Beslenm e v e D iyet D ergisi / J. Nutr. and D iet., 16 : 7 - 16. 1987
FARKLI SOSYO - EKONOM İK DÜZEYDE BULUNAN İK İ İLKOKULDA ÇOCUKLARIN B ESL EN M E DURUMLARI
Ü ZE R İN E B İR ARAŞTIRMA
Doç. Dr. E rsen İLÇİN* / Yrd. Doç. Dr. P erran TOKSÖZ* Doç. Dr. Ömer METE** / Öğr. Gör. Dr. Yusuf ÇELİK***
Bu araştırm a, D iyarbakır'ın sosyo - ekonomik ve kültürel yönden farklı gelişim gösteren iki semtinde, ilkokul çocuklarının besin tüketim düzeyi ve beslenme alışkanlıkları ile fiziksel gelişim lerini karşılaştırm alı olarak ortaya koym ak am acıyla yapılm ıştır. Sosyo kültürel yönden gelişmiş sem tte bulunan okul çocuk larının günlük enerji, protein, dem ir, A ve C vitam in tülcetim düzeyleri ve bazı beslenm e alışkanlıkları, dü şük sosyo - ekonom ik düzeydeki çocuklardan önemli ölçüde yüksek b ulunm uştur (p < 0.001). Besin tüke tim düzeyi yüksek olan okul çocuklarının boy ve ağır lık yönünden de daha iyi b ir gelişim gösterdikleri, fi ziksel gelişme bakım ından okullar arasındaki farklı lığın önemli olduğu sap tan m ıştır (p < 0.01). İncele nen sem t okullarında çevre k o şu llan farklı olduğu halde barsak parazitleri görülm e sıklığı, iki grup arasında farklı b ir dağılım gösterm em ektedir (p > 0.05).
G İR İŞ
T op lu m u n sosyo - ek o n o m ik yapısı ile sağlık ve beslenm e d u ru m u a ra sın d a k a rm a şık b ir ilişki b u lu n m a k ta d ır. T op lu m u n ekono m ik d u ru m u , sosyo - k ü ltü re l yapısı, b esin ü re tim i ve dağ ıtım ı ola n a k la rı ile çevre sağlığı k o şu lları gibi b irç o k etm en in b irb irle riy le
(*) D.Ü. Tıp Fak. Halk Sağlığı Anabilim Dalı. (**) D.Ü. Tıp Fak. M ikrobiyoloji Anabilim Dalı.
ilişkili o la ra k beslen m e so ru n la rın ın o rta y a ç ık m asın a yol açtığı b i lin m e k te d ir (1,2).
B eslenm e s o ru n la rın d a n en çok etk ilen en g ru p la r, özellikle o kul öncesi ve ok u l çağı ç o cu k larıd ır. Ü lkem izde, ilk o k u l çocuğu o la ra k b e lirtilen 6 -1 2 yaş g ru b u n d a b u lu n a n çocuk o ran ı, to p lam n ü fu su m u zu n % 15.6 sını o lu ş tu rm a k ta d ır (3). 1974 yılı verilerin e g ö re okul çağı ço cu k ların ın % 16.4 ü n ü n z a y ıf ,'% 4.0 ü n ü n de ö n em li gelişm e geriliği içinde o ld u k la rı s a p ta n m ış tır (4).
O kul çağı ço cu k ları sü rek li b ir b ü y ü m e ve gelişm e sü reci için d ed irler. B üyüm e olayı, önem li m ik ta rd a e n e rji ve diğ er besin öğe lerin i g e re k tirir. Y etersiz ve dengesiz b eslen m en in , fiziksel gelişim y a n ın d a m en tal gelişm e ü zerin d e de olum suz e tk ile r yaptığı çeşitli a ra ş tırm a la rla b e lirle n m iş tir (5 -8 ).
Sağlıklı b ü yüm ede, h a y a tın ilk g ü n le rin d e n itib a re n içinde y a şan ılan sosyal çevre ve b azı k işisel e tm e n le r e tk ili o lm ak la b irlik te, özellikle ço cu k lu k d ö n em in d e u y g u lan an b eslen m e şekli ve kazanı lan b eslen m e a lışk a n lık la rı önem li ro l o y n a m ak tad ır.
