ÖZET:
Amaç: Bu araflt›rman›n amac› evlilik doyum düzeyi ile anne taraf›ndan alg›lanan do¤um zorluk derecesinin, erken dönem do¤um sonras› depresif duygu durumu üzerindeki etki-sini incelemektir. Yöntem: Araflt›rmaya 151 do¤um sonras› dönemde olan kad›n kat›lm›flt›r. Veri toplama araçlar› olarak, Edinburgh Postnatal Depresyon Ölçe¤i (EPDÖ) ve do¤umla ilgili sorular kullan›lm›flt›r. Bulgular: Çocuk say›s› kontrol edilerek yürütülen kovaryans analizi sonuçlar›na göre, alg›lanan do¤um zorluk derecesi ve evlilik doyumunun erken dönem postnatal semptomlar üzerinde temel etkisi oldu¤u bulunmufltur. Sonuç: Do¤umlar›n› zor olarak alg›layan ve/veya evlilik problemleri olan gruptaki kad›nlar›n erken do¤um sonras› dönemde risk grubu oluflturduk-lar›n›n alt› çizilmifltir.
Anahtar Kelimeler: Do¤um Sonras› Depresyonu, EPDÖ, Evlilik Doyumu, Alg›lanan Do¤um Zorluk Derecesi, Kad›n.
SUMMARY:
Aim: The purpose of the present study was to examine marital satisfaction and perceived difficulty level of the labor in relation to early postnatal depressive mood. Method: 151 post-natal women participated in the study. They completed the Dyadic Adjustment Scale, Edinburgh Postnatal Depression Scale (EPDS), and labor related questions. Results: Results of covariance analysis that controlled for number of children revealed significant main effects of Perceived Difficulty Level of Labor and of Marital Satisfaction on early postnatal depressive symptoms. Conclusion: Results underlined that, those women who perceived their labor as difficult and/or those who had marital problems during their immediate postpartum period, cons-tituted the risk group for developing postpartum depressive symptamatology.
Key Words: Postpartum Depression, EPDS, Marital Satisfaction, Perceived Labor dif-ficulty, Women.
G‹R‹fi
Do¤um sonras› depresyon semptomatolo-jisi (DSDS) dünyan›n pek çok ülkesinde önemli Kriz Dergisi 15 (3): 1-8
YEN‹ DO⁄UM YAPMIfi ANNELER‹N DEPRESYON
BEL‹RT‹LER‹: EVL‹L‹K DOYUMU VE DO⁄UM ZORLUK
DERECES‹N‹N ÖNEM‹
Ö.Y. Alkar*, T. Gençöz**
* Dr., Psikolog, SB Ankara Etlik ‹htisas Hastane-si.
** Doç. Dr., Orta Do¤u Teknik Üniversitesi, Psiko-loji Bölümü.
bir sa¤l›k sorunu olarak görülmektedir (Benvenuti ve ark 1999, Bondas 2002). Do¤um sonras› depresyon, ilk kez bebek sahibi olan annelerin yaklafl›k % 10-15’inde görülmektedir (Cox ve ark 1982, Kumar ve Robson 1984, Steiner 1997a). Ancak bu oran kullan›lan ölçüm arac›na (kendini de¤erlendirme ya da tan› koyma amaçl› görüflme) ya da ölçüm zaman›na göre oldukça de¤iflmektedir (Bergant ve ark 1999, Da Costa ve ark 2000, Georgiopoulus ve ark 1999, Okano ve ark 1998, Righetti-Veltema ve ark 1998 ).
Do¤umdan sonraki ilk bir ayda, yeni do¤um yapm›fl annelerde depresyon görülme riskinin iki kat›na ç›kt›¤› belirtilmektedir (Okano ve ark 1998). Ayr›ca depresyonun ilk kez ortaya ç›k›fl›n›n anneli¤in ilk y›llar›nda zirveye ç›kt›¤› belirtilmektedir (Oates 1996). Kültürleraras› yap›lan bir çal›flmada, annelerin üçte birinin do¤umdan sonraki ilk ve ikinci haftada DSDS’nde yükselme ve yaklafl›k %22.6’s›nda da do¤um sonras› dört ve alt›nc› haftalarda depresif semptomlarda art›fl tespit edilmifltir (Affonso ve ark 2000).
