTİMİ BİLİMİ AÇISINDAN DEĞERLENDİRİLMESİ
Cemil ORUÇ | Yakup YILDIZ 235
YÜKSEK DİN ÖĞRETİMİNE YÖNELME VE ÖĞRETİM SÜRECİNDE HEDEF UNSURUNA DAİR HOCA VE ÖĞRENCİ GÖRÜŞLERİNİN FARKLI DEĞİŞKENLER
AÇISINDAN DEĞERLENDİRİLMESİ Hüseyin ALGUR
247
2. OTURUM
AVRUPA’DA İSLAM İLAHİYATI: İMKÂNLAR VE SORUNLAR Prof. Dr. Cemal TOSUN
271
DİN EĞİTİMİ ALANINA ÖĞRETMEN YETİŞTİRME: TÜRKİYE-İNGİLTERE KARŞILAŞTIRMASI Mahmut ZENGİN | Abdurrahman HENDEK
277
BALKANLAR’DA YÜKSEK DİN ÖĞRETİMİNİN TECRÜBELERİ Abdylkader DURGUTİ
301
İSLÂM MEZHEPLERİ TARİHİ ÖĞRETİMİNİN PRATİK HAYATA YANSIMALARI Mehmet KUBAT
325
YÜKSEK DİN ÖĞRETİMİ ÖĞRENCİLERİNDE SELEFİ VEHHABİ EĞİLİMLER Mehmet Kamil COŞKUN
339
CUMHURİYET SONRASI YÜKSEK DİN ÖĞRETİMİNDE
HADİS DERSLERİNİN İÇERİĞİ, ÖĞRETİMİ VE YENİ YÖNTEM ARAYIŞLARI Veysel ÖZDEMİR
361
İLAHİYAT FAKÜLTELERİ’NDE OKUTULAN HADİS DERSLERİYLE İLGİLİ SORUNLAR VE ÇÖZÜM ÖNERİLERİ
Fatma Betül ALTINTAŞ 371
İLAHİYAT VE EĞİTİM FAKÜLTESİ ÖĞRENCİLERİNİN ANLAMLI ÖĞRENMEYE İLİŞKİN ÖZ FARKINDALIKLARININ KARŞILAŞTIRILMASI
İLAHİYAT FAKÜLTELERİNDEKİ YAZ OKULU UYGULAMASININ ÖĞRENCİ GÖRÜŞLERİNE GÖRE DEĞERLENDİRİLMESİ
Tuncay KARATEKE 403
YÜKSEK DİN ÖĞRETİMİNDE, BİR ÖĞRETİM MODELİ ÖNERİSİ: TAM ÖĞRENME Şemseddin KOÇAK | Murat KARA
417
İLAHİYAT FAKÜLTESİ 1. VE 4. SINIF ÖĞRENCİLERİNİN DİNİ YAŞAMLARI HAKKINDAKİ GÖRÜŞLERİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ
Veysel Karani ALTUN 441
BULGARİSTAN YENİ “DİNLER YASASI” ÇERÇEVESİNDE MÜSLÜMANLARIN GÜNCEL SORUNLARI VE TÜRKİYE’NİN ROLÜ
Mehmet DALKILIÇ 453
YÜKSEK DİN ÖĞRETİMİNDE İMANLI, İDEAL GENÇLİK NASIL GELİŞTİRİLİR? Rashad ASGAROV | Bağır BABAYEV | Nevruz REHİMOV | Abbas AHMEDOV
495
YÜKSEK DİN ÖĞRETİMİNDE ALTERNATİF ÜLKE OLARAK TÜRKİYE İhsan AKAY 507 DİNİN TƏDRİS OLUNMASI MƏSƏLƏSİNƏ DAİR Aynur SEFERLİ 523 3. OTURUM
DÜNÜN BECERİLERİNİ KULLANARAK GELECEĞE İNSAN YETİŞTİRMEK VEYA MÜMKÜN OLMAYANIN İMKANINI ARAŞTIRMAK
Nurullah ALTAŞ | Fatma Nur KALKAVAN 545
DİN EĞİTİMİ ÖĞRETMENLERİNİN DİNİ BİLGİ KAYNAKLARI ÜZERİNE NİTEL BİR ARAŞTIRMA
Cemal TOSUN | Gülşen SAYIN 561
DİN KÜLTÜRÜ VE AHLAK BİLGİSİ ÖĞRETMENLERİNİN PROFESYONELLİĞİ ÜZERİNE NİTEL BİR ARAŞTIRMA
İbrahim AŞLAMACI | Sariye DOĞAN 575
DİN KÜLTÜRÜ VE AHLAK BİLGİSİ ÖĞRETMENLERİNİN ALEVİLİK VE ALEVİLİK ÖĞRETİMİNE İLİŞKİN GÖRÜŞLERİ
Mehtap AŞLAMACI 593
YÜKSEK DİN ÖĞRETİMİNDE TÜRK İSLAM EDEBİYATI’NIN YERİ Mehmet Korkut ÇEÇEN
611
İLAHİYAT FAKÜLTESİ ÖĞRENCİLERİ NASIL BİR AİLEDE YETİŞİYOR? Öğr. Gör. Mehmet GÜNAYDIN
615
TÜRK AYDININA GÖRE YÜKSEK DİN ÖĞRETİMİ Ali Kemal ACAR
627
4. OTURUM
İLAHİYAT FAKÜLTELERİNDE UYGULANAN ARAPÇA ÖĞRETİMİ ÜZERİNE Mehmet Faruk BAYRAKTAR
643
TEFSİR ÖĞRETİMİNDE PARADİGMA DEĞİŞİMİ: STRATEJİ, YÖNTEM VE TEKNİKLER
Murat KAYACAN 669
SELÇUKLU TEFSİR HAREKETLERİ VE SELÇUKLU MEDRESELERİNDE TEFSİR DERSLERİ
İLAHİYAT FAKÜLTELERİNDEKİ YAZ OKULU
UYGULAMASININ ÖĞRENCİ GÖRÜŞLERİNE GÖRE
DEĞERLENDİRİLMESİ
(Fırat Üniversitesi Örneği)
Tuncay KARATEKE1*
WGiriş
Yaşadığımız çağda bilgi ve teknoloji çok hızlı bir değişim yaşamaktadır. Bu değişim etkisiyle üniversiteler öğrencilerin ihtiyaçları doğrultusunda yenilik-ler yapmaktadır. Amerika’daki üniversiteyenilik-lerde 1950’yenilik-lerden beri devam eden yaz okulu uygulaması,2 Türkiye yükseköğretim kurumlarında giderek
yay-gınlaşmaktadır. Yaz okulu, güz ve bahar yarıyılları dışında kalan, yaz aylarında üniversite bünyesinde yapılan eğitim-öğretim programını ifade etmektedir.3
Yaz okulu, özellikle normal iki dönemlik eğitim öğretim faaliyeti dışında ve yaz tatili boyunca üniversitenin pasif olan kapasitelerini değerlendirerek verimliliği artırmak amaçlı yapılan bir programdır.4 Yaz okulu uygulaması,
daha çok öğrencilerin öğrenimlerini uzatma problemleri üzerine çıkmış bir uygulama olmasına rağmen,5
- O�ğrencilerin yaz ayların da eğitim-öğretim imkanlarından faydalan-malarını sağlamak,
1 * Dr. O�ğr. U�., Fırat U�niversitesi I�lahiyat Fakültesi, Din Eğitimi Anabilim Dalı, tkarateke@firat.edu.tr 2 Omelicheva, Mariya Y., “Fab!, or Drab?: Increasing the Effectiveness of Teaching and Learning in Summer
Classes”, Journal of Political Science, Education, 8 (3), 2012, s.259.