B u a ra ştırm a , fa rk lı sosyo - e k o n o m ik düzeye sah ip iki ilk o k u l d a ç o cu k la rın g ü n lü k b e sin tü k e tim düzeyleri ve b eslen m e alışkan-. lık la rı ile fiziksel g elişm elerin i s a p ta m a k am acıy la y a p ılm ıştır. ARAŞTIRMA Y Ö N TEM İ V E ARAÇLARI
A ra ştırm a , D iy a rb a k ır’ın sosyo - ek o n o m ik ve k ü ltü re l yönden gelişm iş b ir sem tin d e b u lu n a n Y en işeh ir İlk o k u lu ile gelişm em iş b ir sem tin d ek i C ahit S ıtk ı T a ra n c ı İlk o k u lu n d a y ü rü tü lm ü ştü r. H er s ın ıfta n n = N x 0.30 o lm ak ü zere siste m a tik ö rn ek lem e y öntem i ile seçilen Y en işeh ir İlk o k u lu n d a n 193, C ahit S ıtk ı T aran cı İlk o k u lu n d a n 181 öğ ren ci a ra ş tırm a n ın ö rn e k le rin i o lu ş tu rm u ş tu r.
A ra ştırm a n ın b a şla n g ıc ın d a d en ek lere a ra ş tırm a h a k k ın d a ge re k li a ç ık la m a la r yap ılm ış, b ilg ilerin d o ğ ru alın ab ilm esi için ö ğ ret m e n ve v e lile r ile işb irliğ i y a p ılm ıştır. Ö ğrencilerden, üç gün süre ile e v lerin d e ve o k u ld a y ed ik leri h erşey i t ü r ve m ik ta r o la ra k kay d e tm e le ri iste n m iş, h e rg ü n b ir önceki gün ve y ed ik leri n e t o la ra k ö ğ re n ilip a n k e t fo rm u n a işle n m iştir. 1. ve 2. sın ıf öğren cilerin in b ilin çli o lm a d ık la rı d ü şü n ü le re k evdeki b eslen m e d u ru m la rı h a k k ın d a a n n e le rin d e n bilgi a lın m ıştır. E vde ve o k u ld a to p la n a n
bil-İLKOKUL ÇOCUKLARINDA BESLENME 9
g ilerin aynı güne a it o lm a sın a d ik k a t ed ilm iştir. Y enilen yiyecekler tane, ta b ak , po rsiy o n , b a rd a k gibi ö lçü lerle b e lire n m iş, b u ö lçü ler d a h a so n ra g ra m a d ö n ü ş tü rü lm ü ş tü r (9). E lde ed ilen v erilere daya n a ra k h e r ö ğren cin in o rta la m a g ü n lü k e n e rji, p ro te in , dem ir, A ve C v itam in i tü k e tim düzeyleri s a p ta n a ra k h e r iki ilkokul ço cu k la rın a a it v erilen ista tistik se l an alizleri y a p ılm ıştır (10).
A ra ştırm a sü resin ce d e n ek le rin boy ve ağ ırlık la rı ölçülm üş, T ürkiye için g eliştirilm iş s ta n d a r tla r a göre d eğ erlen d irilm esi y ap ıl m ış tır (11).
İs ta tis tik se l d eğ erlen d irm ed e, b ağ lan tısız çift-ö m ek lem için khi-kare te sti ile iki o ra n ı te s t ed en s tu d e n t's t te stle rin d e n y a ra rla n ılm ıştır.
BULGULAR
A raştırm an ın y ü rü tü ld ü ğ ü iki ilk o k u ld a ço cu k ların e n e rji tü k e tim düzeylerine göre dağılım ı T ablo 1 de v e rilm iştir. Y en işeh ir İlk o k u lu n d a ö ğ ren cilerin % 74.1 i y eterli düzeyde e n e rji tü k e tirk e n , C ahit S ıtk ı T aran cı İlk o k u lu n d a k i ç o cu k la rın % 43.6 sm ın e n e rji tü k e tim le ri y eterli düzeyde b u lu n m u ştu r. İk i o k u ld a öğren cilerin e n erji tü k e tim düzeyleri a ra sın d a görü len fa rk lılık ö n e m lid ir (p < 0.001).