DSDS’nin olumsuz sonuçlar› sadece anneyi de¤il ayn› zamanda bebek ve aileyi de etkilemektedir. Annelerin ço¤unun do¤um son-ras› alt›nc› haftada depresif semptomlar› oldu¤u ve e¤er tedavi edilmezse pek çok kad›n›n do¤um sonras› ilk y›l›n sonunda hâla depresif semptomlar›n› sürdürdükleri belirtilmektedir (Georgiopoulus ve ark 1999). Bu bulguyla tutarl› olarak do¤um sonras› depresyonun kroniklefle-bilece¤i de gösterilmifltir (Kumar ve Robson 1984, Campbell ve ark 1992) .
Ebeveynli¤e geçifl döneminde DSDS’ne efller aras›ndaki sorunlar da efllik edebilmekte-dir. Depresif annelerin eflleriyle olan iliflkileri incelenmifl ve çiftler aras› sorunlar›n hem hamileli¤in erken dönemlerinde hem de do-¤umdan sonraki ilk üç ayda depresyonla iliflkili oldu¤u bulunmufltur (Kumar ve Robson 1984). Efllerden birinde görülen depresif semptomlar, di¤er eflin çocuk yetifltirmedeki sorumlulu¤unda
art›fla sebep olmakta (Hagen 2002) ve depresif annenin çocu¤una karfl› olan davran›fllar› da efliyle yaflad›¤› çat›flmalardan etkilenmektedir (Murray ve ark 1999). Ayr›ca yap›lan bir baflka araflt›rmada da, do¤um sonras› depresyonu olan annelerin ve efllerinin bir y›l›n sonunda ebeveynlik rollerinden daha az memnun olduk-lar›n› ve bebeklerini daha zor mizaçl› olarak de¤erlendirdikleri bulunmufltur (Edhborg ve ark 2000). Do¤um sonras› ilk y›lda anne ve baban›n depresyonunu etkileyen etkenlerle ilgili yap›lan bir araflt›rmada, baban›n depresyon düzeyinin, annenin kiflili¤iyle ilgili s›k›nt›lar ve geçmifl çö-zümlenmemifl yaflam olaylar›n›n yan›s›ra, an-nenin ruhsal durumu ve bebekle ilgili sorunlar ve evlilik iliflkisinin durumundan da etkilendi¤i belir-tilmifltir (Dudley ve ark 2001). Öte yandan, eflin deste¤i depresif semptomlarda önemli bir azal-maya sebep olmaktad›r (Misri ve ark 2000). Ülkemizde, Manisa'da, do¤umdan alt› ay sonra 317 anneyle yap›lan bir çal›flmada, annenin geçmifl psikiyatrik sorunlar›n›n varl›¤›n›n yan›-s›ra, eflteki geçmifl psikiyatrik hastal›k hikayesi, efller aras› iliflkideki sorunlar ve eflin ailesiyle yaflanan sorunlar›n do¤um sonras› depresyon görülme s›kl›¤›n› etkiledi¤i rapor edilmifltir (Danac› ve ark 2002). Bu sonuçla tutarl› olarak do¤umdan bir y›l sonra 679 anneyle yap›lan araflt›rma, annenin geçmifl psikiyatrik sorun-lar›n›n varl›¤›, eflle ve eflin annesiyle varolan iliflki sorunlar› do¤um sonras› depresyonu yor-dayan faktörler olarak belirtilmifltir (Dindar ve ark 2007). Erzurum'da bir y›l önce do¤um yap-m›fl 728 annenin kat›ld›¤› baflka bir çal›flmada ise eflin iflsiz olmas›, eflin deste¤inin olmamas› do¤um sonras› depresyon ile iliflkili bulunmufltur (Ayd›n ve ark 2005).
