Üniversite Yöneticilerinin Yenilikçilik ve
Risk Alma Davran›fllar›na ‹liflkin Yönetici ve
Ö¤retim Elemanlar›n›n Görüflleri
The views of administrators and academic staff about the innovativeness and risk-taking behaviors of university administrators
Hülya Kasapo¤lu
Karadeniz Teknik Üniversitesi Fatih E¤itim Fakültesi, E¤itim Bilimleri Bölümü, EYTPE Anabilim Dal›, Trabzon
K
K
üresel rekabetin ön plana ç›kt›¤›, bilimsel ve teknolo-jik geliflmelerin h›zla gerçekleflti¤i ve yay›ld›¤›, birçok alanda köklü de¤iflimlerin yafland›¤› bir dünyada yafla-maktay›z. Bu aç›dan bak›ld›¤›nda yaflanan geliflmelerin tüm top-lumlar› ve bireyleri etkilemesinin yan› s›ra, tüm örgütleri dede-rinden etkiledi¤i söylenebilir. Bu süreçte yenilikçi kültürü be-nimseyen ve yenilikçi yap›y› kurmay› baflaran örgütler bulun-duklar› çevreye ve geliflmelere uyum konusunda önemli kaza-n›mlar elde etmektedir. Bu anlam›yla yenilik, örgütlerin baflar›-s› ve devam› için yaflamsal bir önem tafl›maktad›r (Bülbül, 2010).
Bilimsel ve teknolojik geliflmelerin h›zla gerçekleflti¤i bir dünyada yenilikçi bir anlay›fl› benimseyen ve risk alabilen örgütlerin, oluflan yeni yap›ya uyum sa¤lamada ve baflar›y› yakalamada daha fazla flans› olabilecektir. Üniversite-ler, bilgiyi üreten ve yayan örgütler olarak yenilik yap›lmas› ve takibi konu-sunda öncü olmal›d›r. Toplumsal yenileflmenin lideri konumundaki yükse-kö¤retim kurumlar›n›n yenileflme sürecinde, üniversite yöneticilerinin ye-nili¤e bak›fl aç›s› ve risk alabilme davran›fllar› önemli bir yer tutmaktad›r. Bu araflt›rma ile üniversite yöneticilerinin yenilikçilik ve risk alma davran›fllar›-n› ne ölçüde gerçeklefltirdiklerine iliflkin yönetici ve ö¤retim elemanlar›davran›fllar›-n›n görüfllerinin belirlenmesi amaçlanm›flt›r. Ö¤retim elemanlar›n›n görüflleri aras›ndaki farklar; cinsiyet, k›dem ve akademik unvanlar›na göre de¤erlen-dirmifltir. Bu araflt›rman›n örneklemini, Karadeniz Teknik Üniversitesi’nde görev yapan, araflt›rmaya kat›lmaya gönüllü üniversite yöneticileri ve ö¤re-tim elemanlar› oluflturmaktad›r. Araflt›rmada “Yenilikçilik ve Risk Alma Davran›fllar› Ölçe¤i” kullan›lm›flt›r. Araflt›rma sonucunda ö¤retim eleman-lar› yöneticilerinin yenilikçilik ve risk alma davran›fl›n› “ara s›ra” düzeyinde de¤erlendirirken, yöneticilerin kendi yenilikçilik ve risk alma davran›fl›n› “ço¤u zaman” düzeyinde de¤erlendirildi¤i bulunmufltur.
Anahtar sözcükler:Ö¤retim elemanlar›, risk alma, üniversite yönetici-leri, yenilikçilik.
In today’s world of rapid technical and scientific advancements, the organizations that are open to adopt innovations and take risks will have more chance to achieve success. Universities, as the organizations of pro-ducing and spreading knowledge, should be the leader of making innova-tions and following it up. The university administrators’ point of view on innovations and risk taking has a very important role during the process of being the leader of social innovation. In this study, it is aimed to state the point of views of university administrators and instructors on how much it is achieved to succeed in having an innovative point of view and taking risks. The differences between the views of instructors are evalu-ated according to their sex, seniority and academic title. The paradigm of this study is constituted by volunteer university administrators and instructors of Karadeniz Technical University. “The Scale of Innovativeness and Risk Taking” is used in this study. As a conclusion, it is found that academic staff evaluated the innovativeness and risk-taking behaviors of administrators as “sometimes”, while administrators, them-selves, indicated their own innovative and risk-taking behaviors as “most of the time”.
Keywords: Academic staff, innovativeness, risk-taking, university administrators.
‹letiflim / Correspondence: Dr. Ö¤r. Üyesi Hülya Kasapo¤lu Karadeniz Teknik Üniversitesi Fatih E¤itim Fak., E¤itim Bilimleri Bölümü, EYTPE Anabilim Dal›, Trabzon e-posta: hulyak2000@yahoo.com
Yüksekö¤retim Dergisi 2018;8(1):45–54. © 2018 Deomed
Gelifl tarihi / Received: fiubat / February 3, 2017; Kabul tarihi / Accepted: Eylül / September 5, 2017 Bu makalenin at›f künyesi / Please cite this article as: Kasapo¤lu, H. (2018). Üniversite yöneticilerinin yenilikçilik ve risk alma davran›fllar›na iliflkin yönetici ve ö¤retim elemanlar›n›n görüflleri. Yüksekö¤retim
Dergisi, 8(1), 45–54. doi:10.2399/yod.18.001
Bu çal›flma Karadeniz Teknik Üniversitesi bilimsel araflt›rma projesi olarak haz›rlanm›flt›r. Karadeniz Teknik Üniversitesi Bilimsel Araflt›rma Projeleri Birimi taraf›ndan desteklenmifltir.
Özet Abstract
Zira de¤iflime ayak uyduramayan ve bu do¤rultuda yenilik ya-pamayan örgütler yaflamlar›n› sürdürememektedirler (Drucker, 1998, s. 21). Yenilik yapmak her çal›flma gibi örgütlenmesi ve yönetilmesi gereken bir ifltir. Yenilik do¤al bir süreç de olsa e¤er düzgün bir biçimde yönetilirse çok daha fazla etkili olur. Örgütler için bu denli öneme sahip olan yenilik, birden bire or-taya ç›kmamakta, çok çal›flma ve planl› bir çaba gerektirmekte-dir. Bu nedenle yenilik, örgütte yarat›lmal› ve sürdürülmelidir (Adair, 2008; Dobni, 2006).
Örgütlerin çevredeki yeniliklere uyum sa¤layabilmeleri ve yenilikçi etkinliklerle çevrelerini dönüfltürebilmeleri, ancak örgütün temeline yenilik olgusunu yerlefltirmelerine ve yeni ürün ve hizmet tasar›mlar›n› gerçeklefltirebilmelerine ba¤l›d›r (Ö¤üt, Aygen ve Demirsel, 2007). Bunun yan› s›ra örgüt kül-türü içinde yenilikçili¤i ve risk almay› teflvik eden bir yap› oluflturmak iflgörenleri örgütsel yenilikler konusunda cesaret-lendirmek aç›s›ndan önemlidir (Daft, 1994; Drucker, 1998; Hitt, Black ve Porter, 2005).
Yenilik ve Risk Alma
Yenilik, de¤er yaratan yeni fikirlerin uygulanmas› olarak tan›mlanmaktad›r (Leskovar-Spacapan ve Bastic, 2007). Ayr›-ca var olan bir de¤iflimi temsil etmek, bambaflka fikirlerin, ol-gular›n bulunmas› ve zaten var olan bir fleyi daha iyi hale ge-tirme çabas› olarak da nitelendirilebilir (Oke, 2007). Rogers (1995) taraf›ndan bir sosyal sistemde yer alan bireylerin veya kurumlar›n, yenili¤i di¤erlerine göre daha önce benimseme derecesi olarak tan›mlanan yenilikçilik kavram›, içeri¤inde risk alma, farkl› deneyimlere aç›kl›k, fikir önderli¤i gibi kav-ramlar› bar›nd›ran flemsiye bir olgu olarak nitelendirilmekte-dir (K›l›çer ve Odabafl›, 2010). Yenilikçilik süreci problemin saptanmas›yla bafllar, problemin çözümüne yönelik öneri ve fikirler oluflturulmas›yla devam eder ve uygulanmaya haz›r yeniliklerin belirlenmesiyle sonlan›r. Bu süreçte en önemli kaynaklardan birisi kiflilerdeki bireysel yenilikçilik düzeyidir. Çünkü, bireysel yenilikçilik seviyesi yüksek ise, yenilikçilik süreci daha etkili bir flekilde iflleyecek ve süreç baflar›yla ta-mamlanacakt›r (Naktiyok, 2004). Yenileflme sürecinde örgüt var olan yap›s›n›, yap› içindeki çeflitli ö¤eleri, de¤er yarg›lar›-n›, çal›flma koflullar›n› ve örgütün amaçlar›n› de¤ifltirmek du-rumunda kalabilir. Bu, örgütün yap› ve insan boyutuna, yani tamam›na bak›fl aç›s›n›n de¤iflmesidir. Çünkü yenileflme dü-flünce ile s›n›rl› bir kavram olmay›p ayn› zamanda bu düflün-cenin uygulanmas›d›r ve salt de¤iflmifl olmak u¤runa uygulan-may›p, etkilili¤i art›rmak hedeflenmelidir (Sultana, 2001).
