İs ta n b u la d a i r
İ s t a n b u l ş e h ri h a k k ı n d a ya zılm ış e s e r l e r i n m ü h i m l e r i n d e n b i r i de A y v a n s a r a y l ı Ha-, fız H ü s e y i n Efeîv d in in H a d i k a t ü l c e v a m i isim li iki cilt h a li n d e k i ba sı lı k i ta b i d ir . 1201 Hicçi s e n e s in d e v e f a t e d e r e k E y ü p S u l t a n d a Z a l M a h m u t P a ş a h a z i r e s in e d e f n e d i le n Hafız H ü s e y in E f e n d i n i n d iğ er ç a l ı ş m a l a r ı h a k k ı n d a ( O s m a n l ı m ü e l l if l e r i ) isim li e s e rd e e t r a f l ı m a l û m a t v a r d ır F a k a t ( O s m a n lı m ü e l l if l e r i n i n ) k a y d e t m e d i ğ i A y v a n s a r a y l ı y a ait d i ğ e r m ü h im b i r e s e r de ba sı lı ol- m ıy a n ve b i r n ü s h a s ı T o p k a p ı Sa ra yı k ü t ü p h a n e s i n d e b u l u n a n b i r m e c m u a d ı r . H ü s e y i n E f e n d i bu m e c m u a d a k e n d is in d e n e v v e l y a z ılm ış m a n zu m t a r i h l e r i t o p la m ış bazı me h u r l a r ı n hal t e r c ü m e l e r i n d e n b a h s e tm iş tir . E s e r d e b i lh a s s a İ s t a n b u l ç e ş m e le r i n in m a n z u m k i ta b e le r i t e s b it e d il m iş , bazı z a f e r le r im iz e «öylenm iş t a r i h l e r z a p t o l u n m u ş , m e ş a h i r m e z a r l a r ı h a k k ı n d a m a l û m a t v e r il m iş ti r . M ü e llif b i lh a s s a E y ü p S u l t a n s e m ti n e g e n iş b i r y e r a y ır m ı ş b u r a d a m e d f u n o l a n l a r d a n ve hal t e r c ü m e l e r i n d e n b a h s e tm i ş t ir . M e c m u a ( F i h r i s t i Ş a h a n ) se rlev- h a lı b i r m a n z u m e ile b a ş l a m a k t a dır. H ü s e y i n E f e n d i b u m a n z u m e de S u l t a n O s m a n d a n I. M a h n ıu d a k a d a r geçe n h ü k ü m d a r l a r ı h i k â y e e t m e k t e o n d a n s o n r a e s e ri meyle den M ü s ta k i m zade S ü l e y m a n E fen , di de I. A b d ü l h a m i d e k a d a r gel m e k t e d ir . S o n r a bazı ş e y h l e r i n v e meşa- h ir in hal t e r c ü m e l e r i n d e n b a h s e den s a h i f e l e r g e lm e k te d ir . M ü e llif b u a r a d a M ü v e r r i h Naim-adan şö y le b a h s e t m e k t e d i r . ( S a h i b i t a r i h M u s ta f a N a i m a H a l e p t e n g eli p b a l tacı o lu p K a l a y l ı P a ş a D iv a n E f e n d i liğ in d e n t a r i k i h a c e g â n a sa lık o lu p d e f t e r e m a n e t i v e b a ş m u h a s e - b e m a n s ı p l a r ı n d a n s o n r a M o r a ’da a s k e r y a n ı n d a d e f t e r e m a n e t i ile k a lı p B a ly e b a d i r e d e f e v ti n e t a r ih M y s ta k i m z a d e n in d i r . (N e Z ib a d ü ş t ü t a r i h i v e f a t ı N a ima gitt i Fi rdevs- i n a im e 1128)K â t i p Ç e le b i h a k k ı n d a d a şu m a l û m a t ı v e r m e k t e d i r .
S a h i b i c ih a n n ü m a ve fezleke ol-an K â t i p Ç elebi M u s ta f a bin A b d u l l a h H acı H a lif e Î s t a n b u lî , Ana-
j d o lu m u h a s e b e s i n e ş a k i r d o lu p ka- ı l e m i i le B a ğ d a d a v a r ıp g e lm iş tir. S o n r a M u k a b e le i S ü v a r i k a le m in e n a k l o l u n u p a n d a B a ş h a lif e ik en v e f a t d e r E d ir n e ve de fn d e r ku rb -i E şe K a d ı n h a n ı fi 1068.