Do¤um sonras› depresyonunun olumsuz etkileri sadece annenin sosyal ve kiflisel uyumu-na de¤il ayn› zamanda anne-bebek etkileflimi üzerine de olmaktad›r. Do¤um sonras› depres-yonu, anne-bebek etkilefliminde bozulmayla iliflkilendirilmifltir (Murray ve ark 1996, Conroy ve Marks 2003) ve ileri düzeydeki psikopatolo-jinin güvensiz ba¤lanma ile iliflkili oldu¤u
belirtil-mifltir (Hipwell ve ark 2000). Bir baflka çal›flmada da do¤um sonras› depresyonun güvensiz ba¤lanma ile iliflkili oldu¤u ve güvensiz ba¤lanman›n annenin depresyon sürecinden sonraki dönemde bile kal›c› olabilece¤i rapor edilmifltir (Edhborg ve ark 2001). DSDS göste-ren annelerin bebeklerine karfl› daha fazla olum-suz duygu ve daha az olumlu tutum sergiledik-leri (Campbell ve ark 1992, Pajulo ve ark 2004) ve benzer bir biçimde de depresyonu olan annelerin 10 ayl›k bebeklerinin de, depresyonu olmayan annelerin bebekleriyle karfl›laflt›r›ld›k-lar›nda, daha fazla olumsuz duygu ve daha az olumlu duygu gösterdikleri rapor edilmifltir (Jones ve ark 2001). Ayr›ca DSDS, bebekteki sosyo-emosyonel güçlüklerle (Murray ve ark 1999) ve çocu¤un davran›fl problemleriyle iliflkili oldu¤u bulunmufltur (Beck 1999). Psikolojik et-kilerinin yan›s›ra depresyonu olan annelerin, depresyonu olmayan annelere göre, daha sey-rek olarak ve daha k›sa süre bebeklerini em-zirdikleri de belirtilmifltir (Field ve ark 2002).
Do¤um sonras› depresyonunun etiyolojisi ile ilgili pek çok aç›klay›c› model öne sürül-müfltür. Steiner (1997a, 1997b) depresyonun alt›nda yatan genetik yatk›nl›¤a dikkat çekmifltir. Öte yandan do¤um sonras› depresyonun gene-tik yatk›nl›k, hormonal de¤iflimler ve yaflanan majör hayat olaylar›n›n bir etkileflimi sonucu ortaya ç›kt›¤› da iddia edilmektedir (Abou-Saleh ve ark 1998, Josefsson ve ark 2002). Do¤um-dan sonraki ilk befl haftada do¤um sonras› dep-resyonun çok yüksek oranlarda görülmesi sebe-biyle çocuk sahibi olman›n evrensel psikosoyal stres kayna¤› olabilece¤i de savunulmaktad›r (Cox ve ark 1993).
Son zamanlarda çal›flmalar psikososyal stresörlere ve annenin önceki psikiyatrik hikaye-sine odaklanm›fl; pek çok araflt›rmac› da de¤iflik önem derecesinde de¤iflik risk faktörlerini ta-n›mlam›fllard›r (Bondas 2002, Righetti-Veltema ve ark 1998, Lane ve ark 1997). Johson ve ark (Johson ve ark 2001) do¤um sonras› depresyon geçiren kad›nlar›n, daha önce geçirilmifl bir
dep-resif dönemlerinin ya da depresyona yatk›nl›k-lar›n›n oldu¤unu ve bu problemlerin gebelik taraf›ndan maskelenmifl oldu¤unu savunmufllar-d›r. Bu savla tutarl› bir bulgu olarak, Da Costa ve arkadafllar› da (Da Costa ve ark 2000) do¤um öncesi depresif duygu durumunun, do¤um son-ras› depresif duygu durumunu yordayan en önemli faktör oldu¤unu rapor etmifllerdir.
DSDS’nin obstetrik ve do¤um öncesi fak-törlerle olan iliflkisiyle ilgili literatür yetersiz kal-makta ve tutarl›l›k göstermemektedir. Clement (2001) do¤um fleklinin do¤um sonras› depres-yonunun etiyolojisindeki rolüyle ilgili 20 çal›fl-may› gözden geçirmifl ancak do¤um fleklinin küçük bir rolü oldu¤u ve bu etkinin de her çal›flmada görülmedi¤ini belirtmifltir. Öte yan-dan, Josefsson ve arkadafllar› (Josefsson ve ark 2002) do¤um ve bebekle ilgili komplikasyonlar›n ve annenin psikiyatrik hastal›klar›n›n DSDS’yle iliflkisi oldu¤unu iddia etmifltir.