3
https://www.yok.gov.tr/Documents/Kurumsal/strateji_dairesi/mevzuat/Yükseköğretim%20Kurumla-rında%20Yürütülen%20Yaz%20Okulları%20Programları%20Uygulama%20Esas%20ve%20Usulleri.pdf, Erişim: 27.07. 2019.
4 Hoşgörür, Vural-Bilasa, Pınar, “Yaz Okulunda Eğitim O�ğretimin Verimliliği (Gazi U�niversitesi Endüstriyel
Sanatlar Eğitim Fakültesi O�rneği)”, Gazi Üniversitesi Endüstriyel Sanatlar Eğitim Fakültesi Dergisi, 23, 2008, s. 92.
Humani-406
Uluslararası Yüksek Din Öğretimi Sempozyumu
- O�ğrencelerin güz ve bahar yarıyıllarında alıp da başarısız oldukları, devam edemedikleri yada çeşitli nedenlerle alamadıkları dersleri yaz dönem-lerine almalarını sağlayarak derslerdeki yığılmayı önlemek,
- Dönem içinde farklı yerlerde çalışan, fakat yaz aylarında uygun olan öğretim elemanlarından istifade etmek,
- Başarılı öğrencilerin üst yarıyıllardan ders alabilmelerini sağlamak, - O�ğrencilerin notlarını yükseltme imkanı vermek,
- Yan dal ve çift ana dal programında kayıtlı öğrencilerin, programı iz-lemelerini kolaylaştırmak amacını güden bir uygulama olarak açılmaktadır.6
Türkiye de yükseköğretim kurumlarındaki eğitim öğretim faaliyetleri güz ve bahar olmak üzere 14’er haftalık iki ayrı dönem olarak yürütülmek-tedir. Her dönemde verilecek dersler bir birinden bağımsız veya bir birbirini tamamlayan dönemlik dersler şeklinde verilmektedir. Yaz dönemi şeklinde ayrı bir dönem bulunmamaktadır.7 Fakat bazı üniversiteler yukarıda ifade
edilen nedenlerden dolayı yaz okulları açmaktadır.8 14 haftalık program 7
haftaya içinde yoğunlaştırılmış olarak yaz okulu şeklinde verilmektedir. 2547 Sayılı Yükseköğretim Kanununun 7/c maddesine üniversite eğitimi-nin en verimli düzeyde sürdürülmesi için yaz öğretimiyle ilgili tedbirler almak Yükseköğretim Kurulu’nun görevleri arasında gösterilmiştir. I�lgili kanunda 2004 yılında yapılan değişiklik ile yaz okulu açabilmek için Kurul’un görü-şünün alınması gerekliliği şart koşulmuştur.9 Yükseköğretim Kurulu’nun
görüşü ile açılan yaz okulu uygulamasına her yıl binlerce öğrenci katılmak-tadır. Fakat yaz okulu uygulaması bazı sorun ve problemleri de beraberinde getirmektedir. Yaz okulu uygulaması ile ilgili literatür incelendiğinde,10 bu
konuyla ilgili Türkiye’de çok fazla araştırma bulunmamaktadır. Bu çalışmalar içerisinde I�lahiyat öğrencilerine yönelik yapılan çalışmalar ise yok denecek kadar azdır. O�z ve Sancak’ın11 Abant I�zzet Baysal U�niversitesi I�lahiyat
Fakül-tesi yaz okulu öğrencileri üzerine yaptığı çalışmada, öğrencilerin yaz okulunu
6 http://yeni.firat.edu.tr/sites/default/files/u81/Yaz%20Okulu%20Yönetmeliği.pdf, Erişim. 27.07. 2019. 7 Taşdemir, Mehmet, “Yaz Okulu ve Normal O�ğretim Uygulaması U�zerine Bir Araştırma”, Hacettepe
Ünivers-tiesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 43, 2012, s. 436.
8 O�zgül, Emre ve Uysal, O�mer, “Açık ve Uzaktan O�ğrenme I�le Yaz Okulu”, The Journal of Academic Social
Scien-ce Stadies, 45.
9 http://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.2547.pdf, Erişim: 27.07.2019.
10 Durucasu, Hasan vd., “O�ğrencilerin Yaz Okulu Hakkındaki Görüşleri I�çin Kümeleme Analizi”, Anadolu
Üni-versitesi Bilim ve Teknoloji Dergisi, 7/1, 2006; Hoşgörür ve Bilasa, “Yaz Okulunda Eğitim O�ğretimin Verim-liliği (Gazi U�niversitesi Endüstriyel Sanatlar Eğitim Fakültesi O�rneği)”; Taşdemir, “Yaz Okulu ve Normal O�ğretim Uygulaması U�zerine Bir Araştırma”; O�zgül ve Uysal, “Açık ve Uzaktan O�ğrenme I�le Yaz Okulu”; Altınışık, Umut ve Solak, Serdar, “Yaz Okulunda Bilgisayar Derslerini O�rgün Eğitim I�le alan O�ğrencilerin Görüşleri”, Eğitim ve Öğretim Araştırmaları Dergisi, 6/7, 2017; Akbayır,“Türkiye’deki Yaz Okulu Uygulama-larına Eleştirel Bir Bakış”; O�z, Ayhan ve Sancak, Seyyid, “I�lahiyat Fakültesi O�ğrencilerinin Yaz Okuluyla I�lgili Görüşleri (AI�BU I�lahiyat Fakültesi O�rneği)”, Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 18 (2), 2018; Kaya, Ercan ve Konu, Meryem, “U�niversite O�ğrencilerinin Yaz Okulu Hakkındaki Tutum ve Görüşleri”, Ekev Akademi Dergisi, 19/63, 2015;O�zdemir, Furkan ve Kaplan, Abdullah, “I�lköğretim Metamatik O�ğret-menliği Bölümü O�ğrencilerinin Yaz Okuluna Katılma Nedenlerinin I�ncelenmesi”, Route Educational and Social Science Journal, 5(6), 2018.
11 O�z ve Sancak, “I�lahiyat Fakültesi O�ğrencilerinin Yaz Okuluyla I�lgili Görüşleri (AI�BU I�lahiyat Fakültesi
407
2. OTURUM
tercih sebepleri, yaz okulu hakkındaki görüşleri incelenmiştir. Bu çalışma son yıllarda niceliksel olarak artan ve bir çok problemi bulunan12 I�lahiyat
Fakül-telerindeki eğitimin kalitesine etki eden yaz okulu uygulamasını öğrencilerin bakış açılarıyla değerlendirmek amaçlanmaktadır. I�lgili literatüre katkı sağ-layacak bu çalışma ile öğrencilerin yaz okulunu tercih etme nedenleri, yaz okuluna bakışları ve ilahiyat derslerinin yaz okulunda verimli işlenip işlen-mediği, yaz okulunda açılmasını istedikleri dersler tespit edilmesi açısından önemlidir.
