Hakemsiz
Yazılar
J________
Freelance
Articles
Avrupa Dokümantasyon Merkezleri: Bilkent
Üniversitesi Avrupa Dokümantasyon Merkezi Örneği
Öz
Geçmişleri 1960 lı yıllara dayanan Avrupa Dokümantasyon Merkezleri, Avrupa Birliği’nin oluşturduğu politikalar, Birlik'e katılan yeni ülkeler, bilim ve teknolo ji alanında kaydedilen gelişmelere paralel olarak yayınları ve işlevleri ile zaman
içerisinde farklılık göstermiştir. Ülkemizde Avrupa Birliği’ ne uyum sürecinde, bu merkezlerin önemi ve popülerliği her geçen gün artmaktadır.
Bu çalışmada, Avrupa Dokümantasyon Merkezlerinin nasıl yapılandırıldıkla rı, statü ve amaçları, Türkiye’de bulunan Avrupa Dokümantasyon Merkezleri ve Bilgi Bürolarına yer verilmektedir. Bilkent Üniversitesi Avrupa Dokümantasyon Merkezi nin ve koleksiyonunun da tanıtıldığı bu yazıda, Merkez’in kullanıcılara sunduğu kaynaklar ve hizmetler, genel koleksiyonda yer alan Avrupa Birliği ko nulu kaynaklar, Avrupa Dokümantasyon Merkezi web sayfası, kullanıcı profili ve materyal kullanım istatistikleri hakkında bilgi verilmektedir.
Giriş
Oluşumu I. ve II. Dünya Savaşlarına ve bu savaşlar sonrası yaşanangelişmelere dayanan Avrupa Birliği’nintemeli, Fransa Dışişleri Bakanı RobertSchuman ta-* Beyhan Karpuz, BilkentÜniversitesi KütüphanesiAvrupa Dokümantasyon Merkezibirimamiridir. E-pos
rafından sunulan 9 Mayıs 1950 Bildirgesi ve 18 Nisan 1952’de “Avrupa Kömür ve Çelik Topluluğu”nun kurulmasıyla atılmıştır. Buikigelişmesavaşın bitimin den sonra başlayan soğuk savaş ve gerilimin yerine, kıtaya barış, ortak çıkarlar ve ortak gelecek kavramlarını getirmiştin
1993 tarihiöncesinde aldığı kararlar ve yürürlüğe koyduğu anlaşmalarla eko nomik bir birliktelik olarak görülen Avrupa Birliği, bu tarihte yürürlüğe giren Maastricht Anlaşması’yla siyasi bir kimlik kazanmış, 1 Ocak 2002’de ortak para birimieuro’nun 12 Avrupa Birliğiüyesi ülke tarafından kullanılmayabaşlanma sı ve euro’nun diğer parabirimleri arasında değer kazanmasıBirlik’e farkı- bo yut ve anlamlaryüklemiştir.
Yaşanan bu gelişmeler, Avrupa Birliği’nin oluşturduğu politikaların, siyasi ge lişmeler ve kararların dünyaya duyurulması; bilim veteknoloji alanlarında yürüt tüğü proje veçalışmaların tanıtılmasıamacıyla kendi içinde çeşitli format ve içe rikte dokümanlar hazırlamasına sebep olmuş,bu yayınlarınkullanıcıya sunulma sı amacıyla üye ve aday ülkelerde olduğu gibi dünyanın pek çok ülkesindeAvru pa Dokümantasyon Merkezleri (EDC) ve Bilgi Büroları kurulmuştur.
Bugün, AB üyesiülkelerde 324, aday ülkelerde 84 ve diğer ülkelerde 136ol mak üzere toplam 544Avrupa Dokümantasyon Merkezi ve 320’den fazla Bilgi Bürosu bulunmaktadır.
Avrupa Dokümantasyon Merkezleri
Avrupa Dokümantasyon Merkezleri üniversitelerin ya da kuramların talepleri üzerine;Avrupa Komisyonu’nun inceleyip uygun gördüğü üniversite yada ku ramlarda yine Komisyon’un hazırlamış olduğu anlaşmamn/anlaşmaların ilgili mercilertarafından imzalanmasındansonra yapılandırılmaktadır.