Önemli olumsuz etkilerine ve tedavi ihtiya-c›n›n aciliyetine karfl›n do¤um sonras› depres-yon s›kl›kla tespit edilememektedir. Erken do¤um sonras› dönemdeki anne duygu durumu-nun, do¤um sonras› depresyonu yordad›¤› düflünülmektedir (Dennis 2004, Hannah 1992, Chabrol ve Teissedre 2004). Erken do¤um son-ras› dönemde annenin depresif belirtilerinin farkedilmesi, daha sonra ortaya ç›kabilecek do-¤um sonras› depresyonu engelleyebilecek, er-ken koruyucu ve önleyici giriflimlerin uygulan-mas› f›rsat›n› verebilecektir. Bu do¤rultuda bu araflt›rman›n amac› evlilik doyum düzeyinin ve anne taraf›ndan alg›lanan do¤um zorluk dere-cesinin, erken do¤um sonras› depresyon belirti-leri ile iliflkisini incelemektir.
YÖNTEM Kat›l›mc›lar
Araflt›rmaya 151 do¤um sonras› dönemde olan kad›n kat›lm›flt›r. Kat›l›mc›lar›n yafllar› 17 ve 41 aras›nda de¤iflmekte olup yafl ortala-malar› 24.7 (SS = 4.81) olarak belirlenmifltir. Do¤an bebeklerin %51’i erkek (n = 77), %47’si
k›z (n = 71) , %0.7’si ikizdir (n = 1) ve annelerin %1.3’ü (n = 2) do¤umdan sonra bebeklerini kay-betmifltir. Kad›nlar›n çocuk say›s›, son do¤an çocuk da dahil olmak üzere, 1 ile 7 aras›nda de¤iflmektedir ve bu say›n›n ortalamas› 1.7 olarak bulunm›fltur (SS = 0.95). Annelerin 99.3%’ünün ilk evlilikleri olup, % 55’inin (n = 83) ilk do¤um, %78.1’inin (n = 118) vajinal do¤um, %21.9’unun (n = 33) ise sezeryan yoluyla do-¤umlar› gerçekleflmifltir. Bu çal›flma genifl amaçl› bir projenin parças›d›r ve çal›flmaya kat›lan kat›l›mc›lar›n verileri do¤um sonras› depresyonu araflt›ran farkl› çal›flmalarda da kul-lan›lm›flt›r.
Veri Toplama Araçlar›
Do¤um Zorluk Derecesi: Do¤um zorluk derecesi 11’li Likert tipi soru kullan›larak ölçülmüfltür, bu ölçümde yüksek puan daha zor do¤umu göstermektedir.
Çift Uyum Ölçe¤i (ÇUÖ): ÇUÖ (Spanier1976) 32 maddeden oluflmaktad›r ve birlikte yaflayan ya da evli olan çiftlerin efller taraf›ndan alg›lanan iliflki kalitesini ölçmektedir. Yüksek puan yüksek iliflki kalitesini göstermek-tedir. F›fl›lo¤lu ve Demir (2000) ölçe¤in psiko-metrik özelliklerini Türk örnekleminde incele-mifller ve geçerlilik ve güvenilirli¤ini tatminkar düzeyde bulmufllard›r.
Edinburgh Postnatal Depresyon Ölçe¤i (EPDÖ): Bu ölçek 10 maddelik bir ölçektir ve özellikle DSDS’ni ölçmek (Cox ve ark 1987) ve risk alt›ndaki do¤um sonras› dönemdeki kad›nlar› belirlemek amac›yla gelifltirilmifltir (Beck 2001). Ölçe¤in iç tutarl›l›¤› .87 ve iki-yar›m güvenirli¤i .88 olarak bulunmufltur (Cox ve ark 1987). Maddeler 4 puanl›k likert tipi ölçek üzerinde de¤erlendirilmektedir ve ölçek puan› tüm maddelerden al›nan puanlar›n toplanmas›y-la elde edilmektedir. Puantoplanmas›y-lar›n ranj› 0 ve 30 aras›nda olup yüksek puan daha yüksek DSDS’ni göstermektedir. Ölçe¤in Türkçe psiko-metrik özellikleri Yalç›nkaya-Alkar ve Gençöz (2007) taraf›ndan çal›fl›lm›fl, güvenirlik ve geçer-lik katsay›lar› tatminkar bulunmufltur.