I s t a n b u l d a adı ile a n ıl a n b i r sem ti o lan Y a h y a E f e n d i h a k k ı n d a da şu m a l u m a t ı v e r m e k t e d i r . ( B e ş i k ta ş lı Y a y h a E fen d i ib n M y ş ta f a Şa E y ü p S u l t a n ı u h re v î h a v a s ı iç in de m u h a f a z a e tm e ş e h i r c i l e r i m i z e d ü şen e n m ü h i m b i r v a zifed ir. E y ü p t e ö y le k ö ş e le r , m a n z a r a l a r v a r d ı r ki on'ıarı g ö r m e k , o n l a r d a n d u y g u l a n m a k g e r e k i r . T ü r b e d e n B o s ta n İ s k e l e s in e gid en t a r i h î y o lu n k e n a r ı n d a k i m e z a r l a r ı y o l d a n a y ı r a n eski d u v a r l a r d a n ve p a r m a k l ı k l a r d a n b i r k ısm ı b o z u l m u ş , y e r i n e b e to n d u v a r l a r ç e k i l m iş ti r . Bu ç ir k in m a n z a r a d a n ü z ü l- m e m e y e i m k â n v a r m ıd ır?. B ir ka ç se ne e v v e l E y ü p S u l t a n da o v a k i t k i k a y m a k a m ile g ö r ü ş m ü ş t ü m . C a m i a v l u s u n d a n B o s ta n İ s k e le s in e giden y o la ç ık ı l ın c a h e - rpen s a ğ d a ince b i r yol v a r d ı r . Bu y o l u n iki yanı eski m e z a r l a r ve t ü r b e l e r l e ç e v r i li d i r . B i lh a s s a a k ş a m s a a t l e r i n d e b u y o l d a n g e ç e r k e n i n s a n b ü t ü n geçm iş z a m a n l a n d u y a r . B a z a n b i r K a d ı a s k e r ile göz göze geli rsi niz. B a za n eski b i r v e zirin g ü r sesini d u y a r gibi o l u r s u n uz, b a z a n d a b i r b ü y ü k s e r d a r si ze g a z a la r ı n ın ve z a f e r l e r i n i n a r d ın d a n s e s le n ir.
B u y o l d a için d e b u l u n d u ğ u m u z z a m a n ö y les in e si lin m iş, y o k o l m u ş t u r k i d a im a geçm işi d u y a r ve geçm iş z a m a n a d a m l a r i y l e h e r a- d ı m d a â d e t a y ü z y ü z e geli rsi niz.
E y ü p k a y m a k a m ı ile bu y o lu n b a ş ı n a g e lm iş tik . K a y m a k a m y en i p r o j e l e r i n i ' a n l a t ı r k e n b u y o l u n b i r ı b a ş ı n a , b i r o r ta s ın a , b i r de s o n u n a | k u v v e t l i e l e k t r i k l â m b a l a r ı a s m a k ( i s t iy o r u m , d e y in c e b e n d e h ş e tl e i r k ild im . Rica e d e r i m , b ö y l e 1 b i r şey y a p m a y ı n , b u y o l u n b ü t ü n g ü z e l liği b u l o ş l u ğ u n d a , b u m a h z u n l u ğ u n d a d ı r , d e d im . B e lk i b u d e f a da k a y m a k a m ir k il d i . F a k a t b u İ s t a n b u l i d a r e a d a m l a r ı n a n a sıl a n l a t m alı, n a sıl t a r i f e tm e liy iz . İ s t a n b u l b a z a n b i r yol d ö n e m e c i n d e k i v i r a n r. B a z a n b i r b i r i y l e k u e a k - a ş m ış iki s e r v i d e c a n l a n ı r . B azan b i r m a h a l l e n i n ö n ü n d e k i se t ü z e r i n d e k a l m ı ş eski m e z a r t a ş l a r ı î s - t a n b u l u y â d e t t i r ir . B a z a n b i r b a lık ç ı k a h v e s in i n h a s ı r i s k e m l e l e r i n de o t u r u p d o y a s ıy a I s t a n b u l u s e y r e t m e k m ü m k ü n d ü r B i r y ü k s e k m i m a r a r k a d a ş ı h a t ı r l ı y o r u m . H e p «ah şu e s k i İ s t a n b u l m ü s e ll e s i n e d o k u n m a s a k , i m a r ı o n u n içine s o k m a s a k » d iy e s u l a n ırd ı. N e k a d a r h a k lı y d ı , s û r l a r l a ç e v r i li eski m ü s e ll e s için d e B iz a n s ’t a n bize geçe n ş e h i r v a r d ı. Ve b u eski , ş e h ir B i z a n s ’ın, O s m a n lı T ü r k l e r i
n i n â b id e l e r i y le , a n ı t l a r i y l e s ü s l ü d ü r . F a k a t h a y ır , biz i m a n b u r a y a da b ü t ü n h ıziy le s o k t u k . Ş e h i r d ı şının g e n iş a s f a l t y o l l a r ı a y n ı hızla ş e h r i n için d e n gelip geçti. Ç e ş m e l e r y ık ıl d ı. T a r i h i h a m a m l a r y ı k ı l dı, ç ı n a r l a r s e r v i l e r kesi ld i, m e z a r l a r k a ld ı r ı ld ı . Aİı b u g ü z e l l ik ve şi ir b e ld e s i I s t a n b u l u i d a r e c i l e r i m i ze b i r a n l a t a b i l s e k ne iyi o l u r d u .