WAraştırmanın amacı
Bu araştırmanın amacı, yüksek din eğitimi veren I�lahiyat Fakültelerindeki yaz okulu uygulamasını öğrenci görüşleri çerçevesinde değerlendirmektir. Bu amaç çerçevesinde aşağıdaki sorulara cevap aranmıştır.
- I�lahiyat Fakültesi öğrencilerinin yaz okuluna katılma nedenleri ne-lerdir?
- I�lahiyat Fakültesi öğrencilerinin yaz okulu hakkındaki düşünceleri nelerdir?
- I�lahiyat Fakültesi öğrencilerinin yaz okulunda açılmasını istedikleri dersler nelerdir?
1. Yöntem
1.1. Araştırma modeli
Bu araştırmada, tarama modeli içinde yer alan betimsel tarama modeli kullanılmıştır. Tarama modeli geçmişte ya da halen var olan bir durumu oldu-ğu şekliyle betimlemeyi amaçlayan bir araştırma yaklaşımıdır.13 Bu çalışma,
I�lahiyat Fakültesinde öğrenim gören öğrencilerin yaz okulunu seçme nedeni, yaz okulu hakkındaki düşünceleri ve yaz okulunda açılmasını istedikleri ders-leri belirlemek amaçlandığında betimsel tarama modelinde tasarlanmıştır.
1.2. Evren ve örneklem
Araştırmanın yürütüleceği çalışma evreni14 olarak, kolay ulaşılabilirlik
açısından Fırat U�niversitesi I�lahiyat Fakültesi yaz okulunda ders alan öğrenci-ler olarak belirlenmiştir. 2018-2019 öğretim yılı yaz döneminde yaz okuluna katılan öğrencilerden tesadüfi örneklem yoluyla belirlenen 229 öğrenci bu araştırmanın örneklemini oluşturmaktadır.
12 Geniş bilgi için bkz. Nazıroğlu, Bayramali, “I�lahiyat Fakültelerinde Din Eğitimi”, Türkiye’de Din Eğitimi ve
Sorunları, ed., Mustafa Köylü, Değerler Eğitimi Merkezi Yayınları, I�stanbul, 2018. s. 169-208;Uçar, Recep, “I�lahiyat Fakültesi O�ğrencilerinin Profili, Akademik Eğilimleri ve Aldıkları Eğitime I�lişkin Memnuniyet Al-gıları (I�nönü U�niversitesi O�rneği), İ.Ü. İlahiyat Fakültesi Dergisi 8(2), 2017 s.134. Koç, Ahmet, “I�lahiyat Fa-kültesi (I�lahiyat Lisans Programı) O�ğrencilerinin Sorunları ve Beklentileri, MÜ. İlahiyat FaFa-kültesi Dergisi, 25 (2), 2003, s. 25-64; Turan, I�brahim ve Nazıraoğlu, Bayramali, “I�lahiyat Fakültesine Yeni Gelen O�ğrencilerin Sorun ve Beklentileri: OMO� I�lahiyat Fakültesi O�rneği”, Uluslararası Sosyal Araştırmlar Dergisi, 8 (26), 2015, s. 466-478; Aşıkoğlu, Nevzat, Y., “I�lahiyat Fakültelerinin Eğitim O�ğretime Katkıları ve Kaliteye Yolculuk”, Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 9 (1), 2005, s.1-10.
13 Karasar, Niyazi, Bilimsel Araştırma Yöntemi, Nobel Yayın Dağıtım, 20. Baskı, Ankara, 2009; Büyüköztürk,
408
Uluslararası Yüksek Din Öğretimi Sempozyumu
1.3. Veri toplama araçları ve analizi
Genel eğilimlerin tespit edilmesinin amaçlandığı araştırmalarda veri top-lamada en etkili araç olarak anket tekniğidir.15 O�ğrencilerin ilahiyat
fakülte-lerinde uygulanan yaz okulunu programını tercih etme nedenleri ve yaz okulu hakkındaki düşüncelerini belirlemenin amaçlandığı bu araştırmada, amaca en uygun teknik olarak anket kullanılmıştır.
Bu araştırmada kullanılan anket formu dört bölümden oluşmaktadır. Bi-rinci kısımda öğrencilerin demografik bilgileri yer almaktadır. I�kinci bölüm öğrencilerin yaz okulunu neden tercih ettiklerini belirlemeyi hedefleyen ifa-delerden oluşmaktadır. U�çüncü bölüm ise öğrencilerin yaz okulu hakkındaki görüşlerini tespit etmeyi amaçlayan maddeleri ihtiva etmektedir. Bu bölüm-de yer alan sorular üçlü (Katılmıyorum, Kararsızım ve Katılıyorum) bölüm- derece-lendirme şeklinde hazırlanmıştır. Dördüncü bölüm ise öğrencilerin ilahiyat programı içerisinde yer alan derslerden hangilerinin yaz okulunda açılmasını istediklerini belirlemeyi amaçlayan açık uçlu bir sorudur.
Kapsam geçerliliği, anket formunu oluşturan maddelerin, ölçülmek iste-nen özelliği ölçmede niceliksel ve niteliksel olarak yeterli olup olmadığının göstergesidir.16 Kapsam geçerliliğiyle ilgili kanıtlar istatistiksel olmayıp alan
uzmanın kanısına dayanır.17 Bu süreçte alan uzmanından beklenen, anket
formunda yer alan maddelerin kapsam geçerliliği bakımından değerlendiril-mesidir.18 Bu çerçevede bu konuyla ilgili yapılmış çalışmalar19
incelenmiş-tir.20 I�lgili literatür çerçevesinde hazırlanan sorular 2 alan uzmanın görüş ve
önerilerine başvurulmuştur. Daha sonra soruların anlaşılırlığını belirlemek için 10 yaz okulu öğrencisine anket uygulanmıştır. Böylece veri toplama ara-cının görünüş ve kapsam geçerliliğini sağlama amaçlanmıştır. Dört bölümden oluşan anket formuna son şekli verildikten sonra, çalışmanın etik kurallara uygun olup olmadığıyla ilgili Fırat U�niversitesi Sosyal ve Beşeri Bilimler Araş-tırmaları Etik Kurulu’ndan onay alınmıştır.21 Etik kurul onayından sonra
Fı-rat U�niversitesi I�lahiyat Fakültesi dekanlığından gerekli izinde alınarak22
an-ket formu araştırmacı tarafından öğrencilere uygulanmıştır.
Araştırmada toplanan veriler, SPSS 22 programında betimsel istatistik yöntemlerinden frekans (f) ve yüzde (%) alınarak analiz edilmiştir.
15 Balcı, Ali, Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntem, Teknik ve İlkeler, 7. Baskı, Pegem Akademi, Ankara, 2009,
s.146-147.
16 Büyüköztürk, Şener, Sosyal Bilimler İçin Veri Analizi El Kitabı, 17. Baskı, Pegem Akademi, Ankara,2012, s.
168.
17 Balcı, Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntem, Teknik ve İlkeler, s. 112 18 Büyüköztürk, Sosyal Bilimler İçin Veri Analizi El Kitabı, s. 168.