‹fllem
Hastane etik komitesinden ve idaresinden izin al›nd›ktan sonra, kat›l›m gönüllülük esas›na göre yap›lm›fl ve veri toplama araçlar› do¤um-dan hemen sonraki ilk günlerde, kat›l›mc›lara tek bir defada uygulanm›flt›r. Tüm veri toplama araçlar›n›n s›ralamas› her bir kat›l›mc› için rast-gele düzenlenmifltir.
BULGULAR
Tablo 1'de Edinburgh Postnatal Depresyon Ölçe¤i (EPDÖ), alg›lanan do¤um zorluk derece-si (ADZD), Çift Uyum Ölçe¤i (ÇUÖ) puanlar› aras›ndaki korelasyonlar ve bu ölçeklerin ortala-ma de¤erleri verilmifltir. Tablo 1’de görüldü¤ü gibi do¤um sonras› depresyon artt›kça ADZD artmakta, evlilik doyumu (ÇUÖ ile ölçülmüfltür) ise düflmektedir. Evlilik doyumu ve ADZD aras›nda ise olumsuz yönde bir iliflki görülmek-tedir.
Varyans analizi için, evlilik doyumu ve ADZD ölçümlerinin medyan de¤erleri kriter al›narak, her iki ölçüm için de yüksek ve düflük olmak üzere iki grup elde edilmifl ve bu iki de¤iflkenin postnatal depresyon semptomlar› ile iliflkisi kovaryans analiziyle (ANCOVA) incelen-mifltir. Bu analizde çocuk say›s› ortak de¤iflken (covariate) olarak ele al›nm›flt›r. Medyan de-¤erleri kriter al›narak yap›lan gruplamada, evlilik doyumu için 112 puan› kesme noktas› olarak al›nm›fl ve yüksek evlilik doyumu olan gruptaki 75 kat›l›mc›n›n ortalama evlilik doyumu 124.17 (SS = 7.21) olarak bulunmufl, düflük evlilik doyu-mu olan gruptaki 75 kat›l›mc›n›n ortalama evlilik doyumu ise 95.29 (SS = 18.16) olarak bulun-mufltur. ADZD için ise kesme noktas› 8 olarak al›nm›fl ve ADZD yüksek olan gruptaki 74 kat›l›mc›n›n ortalama do¤um zorluk derecesi 10.82 (SS = 0.48) olarak bulunmufl, ADZD dü-flük olan gruptaki 77 kat›l›mc›n›n ise ortalama do¤um zorluk derecesi 5.94 (SS = 1.33) olarak bulunmufltur.
ANCOVA sonuçlar›na göre ADZD (F [1, 131 ] = 5.50, p < .05 ) ve evlilik doyumunun (F [1, 131 ] = 5.10, p <. 05 ) erken dönem
postna-tal semptomlar üzerinde temel etkisi oldu¤u bulunmufltur. Do¤umu daha zor olarak alg›layan kad›nlar (Ort. = 14.04 ), daha kolay olarak alg›-layan kad›nlara (Ort. = 11.87 ) göre daha fazla postnatal depresif semptom belirtmifllerdir. Ay-r›ca, evlilik doyumu yüksek olan kad›nlar (Ort. =11.91) düflük olan kad›nlara göre (Ort. = 14.00) daha az postnatal depresif semptom belirtmifl-lerdir. ‹ki de¤iflken aras›ndaki etkileflim ise ista-tistiksel olarak anlaml› düzeyde bulunmam›flt›r.