Yenilik ço¤u kez risk tafl›yan, belirsizlik içeren bir konudur. Bu nedenle de insanlar, belirsiz durumlardan ve risk almaktan kaç›narak kendilerini güvenceye almak ister (fiiflman, 2014).
Be-lirsizlik, yenilik yapan›n önündeki en önemli engeldir. Dolay›-s›yla yenilik; risk alabilen, vizyon sahibi liderler öncülü¤ünde ekip çal›flmas› gerektirir. Risk yönetimi iyi yap›l›rsa yenilik belir-sizliklerden ar›nm›fl olur (Ozan ve Karabatak, 2013). Risk alma, istenmeyen sonuçlar›n ihtimali ile iliflkili davran›fllar›n sorumlu-lu¤u olarak tan›mlanmaktad›r (Erdo¤an ve Ergün, 2011). Baflka bir ifadeyle risk alma yenilikçili¤in ön kofluludur (Kalkan, Oda-c› ve Koç, 2010). Birçok araflt›rmaOda-c› risk alman›n, giriflimci yö-neticilerin önde gelen özelliklerinden birisi oldu¤u konusunda hemfikirdir (Drucker, 1998; Geisler, 1993; Hewison ve Badger, 2006; Hisrich, Peters ve Shepherd, 2005; Hitt vd., 2005; John-son ve Hayes, 1996; Küçük, 2005; Zhao, Seibert ve Hills, 2005).
Üniversitelerde Yenilik ve Risk Alma
Bilgi toplumunda üniversiteler, her zaman oldu¤u gibi ye-nili¤in ço¤alt›lmas›nda, yarat›c› bilginin üretilmesinde ve yay›l-mas›nda ön s›ray› almaktad›r. De¤iflen iç ve d›fl koflullar üniver-sitelerin ifllevlerini ve düflünme flekillerini önemli ölçüde etkile-mekte ve onlar› giriflimci üniversite olmaya yönlendiretkile-mektedir. Bilgi, yenilikçili¤in önemli bir parças› haline geldikçe, bilgiyi üreten ve yayan örgütler olarak üniversiteler; endüstri çevreleri baflta olmak üzere yenilikçili¤in, buluflçulu¤un yarat›lmas›nda ve yay›lmas›nda daha önemli bir rol oynamaya bafllamakta ve merkezde olmaya devam etmektedir (Etzkowitz, Webster, Gebhardt ve Terra, 2000). Odabafl› (2005) yapt›¤› araflt›rmada toplumsal de¤iflimin ve dönüflümün arac› olarak “giriflimci üni-versite” modelini ileri sürmüfl, bu modelle kâr amac›n›n geri planda kal›p, risk alma, yarat›c› ve yenilikçi olma özelliklerinin günümüzün bilgi toplumlar›ndaki üniversite modelinin özünü de oluflturabilece¤ini belirtmifltir. Yine benzer flekilde Sak›nç› ve Bursal›o¤lu (2012) yapt›klar› “Yüksekö¤retimde küresel bir de¤iflim: Giriflimci üniversite modeli” adl› araflt›rmalar›nda, Leydesdorff ve Etzkowitz (2001) taraf›ndan ileri sürülmüfl üni-versite, sanayi ve devlet ekseninde oluflturulmufl üçlü sarmal ol-gudan söz etmifltir. Giriflimci üniversite oluflumunun temeli olarak görülen üçlü sarmal model, taraflar›n birbirlerinin rolle-rini üstlenmesi esas›na dayanmaktad›r. Özetle araflt›rmalar, de-¤iflim ve dönüflüm için yüksekö¤retim kurumlar›ndan beklenti-lerin yüksek oldu¤unu göstermektedir.
Ancak bununla birlikte yüksekö¤retim kurumlar›n›n ken-dine has baz› özellikleri vard›r. Bunlar flu flekilde tan›mlanabi-lir (Bolman ve Gallos’dan akt. Celep, 2014):
Yüksekö¤retim kurumlar›n›n e¤itim verdi¤i disiplinler ve mesleki alanlar oldukça çeflitli oldu¤undan kullan›lan arafl-t›rma yöntemleri, zihinsel yap›lar›, de¤erleri ve bilgiyi in-san yaflam›na yans›tma yöntemleri farkl›l›k gösterebilir. Bu nedenle üniversiteler yo¤un etkileflimli karmafl›k ör-gütlerdir.
Üniversiteler bireylere oldu¤u kadar üretim sektörüne katk›larda bulunmak gibi beklentilerin bask›s›n› üzerlerin-de hisseüzerlerin-den, çok farkl› güçlerle etkileflim alt›ndaki örgüt-lerdir.
Yüksekö¤retim iflgörenleri, hem ö¤retim ifllerinden hem de araflt›rma ifllerinden sorumlu olaca¤›ndan kendi alanlar›nda uzmanlaflm›fl ve mesleki adanm›fll›klar› yüksek kifliler olmal›d›r. Yüksekö¤retim iflgörenlerinin daha fazla özerkli¤e ve iflbir-likçi güce sahip olmas› gerekir.
Üniversiteler akademik uzmanlar taraf›ndan yönetilen ve birbirinden büyük ölçüde ba¤›ms›z bölümler ve alanlar-dan oluflmaktad›r. Bu nedenle akademik örgütler gevflek ba¤l› sistemler olarak adland›r›labilir.
E¤itim örgütleri yarat›c›, riske giren ve sürekli olarak ken-dilerini ve çal›flt›klar› ortam› gelifltirmeye çal›flan bireyler ne-deniyle yenilikçidir. Yenilikçi okullar aç›k bir vizyona sahip, personeline güvenen ve onlar› destekleyen, okullar›na ve ö¤-rencilerinin ö¤renmelerine ba¤l› olan liderler gerektirir (Watt, 2002). Ayakta kalabilmek, rekabette yer al›p, önlerde olabilmek için ise bilgiye ulaflmak kadar, bilgiyle beraber sa-hip olunan tüm kaynaklar›n fark›nda olabilme ve onlar› en et-kili flekilde kullanabilme becerisi gerekmektedir. Bunun yap›-labilmesi olay ya da olgulara genifl aç›dan bakabilme, etkile-flimler a¤›n› do¤ru gözlemleyip do¤ru tan›mlayabilme ve do¤-ru çözümler gelifltirebilme yetene¤iyle ba¤lant›l›d›r. Bu ne-denle günümüz yöneticileri kendilerini sürekli yenileme, iç ve d›fl çevredeki tüm geliflmeleri yak›ndan izleyerek onlardan ör-güt lehine ç›kar›mlar sa¤lama zorunlulu¤u hissetmektedir (Do¤an ve Üngüren, 2010). Nitekim Korkmazyürek, Tokat ve Bas›m (2008) yapt›klar› araflt›rmada kamu sektöründe yö-neticilerin di¤er çal›flanlara oranla daha fazla yenilikçilik ve risk alma tutumu gelifltirdi¤ini ortaya koymufltur.
Ökmen ve Bal (2013) “Üniversite yönetimlerinin giriflim-ci üniversite kavram›na iliflkin görüflleri” adl› çal›flmas›nda dünya çap›nda rekabet edebilecek üniversitelerin yarat›labil-mesi ve bilimsel araflt›rmalar›n ekonomiye katk› sa¤lamas› için üniversitelerin giriflimcili¤inin teflvik edilmesi ve ö¤retim elemanlar›n›n yenilikçi davran›fllar›n› destekleyici düzenleme-lerin yap›lmas›na de¤inmektedir.