19 Taşdemir, “Yaz Okulu ve Normal O�ğretim Uygulaması U�zerine Bir Araştırma”; O�z ve Sancak, “I�lahiyat
Fakül-tesi O�ğrencilerinin Yaz Okuluyla I�lgili Görüşleri (AI�BU I�lahiyat FakülFakül-tesi O�rneği)”; Kaya, ve Konu, “U�niversi-te O�ğrencilerinin Yaz Okulu Hakkındaki Tutum ve Görüşleri”.
20 Anket soruları hazırlanırken daha önce aynı konu ile ilgili yapılmış anket sorularından yararlanılması,
ça-lışmanın kalitesini artırmaktadır. Bkz. Sevinç, Bilal, “Survey Aaştırması Yöntemi”, Sosyal Bilimlerde Araştır-ma Yöntemleri, ed., Kaan Böke, 3. Baskı, Alfa Basım Yayım Dağıtım, 2011, s. 252.
21 Evrak Tarih ve Sayısı, 06.08.2019-342131 22 Evrak Tarih ve Sayısı, 07.08.2019-342305
2. OTURUM
2. Bulgular
Bu kısımda yaz okuluna katılmış öğrencilerin, yaz okuluna katılma neden-leri, yaz okulu hakkındaki düşünceleri ve yaz okulunda açılmasını istedikleri derslere ait bulgular sırasıyla sunulmuştur.
2.1. Araştırmaya katılan öğrencilere ait demografik bilgiler Araştırmanın çalışma evreni 2019 yılı yaz döneminde Fırat U�niversitesi I�lahiyat Fakültesinde yaz okulundan ders alan öğrencilerden gönüllü olarak anket formunu dolduran 229 öğrenciden oluşmaktadır. O�rnekleme ait bilgiler aşağıdaki tabloda sunulmuştur.
Tablo 1: Öğrencilere Ait Demografik Bilgiler
f % Cinsiyet Kız 162 70,7 Erkek 67 29,3 Program 1. Öğretim 38 16,6 2. Öğretim 138 60,3 İlitam 53 23,1 Üniversite Fırat 223 97,4 Diğer 6 2,6 Sınıf 1. Sınıf 24 10,5 2. Sınıf 75 32,5 3. Sınıf 79 34,5 4. Sınıf 51 22,3 İl Elazığ 140 61,1 Diğer 89 38,9
Tablo incelendiğinde araştırmaya katılan öğrencilerin %70,7’si kız iken, %29,3’ü erkek öğrencidir. O�ğrenim gördükleri program açısından ise %16,6’sı birinci öğretim, %60,3’ü 2. öğretim ve %23,1’i I�litam programında öğrenim görmektedir. O�ğrencilerin tamamına yakını Fırat U�niversitesi I�lahiyat Fakül-tesinde öğrenim gören öğrencilerden oluşmaktadır. O�rneklem grubundaki öğrencilerin %10,5’i birinci sınıf, %32,5’i ikinci sınıf, %34,5’i üçüncü sınıf, %22,3’ü dördüncü sınıfta okumaktadır. O�ğrencilerin %61,1’i Elazığ, %38,9’u diğer illerde ikamet etmektedir.
2.2. Öğrencilerin yaz okulu uygulamasıyla ilgili görüşleri 2.2.1. Öğrencilerin yaz okuluna katılma nedenleri
Araştırmaya katılan öğrencilerin yaz okulundan neden ders aldıklarını belirlemek için sorulan soruya öğrencilerin birden farklı nedeninin olabile-ceği düşüncesiyle ilgili soruya birden fazla işaretleme yapabilecekleri belir-tilmiştir. Böylece öğrencilerin yaz okulundan ders alama nedenleri belirlen-meye çalışılmıştır. O�ğrencilerin verdikleri cevaplar Tablo 2’de sunulmuştur.
410
Uluslararası Yüksek Din Öğretimi Sempozyumu
Tablo 2: Öğrencilerin yaz okuluna katılma nedenleri
f %
1 Dönem içinde veremediğim dersleri vermek için 184 80,3 2 Dönem içinde ders hocasından geçemeyeceğim veya zorlanacağım 76 33,2 3 Son sınıftaki ders sayısını azaltmak için 63 27,5 4 Son sınıfta KPSS’ye çalışmak için 53 23,1 5 Derleri daha kolay geçmek 44 19,2 6 Yaşadığım şehirde yaz okulu açıldığı için 42 18,3 7 Fakülteyi erken bitirmek 40 17,5 8 Dönem içinde alamadığım dersleri almak için 36 15,7 9 Yüksek not ortalaması için 31 13,5 10 Düşük notlu dersleri yükseltmek 25 10,9
Tablo incelendiğinde araştırmaya katılan öğrencilerin yaz okulunda ders almalarının en temel nedeninin dönem içinde veremediği dersleri vermek olduğu (%80,3), bunu dönem içinde ders hocasından geçilemeyeceği veya zorlanacağı (%33,2), son sınıftaki ders sayısını azaltmak (%27,5) ve son sı-nıfta KPSS’ye çalışmak (%23,1) gerekçelerinin takip ettiği görülmektedir. Bu bulgulara göre öğrencilerin büyük çoğunluğunun dönem içinde veremediği dersleri vermek amacıyla yaz okulundan ders aldığı söylenebilir.
2.2.2. Öğrencilerin yaz okulu uygulamasıyla ilgili görüşleri O�ğrencilerin yaz okulu uygulamasıyla ilgili görüşleri tablo 3’te sunulmuş-tur.
Tablo 3: Öğrencilerin yaz okulu uygulamasıyla ilgili görüşleri
İfadeler K atılmı yorm K ar arsızım K atılı yorum
1 Yaz okulu öğrenciler için gereklidir. 20,5 10 69,5 2 Yaz okulu her üniversitede açılması gerekir. 19,2 9,2 71,5 3 Yaz okulunda kredi sınırlaması olmamalıdır. 16,2 20,1 63,8 4 Yaz okulu dönem içindeki eğitimin kalitesine olumsuz etkiliyor. 63,8 17 19,2 5 Yaz okulunda ilahiyat derslerinin verimli işlenmesi zordur. 42,8 28,8 28,4 6 Yaz okulu güz ve bahar dönemi kadar verimlidir. 28,8 25,3 45,9 7 Yaz okulunda dersleri daha iyi öğreniyorum. 25,3 31,4 43,2
2. OTURUM
8 Yaz okulunda ders geçmek dönem içine göre daha kolaydır. 31 35,8 33,2 9 Yaz okulu sayesinde yaz tatili daha verimli geçiyor. 45,4 24 30,6 10 Ders için para ödediğimden daha çok çalışıyorum. 56,3 19,7 24 11 Dersleri yoğunlaştırılmış bir programda verilmesi öğrenmeyi olumlu etkiliyor. 34,9 34,5 30,6 12 Yazın okula devam etmek sıkıcıdır. 32,8 30,6 36,7 13 Yaz okulu açan hocalar öğrencilerin iyiliğini düşünüyor 27,5 30,6 41,9 14 Yaz okulunda hocalar daha verimli ders işliyor 30,6 36,7 32,8 15 Yaz okulunda sınıf ortamı daha iyidir. 27,1 31 41,9
Tablo incelendiğinde öğrencilerin %69,5’i yaz okulu uygulamasının öğ-renciler için gerekli olduğunu düşünürken, bu konuda kararsız olanların oranı %10, bu görüşe katılmayanların oranı ise %20,5’tir. Bu bulgulara göre öğrencilerin ortalama üçte ikisi yaz okulu uygulamasını olumlu görürken, ortalama üçte biri ise kararsız veya olumsuz bulmaktadır. Yine öğrencile-rin %71,5 “yaz okulunun her üniversitede açılması gerektiğini” belirtmesi; %63,8’inin yaz okulu uygulamasında “kredi sınırlaması olmamalı” görüşüne katılması; %63,8’i “yaz okulunun dönem içindeki eğitimin kalitesini olumsuz etkilemektedir” görüşüne katılmaması öğrencilerin yaz okulu uygulamasına olumlu baktığını şeklinde yorumlanabilir.