TARTIfiMA
Bu araflt›rman›n amac› evlilik doyum düzeyinin ve anne taraf›ndan alg›lanan do¤um zorluk derecesinin, erken do¤um sonras› dönem depresyon belirtileri ile iliflkisinin incelenmesidir. Çal›flman›n sonucu evlilik doyumunun ve efllerin deste¤inin depresif semptomlar›n azalt›lmas›n-daki önemini vurgulamaktad›r. Araflt›rma sonu-cu ayr›ca, do¤umlar›n› zor olarak alg›layan ve/veya evlilik problemleri olan gruptaki ka-d›nlar›n erken do¤um sonras› dönemde do¤um sonras› depresif semptomlar için risk grubu oluflturduklar›n› destekler boyuttad›r. Bu bulguy-la tutarl› obulguy-larak daha önce yap›bulguy-lan çal›flmabulguy-larda da, evlilik kalitesi ve uyumunun do¤um sonras›
depresyonun ortaya ç›k›fl›nda önemli bir faktör oldu¤u gösterilmektedir (Cox ve ark 1982, Kumar ve Robson 1984, Righetti-Veltema ve ark 1998, Misri ve ark 2000, Johanson ve ark 2000). Evlilik doyum düzeyinin yan›s›ra, evli veya birlik-te yaflayan kad›nlar›n depresyon düzeyinin evli olmayan ya da birlikte yaflamayan kad›nlara göre daha düflük oldu¤u belirtilmifltir (Gallagher ve ark 1997). Bu sebeple do¤um sonras› depresyonun potensiyel sebeplerinden biri evlilikteki uyumsuzlu¤un stresi olabilir, ancak bu araflt›rman›n deseni nedeniyle sebep sonuç iliflkisi belirlenemeyece¤inden, kad›nlar›n dep-resyon semptomlar›n›n evlilikteki sorunlara kat-k›da bulunuyor olabilece¤i ihtimali de de¤er-lendirilmelidir. Araflt›rma bulgular› ayr›ca, do-¤umlar›n› zor olarak alg›layan ve/veya evlilik problemleri olan gruptaki kad›nlar›n do¤umdan hemen sonra ayr›nt›l› bir psikolojik de¤erlen-dirmeye tâbi tutulmas› ve mümkünse do¤um sonras› depresyonu önlemeye yönelik erken koruyucu ve önleyici giriflimlerin uygulanmas› gereklili¤ini vurgulamaktad›r. Nitekim, bu çal›fl-man›n da destekledi¤i flekilde bu gruptaki kad›nlar do¤um sonras› depresyon görülme
Tablo 1. Edinburgh Postnatal Depresyon Ölçe¤i (EPDÖ), Alg›lanan Do¤um Zorluk Derecesi (ADZD), Çift Uyum Ölçe¤i (ÇUÖ)
Korelasyonlar›.
EPDÖ ADZD ÇUÖ EPDÖ 12.96 .18* -.23** (5.52) ADZD 8.30 -.20* (2.65) ÇUÖ 109.73 (19.99) * p<.05, ** p<.001
olas›l›¤› bak›m›ndan risk grubunu oluflturmak-tad›rlar.
Ancak örneklem boyutu araflt›rman›n genellenebilirli¤ini k›s›tlamaktad›r, bu sebeple bu alanda daha büyük bir örneklemle yap›lacak çal›flmalara ihtiyaç duyulmaktad›r. Çal›flman›n kesitsel bir çal›flma olmas› da bir di¤er s›n›rl›l›¤›d›r. Bu sebeple do¤um sonras› dep-resyonun uzunlamas›na incelenebilmesi için, daha çeflitli ölçüm araçlar›yla yap›lacak ve gebelikten bafllay›p do¤um sonras› döneme kadar uzanacak uzunlamas›na çal›flmalara kuvvetle ihtiyaç duyulmaktad›r.
SONUÇ
Sonuç olarak araflt›rma sonuçlar› klinik uygulamalara yönelik önemli ip-uçlar› vermekte-dir. Do¤um sonras› depresyonu önlemeye yöne-lik, erken koruyucu ve önleyici giriflim uygula-malar›nda, efller aras› doyum düzeyinin ve alg›lanan do¤um zorluk derecesinin göz önüne al›nd›¤›, bu yaflant›lara iliflkin düflünce ve duygu paylafl›mlar›na yer verilen etkin tedavi strateji-lerinin gelifltirilmesinin, do¤um sonras› depres-yon gelifliminin önlenmesinde önemli bir rol oynayaca¤› düflünülmekredir.
KAYNAKLAR
Abou-Saleh MT, Ghubash R, Karim L ve ark (1998) Hormonal Aspects of Postpartum Depression. Psychoneuroendocrinology, 23: 465-475.
Affonso DD, De AK, Horowitz JA ve ark (2000) An International Study of Postpartum Depressive Symptamotology. J Psychosom Res, 49:207-216.