E¤itim örgütlerinin çevredeki yeniliklere uyum sa¤layabil-meleri ve yenilikçi etkinliklerle çevrelerini dönüfltürebilsa¤layabil-meleri, ancak yöneticilerin ve çal›flanlar›n yenili¤e yaklafl›mlar› ve istek-li olufllar›na, örgüt yap›lar›n› yeniistek-lik temelistek-li olarak düzenleme-lerine ve yeni ürün ve hizmet tasar›mlar›n› gerçeklefltirebilmele-rine ba¤l›d›r (Elçi, 2006; Ö¤üt vd., 2007). Tüm bu durumlardan yola ç›karak toplumsal yenileflmede öncü olan üniversitelerde, örgüt yap›s›n› yenilik temelli olarak oluflturabilmek ve do¤ru
za-manlarda risk alabilmek için en önemli kayna¤›n üniversitelerde görev yapan yöneticiler oldu¤unu söylemek mümkündür.
Yenilikçi lider, daha iyi bir gelecek öngörür, koflullar olufl-turur, mevcut durumdaki de¤iflikliklere karfl› cesaretli olur, risk alarak rahat olur ve baflkalar›n› da yarat›c›l›k konusunda güçlendirir (Aguayo, 2000; Garcia, Meek ve Wilson, 2011). Liderler sadece yenilikçi fikirler için davran›flsal bir rol model olarak hizmet etmezler, ayn› zamanda yenilikçi faaliyetleri olumlu etkileyen özellikleri ve yenilikçi davran›fllar› art›rmak için de hizmet ederler (Oke, Munshi ve Walumbwa, 2009). Yenileflme aç›s›ndan risk alan liderler, örgütsel amaçlara nas›l ulafl›laca¤› konusunda iflgörenlere yenilik yapma, deneme ve ölçülü risk alma hakk› ve s›k s›k inisiyatif kullanma serbestli¤i tan›r (Goleman, Boyatzis ve McKee, 2002). Çünkü risk alma cesareti gösterilmedi¤i sürece kiflinin kendi s›n›rlar›ndan kay-nakl› baflar›s›zl›klarla karfl›laflmas› ve kendini yapabilece¤i birçok fleyi yapmaktan al›koymas› sonucu ortaya ç›kabilecektir.
Akademik liderin ö¤retim iflgörenleri ve üniversitelerin di-¤er yöneticileri aras›nda iletiflim kurmas› için bireyleraras› be-cerisi güçlü olmal›d›r. Bununla birlikte akademik lider, tak›m gelifltirme (iflgörenleri ortak amaç etraf›nda toplayabilme) be-cerisine sahip olmal›d›r. Çünkü üniversitenin di¤er iflgörenleri aras›nda uyum yaratmak ve arabulucu rolü tak›nmak durumun-da kalabilir. Akademik lider, çeflitli kültürlerden gelen izleyen-lerle birlikte çal›flma becerisi tafl›mal›d›r. Davran›fllar›nda etik de¤erleri ve kiflisel bütünlü¤ü sergilemelidir. Yani ahlaksal li-derlik becerisine (adalet, do¤ruluk, yard›mseverlik, merhamet, hoflgörü) sahip olmal›d›r (Celep, 2014).
Üniversiteler toplumsal de¤iflimde rol oynayan en önemli ö¤elerden biridir. Varolufllar›n›n özünde yer alan geliflme ve yenileflme olgusu bu anlamda yöneticilerine önemli sorumlu-luklar yüklemektedir (Kasapo¤lu, 2013). Üniversite yönetici-lerinin yenilikçilik ve risk alabilme davran›fllar›n› gösterebil-mesi rutin ve statükocu anlay›fllar›n, biçimselleflmenin engel-lenmesini sa¤layabilir. Üniversitelerin, dolay›s›yla üniversite yöneticilerinin bireysel yenilikçilik seviyesi, üniversitelerden bafllayarak toplumsal dönüflümde önemli bir katalizör olabile-cektir. Bu araflt›rma, üniversite yöneticilerinin yenilik ve risk alma düzeyine iliflkin fikir vermesi, yöneticilerin kendilerini de¤erlendirmeleri ve gelifltirmeleri gereken alanlar› görmele-ri, ayr›ca ö¤retim elemanlar›n›n yöneticilerine iliflkin fikirle-rini ortaya koymas› aç›s›ndan önemli bir araflt›rmad›r denile-bilir.
Araflt›rman›n Amac›
Bu araflt›rma ile üniversite yöneticilerinin yenilikçilik ve risk alma davran›fllar›na iliflkin yönetici ve ö¤retim elemanlar›-n›n görüfllerinin belirlenmesi amaçlanmaktad›r. Üniversite
yö-neticileri ve ö¤retim elemanlar›na uygulanacak ölçek arac›l›¤›y-la üniversite yöneticilerinin, yenilikçilik ve risk alma davran›fl düzeyleri nedir sorusuna yan›t aranacakt›r. Bu do¤rultuda afla-¤›da belirtilen alt amaçlar incelenmifltir:
Üniversite yöneticileri ve ö¤retim elemanlar›n›n görüflleri-ne göre, üniversite yögörüflleri-neticilerinde yenilikçilik ve risk alma davran›fllar› hangi düzeyde gerçekleflmektedir?
Üniversite yöneticilerinin “üniversite yöneticilerinin yeni-likçilik ve risk alma davran›fl düzeyine iliflkin görüflleri” ara-s›nda, cinsiyetlerine, toplam hizmet sürelerine, akademik unvanlar›na göre anlaml› bir farkl›l›k var m›d›r?
Ö¤retim elemanlar›n›n “üniversite yöneticilerinin yenilik-çilik ve risk alma davran›fl düzeyine iliflkin görüflleri” aras›n-da cinsiyetlerine, toplam hizmet sürelerine, akademik un-vanlar›na göre anlaml› bir farkl›l›k var m›d›r?
Yöntem
Araflt›rman›n Modeli
Bu araflt›rma, problemin ilgili oldu¤u alan ile verilerin çö-zümlenmesinde yararlan›lan teknikler aç›s›ndan durum sapta-maya yönelik, genel tarama modelinde bir çal›flmad›r. Genel tarama modelleri, çok say›da elemandan oluflan bir evrende, evren hakk›nda genel bir yarg›ya varmak amac›yla, evrenin tümü ya da ondan al›nacak bir grup, örnek ya da örneklem üzerinde yap›lan tarama düzenlemeleridir (Karasar, 2008).
Çal›flma Grubu
Araflt›rma s›ras›nda evreni oluflturan Karadeniz Teknik Üniversitesindeki ö¤retim eleman› say›s› 2299 iken, araflt›r-man›n çal›flma grubunu, çal›flmaya kat›lmaya gönüllü Karade-niz Teknik Üniversitesi’nde görev yapan 92 üniversite yöne-ticisi (rektör yard›mc›s›, dekan, bölüm baflkan›, anabilim dal› baflkan› vb.) ile 211 ö¤retim eleman› (ö¤retim üyesi, ö¤retim görevlisi, araflt›rma görevlisi, okutman, vd.) oluflturmaktad›r. ‹dari birim ve teknoloji transfer birimi yöneticileri araflt›rma kapsam› d›fl›nda tutulmufltur. Ölçek, rektör yard›mc›lar›na ve çal›flmaya kat›lmaya gönüllü baz› dekanlara bizzat uygulan›r-ken, akademik iflgörenlere ise üniversite yönetim sistemi üze-rinde aç›lan bir linkle ulaflt›r›lm›flt›r. Yöneticilerden kendile-rini de¤erlendirmeleri istenirken, ö¤retim elemanlar›ndan davran›fllar›n› gözlemleyebildi¤i, de¤erlendirme yapabilecek kadar tan›d›¤› bir üst yöneticisini de¤erlendirmesi istenmifltir. Dönüt al›nabilen, çal›flmaya kat›lmaya gönüllü ö¤retim ele-manlar›n›n 80’i (%38) kad›n iken, 131’i (%62) erkektir. Yö-neticilerin ise 21’i kad›n (%23) ve 71’i (%77) erkektir.