Araştırmada yaz okulu uygulamasında ilahiyat derslerinin verimliliğiyle ilgili öğrencilerin %42,8’i “yaz okulunda ilahiyat derslerinin verimli işlenme-si zordur” görüşüne katılmaz iken, %28,4’ü kararsız, %28,4’ü ise bu görüşe katılmaktadır. Bu bulgulara göre öğrencilerin ortalama beşte ikisinin ilahiyat derslerinin yaz okulunda verimli işlenebileceği kanaatindedir.
Araştırmaya katılan öğrencilerin %45,9’unun “yaz okulu güz ve bahar dönemi kadar verimli olduğunu” düşünürken, %25,3’ü bu konuda kararsız, %28,8’i ise bu görüşe katılmamaktadır. O�ğrencilerin %43,2’si “yaz okulunda dersleri daha iyi öğreniyorum” görüşüne katılırken, %31,4’ü bu konuda ka-rarsız, %25,3’ü ise bu görüşe katılmamaktadır.
“Yaz okulunda ders geçmek dönem içine göre daha kolaydır” görüşüne öğrencilerin 33,2’si katılırken, bu konuda kararsız olanların oranı %35,8, bu görüşe katılanların oranı ise %31’dir. “Ders için para ödediğimden daha çok çalışıyorum” düşüncesine öğrencilerin %56,3’ü katılmazken, %24’ü katıl-maktadır. %19,7’si ise kararsızdır.
O�ğrencilerin %30,6’sı “yaz okulu sayesinde yaz tatilinin daha verimli geç-tiğini” düşünürken, %45,4’ü bu görüşe katılmamaktadır. O�ğrencilerin %24’ü ise bu konuda kararsızdır.
O�ğrencilerin %30,6’sı yaz okulunda yoğunlaştırılmış bir programda ders verilmesinin olumlu olduğunu düşünürken, bu konuda kararsız olanların ora-nı %34,5, bu görüşe katılmayanların oraora-nı ise %34,9’dur.
412
Uluslararası Yüksek Din Öğretimi Sempozyumu
O�ğrencilerin %36,7’si yaz okuluna gitmenin sıkıcı olduğunu düşünürken, bu konuda kararsız olanların oranı %30,6, bu görüşe katılmayanların oranı ise 32,8’dir.
O�ğrencilerin %41,9’u yaz okulunda ders veren hocaların öğrencilerin iyi-liğini düşündüğü kanaatinde iken, bu konuda kararsız olanların oranı %30,6, bu görüşe katılmayanların oranı ise %27,5’tir. Yaz okulunda hocların verimli bir şekilde ders işlediği kanaatinde olanların oranı %32,8 iken, bu konuda kararsız olanların oranı 36,7, bu görüşe katılmayanların oranı ise %30,6’dır. Bu bulgulara göre öğrencilerin yaz okulu açan hocaları değerlendirmede zi-hinlerinin karışık olduğu söylenebilir.
O�ğrencilerin %41,9’u yaz okulunda sınıf ortamının daha iyi olduğunu dü-şünürken, bu konuda kararsız olanların oranı %31, bu görüşe katılmayanla-rın oranı ise %27,1’dir.
2.2.3. Öğrencilerin yaz okulunda açılmasını istedikleri dersler O�ğrencilerin yaz okulunda açılmasını istedikleri derslerle ilgili açık uçlu sorunun analizi sonucu elde edilen bulgular Tablo 4’te sunulmuştur.
Tablo 4: Öğrencilerin yaz okulunda açılmasını istedikleri dersler
1. Öncelik 2. Öncelik 3. Öncelik
f % f % f % 1 Kur’an-ı Kerim 85 37,1 32 14 29 12,7 2 Belağat/Arapça 76 32,2 64 27,9 34 34,9 3 Felsefe 3 1,3 3 1,3 7 3,1 4 Kelam 5 2,2 13 5,7 23 10 5 Tefsir 6 2,6 10 4,4 17 7,4 6 Fıkıh/İslam Hukuku 14 5,6 48 21 50 21,8 7 Hadis 4 1,7 7 3,1 7 3,1 8 İslam Tarihi 3 1,3 9 3,9 7 3,1
I�lahiyat Fakültesinde öğrenim gören öğrencilerden yaz okuluna katılanla-rın hangi derslerin yaz okulunda açılmasını istedikleri açık uçlu soruya ver-dikleri cevaplar analiz edildiğinde, Kur’an-ı Kerim, Arapça/Belagat ve I�slam Hukuku derslerinin ön plana çıktığı görülmektedir. Bu bulgulara göre öğren-cilerin yaz okuluna katılma gerekçelerinin dönem içinde veremediği dersleri vermeleri (bkz. Tablo ) göz önüne alındığında, öğrencilerin dönemi içinde en zorlandıkları derslerin de bu dersler olduğu söylenebilir.
WSonuç, Tartışma ve Öneriler
Bu araştırma 2018-2019 öğretim yılında yaz okuluna katılan I�lahiyat Fa-kültesi öğrencilerinin, yaz okuluna katılma nedenleri, yaz okulu hakkındaki görüşleri ve yaz okulunda açılmasını istedikleri dersleri belirlemek amacıyla
413
2. OTURUM
Fırat U�niversitesi I�lahiyat Fakültesi örnekleminde yapılmıştır. Burada araştır-ma sonuçları ilgili literatürle tartışmıştır.