Bu anlaşma/anlaşmalar, AvrupaDokümantasyon Merkezi’nin statüsünü, mer keze gelecek yayınların kapsamını, yayın dilini, yayınlara hangi işlemlerin uygu lanabileceğini, yayınların sergileneceği mekanı, çalışmasaatlerini, herhangi bir sorunhalindeyapılması gereken işlemleri ve merkezden sorumlu olan kişinin ni teliklerine dair şartları içermektedir.
Avrupa Dokümantasyon Merkezlerinin amacı:
• Üniversiteçevresindengelen bilgi ihtiyacını karşılamak ve Avrupaentegras yonu ile ilgili araştırma ve eğitimi teşviketmek,
• Avrupa Birliği ve politikalarını, bu konuda çalışmalaryapan araştırmacılara duyurmak,
• Koleksiyondaki materyalleri düzenli bir şekilde koruyarak kullanıcıya sun maktır.
Bu ilkeler doğrultusunda hizmet veren Avrupa Dokümantasyon Merkezleri, anlaşmaya göre günde en az sekiz saataçıkkalmalı; yayınlar diğerkoleksiyon lardan farklıbir mekanda sergilenmeli; koleksiyondan sorumlu olan kişi iyi dü zeyde yabancı dil bilen, lisans mezunukütüphaneci ya da dokümantalist olmanın yanısıraAvrupa Birliği konusunda bilgili ya da araştırmacı bir kişiliğe sahip ol malıdır.
Avrupa Birliği yayınlarının ücretsiz olarak gönderildiğibu merkezlerin işle yişleri Komisyon tarafından denetlenmektedir. Anlaşma şartlarına bağlı kalınma yan merkezlerin faaliyetleri Komisyontarafından durdurulabilmekte ve anlaşma ları feshedilebilmektedir.
Avrupa Dokümantasyon Merkezlerinin Statüleri
“Tam ve Uzman” olmak üzere iki çeşit Avrupa DokümantasyonMerkezi statüsü bulunmaktadır.
• Tam ADM (Full European Documentation Centre): Tam AvrupaDoküman tasyon Merkezi koleksiyonu Topluluk ve Enstitüleri tarafından yayınlanan tüm materyalleri içerir.
• Uzman ADM (Specialized European Documentation Centre): Uzman Avru pa DokümantasyonMerkezlcri’nin koleksiyonu, kurum yada kuruluşun uz manlaştığıkonu ya da konular üzerine Avrupa Birliği’nin çıkarmış olduğu ya yınlardan oluşmaktadır.
Türkiye'deki Avrupa Dokümantasyon Merkezleri
Ülkemizdekiilk Avrupa DokümantasyonMerkezi 1965 yılında İktisadi Kalkın ma Vakfı’ndakurulmuştur. Şu anda Türkiye’de, Topluluk yayınlarına veAvrupa Birliği veritabanlarma erişiminmümkün olduğu, toplam 14 Avrupa Dokümantas yon Merkezi bulunmaktadır.
Ayrıca 1995’ten günümüze faaliyet gösteren, bulunduklarıbölgelerdeki yerel bilgi akışını sağlayan, kurum yada bireylerin Avrupa Birliği’ni ilgilendiren ko nularda yapmış oldukları başvuruları değerlendiren 11 AB Bilgi Bürosu yer al maktadır.