Çal›flma grubunun hizmet süresine ve unvanlara göre da-¤›l›m› incelendi¤inde 1–6 y›l görev yapan 33 yönetici ile 101
ö¤retim eleman›n, 7–12 y›l görev yapan 19 yönetici ile 33 ö¤-retim eleman›n, 13+ y›l görev yapan 40 yönetici ile 77 ö¤re-tim eleman›n›n çal›flma grubunda yer ald›¤› görülmüfltür. Ça-l›flma grubu unvanlar›na göre incelendi¤inde ise, 35 yönetici, 23 ö¤retim eleman› profesörün, 32 yönetici, 36 ö¤retim ele-man› doçentin, 14 yönetici, 55 ö¤retim eleele-man› yard›mc› do-çentin, 9 yönetici, 30 ö¤retim eleman› ö¤retim görevlisinin ve 2 yönetici, 67 ö¤retim eleman› araflt›rma görevlisinin grupta yer ald›¤› görülmüfltür. Çal›flma grubunun cinsiyet, hizmet süresi ve unvana göre da¤›l›m› TTTTablo 1’de sunulmufltur.
Çal›flma grubunun fakültelere göre da¤›l›m› incelendi¤in-de yöneticilerincelendi¤in-de a¤›rl›kl› kat›l›m›n Fatih E¤itim Fakültesi, yük-sekokullar, di¤er ve Mühendislik Fakültesi’nde oldu¤u görü-lürken, ö¤retim elemanlar›nda a¤›rl›kl› da¤›l›m›n Fatih E¤itim Fakültesi, Mühendislik Fakültesi ve ‹ktisadi ‹dari Bilimler Fa-kültesi’nde oldu¤u görülmüfltür. Çal›flma grubunun fakültelere göre da¤›l›m›TTTTablo 2’de verilmifltir.
Verilerin Toplanmas›
Çal›flman›n verileri Bas›m, Korkmazyürek ve Tokat (2008) taraf›ndan gelifltirilen “Yenilikçilik ve Risk Alma Dav-ran›fllar› Ölçe¤i” ile toplanm›flt›r. Ölçekte yenilikçilik
uygula-TTTTablo 1.Çal›flma grubunun cinsiyet, hizmet süresi ve unvana göre da¤›l›m›.
Cinsiyet
Yönetici Ö¤retim eleman›
n % n %
Kad›n 21 23 80 38 Erkek 71 77 131 62 Toplam 92 100 211 100
Hizmet süresi
Yönetici Ö¤retim eleman›
n % n % 1–6 y›l 33 36 101 48 7–12 y›l 19 21 33 16 13+ y›l 40 43 77 36 Toplam 92 100 211 100 Unvan
Yönetici Ö¤retim eleman›
n % n % Profesör 35 38 23 11 Doçent 32 35 36 17 Yrd. Doç. Dr. 14 15 55 26 Ö¤r. Gör. 9 10 30 14 Arafl. Gör. 2 2 67 32 Toplam 92 100 211 100
ma ve davran›fllar›n› içeren 7 adet, risk alma uygulama ve dav-ran›fllar›n› içeren 5 adet olmak üzere toplam 12 soru bulun-maktad›r. Bas›m ve di¤erlerinin (2008) çal›flmas›nda ölçe¤in yüksek derecede güvenilir oldu¤u (Cronbach alfa= 0.84) be-lirlenmifltir. Yenilikçilik alt ölçe¤inin güvenilirlik katsay›s› 0.84; risk alma alt ölçe¤inin güvenilirli¤i ise 0.77 seviyesinde bulunmufltur. Ölçe¤in geçerlili¤ini tespit etmek için yap›lan faktör analizinde, kuramsal çerçeveye uygun iki boyutlu yap› desteklenmifl ve toplam varyans›n %53.22’si bu ölçekle aç›k-lanabilmifltir. Bu sonuçlar, ölçe¤in yap› geçerlili¤ine sahip ol-du¤unu göstermektedir. Bu çal›flmada ise uygulanan yönetici ölçe¤inde güvenilirlik katsay›s› .917 olarak bulunurken ö¤re-tim görevlisi katsay›s› .967 olarak bulunmufltur. Buna göre testin güvenirli¤inin oldukça yüksek oldu¤u söylenebilir.
Ölçekte yer alan her bir maddeyi hangi s›kl›kla yapt›kla-r›na iliflkin görüfller; “1–1.83 hiçbir zaman”, “1.84–2.66 nadi-ren”, “2.67–3. 49 ara s›ra”, “3.50–4.32 s›k s›k”, “4.33–5.15 ço-¤unlukla “5.16–5.99 her zaman” fleklinde s›n›fland›r›lan ölçek maddeleri ile al›nm›flt›r.
Verilerin Analizi
Araflt›rmada anket tekni¤i kullan›larak toplanan veriler SPSS 18 (Statistical Packet for Social Sciences) program›na kaydedilmifltir. Verilerin normal da¤›l›m gösterip gösterme-di¤i, Kolmogorov-Smirnov testi ile kontrol edilmifltir. Kmogorov-Smirnov testi, grup büyüklü¤ünün 50’den fazla ol-mas› halinde, puanlar›n normalli¤e uygunlu¤unu saptamada kullan›lan bir yöntemdir (Büyüköztürk, 2007). Araflt›rmada, yenilikçilik ve risk alma ile ilgili maddelerin da¤›l›m›n› sapta-mak için Kolmogorov-Smirnov testi uygulanm›flt›r. De¤erle-rin %5 anlaml›l›k düzeyinde +1.96 ve -1.96 de¤erleri aras›n-da olmas› normallik tafl›d›klar› anlam›na gelmektedir. Analiz-ler sonucunda çal›flmada çarp›kl›k de¤eri -.415 iken bas›kl›k de¤eri -1.038 olarak bulunmufltur. Testin sonucunda, da¤›l›-m›n normal da¤›l›m özelli¤ini gösterdi¤i saptanm›flt›r. Nor-mal da¤›l›m özelli¤i gösteren da¤›l›m için parametrik istatis-tik teknikleri kullan›lm›flt›r. Verilerin analizinde kiflisel bilgi-ler, kat›l›mc› görüfllerinin belirlenmesi gibi analizlerde betim-sel istatistikler, görüfllerin ikili karfl›laflt›rmalar›nda t testi, üç ve daha fazla olan karfl›laflt›rmalarda ise ANOVA testi kulla-n›lm›flt›r.
Bulgular ve Yorum
Bu bölümde araflt›rma bulgular› ve bulgulara dayal› olarak yap›lan yorumlar yer almaktad›r. Araflt›rmada elde edilen bulgu-lar ve yorumbulgu-lar, araflt›rman›n alt amaçbulgu-lar› do¤rultusunda afla¤›da verilmifltir.
Üniversite Yöneticilerinin ve Ö¤retim Elemanlar›n›n Görüfllerine Göre, Üniversite Yöneticilerinin
Yenilikçilik ve Risk Alma Düzeyleri
Birinci alt amaçta, üniversite yöneticilerinin yenilikçilik ve risk alma düzeylerine iliflkin üniversite yöneticilerinin ve ö¤re-tim elemanlar›n›n görüflleri al›nm›fl ve bulgularTTTTablo 3’de verilmifltir.
Birinci ve dördüncü alt amaca yönelik veriler de¤erlendiril-di¤inde üniversite yöneticilerinin yenilikçilik ve risk alma dü-zeylerine iliflkin ö¤retim elamanlar›n›n görüfllerinin “3.44” ara-l›¤›nda kald›¤›, yönetici görüfllerinin ise “4.87” düzeyinde kald›-¤› görülmektedir. Ö¤retim elemanlar›n›n görüflleri 1, 2, 5, 9, 10, 11, 12. sorularda “ara s›ra” düzeyinde iken, 3, 4, 6, 7, 8. so-rularda “s›k s›k” düzeyinde kalm›flt›r. Yöneticilerin görüflleri 1, 2, 3, 5, 8, 9, 10, 11, 12,. sorularda “ço¤unlukla” düzeyinde iken 4, 6, 7. sorularda “her zaman” düzeyinde kalm›flt›r. Ö¤retim elemanlar› yöneticilerinin yenilikçilik ve risk alma davran›fl›n› “9=3.44 ara s›ra” düzeyinde de¤erlendirirken, yöneticilerin “9=4.87 ço¤u zaman” düzeyinde de¤erlendirmesi ilginç bir bul-gu olarak görülmektedir.
Üniversite Yöneticilerinin “Üniversite Yöneticilerinin Yenilikçilik ve Risk Alma Davran›fl Düzeyine ‹liflkin” Görüfllerinin Cinsiyetlerine, Toplam Hizmet Sürelerine, Akademik Unvanlar›na Göre De¤erlendirilmesi
Araflt›rman›n ikinci alt amac›n›n birinci maddesinde, Üni-versite yöneticilerinin cinsiyetlerine göre “yenilikçilik ve risk
TTTTablo 2.Çal›flma grubunun fakültelere göre da¤›l›m›.