Araştırmaya katılan öğrencilerin yaz okulunda ders almalarının en temel nedeninin dönem içinde veremediği dersleri vermek olduğu (%80) belirlen-miştir. Bu temel nedenin yanında dönem içinde ders hocasından geçilemeye-ceği veya zorlanacağı (%33,2) ve son sınıftaki ders sayısını azaltmak (%27,5) gibi nedenlerinde etkili olduğu anlaşılmaktadır. O�z ve Sancak’ın23 Abant I�zzet
Baysal U�niversitesi I�lahiyat Fakültesi örnekleminde yaptığı çalışmada, öğren-cilerin yaz okuluna katılma nedeninin son sınıfta ders yoğunluğunu azaltmak (%50,2) ve alttan kalan dersleri vermek (%34,4) olduğu; Taşdemir’in24
Eği-tim Fakültesi öğrencileri üzerine yaptığı araştırmada öğrencilerin ortalama yarısının (%55,3) erken mezun olmak ve ilerleyen yıllarda ders yoğunluğunu azaltmak amacıyla yaz okuluna katıldıkları tespit edilmiştir. Bir başka araştır-malarda da benzer sonuçlar elde edilmiştir.25 Yaz okulunda öğrencilerin ders
almalarının nedeninin dönem içinde veremedikleri dersleri vermek, üst sınıf-larda ders yoğunluğunu azaltmak amaçlandığı görülmektedir. Dikkat çekici bir bulgu ise öğrencilerin ortalama üçte birinin normal dönem içinde ders hocasından geçilemeyeceği veya zorlanacağı gerekçesiyle yaz okulunu tercih etmiş olmasıdır. Akbayır’ın26 yaptığı araştırmada da öğrenciler yaz okulunun
öğretime dayalı bir uygulama olmadığı, daha çok ders geçmeye dayalı bir uy-gulama olduğu ortaya tartışılmış ve bunu destekleyen bulgular ortaya kon-muştur. Bu açıdan bakıldığında son yıllarda niceliksel olarak sayıları artan I�lahiyat Fakültelerinde yaz okulunun öğrencilerin bir kısmı tarafından ders geçme yeri olarak görülmesi I�lahiyat eğitiminin kalitesini düşürücü bir etki ettiği söylenebilir. Ayrıca yaz okulunun açılma gerekçelerinde de böyle bir ne-den bulunmaması, 27 bazı öğrenciler tarafından yaz okulunun amacı dışında
kullanıldığını göstermektedir.
Araştırmanın sonuçlarına göre öğrencilerin ortalama üçte ikisi (%69,5) yaz okulunun öğrenciler için gerekli olduğunu düşünmektedir. O�ğrencilerin yaz okulu her üniversitede açılması gerektiği (%71,5), yaz okulunda kredi sınırlamasının olmaması gerektiği (%63,8) düşüncesine katılmaları ve yaz okulunun dönem içindeki eğitimin kalitesini olumsuz etkilediği düşüncesine katılmamaları (%63,8) da öğrencilerin yaz okulu uygulamasının devam et-mesi gerektiği noktasındaki düşüncelerini desteklemektedir. O�z ve Sancak’ın28
yaptığı çalışmada öğrencilerin %83,7’si; Kaya ve Konu’nun29 yaptığı
çalışma-23 O�z ve Sancak, “I�lahiyat Fakültesi O�ğrencilerinin Yaz Okuluyla I�lgili Görüşleri (AI�BU I�lahiyat Fakültesi
O�rne-ği)”.
24 Taşdemir, “Yaz Okulu ve Normal O�ğretim Uygulaması U�zerine Bir Araştırma”.
25 Akbayır,“Türkiye’deki Yaz Okulu Uygulamalarına Eleştirel Bir Bakış”, O�zdemir, ve Kaplan, “I�lköğretim
Meta-matik O�ğretmenliği Bölümü O�ğrencilerinin Yaz Okuluna Katılma Nedenlerinin I�ncelenmesi”.
26 Akbayır,“Türkiye’deki Yaz Okulu Uygulamalarına Eleştirel Bir Bakış”.
27 http://yeni.firat.edu.tr/sites/default/files/u81/Yaz%20Okulu%20Yönetmeliği.pdf, Erişim. 27.07. 2019. 28 O�z ve Sancak, “I�lahiyat Fakültesi O�ğrencilerinin Yaz Okuluyla I�lgili Görüşleri (AI�BU I�lahiyat Fakültesi
414
Uluslararası Yüksek Din Öğretimi Sempozyumu
da ise öğrencilerin %73,2’si yaz okulunun olması gerektiğini düşünmektedir. Bunun yanında Taşdemir’in30 yaptığı çalışmada öğrencilerin %55,3’ü başarılı
öğrencilerin erkek mezuniyeti için yaz okulunun teşvik edilmesi gerektiğini belirtmişlerdir. Araştırma sonuçlarına göre öğrencilerin yaz okulu uygulama-sının devam etmesini istedikleri söylenebilir.
Araştırmada elde edilen bir başka sonuçta yaz okulu uygulamasının ve-rimliliğiyle ilgilidir. O�ğrencilerin ortalama yarıya yakını (%45,9) yaz okulunun güz ve bahar dönemi kadar verimli olduğunu ifade etmişlerdir. Fakat burada dikkat çeken bir sonuç bu görüşe katılmayanlar ile kararsız kalanların oranı-nın araştırmaya katılan öğrencilerin yarıdan fazlasını (%54,1) oluşturması-dır. Nitekim araştırmaya katılan öğrencilerin yarıdan azının (%43,2) yaz oku-lunda dersleri daha iyi öğrendiğini ifade etmesi ve derslerin yoğunlaştırılmış bir programda verilmesinin öğrenmeyi olumlu etkilediği fikrine katılanların oranının %30,6 düzeyinde kalması yaz okulunun ders verimliliği noktasında bazı soru işaretlerinin olduğuna işaret etmektedir.
O�z ve Sancak’ın31 yaptığı çalışmada öğrencilerin ortalama yarısı yaz
oku-lundaki derslerin en az güz ve bahar dönemindeki dersler kadar verimli bul-madığı; Kaya ve Konu’nun32 yaptığı araştırmada öğrencilerin yarıdan
fazlası-nın yaz dönemini akademik açıdan diğer dönemlerle aynı görmediği, öğren-cilerin bazılarının yaz okulunda verilen derslerin içeriğinin basit tutulduğu tespit edilmiştir. Taşdemir’in33 yaptığı araştırmada da öğrencilerin ortalama
yarısı yaz okulunda alınan derslerin normal döneminkiler kadar katkı sağ-ladığını düşünmediği görülmüştür. Yine O�z ve Sancak’ın yaptığı araştırmada öğrencilerin ortalama yarısının (%47,5) yoğunlaştırılmış bir programda ders işlemenin konuları anlamada faydalı olduğu görüşüne katılmadığı görülmüş-tür. Araştırmaya katılan öğrencilerin yarıdan fazlası (%57,3) “yaz okulunda ilahiyat derslerinin verimli işlenmesi zordur görüşünü benimsememiş veya bu konuda kararsız kalmıştır. Dolayısıyla öğrencilerin yarıdan fazlasına göre ilahiyat fakültesi derslerinin yaz okulunda verimli bir şekilde işlendiğini söy-lemek zordur.
Yaz okuluna katılan öğrencilerin yarıdan fazlası yaz okulunda ders geçme-nin daha kolay olduğunu düşünmekte veya bu konuda kararsız kalmaktadır. Kaya ve Konu’nun34 yaptığı araştırmada da öğrenciler yaz okulunda
sınavlar-da sınavlar-daha kolay soru sorulduğu (%41,4), arkasınavlar-daşlarının sınavlar-daha yüksek not aldı-ğını (%55,1) ifade etmişlerdir. Akbayır’ın yaptığı çalışmada öğrencilerin yaz okuluna gitme nedenleri arasında yaz okulunda ders geçmenin daha kolay
30 Taşdemir, Mehmet, “Yaz Okulu Uygulamasının Nedenine I�lişkin O�ğrenci Görüşleri” Elektronik Sosyal
Bilim-ler Dergisi, 9/31, 2010.