Ayd›n N, ‹nand› T, Karabulut N (2005) Depression and Associated Factors Among Women Within Their First Postnatal Year in Erzurum Province in Eastern Turkey. Women Health, 41:1-12.
Beck CT (1999) Maternal Depression and Child Behavior Problems: A Meta-Analysis. J Adv Nurs, 29: 623-629.
Beck CT (2001) Predictors of Postpartum Depression: An Update. Nurs Res, 50: 275-285.
Benvenuti P, Ferrara M, Niccolai C ve ark (1999) The Edinburgh Postnatal Depression Scale: Validation for an Italian Sample. J Affect Disord, 53: 137–141.
Bergant AM, Heim K, Ulmer H ve ark (1999) Early Postnatal Depressivemood: Associations with Dbstetric and Psychological Factors. J Psychosom Res, 46:391-394.
Bondas T (2002) Finnish Women’s Experiences of Antenatal Care. Midwifery, 18: 61-78.
Campbell SB, Cohn JF, Flanagan C ve ark (1992) Course Andcorrelates of Postpartum Depression During the Transition to Parenthood. Dev Psychopathol, 4: 29-47.
Chabrol H, Teissedre F (2004) Relation Between Edinburgh Postnatal Depression Scale Scores At 2–3 Days and 4–6 Weeks Postpartum. J Reprod Infant Psyc, 22: 33-39.
Clement S (2001) Psychological Aspects of Caesarean Section. Best Pract Res Cl Ob, 15: 109-126.
Conroy S, Marks MN (2003) Maternal Psychological Vulnerability and Early Infant Care In A Sample of Materially Disadvantaged Women. J Reprod Infant Psyc, 21: 7-22.
Cox JL, Connor YM, Kendell RE (1982) Prospective Study of Psychiatric Disorders of Childbirth. Br J Psychiatry, 140:111-117.
Cox JL, Holden JM, Sagovsky R (1987) Detection of Postnatal Depression: Development of the 10-Item Edinburgh Postnatal Depression Scale. BJ Psychiatry,150:782-786.
Cox JL, Murray D, Chapman G (1993) A Controlled Study of the Onset, Duration and Prevalence of Postnatal Depression. BJ Psychiatry, 163: 27-31.
Da Costa D, Larouche J, Dritsa M ve ark (2000) Psychosocial Correlates of Prepartum and Postpar-tum Depressed Mood. J Affect Disord, 59:31-40.
Danac› AE, Dinç G, Deveci A ve ark (2002) Postnatal Depression in Turkey: Epidemiological and Cultural Aspects. Soc Psychiatry Psychiatr Epidemiol, 37:125-129.
Dennis CL (2004) Can we Identify Mothers At Risk for Postpartum Depression in the Immediate Postpartum Period Using the Edinburgh Postnatal Depression? J Affect Disord, 78:163-169.
Dindar I, Erdo¤an S (2007) Screening of Turkish Women for Postpartum Depression Within the First Postpartum Year: The Risk Profile of A Community Sample. Public Health Nurs 24:176-83.
Dudley M, Roy K, Kelk N ve ark (2001) Psychological Correlates of Depression in Fathers and Mothers in the First Postnatal Year. J Reprod Infant Psyc,19: 187-202.
Edhborg M, Lundh W, Seimyr L ve ark (2001) The Long-Term Impact of Postnatal Depressed Mood on Mother± Child Interaction: A Preliminary Study. J Reprod Infant Psyc, 19: 61-71.
Edhborg M, Seimyr L, Lundh W ve ark (2000) Comparisons Betweenfamilies With A ‘Depressed’ Mother and Non-Depressed Mother 2 Months Postpartum. J Reprod Infant Psyc, 18: 225-238.
Engindeniz AN, Küey L, Kültür S (1997) Edinburg Do¤um Sonras› Depresyon Ölçe¤i Türkçe Formu Geçerlilik ve Güvenilirlik Çal›flmas›. Bahar Sempozyumlar› 1 Kitab›, Ankara, Psikiyatri Derne¤i Yay›nlar›, s:51-52.
Field T, Hernandez M, Feijo L (2002) Breastfeeding in Depressed Mother–Infant Dyads. Early Child Dev Care, 172: 539–545.