Yönetici Ö¤retim eleman›
Fakülteler n % n %
Difl Hekimli¤i Fakültesi 1 1.09 0 0.00 Eczac›l›k Fakültesi 2 2.17 7 3.31 Edebiyat Fakültesi 3 3.26 8 3.79 Fatih E¤itim Fakültesi 28 30.43 60 28.44 Fen Fakültesi 6 6.52 9 4.27 Güzel Sanatlar Fakültesi 0 0.00 2 0.95 Hukuk Fakültesi 0 0.00 5 2.37 ‹ktisadi ve ‹dari Bilimler Fakültesi 3 3.26 15 7.11 ‹lahiyat Fakültesi 2 2.17 5 2.37 ‹letiflim Fakültesi 8 8.70 2 0.95 Mimarl›k Fakültesi 3 3.26 3 1.42 Mühendislik Fakültesi 9 9.78 30 14.22 Of Teknoloji Fakültesi 1 1.09 2 0.95 Orman Fakültesi 2 2.17 11 5.21 Sa¤l›k Bilimleri Fakültesi 5 5.43 3 1.42 Sürmene Deniz Bilimleri Fakültesi 3 3.26 6 2.84 T›p Fakültesi 4 4.35 11 5.21 Yüksekokullar ve di¤er 11 11.96 32 15.17 Toplam 92 100 211 100
alma davran›fl düzeyine iliflkin” görüflleri aras›nda anlaml› bir fark olup olmad›¤› araflt›r›lm›flt›r. Bu do¤rultuda yap›lan ba-¤›ms›z t testi sonuçlar› TTTTablo 4’de verilmifltir.
Bu tabloda “Sig.” (2-tailed) de¤eri gruplar aras›nda fark olup olmad›¤›n› gösteren de¤erdir. Bu de¤er 0.05’ten küçük-se gruplar aras›nda fark oldu¤una karar verilir. E¤er bu de¤er 0.05’ten büyükse karfl›laflt›r›lan gruplar aras›nda anlaml› fark olmad›¤›na karar verilir. Yöneticilerin yenilikçilik ve risk alma davran›fllar›na iliflkin görüfllerinin cinsiyete göre de¤erlendi-rilmesi sonucunda “Sig.” de¤erinin .42 oldu¤u görülmüfltür. Bu de¤er .42≥0.05 oldu¤undan üniversite yöneticilerinin gö-rüflleri aras›nda cinsiyete göre fark olmad›¤› söylenebilir.
Araflt›rman›n ikinci alt amac›n›n ikinci maddesinde, üni-versite yöneticilerinin hizmet sürelerine göre, yenilikçilik ve risk alma davran›fl düzeyine iliflkin” görüflleri aras›nda anlam-l› bir fark olup olmad›¤› araflt›r›lm›flt›r. Bu do¤rultuda ANO-VA testi yap›lm›fl ve sonuçlar TTTTablo 5’de verilmifltir.
Yöneticilerin görüfllerinin hizmet sürelerine göre de¤er-lendirilmesi için ANOVA tablosu incelendi¤inde, “Sig.”
de-¤eri .115>0.05 oldu¤u için tek yönlü varyans analizi için olan %95 güvenle, “gruplar›n ortalamalar› aras›nda istatistiksel olarak anlaml› bir farkl›l›k yoktur” denilebilir.
TTTTablo 3.Üniversite yöneticilerinin ve ö¤retim elemanlar›n›n görüfllerine göre, üniversite yöneticilerinin yenilikçilik ve risk alma düzeyleri.
‹fadeler Görev n 9 SS
1. Astlar›ma/Astlar›na genifl inisiyatif tan›yarak baflar›l› olabilece¤imize inan›r›m/inan›r. Yönetici 92 4.64 1.163 Ö¤retim Üyesi 211 3.26 1.395
2. Denenmifl ve test edilmifl kurallar mevcut olsa da yarat›c› çözümler arar›m/arar. Yönetici 92 4.74 1.088 Ö¤retim Üyesi 211 3.40 1.503
3. Çal›flanlar›m›/Çal›flanlar›n› yenilikçi olmalar› konusunda motive ederim/eder. Yönetici 92 5.01 1.043 Ö¤retim Üyesi 211 3.67 1.680
4. Risk alabilecek, yarat›c› ve yüksek nitelikli astlar›m›n/astlar›n›n olmas›n› isterim/ister. Yönetici 92 5.16 0.868 Ö¤retim Üyesi 211 3.74 1.754
5. Astlar›m›n/Astlar›n›n baflar›s›zl›klar›n›n onlar için bir ö¤renme f›rsat› oldu¤unu de¤erlendirip, baflar›s›zl›¤› Yönetici 92 4.43 1.180 tolere edebilirim/eder. Ö¤retim Üyesi 211 3.18 1.458
6. ‹flimle/‹fliyle ilgili yeni bir fleyler yapmak için çabalar›m/çabalar. Yönetici 92 5.29 0.449
Ö¤retim Üyesi 211 3.72 1.596
7. Farkl› uygulamalara aç›k birisi oldu¤umu/oldu¤unu düflünüyorum. Yönetici 92 5.18 0.937
Ö¤retim Üyesi 211 3.72 1.626
8. Yeni fikirlere aç›k birisi oldu¤umu/oldu¤unu düflünüyorum. Yönetici 92 5.02 0.926
Ö¤retim Üyesi 211 3.50 1.593
9. Çal›flanlar›m›n/Çal›flanlar›n›n farkl› yaklafl›mlar›n› desteklerim/destekler. Yönetici 92 4.82 0.983 Ö¤retim Üyesi 211 3.42 1.542
10. Üzerinde çok çal›flt›¤›m/çal›flt›¤› bir planda, gerekirse büyük de¤ifliklikler yapmaktan çekinmem/çekinmez. Yönetici 92 4.47 1.133 Ö¤retim Üyesi 211 3.02 1.446
11. Görevin baflar›s›na inan›rsam/inan›rsa her türlü riski üstlenebilirim/üstlenir. Yönetici 92 4.89 1.063 Ö¤retim Üyesi 211 3.29 1.548
12. Astlara yetki vermenin yarat›c› fikirlerin ortaya ç›kmas›na yard›mc› oldu¤u kanaatindeyim/kanaatindedir. Yönetici 92 4.82 1.109 Ö¤retim Üyesi 211 3.34 1.023
TTTTablo 4.Üniversite yöneticilerinin cinsiyetlerine göre “yenilikçilik ve risk alma davran›fl düzeyine iliflkin” görüflleri.
Cinsiyet n X SS Sd t p
Kad›n 21 58.07 9.23
90 -.804 .42 Erkek 71 59.86 7.85
p<.05
TTTTablo 5.Üniversite yöneticilerinin toplam hizmet sürelerine göre “yenilik-çilik ve risk alma davran›fl düzeyine iliflkin” görüflleri.
Varyans kaynaklar› KT Sd KO F p
Gruplararas› 343.655 2 171.827 2.214 .115 Grup içi (hata) 6907.302 89 77.610
Toplam 7250.957 91
Araflt›rman›n birinci amac›n›n üçüncü maddesinde, üni-versite yöneticilerinin akademik unvanlar›na göre, yenilikçilik ve risk alma davran›fl düzeyine iliflkin” görüflleri aras›nda an-laml› bir fark olup olmad›¤› araflt›r›lm›flt›r. Bu do¤rultuda ANOVA testi yap›lm›fl ve sonuçlar TTTTablo 6’da verilmifltir.
Üniversite yöneticilerinin akademik unvanlar›na göre “ye-nilikçilik ve risk alma davran›fl düzeyine iliflkin” görüfllerinin da¤›l›m›na bak›ld›¤›nda “Sig.” de¤eri .844>0.05’tir ve “Sig.” de¤erleri aras›nda bir fark olmad›¤› görülmektedir. Bu du-rumda üniversite yöneticilerinin görüflleri aras›nda unvanlar›-na göre bir fark yoktur denilebilir.
Ö¤retim Elemanlar›n›n “Üniversite Yöneticilerinin Yenilikçilik ve Risk Alma Davran›fl Düzeyine ‹liflkin” Görüfllerinin Cinsiyetlerine, Toplam Hizmet
Sürelerine, Akademik Unvanlar›na Göre De¤erlendirilmesi
Araflt›rman›n üçüncü alt amac›n›n birinci maddesinde, ö¤-retim elemanlar›n›n cinsiyetlerine göre “yenilikçilik ve risk alma davran›fl düzeyine iliflkin” görüflleri aras›nda anlaml› bir fark olup olmad›¤› araflt›r›lm›flt›r. Bu do¤rultuda yap›lan ba-¤›ms›z t testi sonuçlar› TTTTablo 7’de verilmifltir.