r
ı
yazan:---Halûk Y. Şehsuvaroğlu
m i ’d ir . P e d e r i T r a b z o n k ad ıs ı ik en d ü n y a y a g e lm iş tir . Bu s e b e p te n v a lid e s i S u l t a n S ü l e y m a n a d a y e o- l u p S u l t a n S ü l e y m a m n n d a e n bi r a d e r i d i r . M a h las ı m ü d e r r i s t i r ve k e n d i d a h i m ü d e r r i s i k e n t e k a ü t e d ip t a r i k - i Z e y n i y e i n tis a p ed ip k e n d is in e t e m l i k o lan b a h ç e s in d e v e f a t ı n a d e k s a k in o lu p v e f a t e y l e d i k t e M ü f t ü E b u s s u u t E fen d i Sü l e y m a n iy e c a m iin d e s a l â t ı iy d d en s o n r a n a m a z ı m ed â ed ip b a h ç e si k u r b u n d a d e f n o l u n u p S u l t a n S ü l e y m a n m ü s t a k i l t ü r b e b i n a e y l e m iş tir . Taı-ih-i vefatı- L e y le - i 1 îyd-i a d h a 978. B u h a l t e r c ü m e l e r i a r a s ı n d a 18. a s r in m e ş h u r n a k k a ş v e ın in y a t ü - r is ti L e v n î h a k k ı n d a d a y e g â n e m a l û m a t H âfız H ü s e y i n E f e n d in in b u m e c m u a s ı n d a k a y ıt l ıd ı r . B u ka y i t L ev n i h a k k ı n d a y a z ılm ış e s e r l e r d e , m a k a l e l e r d e k u l l a n ı l m ı ş t ı r . H â fız H ü s e y i n E f e n d i I s t a n b u l u n b azı s e m tl e r i h a k k ı n d a v e r d iğ i bil g ile r s ı r a s ı n d a De niz H a s t a h a n e s i - n i n i l k d e f a inşa o l u n d u ğ u R a s ı m - p a ş a d a k i S a k ız a ğ ac ın ın y e r i n i de sö yle t a r i f e t m e k t e d i r . ( P i y a l e P a şa cam ii k u r b u n d a İ n c ir li b a h ç e pişgâhm d- a S a k ı z ağac ı d e n m e k l e m a r u f m a h a l ) b u r a d a b i r m e z a r lık b u l u n u y o r d u . A y v a n s a r a y l ı H â fız H ü s e y i n E- f e n d in i n m e c m u a s ı n d a E y ü p S u l t a n s e m ti n e a it b i li n m iy e n b i r h a y l i m a l û m a t v a r d ı r . B ilh a s s a o- r a d a m e d f u n b u l u n a n b azı m eş - I h u r l a r ı n m e z a r l a r ı n ı t e s b i t e tm i ş tir. B u m e c m u a d a k i m a l û m a t ü z e r i ne II. S u l t a n O s m a n ’ın v ali d esi M a h f i r u z S u l t a n a a i t açık t ü r b e y i b u l m u ş ve p l â n ı n ı y a p t ı r m ı ş t ı k . I s t a n b u l u n b u u h r e v î s e m tin i b il h a s s a son y ı l l a r d a m is ti k h a v a s ı n - çeşmedi d a n v e şi’r i y e t i n d e n m ü t e m a d i y e n u z a k l a ş t ı r m a y a ç alışıy o ru z. E y ü p S u l t a n se m ti h a k k ı n d a F a l ih Rı fkı A t a y ’ın b i r k aç se ne e v v el n efis b i r İki y azısın ı o k u d u ğ u m u h a t ı r l ı y o r u m .]
i
Kişisel Arşivlerde İstanbul Belleği Taha Toros Arşivi