31 O�z ve Sancak, “I�lahiyat Fakültesi O�ğrencilerinin Yaz Okuluyla I�lgili Görüşleri (AI�BU I�lahiyat Fakültesi
O�rne-ği)”.
32 Kaya ve Konu, “U�niversite O�ğrencilerinin Yaz Okulu Hakkındaki Tutum ve Görüşleri”. 33 Taşdemir, “Yaz Okulu ve Normal O�ğretim Uygulaması U�zerine Bir Araştırma”. 34 Kaya ve Konu, “U�niversite O�ğrencilerinin Yaz Okulu Hakkındaki Tutum ve Görüşleri”.
415
2. OTURUM
olduğunu (%31,70) düşündükleri tespit edilmiştir.35 O�z ve Sancak’ın36 yaptığı
çalışmada öğrencilerin yarıya yakını yaz okulunda ders geçmenin ve yüksek not almanın kolay olduğu fikrine katılmış veya bu konuda kararsız kaldıkları tespit edilmiştir.
Yaz okulunun verimliliğiyle ilgili sonuçlarını bir bütün olarak değerlendir-diğimizde Türkiye’deki üniversitelerde uygulanan yaz okulu uygulamasının verimliliğinin tartışmaya açık olduğu söylenebilir.
Yaz okuluna katılan öğrencilerin motivasyonuyla ilgili sonuçlara bakıldı-ğında, öğrencilerin ortalama üçte ikisinin (%67,3) yazın okula gitmeyi sıkıcı bulduğu veya bu konuda kararsız kaldığı görülmektedir. Dolayısıyla araştır-maya katılan öğrencilerin sadece üçte biri yaz okuluna gitmeyi sıkıcı bul-mamaktadır. Yine öğrencilerin ortalama üçte ikisi (%69,4) yaz tatilinin yaz okulu sayesinde daha verimli geçtiğini ya düşünmemekte yada kararsız kal-maktadır. O�z ve Sancak’ın37 yaptığı araştırmada ortalama öğrencilerin yarısı
yazın ders almaktan sıkıldıklarını belirtmişlerdir. Kaya ve Konu’nun38 yaptığı
araştırmada da öğrencilerin %39,8’i yaz okulunda istekli ders çalışmadığını, %48,4’ü yaz okulunda stres ve yorgunluk olduğunu ifade etmişlerdir. Araştır-malarda elde edilen sonuçlar genel olarak değerlendirildiğinde yaz okulunda ders alan öğrencilerin motivasyonlarının istenen düzeyde olmadığı söylene-bilir.
Araştırmada elde edilen başka bir sonuçta öğrencilerin yaz okulunda ders açan hocalarla ilgili düşünceleridir. “yaz okulu açan hocalar öğrencilerin iyi-liğini düşünüyor” görüşüne öğrencilerin yarıdan azı (%41,9) katılmaktadır. Araştırmada dikkat çeken bir başka sonuç ise öğrencilerin ortalama üçte biri (%32,8) yaz okulunda hocaların verimli ders işlediğini düşüncesine katıldığı, bu konuda kararsız ve olumsuz düşünenlerin oranının ise dikkat çekici oran-da yüksek olduğu (%67,3) görülmektedir. Taşdemir’in39 yaptığı araştırmada
öğrencilerin %66,8’i, öğretim üyelerinin normal dönemlerdeki performans ve istekle çalıştığını, %24’ü ise çok isteksiz ve baştan savmacı bir yaklaşım sergilediklerini ifade etmişlerdir.
Taşdemir’in40 yaz okulu uygulamasının nedenine ilişkin öğrenci
görüş-lerini belirlemek için yaptığı çalışmada, öğrencilerin öğretim elamanlarının yaz döneminde ders alma nedenleri olarak (%54,3) “kısmen maddi, kısmen mesleki bir anlayışla” ders aldıklarını düşünmektedir.
35 Akbayır,“Türkiye’deki Yaz Okulu Uygulamalarına Eleştirel Bir Bakış”.
36 O�z ve Sancak, “I�lahiyat Fakültesi O�ğrencilerinin Yaz Okuluyla I�lgili Görüşleri (AI�BU I�lahiyat Fakültesi
O�rne-ği)”.
37 O�z ve Sancak, “I�lahiyat Fakültesi O�ğrencilerinin Yaz Okuluyla I�lgili Görüşleri (AI�BU I�lahiyat Fakültesi
O�rne-ği)”.
38 Kaya ve Konu, “U�niversite O�ğrencilerinin Yaz Okulu Hakkındaki Tutum ve Görüşleri”. 39 Taşdemir, “Yaz Okulu ve Normal O�ğretim Uygulaması U�zerine Bir Araştırma”.
416
Uluslararası Yüksek Din Öğretimi Sempozyumu
Taşdemir’in çalışmasında41 öğrencilerin dörtte üçünün (76,7) normal
dönemdeki öğrenci başarısızlıklarının gerisinde, öğretim elamanlarının öğ-rencileri yaz okuluna yönlendirmek gibi bir anlam taşıdığı düşüncesine sahip olduklarını göstermektedir.
Kaya ve Konu42 tarafından yapılan çalışmada, öğrencilerin %39,8’i yaz
okuluna kalmalarında öğretim elamanlarının olumsuz etkisinin olduğunu; %30,6’sı yaz okulunda öğretim elamanlarının dersleri daha isteksiz anlattık-ları; %58,6’sının normal öğretim döneminde ders aldıkları öğretim elamanı-nın yaz döneminde aynı derse girmelerini doğru bulmadıkları belirlenmiştir. Kaya ve Konu’nun öğrencilerle yaptığı mülakatta öğrencilerin hemen hemen tamamına yakını “Amacın sadece para kazanmak olmaması gerektiği,
hoca-ların daha adaletli olması gerektiği, hocahoca-ların genellikle normal dönemlerde yaz okulundan ücret alabilmek için dersten bıraktığı, para sebebiyle ders açan hocaların yaz okulu açtırmanın yasaklanması gerektiği, yaz okulunda hocayla dönem içerisindeki hocanın aynı olmaması gerektiği” biçiminde ifadeler
kul-lanmışlardır.
O�ğretim elamanlarıyla ilgili sonuçlar genel olarak değerlendirildiğinde, öğretim elamanlarının yaz okulundaki performanslarının istenilen düzeyde olmadığı söylenebilir.
Araştırmada elde edilen bir başka sonuç ise öğrencilerin yaz okulunda açılmasını istedikleri ilk dersin Kur’an-ı Kerim dersi olmasıdır. O�ne çıkan di-ğer dersler ise Arapça/Belagat ve I�slam Hukuku’dur. O�ğrencilerin yaz oku-luna katılmalarının temel nedeninin normal dönemde alttan kalan dersleri almaları göz önüne alındığında, öğrencilerin I�lahiyat Fakültesinde en çok zor-landıkları derslerin de bu dersler olduğu söylenebilir. Burada dikkat çekilme-si gereken bir konu, ilahiyat fakültelerine dört yıl boyunca okutulan tek der-sin Kur’an-ı Kerim olmasına rağmen43 istenen başarının alınamamış olması
düşündürücüdür. Dolayısıyla bu konunun farklı yönleriyle (Program-hoca, öğrenci-metaryal) çalışılmasına ihtiyaç vardır.