Yöneticilerin yenilikçilik ve risk alma davran›fllar›na iliflkin ö¤retim elemanlar›n›n görüfllerinin cinsiyete göre de¤erlen-dirilmesi sonucunda “Sig.” de¤erinin .904 oldu¤u görülmüfl-tür. Bu de¤er .904≥0.05 oldu¤undan ö¤retim elemanlar›n›n görüflleri aras›nda cinsiyete göre fark olmad›¤› söylenebilir.
Araflt›rman›n üçüncü alt amac›n›n ikinci maddesinde, üni-versite yöneticilerinin hizmet sürelerine göre, “yenilikçilik ve risk alma davran›fl düzeyine iliflkin” görüflleri aras›nda anlam-l› bir fark olup olmad›¤› araflt›r›lm›flt›r. Bu do¤rultuda ANO-VA testi yap›lm›fl ve sonuçlar TTTTablo 8’de verilmifltir.
Ö¤retim eleman› görüfllerinin hizmet sürelerine göre ¤erlendirilmesi için ANOVA tablosu incelendi¤inde, “Sig.” de-¤eri .017<0.05 oldu¤u için tek yönlü varyans analizi için olan %95 güvenle, gruplar›n ortalamalar› aras›nda istatistiksel ola-rak anlaml› bir farkl›l›k oldu¤u görülmüfltür. Fark›n de¤erlen-dirilmesi için yap›lan Tukey testi sonucunda 7–12 y›l ile 13+ y›l ve 1–6 y›l ile 7–12 y›l aras›nda fark oldu¤u görülmüfltür.
Araflt›rman›n üçüncü alt amac›n›n üçüncü maddesinde, ö¤retim elemanlar›n›n akademik unvanlar›na göre, “yenilikçi-lik ve risk alma davran›fl düzeyine iliflkin” görüflleri aras›nda anlaml› bir fark olup olmad›¤› araflt›r›lm›flt›r. Bu do¤rultuda ANOVA testi yap›lm›fl ve sonuçlar TTTTablo 9’da verilmifltir.
Ö¤retim elemanlar›n›n akademik unvanlar›na göre “üniversi-te yöneticilerinin yenilikçilik ve risk alma davran›fl düzeyine ilifl-kin” görüfllerinin da¤›l›m›na bak›ld›¤›nda “Sig.” de¤eri .248>0.05 olarak bulunmufltur. Bu durumda de¤erler aras›nda bir fark
ol-mad›¤› görülmektedir. Sonuç olarak ö¤retim elemanlar›n›n gö-rüflleri aras›nda unvanlar›na göre bir fark yoktur denilebilir.
Tart›flma ve Sonuç
Yönetici, baflkalar› taraf›ndan bulundu¤u konuma getiril-mifl, önceden belirlenmifl hedeflere ulaflmak için çaba gösteren, iflleri planlayan, uygulayan ve denetleyen kiflidir. Yönetici, elde-ki tüm kaynaklar› ve örgütsel, yönetsel süreçleri kullanarak ör-güt amaçlar›n› gerçeklefltirmeye çal›flan kifli olarak da
tan›mla-TTTTablo 6.Üniversite yöneticilerinin unvanlar›na “yenilikçilik ve risk alma davran›fl düzeyine iliflkin” görüflleri.
Unvan n S›ra ort. KT Sd KO F p
Profesör 35 59.5714 Doçent 32 57.1875 114.740 4 28.685 .350 .844 Yrd. Doç. 14 59.3571 7136.216 87 82.025 Ö¤r. Gör. 9 57.7778 Araflt›rma Gör. 2 57.0000 Toplam 92 58.4783 7250.957 91 p<.05
TTTTablo 9.Ö¤retim elemanlar›n›n akademik unvanlar›na göre “üniversite yöneticilerinin yenilikçilik ve risk alma davran›fl düzeyine iliflkin” görüflleri.
Unvan n S›ra ort. KT Sd KO F p
Profesör 23 38.3043 Doçent 36 39.3333 Yrd. Doç. 55 43.1273 1385.592 4 346.398 1.363 .248 Ö¤r. Gör. 30 37.1667 52357.593 206 254.163 Araflt›rma Gör. 67 43.5672 Toplam 211 41.2464 53743.185 210 p<.05
TTTTablo 7.Ö¤retim elemanlar›n›n cinsiyetlerine göre “yenilikçilik ve risk alma davran›fl düzeyine iliflkin” görüflleri.
Cinsiyet n X SS Sd t p
Kad›n 80 41.35 16.29
209 .121 .904 Erkek 131 41.07 15.60
p<.05
TTTTablo 8.Ö¤retim elemanlar›n›n toplam hizmet sürelerine göre “üniversite yöneticilerinin yenilikçilik ve risk alma davran›fl düzeyine iliflkin” görüflleri.
Varyans kaynaklar› KT Sd KO F p
Gruplararas› 2078.436 2 1039.218 4.184 .017 Grup içi (hata) 51664.749 208 248.388
Toplam 53743.185 210
nabilmektedir (Da¤l›, 2012; Eraslan, 2004). Toplumsal de¤ifli-min öncüsü niteli¤indeki yüksekö¤retim kurumlar›nda, nitelik-li insan gücü yetifltirmek hedeflenmektedir. Ancak bunun sa¤-lanabilmesi için öncelikle üniversite yöneticilerinin güçlü lider-lik özellider-liklerine sahip, dönüflümcü, yenilider-likçi ve risk alma davra-n›fl›n› gösterebilen kifliler olmas› gerekti¤i söylenebilir. Bu arafl-t›rma ile “üniversite yöneticilerinin yenilikçilik ve risk alma davran›fllar›na iliflkin yönetici ve ö¤retim elemanlar›n›n görüfl-lerinin” belirlenmesi amaçlanm›flt›r.
Üniversite yöneticilerinin yenilikçilik ve risk alma davran›fl-lar› incelendi¤inde ö¤retim elemandavran›fl-lar› yöneticilerinin bu dav-ran›fl› ara s›ra “3.44” düzeyinde gösterdi¤ini belirtirken, yöne-ticilerin kendilerine iliflkin de¤erlendirmeleri ço¤unlukla “4.87” düzeyinde bulunmufltur. Araflt›rma sonucunda ö¤retim elemanlar› üniversite yöneticilerinin yenilikçilik ve risk alma düzeylerini orta düzey fleklinde de¤erlendirirken, yöneticiler yenilikçilik ve risk alma davran›fllar›n› ço¤u zaman gösterdikle-rini belirtmifltir. Bu aç›dan bak›ld›¤›nda yöneticiler ve ö¤retim elemanlar› görüflleri aras›nda önemli bir fark oldu¤u görülmek-tedir. Üniversite yöneticilerinin ö¤retim elemanlar› taraf›ndan kendilerine iliflkin yap›lan de¤erlendirmeyi önemsemeleri ve eksikliklerini fark ederek kendilerini gelifltirmeleri önerilebilir.
Bas›m ve di¤erleri (2008) taraf›ndan yap›lan “Çal›flanlar›n öz yeterlilik alg›lamas›n›n yenilikçilik ve risk alma üzerine etki-si: Kamu sektöründe bir araflt›rma” adl› çal›flmada elde edilen bulgulara benzer flekilde, Y›lmaz, Tiryaki-fien, Demirkaya (2014) “Baflhemflirelerin yenilikçilik ve risk alma davran›fllar›-n›n belirlenmesi” adl› çal›flmalar›nda baflhemflirelerin yenilikçi ve risk alma davran›fllar›n›n medeni durumuna, e¤itim düzeyi-ne, mesle¤inde çal›flma süresidüzeyi-ne, yönetici olarak çal›flma süresi-ne ve klinik desüresi-neyim süresisüresi-ne göre de¤iflmedi¤ini, sadece yafl›n risk alma davran›fllar›n› etkiledi¤i ve bu durumun istatistiksel olarak anlaml› oldu¤unu ortaya koymufltur. Bu çal›flmada da benzer flekilde üniversite yöneticilerinin yenilikçilik ve risk al-malar› konusundaki yönetici görüfllerinin cinsiyete, hizmet sü-resi ve unvana göre de¤iflmedi¤i görülmüfltür. Bu nedenle fark-l› de¤iflkenlere göre yenilikçilik ve risk alma davran›fllar›nda çok belirgin farkl›laflmalar›n olmamas› üç araflt›rman›n benzer nok-tas› olarak ifade edilebilir.