F›fl›lo¤lu H, Demir A (2000) Applicability of the Dyadic Adjustment Scale for Measurement of Marital
Quality With Turkish Couples. Eur J Psychol Assess, 16:214-218.
Gallagher RW, Hobfoll SE, Ritter C ve ark (1997) Marriage, Intimate Support and Depression During Pregnancy: A Study of Inner-City Women. J Health Psychol, 4: 457-469.
Georgiopoulus AM, Bryan TL, Yawn BP ve ark (1999) Popularion-Based Screening for Postpartum Depression. ACOG Educ Bull, 93: 653-657.
Hagen EH (2002) Depression As Bargaining. Evol Hum Behav, 23:323-326.
Hannah P, Adams D, Lee A ve ark (1992) Links Between Early Post-Partum Mood and Post-Natal Depression. B J Psychiatry, 160:777-780.
Hipwell AE, Goossens FA, Melhuish EC ve ark (2000) Severe Maternal Psychopathology and Infant-Mother Attachment. Dev Psychopathol, 12: 157-175. Johanson R, Chapman G, Murray D ve ark (2000) The North Staffordshire Maternity Hospital Prospective Study of Pregnancy-Associated Depres-sion. J Psychosom Obst Gyn, 2: 93-97.
Johson N, Busfield R, Sadler L ve ark (2001) Postpartum Depression: Identification of Women at Risk. Correspondence, 163:774.
Jones NA, Field T, Fox N ve ark (2001) EEG During Different Emotions in 10-Month-Old Infants of Depressed Mothers. J Reprod Infant Psyc, 19: 295-312.
Josefsson A, Angelsio L, Berg G ve ark (2002) Obstetric, Somatic, and Demographic Risk Factors for Postpartum Depressive Symptoms. ACOG Educ Bull, 99:223-238.
Kumar R, Robson KM (1984) A Prospective Study of Emotional Disorders in Childbearing Women. B J Psychiatry, 144:35-47.
Lane A, Keville R, Morris M ve ark (1997) Postnatal Depression and Elation Among Mothers and Their Partners: Prevalence and Predictors. BJ Psychiatry, 171: 550-555.
Misri S, Kostaras X, Fox D ve ark (2000) The Impact of Partner Support in the Treatment of
Postpartum Depression. Can J Psychiat, 45: 554-558.
Murray L, Fiori-Cowley A, Hooper R ve ark (1996) The Impact of Postnatal Depression and Associated Adversity on Early Mother-Infant Interac-tions and later ›nfant Outcomes. Child Dev, 67:2512-2526.
Murray L, Sinclair D, Cooper P ve ark (1999) The Socioemotional Development of 5 Year-Old Children of Postnatally Depressed Mothers. J Child Psychol Psychiatry, 40: 1259-1271.
Oates M (1996) Psychiatric Services for Women Following Childbirth. Int Rev Psychiatr, 8: 87-99.
Okano T, Nomura J, Kumar R ve ark (1998) An Epidemiological and Clinical Investigations of Post-partum Psychiatric Illness in Japanese Mothers. J Affect Disord, 48:233-240.
Pajulo M, Savonlahti E, Sourander A ve ark (2004) Maternal Representations, Depression and Interactive Behaviour in the Postnatal Period: A Brief Report. J Reprod Infant Psyc, 2: 91-98.
Righetti-Veltema M, Conne-Perreard E, Bousquet A ve ark (1998) Risk Factors and Predic-tive Signs of Postpartum Depression. J Affect Disord, 49:167–180.
Spanier GB (1976) Measuring Dyadic Adjust-ment: A New Scale for Assessing the Quality of Marriage and Similar Dyads. J Marriage Fam, 38: 15-28.
Steiner M (1997a) Depression and the Postpar-tum Patient. Biol Psychiatry, 42:168-169.
Steiner M (1997b) Mood Disorders with Postpartum Onset: A Family Study. Biol Psychiatry, 42:129-131.
Yakç›nkaya-Alkar Ö, Gençöz T (2007) Edin-burgh Postnatal Depresyon Ölçe¤i'nin Güvenirlik ve Geçerlik Çal›flmas›. De¤erlendirilme aflamas›nda makale.