Araştırma sonuçları genel olarak değerlendirildiğinde öğrencilerin yaz okulunda motivasyonlarının istenen düzeyde olmamasına rağmen, yaz okulu-na olumlu baktığı söylenebilir. Yaz okulunun öğrencilerin dönem içinde vere-medikleri dersleri vermek için iyi bir fırsat olduğu, fakat yaz okulunun verim-liliğinin tartışmaya açık olduğu söylenebilir. Ayrıca öğrencilerin bir kısmının yaz okulunu ders geçme yeri olarak algıladıkları görülmektedir. Dolayısıyla yaz okulunda derslerin verimli bir şekilde işlenmesi ve sınavlarının ciddiyetle yapılmasıyla ilgili önlemler alınmalıdır.
41 Taşdemir, “Yaz Okulu ve Normal O�ğretim Uygulaması U�zerine Bir Araştırma”. 42 Kaya ve Konu, “U�niversite O�ğrencilerinin Yaz Okulu Hakkındaki Tutum ve Görüşleri”. 43 Nazıroğlu, “I�lahiyat Fakültelerinde Din Eğitimi”, s.178.
WKAYNAKÇA
Akbayır, Kamil, “Türkiye’deki Yaz Okulu Uygulamalarına Eleştirel Bir Bakış”, Journal of Social And Humanities Sciences Research (JSHSR),
4/10, 2017, ss. 332-338.
Altınışık, Umut ve Solak, Serdar, “Yaz Okulunda Bilgisayar Derslerini Örgün Eğitim İle alan Öğrencilerin Görüşleri”, Eğitim ve Öğretim
Araştırmaları Dergisi, 6/7, 2017, ss. 45-49.
Aşıkoğlu, Nevzat, Y., “İlahiyat Fakültelerinin Eğitim Öğretime Katkıları ve Kaliteye Yolculuk”, Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi
Dergisi, 9 (1), 2005, ss.1-10.
Balcı, Ali, Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntem, Teknik ve İlkeler, 7. Baskı, Pegem Akademi, Ankara, 2009, s.146-147.
Büyüköztürk, Şener, Kılıç, Çakma, Ebru, Akgün, Özcan Erkan., Karadeniz, Şirin., Demirel, Funda, (2012). Bilimsel Araştırma Yöntemleri, Pegem Akademi, 13. Baskı, Ankara, 2012.
Büyüköztürk, Şener, Sosyal Bilimler İçin Veri Analizi El Kitabı, 17. Baskı, Pegem Akademi, Ankara, 2012.
Durucasu, Hasan-Aşan, Zerrin, Er, Fikret, “Öğrencilerin Yaz Okulu Hakkındaki Görüşleri İçin Kümeleme Analizi”, Anadolu Üniversitesi
Bilim ve Teknoloji Dergisi, 7/1, 2006, ss. 97-101.
Fırat Üniversitesi Yaz Okulu Yönetmeliği, http://yeni.firat.edu.tr/sites/ default/files/u81/Yaz%20Okulu%20Yönetmeliği.pdf, Erişim: 27.07. 2019.
Hoşgörür, V., Bilasa, P. (2008). Yaz Okulunda Eğitim Öğretimin Verimliliği (Gazi Üniversitesi Endüstriyel Sanatlar Eğitim Fakültesi Örneği),
Gazi Üniversitesi Endüstriyel Sanatlar Eğitim Fakültesi Dergisi, 23,
91-105.
http://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.2547.pdf, Erişim: 27.07.2019.
Karasar, Niyazi, Bilimsel Araştırma Yöntemi, Nobel Yayın Dağıtım, 20. Baskı, Ankara, 2009.
Kaya, Ercan ve Konu, Meryem, Üniversite Öğrencilerinin Yaz Okulu Hakkındaki Tutum ve Görüşleri, Ekev Akademi Dergisi, 19/63, 2015. Ss. 57-68.
Koç, Ahmet, “İlahiyat Fakültesi (İlahiyat Lisans Programı) Öğrencilerinin Sorunları ve Beklentileri, MÜ. İlahiyat Fakültesi Dergisi, 25 (2), 2003, ss. 25-64.
Nazıroğlu, Bayramali, “İlahiyat Fakültelerinde Din Eğitimi”, Türkiye’de Din
Eğitimi ve Sorunları, ed., Mustafa Köylü, Değerler Eğitimi Merkezi
418
Uluslararası Yüksek Din Öğretimi Sempozyumu
Omelicheva, Mariya Y., “Fab!, or Drab?: Increasing the Effectiveness of Teaching and Learning in Summer Classes”, Journal of Political
Science, Education, 8 (3), 2012, ss. 258-270.
Öz, Ayhan ve Sancak, Seyyid, “İlahiyat Fakültesi Öğrencilerinin Yaz Okuluyla İlgili Görüşleri (AİBU İlahiyat Fakültesi Örneği)”, Abant
İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 18 (2), 2018, ss.
1020-1040.
Özdemir, Furkan ve Kaplan, Abdullah, “İlköğretim Metamatik Öğretmenliği Bölümü Öğrencilerinin Yaz Okuluna Katılma Nedenlerinin İncelenmesi”, Route Educational and Social Science
Journal, 5(6), 2018, ss. 53-62.
Özgül, Emre ve Uysal, Ömer, “Açık ve Uzaktan Öğrenme İle Yaz Okulu”,
The Journal of Academic Social Science Stadies, 45, 2016, 215-233.
Sevinç, Bilal, “Survey Aaştırması Yöntemi”, Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri, ed., Kaan Böke, 3. Baskı, Alfa Basım Yayım Dağıtım, 2011, ss. 231-272.
Taşdemir, Mehmet “Yaz Okulu ve Normal Öğretim Uygulaması Üzerine Bir Araştırma”, Hacettepe Üniverstiesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 43; 2012, ss. 436-447.
Taşdemir, Mehmet, “Yaz Okulu Uygulamasının Nedenine İlişkin Öğrenci Görüşleri” Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 9/31, 2010, ss. 28-40 Turan, İbrahim ve Nazıraoğlu, Bayramali, “İlahiyat Fakültesine Yeni Gelen
Öğrencilerin Sorun ve Beklentileri: OMÖ İlahiyat Fakültesi Örneği”,
Uluslararası Sosyal Araştırmlar Dergisi, 8 (26), 2015, ss. 466-478.
Uçar, Recep, “İlahiyat Fakültesi Öğrencilerinin Profili, Akademik
Eğilimleri ve Aldıkları Eğitime İlişkin Memnuniyet Algıları (İnönü Üniversitesi Örneği), İ.Ü. İlahiyat Fakültesi Dergisi 8(2), 2017, ss.105-178.
Yükseköğretim Kurumlarında Yürütülen Yaz Okulları Programları Uygulama ve Esasları, (https://www.yok.gov.tr/Documents/ Kurumsal/strateji_dairesi/mevzuat/Yükseköğretim%20 Kurumlarında%20Yürütülen%20Yaz%20Okulları%20 Programları%20Uygulama%20Esas%20ve%20Usulleri.pdf, Erişim: 27.07.2019)