Avrupa Dokümantasyon Merkezleri ve Bulundukları İller: Adana - ÇukurovaÜniversitesiMerkez Kütüphanesi
Ankara -Ankara Üniversitesi AvrupaTopluluğu Araştırma ve Uygulama Merke zi
Ankara - Bilkent Üniversitesi Merkez Kütüphanesi Ankara - KOSGEB Kütüphanesi ■
Ankara - ODTÜ Kütüphanesi
Ankara - TürkiyeOdalar ve Borsalar Birliği Kütüphanesi
Antalya - Antalya Akdeniz Üniversitesi İktisadi İdari Bilimler Fakültesi
Eskişehir -Anadolu Üniversitesi ATAraştırma Uygulama ve Dokümantasyon Merkezi
İstanbul - İstanbul BilgiÜniversitesi Avrupa Dokümantasyon Merkezi İstanbul - İstanbulÜniversitesiAvrupa Hukuku AraştırmaMerkezi İstanbul - İktisadi Kalkınma Vakfı
İstanbul - Marmara Üniversitesi AT . Enstitüsü İzmir - Ege Üniversitesi MerkezKütüphanesi
Malatya - Malatya Atatürk Üniversitesi AT AraştırmaMerkezi
AB Bilgi Büroları: Adana Ticaret Odası
AntalyaTicaret ve Sanayi Odası BursaTicaret ve Sanayi Odası Denizli Sanayi Odası
DiyarbakırTicaret Odası GaziantepTicaret Odası
İzmir Ege Sanayici veİşadamları Demeği (ESİAD) KayseriTicaretOdası
Mersin Ticaret ve Sanayi Odası Samsun Ticaret ve Sanayi Odası Trabzon Ticaret ve Sanayi Odası
Bilkent Üniversitesi Avrupa Dokümantasyon Merkezi
Bilkent Üniversitesi Avrupa Dokümantasyon Merkezi “tam ADM” statüsüyle 2001 yılında açılmıştır ve Avrupa Komisyonu yayınları için derlemekütüphane si olarakhizmet vermektedir. Hafta içi her gün 8:30-12:00ve 13:00-17:30 saat leri arasındahizmet veren Merkez hertür kullanıcıya açıktır.
Avrupa Birliği ile ilgili konularda araştırma yapan kullanıcılarına danışma hizmetiveren Avrupa Dokümantasyon Merkezi, Bilkent Üniversitesi Avrupa Bir liğiMerkezi ile işbirliğiiçinde çalışmaktadır. Bilkent Üniversitesi Avrupa Birli ği Merkezinin işlevleri şunlardır:
dan yararlanma koşul ve yöntemleri konusundabilgi birikimioluşturup üni versite içinde yaymak ve paylaşmak,
• Ülkemizdeki ve AB ülkelerindeki benzer kuruluşlar ileilişkilerkurulup yürü tülmesine yardımcı olmak,
• Bilkent Üniversitesiöğretim elemanları, araştırmacıları ve öğrencilerine yö neliktanıtıcı ve eğitici seminer, atölye çalışmaları ve toplantılar düzenlemek vebenzer toplantılara katılmak ve araştırmalar yapmak,
• Çeşitli AB programlarında yeralmaküzere Türkiye UlusalAjansı’na sunula cakkurumsal sözleşmeleri hazırlamak ve izlemek,
• Diğer üniversite ve araştırma kurumlanndaki araştırmacılarla üniversitemiz araştırmacılarım ilgi alanlarında bir raya getirmeküzere yerel tematik ağlar kurulmasına, bu ağların uluslararası benzerleri ile ilişkilemdirilmelerime yar dımcı olmak,
• AB programlançerçevesinde Üniversite ilesanayiarasındaişbirliğigeliştiril mesine yönelik imkan ve fırsatlan izleyip, üniversitemiz mensuplarınıbilgi lendirmek veilişkiler kurulmasına destekolmak.” (♦)
Bu amaçlardoğrultusunda; Avrupa Birliği Altmcı ÇerçeveProgramı’nın içer diği tematik alanlarayönelik e-listeler (fpöbilkemt-aeromautics, fpöbilkent-susta- inable, fp6bilkent-ist, fp6bilkent-food, fpöbilkemt-mamo, fpöbilkent-genomics, fpöbilkemt-citizens, bilkent-socrates, bilkent-leonardo bilkent-ects) oluşturul muştur. Bilkent ÜniversitesiAvrupa Dokümantasyon Merkezi, Socrates ve Le onardoprogramlannayönelikprojeçağnlannı,habernitelikliyazı ya da duyuru lan e-posta aracılığıyla bu listeleregöndermektedir.