Yenilikle ilgili yap›lan bir di¤er araflt›rma Göl ve Bülbül (2012) taraf›ndan yap›lan “‹lkö¤retim okulu yöneticilerinin ye-nilik yönetimi yeterliklerine iliflkin ö¤retmen alg›lar›” adl› arafl-t›rmad›r. Araflt›rmada ö¤retmenlerin yöneticilerinin “Yenilik Yönetimi Yeterli¤i” ve alt boyutlar›ndaki yeterliklerine iliflkin alg›lar›n›n “çok kat›l›yorum” düzeyine karfl›l›k geldi¤i bulun-mufltur. Bu aç›dan bak›ld›¤›nda okul yöneticilerinin üniversite yöneticilerinden daha yenilikçi olarak alg›land›¤› söylenebilir. Bu çal›flmaya benzer flekilde Göl ve Bülbül’ün (2012)
çal›flma-s›nda, ö¤retmenlerin yöneticilerin yenilik yönetimi yeterlikleri-ne iliflkin alg›lar›, yafllar›na göre ve mesleki k›demleriyeterlikleri-ne göre farkl›lafl›rken, cinsiyet ve branfl de¤iflkenine göre ö¤retmen al-g›lar› aras›nda anlaml› bir fark bulunmamaktad›r.
Nurluöz, Birol ve Silman (2010), üniversitelerdeki sürekli de¤iflim ve rekabet durumundan kaynakl› olarak e¤itim yöneti-cilerine yeni bir bak›fl aç›s› gelifltirilmesi gere¤ine vurgu yapt›k-lar› “Üniversitelerde e¤itim yöneticilerinin yöneticilik davran›fl-lar›n›n ö¤retim eleman› ve ö¤renci görüfllerine göre incelenme-si” adl› araflt›rmalar›nda akademik e¤itim yöneticilerinin davra-n›fllar›na yönelik ö¤retim elemanlar› ve üniversite ö¤rencileri-nin görüfllerini de¤erlendirmifllerdir. Araflt›rma sonucunda bu çal›flmadan farkl› olarak akademik personelin mesleki unvanlar›, çal›flma y›llar›, yafl faktörü ve akademik personel içinde yöneti-cilik yapm›fl olma durumuna göre anlaml› farklar ortaya ç›km›fl-t›r. Uzun çal›flma süresi olan ö¤retim elemanlar›n›n akademik e¤itim yöneticilerinin davran›fllar›na daha olumlu görüfl belirt-tikleri sonucuna ulafl›lm›flt›r. Benzer flekilde Kasapo¤lu (2013) üniversitelerde bölüm baflkanl›¤› yapan ö¤retim elemanlar›n›n yönetsel etkililik düzeylerini inceledi¤i, içinde yenilikçilik ve risk alma maddelerini de içeren araflt›rmada, ö¤retim elemanla-r›n›n bölüm baflkanlaelemanla-r›n›n yönetsel etkililik düzeyini “orta” ola-rak ifade ettiklerini bulmufltur. Bu araflt›rma sonucunun üniver-site yöneticileri aç›s›ndan k›smen de olsa Kasapo¤lu (2013) tara-f›ndan yap›lan araflt›rma sonucundan farkl› olarak, daha olumlu bir yönetici profili ortaya koydu¤unu söylemek mümkündür.
Gül, Gül ve Saatçi (2016) yapt›klar› “Akademik yöneticile-rin yönetsel yetkinlik düzeyleyöneticile-rinin araflt›r›lmas›: Bal›kesir ve Bursa’da ampirik bir çal›flma” adl› araflt›rmada, akademisyen yöneticilerin yönetsel yetkinlikte yönetim amaçlar› ve eylem konusunda en fazla giriflkenlik ve yenilikçi olmaya önem ver-dikleri sonucunu ortaya koymaktad›r. Bu araflt›rman›n sonu-cunda üniversite yöneticilerinin yenilikçilik ve risk alma davra-n›fllar›n› “ço¤u zaman” gösterdiklerini ifade etmeleri Gül ve di-¤erlerinin (2016) araflt›rmalar›nda ortaya koyduklar› akademis-yen yöneticilerin giriflkenlik ve akademis-yenilikçili¤e önem verdi¤i bul-gusunu destekler niteliktedir.
Örgütlerde risk alma ve yenilikçilik davran›fl›n› destekleye-cek örgüt kültürü ve örgüt ikliminin varl›¤› da bireylerin yeni-likçilik düzeylerindeki art›fla kritik katk›lar sa¤layabilir (Tabak, Erkufl ve Meydan, 2010). Liderler, yenilik uygulamalar›n› ör-gütün her kademesinde yönetmektedirler. Liderin rolü, vizyon yaratmak ve bunu aç›k hedefler belirleyerek etkili bir flekilde yaymakt›r. Bunu yapmak için, üst düzey yöneticiler önemlidir (Englund ve Graham’dan akt. Cormican ve O’Sullivan, 2004). Bireysel yenileflme çabas›n›n örgütsel yenileflmenin temel un-suru oldu¤u düflünüldü¤ünde, örgütlerde ak›ll› risk alma davra-n›fl›n› art›racak ve belirsizli¤i f›rsata dönüfltürecek örgütsel fak-törlerin dikkate al›nmas› gerekti¤i söylenebilir. Bu nedenle
ör-gütlerde özellikle üst yönetimlerin dolay›s›yla liderlerin yeni-likçilik ve risk alma davran›fllar›n› destekleyecek örgüt kültürü oluflturmalar› önemlidir.
Araflt›rma soncunda, öncelikle gelece¤i flekillendirecek ör-gütler olan üniversitelerin yöneticilerinin olmak üzere, tüm akademik iflgörenlerin yenilikçilik ve risk alma davran›fllar›n› gelifltirecek, bu alanda liderlik yeteneklerini gelifltirmeye katk› sa¤layacak etkinlikler düzenlenmesi, ayr›ca önemleri yads›na-maz olan üniversite yöneticilerinin niteliklerinin ölçülmesine yönelik daha fazla akademik çal›flman›n yap›lmas› önerilebilir. Ulafl›lan sonuçlardan ve önerilerden sonra araflt›rma kapsam›n-da elde edilen bulgular›n üniversite yöneticilerinin tamam›na genellefltirilmesi aç›s›ndan baz› s›n›rl›l›klar içerdi¤i söylenebi-lir. Zira araflt›rmada kullan›lan örneklem Karadeniz Teknik Üniversitesi’nde görev yapan iflgörenleri ve onlar›n kiflisel de-¤erlendirmelerini kapsamaktad›r. Dolay›s›yla araflt›rma sonun-da örneklem grubunun sonun-daha genifl tutuldu¤u ve farkl›laflt›r›ld›-¤› karfl›laflt›rmal› çal›flmalar yap›lmas› önerilebilir.
Kaynaklar
Adair, J. (2008). Yenilikçi liderlik. ‹stanbul: Bab›ali Kültür.
Aguayo, R. (2000). Dr. Deming. Japonlara kaliteyi ö¤reten Amerikal› Japon
mucizesinin mimar›, (Y. K. Tunçbilek, Çev.). ‹stanbul: Form Yay›nlar›.
Bas›m, N., Korkmazyürek, H. ve Tokat, O. (2008). Çal›flanlar›n öz yeterlilik alg›lamas›n›n yenilikçilik ve risk alma üzerine etkisi: kamu sektöründe bir araflt›rma. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 19, 121–130.
Bülbül, T. (2010). Yönetimde yeni yaklafl›mlar, yenilik yönetimi, H. B. Memduho¤lu ve K. Y›lmaz (Ed.) Türk e¤itim sistemi ve okul yönetimi (s. 31–51). Ankara: Pegem Akademi.
Büyüköztürk, fi. (2007). Sosyal bilimler için veri analizi el kitab›. Ankara: Pegem A Yay›nc›l›k.
Celep, C. (2014). E¤itim yöneticisinin liderlik davran›fl›. Ankara: Nobel Yay›nc›l›k.
Cormican, K., and O’Sullivan, D. (2004). Auditing best practice for effec-tive product innovation management. Technovation, 24(10), 819–829. Daft, R. L. (1994). Management (3rd ed.). Orlando, FL: The Dryden Press. Da¤l›, A. (2012). Özel gruplar›n yönetimi, K›ran, H. ve (Ed.) Etkili s›n›f
yönetimi (7. bask›; s. 303–337). Ankara: An› Yay›nc›l›k.