Koleksiyon
Koleksiyon; Avrupa Birliği mevzuatıylailgilidokümanlar, bilimsel ve teknik ya yınlar, istatistikler, raporlar, çeşitli konularda hazırlanmış çalışmalar ve broşür lerden oluşmaktadır. ‘
29 Şubat 2004 tarihi itibariyle koleksiyon; 711 kitap, 76 süreli yayın aboneli ği, 427 CD-ROM, 18 VCD, birDVD,bir müzik CD, 21 kitap eki, bir kitap dışı ek,birvideokaset ve dokuzharitadan oluşmaktadır.
Libraryof Congress sınıflandırmasisteminin kullanıldığıkoleksiyondaki bü tün yaymlann veri girişleri e-ortamda yapılmaktadır. Kütüphanenin genel kolek siyonuyla aynı veritabanmda yer alan bu kayıtlara Internet üzerinden deerişim mümkündür.
Anlaşma gereği ödünç verilmeyen yayınlar sadece birim içinde kullanılabil-• BilkentÜniversitesi Avrupa Birliği Merkezi Kuruluş Önerisi(13.02.2002)
mekte ya da fotokopi çektirilebilmektedir.
Tüm bu yayınların yanısıra, kullanıcılar, Avrupa Komisyonu Türkiye Temsil- ciliği’nin bastığı broşürleri ve Temsilcilik’in iki ayda bir yayımladığı “Güncel Haber” dergisini ücretsiz olarak birimden alabilmektedirler.
Bilkent Üniversitesi Kütüphanesi genelkoleksiyonu, Avrupa Dokümantasyon Merkezi’nde bulunan yayınlar dışında, İktisadi ve Kalkınma Vakfı yayınlarını, Türk veyabancıyazarların hazırlamış olduğu AvrupaBirliği konulu pek çok ya yını bünyesinde barındırmaktadır. Kullanıcılarımız bu yayınları Kütüphane Ka-talogu’nu kullanarak, anahtar kelime yada konu başlıklarına göre tarayabilmek- te ve ödünç alabilmektedirler.
Ayrıca Referans Birimi’nde bulunan terminalleri kullanarak, çevrimiçi erişi- lebilen dergileri ya da veritabanlarmı kullanarak tarama yapabilmekte, uluslara rası dergilerdeyayımlanmış Avrupa Birliği ile ilgili makalelere erişebilmektedir- ler.
Bilkent Üniversitesi Avrupa Dokümantasyon Merkezi Web Sayfası
Kullanıcılarınbirimdebulunankaynaklardan daha etkin bir şekilde yararlanabil meleri için hazırlananBilkent Üniversitesi Avrupa Dokümantasyon Merkezi web sayfasıTemmuz 2003 tarihinde erişime açılmıştır.
Türkçe ve İngilizce olmak üzere iki dildehazırlanan web sayfasındaki bağlantı lar ve içeriklerişunlardır:
EDC Hakkında: Merkez veyayınlarlailgili bilgilerin bulunduğu bu sayfada ba zı yayınlaraait bağlantılar bulunmaktadır.
EDC9 ler Türkiye’de: Avrupa KomisyonuTürkiye Temsilciliği web sayfasına yapılan bu bağlantıyla Türkiye’debulunan Avrupa Dokümantasyon Merkezleri ve adresleri yeralmaktadır.
EDC’ ler Dünyada: EUROPA (The ■European UnionOn-Line) web sunucusuna yapılan bu bağlantıyla, Avrupa Birliği’ne üye ve aday ülkelerdekiAvrupaDokü mantasyonMerkezlerinin yanı sıra, diğer ülkelerdeki merkezlerin adres bilgileri ne ulaşılabilmektedir.
Avrupa Dokümantasyon Merkezi Kuralları: Merkezin ve yayınların kullanımıy lailgilikurallar bulunmaktadır.
Avrupa Komisyonu’ndan Gelen Yeni Yayınlar: Belli aralıklarla güncellenen bu sayfada,teknik işlemleri tamamlanmış yeniyayınlar bibliyografik kayıt vesınıf lama numaralarıyla listelenmektedir.
CD-ROM Listesi: Bu listedesüreli yayın özelliği taşıyanCD-ROM’lar yer al maktadır. Bunlar; “Official Journal of the European Communities”,“Official Jo urnal of the European Union”, “Debatesofthe European Parliament” ve“Euros tat Electronic Library”CD-ROM’landir.
Kütüphaneye Gelen Basılı Dergiler Listesi: Abone olunan basılı dergilerin ve mevcut sayılarının bulunduğubu sayfada, Internet üzerindenerişime■ açık dergi lerin bağlantıları da bulunmaktadır.Bazı dergilerin bağlantılarındaarama motor ları yer almaktadır. Bu bağlantılar sayesinde, aboneolduğumuz dergilerle ilgili bilgilerin yanında, çeşitli seçeneklerdetaramalar yapmak mümkündür.
Avrupa Birliği Internet Kaynaklan: Bu sayfada,Avrupa Birliği ile ilgili webad reslerisekizanabaşlık altında toplanmıştır. Bunlar; “Avrupa Birliği Kurumlan, AvrupaBirliği’nin Yan Kuruluş veAjansları,Avrupa Birliği Resmi Yayınlan, Av rupaBirliği ile İlgiliHaberler,Avrupa Birliği ile İlgili DiğerInternet Kaynakla rı, WebSunuculan, Avrupa Birliğiile İlgili Türkçe Bilgi Kaynaklan, AvrupaBir liğiyle İlgili Haberler”dir.
Bilkent Üniversitesi Avrupa Dokümantasyon Merkezi Kullanıcı Profili
Bilkent Üniversitesi Avrupa Dokümantasyon Merkezi’nde kullanıcılannbüyük bir çoğunluğunu yüksek lisansve doktora öğrencileri, Avrupa Birliği ile ilgili ça lışma yapanuzmanlar oluşturmaktadır.
2002’de 44 iç kullanıcı, 102 dış kullanıcı olmak üzeretoplam 146 kişiMer- kez’inyaymlanndan yararlanmıştır.
kullanıcısına uygulanananket** sonucunda aşağıdaki sonuçlara ulaşılmıştır: Deneklerin%14,3’ü Bilkentmensubu, %85,7’si iseBilkentmensubuolmayan kişilerden oluşmaktadır.
** H.Ü.Bilgi ve BelgeYönetimi Bölümü Araştırma Teknikleri yüksek lisans dersi için yapılan anket sonucu
dur.
Bilkent Üniversitesi Dışından Olan Deneklerin Statüleri
Başkabirüniversitede lisansöğrencisi %33 Başka bir üniversitedeyüksek
lisans/doktoraöğrencisi %39 Üniversite dışındaki bir
kurum/kuruluş/şirket vs.’de çalışmakta %17
Diğer %11 .
Toplam %100
Tablo 1: BilkentÜniversitesi Dışından OlanDeneklerin Statü Dağılımları
Deneklerin Bilkent Üniversitesi ADM’yi Kullanım Sıklıkları (Yıllık)
1 kez %4,76
2-5
5-10 %23,81
10’danfazla %71,43
Toplam %100
Tablo 2: Deneklerin Bilkent Üniversitesi ADM’yi Kullanım Sıklıklan-2002
Deneklerin Bilkent Üniversitesi ADM’yi Kullanım Nedenleri
Araştırma %57,14
Ödev %38.1
Özel Çalışma %4,76
Diğer
-Toplam %100
Tablo 3: Deneklerin Bilkent Üniversitesi ADM’yi Kullanım Nedenleri
2003 yılındaise bir öncekiyıla göre iç kullanıcıların sayısmda %21 oranında artış olmuştur. 1 Ocak 2003 ve 31 Aralık 2003tarihleri arasında birimden 639 ki şiyararlanmıştır. Bunların %51’iiç, %49’u dış kullanıcıdır. Bilkent içi
kullanıcı-lan yıl içindetoplam386 adetmateryal kullanmışlardır.Bilkent dışıkullanıcıla rı yıl içindetoplam 438 adet materyal kullanmışlardır. İç ve . dış kullanıcılan yıl içindeyayın kullanım oranları şuşekildedir:
Bilkent Üniversitesi ADM Kullanım istatistikleri - 2003***
İç Kullanıcı Materyal Kullanım İstatistikleri
Kitap %70
Dergi %19
CD-ROM %11
Toplam %100
Tablo4: îç KullanıcıMateryalKullanım İstatistikleri
Dış Kullanıcı Materyal Kullanım İstatistikleri
Kitap %67
Dergi %23
CD-ROM %10
Toplam %100
Tablo 5: Dış Kullanıcı Materyal Kullanım İstatistikleri
Sonuç
40yıllıkbir geçmişi olanAvrupa Dokümantasyon Merkezleri,gerek yayınlarının gereksekullanıcılarının özellikleri dolayısıyla farklı konum ve statüdedir. Fakat bu alanda hazırlanmış akademik çalışmalar açısından literatür eksikliği bulun maktadır.