Dobni, C. B. (2006). The innovation blueprint. Business Horizons, 49(4), 329–339.
Do¤an, H. ve Üngüren, E. (2010). ‹flletmelerde metafor kavram› ve önemi: Yöneticilerin stratejik iletiflim ve paylafl›m araçlar› olarak metaforlar ve etkin kullan›m yollar›. Alanya ‹flletme Fakültesi Dergisi, 2(2), 61–74. Drucker, P. F. (1998). Sonuç için yönetim (B. Toksöz, Çev.). ‹stanbul: ‹nk›lâp
Kitabevi.
Elçi, fi. (2006). ‹novasyon: Kalk›nma ve rekabetin anahtar›. Ankara: Nova Yay›nc›l›k.
Eraslan, L. (2004). Liderlik olgusunun tarihsel evrimi. Temel kavramlar ve yeni liderlik paradigmas›n›n analizi. Milli E¤itim Dergisi, 162. Erdo¤an, Ö. ve Ergün, M. (2011). ‹ki farkl› meslek grubunda çal›flan
per-sonelin denetim oda¤› ve risk e¤ilimi düzeylerinin karfl›laflt›r›lmas›.
Hacettepe Üniversitesi E¤itim Fakültesi Dergisi, 40, 176–85.
Etzkowtz, H., Webster, A, Gebhardt, C., and Terra, B. R. C. (2000). The future of the university and the university of the future: Evolution of ivory tower to entrepreneurial paradigm. Research Policy, 29(2), 313– 330.
Garcia, V. H., Meek, K. L., and Wilson, K. A. (2011). Advancing innovation in health care leadership. Nursing Administration Quarterly, 35(3), 242–7. Geisler, E. (1993). Middle managers as internal corporate entrepreneurs:
An unfolding agenda. Interfaces, 23(6), 52–63.
Goleman, D., Boyatzis, R., and McKee, A. (2002). Yeni liderler (O. Deniztekin, Çev.). ‹stanbul: Varl›k Yay›nlar›.
Göl, E. ve Bülbül, T. (2012). ‹lkö¤retim okulu yöneticilerinin yenilik yöne-timi yeterliklerine iliflkin ö¤retmen alg›lar›. Mersin Üniversitesi E¤itim
Fakültesi Dergisi, 8(2), 97–109.
Gül, K., Gül, M. ve Saatçi, G. (2016). akademik yöneticilerin yönetsel yetkinlik düzeylerinin araflt›r›lmas›: Bal›kesir ve Bursa’da ampirik bir çal›flma. Bal›kesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 19(35), 283–301.
Hewison, A., and Badger, F. (2006). Taking the initiative: Nurse intrapre-neurs in the NHS. Nursing Management - UK, 13(3), 14–19.
Hisrich, R. D., Peters, M. P., and Shepherd, D. A. (2005). Entrepreneurship (6th ed.). New York: McGraw-Hill.
Hitt, M. A., Black, J. S., and Porter, L. W. (2005). Management. Hoboken, NJ: Pearson Prentice Hall.
Johnson, T. L., and Hayes, C. (1996). Wanted: Entrepreneurial skills. Black
Enterprise, 26(9), 62–63.
Kalkan, M., Odac›, H. ve Koç, H. E. (2010). Innovativeness, risk taking, focusing on opportunity attitudes on nurse managers and nurses.
International Journal of Human and Social Sciences, 5(10), 622–5.
Karasar, N. (2008). Bilimsel araflt›rma yöntemi (18. bask›). Ankara: Nobel Yay›n Da¤›t›m.
Kasapo¤lu, H. (2013). Üniversitelerde bölüm baflkanl›¤› yapan ö¤retim ele-manlar›n›n yönetsel etkililik düzeyleri. Yüksekö¤retim Dergisi, 3(2), 90– 96.
K›l›çer, K. ve Odabafl›, H. F. (2010). Bireysel yenilikçilik ölçe¤i: Türkçeye uyarlama, geçerlik ve güvenirlik çal›flmas›. Hacettepe Üniversitesi E¤itim
Fakültesi Dergisi, 38, 150–164.
Korkmazyürek, H., Tokat, A. O. ve Bas›m, H. N. (2008). Örgüt içi giriflimcilik ba¤lam›nda yenilikçilik, risk alma ve f›rsatlara odaklanma tutumlar›: Karfl›laflt›rmal› bir çal›flma. ‹ktisat ‹flletme ve Finans, 23(263), 70–81.
Küçük, O. (2005). Giriflimcilik ve küçük iflletme yönetimi (2. bask›). Ankara: Seçkin Yay›nc›l›k.
Leskovar-Spacapan, G., and Bastic, M. (2007). Differences in organiza-tions’ innovation capability in transition economy: internal aspect of the organizations’ strategic orientation. Technovation, 27(9), 533–546. Leydesdorff, L., and Etzkowitz, H. (2001). The transformation of
univer-sity-›ndustry-government relations. Electronic Journal of Sociology, 5(4), 1–17.
Naktiyok, A. (2004). ‹ç giriflimcilik. ‹stanbul: Beta Yay›nevi.
Nurluöz, Ö., Birol, C. ve Silman, F. (2010). Üniversitelerde e¤itim yöneti-cilerinin yöneticilik davran›fllar›n›n ö¤retim eleman› ve ö¤renci görüfllerine göre incelenmesi. Kuram ve Uygulamada E¤itim Yönetimi,
16(4), 579–599.
Odabafl›, Y. (2006). De¤iflimin ve dönüflümün arac› olarak giriflimci üniver-site. Giriflimcilik ve Kalk›nma Dergisi, 1(1), 87–102.
Oke, A. (2007). Innovation types and innovation management practices in service companies. International Journal of Opera¬tions & Production
Oke, A., Munshi, N., and Walumbwa, F. O. (2009). The influence of lead-ership on innovation processes and activities, Organizational Dynamics,
38(8), 64–72.
Ozan, M. B. ve Karabatak, S. (2013). Ortaö¤retim okul yöneticilerinin yenilik yönetimine yaklafl›mlar› ve karfl›laflt›klar› sorunlar. International
Online Journal of Educational Sciences, 5(1), 258–273.
Ö¤üt, A., Aygen, S. ve Demirsel, M. T. (2007). Personel güçlendirme ino-vasyonu h›zland›r›r m›? Antalya ili befl y›ld›zl› konaklama iflletmelerine yönelik görgül bir araflt›rma. Selçuk Üniversitesi ‹.‹.BF Dergisi (Yerel
Ekonomiler Özel Say›s›), 163–172.
Ökmen, M. ve Bal, V. (2013). Üniversite yöneticilerinin giriflimci üniversite kavram›na yönelik görüflleri. Yüksekö¤retim Dergisi, 3(2), 70–81. Rogers, E. M. (1995). Diffusion of innovation. New York: The Free Press. Sak›nç›, S. ve Bursal›o¤lu, S. A. (2012). Yüksekö¤retimde küresel bir de¤iflim:
Giriflimci üniversite modeli. Yüksekö¤retim ve Bilim Dergisi, 2(2), 92–99. Sultana, R. G. (2001). Educational innovation in the context of challenge
and change: A Euro-Mediterranean perspective. In R. G. Sultana (Ed.),
Challenge and change in the Euro-Mediterranean region: case studies in edu-cational innovation. New York: Peter Lang.
fiiflman, M. (2014). Ö¤retim liderli¤i (5. bask›). Ankara: Pegem Akademi. Tabak, A., Erkufl, A. ve Meydan, C. H. (2010). Denetim oda¤› ve yenilikçi
birey davran›fllar› aras›ndaki iliflkiler: Belirsizli¤e tolerans ve risk alman›n arac›l›k etkisi. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 10(1), 159–176. Watt, D. (2002). How innovation occurs in high schools within the network of
innovative schools: The four pillars of innovation research project. 9 Ocak 2011
tarihinde <http://www.bishops.k12.nf.ca/poster2004/fourpillars.pdf> adresinden eriflildi.
Y›lmaz, T. F., Tiryaki-fien, H. ve Demirkaya, F. (2014). Baflhemflirelerin yenilikçilik ve risk alma davran›fllar›n›n belirlenmesi. Bal›kesir Sa¤l›k
Bilgisi Dergisi, 3(3), 147–154.
Zhao, H., Seibert, S. E., and Hills, G. E. (2005). The mediating role of self efficacy in the development of entrepreneurial intentions. Journal of