Avrupa DokümantasyonMerkezlerinde bulunan materyallerin gri yayın özel liği taşımaları; kullanıcıların Avrupa Birliği konusundaiyi donanımlı ya dabu alandaprofesyonel anlamda çalışmalaryürüten kişiler olması;yayınlarauygula nacakteknik işlemleri ve bu bilgilerinkullanıcılara sunumu aşamasında titizbir çalışmayıgerektirir.
Yaklaşık üç yıldır hizmet veren BilkentÜniversitesi Avrupa Dokümantasyon Merkezi, kaynaklannın düzeni, erişim kolaylığı ve rahatmekanıyla Avrupa Bir liği konularında araştırma yapan tüm kullanıcılarına açıktır.
2002’de 44iç kullanıcı, 102 dış kullanıcıolmak üzere toplam 146 olankulla nıcı sayısı, 2003’de 639’a ulaşmıştır. Bir önceki seneye göreiç kullanıcıların sa yısında %21 oranında bir artışgerçekleşmiştir.
Materyal kullanım istatistiklerine göre dış kullanıcılar iç kullanıcılara göre daha fazla yayın kullanmıştır. Her iki grup kullanıcılarınyaptıkları araştırmalar da en çok tercih ettikleri materyal türleri, sırasıyla kitaplar, dergiler ve CD- ROM’larolmuştur.
BilkentÜniversitesi Avrupa DokümantasyonMerkezi kullanıcısayısı, kolek siyonunun düzeni ve kullanıcılarına sunduğu hizmetler sayesinde hızla büyü mekte ve önem kazanmaktadır.
Kaynakça
“Avrupa Dokümantasyon Merkezleri (EDC)” [Çevrimiçi] Elektronik adres: http://www.del- tur.cec.eu.int/b-dokumantas.html [1.01.2004]
Avrupa Komisyonu Türkiye Temsilciliği. (28 Ocak 2004) “Avrupa Birliği’ne açık bir kapı: ABBM” Güncel Haber [Çevrimiçi] Elektronik adres : http://www.abinfo-turk.net/news/news.asp?lang=0&mnID= 15&ord=22&item=14900&subQrd=2 [ 1.02.2004] “Bilkent Üniversitesi Avrupa Birliği Merkezi kuruluş önerisi (13.02.2002)” [Çevrimiçi] Elektronik
adres: http://www.provost.bilkent.edu.tr/studaff/eucenter.htm [9.02.2004] Bozkurt, Veysel.(1993). Avrupa Birliği. Bursa: Ezgi Kitabevi.
Çelik, Gonca. (2003). Üniversite - Avrupa Dokümantasyon Merkezi ilişkisi: Bilkent Üniversitesi Avrupa Dokümantasyon Merkezi örneği. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Çalışması) Ankara, Hacettepe Üniversitesi
Dedeoğlu, Beril.(1996). Adım adım Avrupa Birliği. İstanbul: Çınar Kitabevi.
European Documentation Centre - EDC Agreement. Brussels: European Commission, Directora te-General for Education and Culture.
European Documentation Centre - EDC rules, annexed to agreement. Brussels: European Com mission, Directorate-General for Education and Culture
“European Documentation Centres” [Çevrimiçi] Elektronik adres: http://europa.eu.int/comm/re- lays/edc/index en.htm[ 12.02.2004]
Karpuz, Beyhan. (2003). Bilkent Üniversitesi Avrupa Dokümantasyon Merkezi raporu. (Yayımlan mamış Rapor) Ankara, Bilkent Üniversitesi.