Tablo 1: E nerji Tüketim Düzeyine Göre Öğrencilerin Dağılımı.
Yetersiz Şuurda Yeterli
1600 kkal ve Az 1601- 2100 kkal 2101 kkal ve Fazla
İlkokul Sayı % Sayı % Sayı %
Yenişehir 19 9.8 31 16.1 143 74.1
C. Sıtkı Tarancı 44 24.3 58 32.1 79 43.6
Toplam 63 16.8 89 23.8 222 59.4
x2 = 36.211 p < 0.001
Tablo 2 de ö ğ ren cilerin p ro te in tü k e tim düzeyleri g ö sterilm iş tir. Y etersiz ve s ın ırd a p ro te in tü k e te n çocuk o ra n ı C. S ıtk ı T aran cı İlk o k u lu n d a d a h a y ü k sek tir. T ü k etim düzeyleri a ra sın d a k i fark lılık önem li b u lu n m u ş tu r (p < 0.001).
Tablo 2 : P rotein Tüketim Düzeyine Göre Öğrencilerin Dağılımı. İlkokul Yetersiz 30 g. ve Altı Sayı % Sınırda 31 - 40 g. Sayı % Yeterli 41 g. ve Fazla Sayı % Yenişehir 34 17.6 49 25.4 110 57.0 C. Sıtkı Tarancı 59 32.6 88 48.6 34 18.8 Toplam 63 16.8 89 23.8 222 59.4 x^ = 36.211 p < 0.001
İk i ilk o k u ld a ç o cu k la rın d e m ir tü k e tim düzeyleri incelenm iş, sonuç Tablo 3 te g ö sterilm iştir. Sosyo - ek o n o m ik y ö n d en gelişm iş sem ttek i oku] ço cu k ların ın % 50.8 in in d e m ir tü k e tim le ri y eterli iken, gelişm em iş sem t ilk o k u lu n d a b u o ra n % 32.0 o la ra k b u lu n m u ş tu r. D em ir tü k e tim le rin in se m tle r a ra sın d a g ö sterd iğ i fa rk lılık is ta tistik se l o la ra k ö n e m lid ir (p < 0.001).
Tablo 3 : Dem ir Tüketim Düzeyine Göre Öğrencilerin Dağılımı.
Yetersiz Sınırda Yeterli
6 g. ve Altı 7-10 g. l i g . ve Fazla
ilkokul Sayı % Sayı % Sayı %
Yenişehir 39 20.2 56 29.0 98 50.8
C. Sıtkı Tarancı 53 29.3 70 38.7 58 32.0
Toplam 92 24.6 126 33.7 156 41.7
x- = 13.576 p < 0.001
Ç o cu k ların A v ita m in i tü k e tim düzeyleri in celen irk en günde 500 m cg ve a ltın d a tü k e te n le r yetersiz, 501 -800 m cg a ra sı tü k e te n le r sın ırd a , 800 m cg n in ü z erin d e tü k e te n le r ise y eterli o la ra k k a bul ed ilm iştir. B u n a g öre Y en işeh ir İlk o k u lu n d a ç o cu k ların % 22.8 i yetersiz, % 34.7 si sın ırd a , C. S ıtk ı T ara n c ı İlk o k u lu n d a % 27.6 sı yetersiz, % 54.7 si sın ırd a A v ita m in i tü k e tm e k te d irle r. A radaki fa rk lılık ön em li b u lu n m u ş tu r (p < 0.001, T ab lo 4).
Tablo 4 : A V itam ini T üketim Düzeyine Göre Öğrencilerin Dağılımı.
Yetersiz Sınırda Yeterli
500 m cg ve Altı 501 - 800 mcg 800 m cg ve Fazla
İlkokul Sayı % Sayı % Sayı %
Y enişehir 44 22.8 67 34.7 82 42.5
C. Sıtkı Tarancı 50 27.6 99 54.7 32 17.7
Toplam 94 25.1 166 44.4 114 30.5
İLKOKUL ÇOCUKLARINDA BESLENME 11
Diğer besin öğelerinde olduğu gibi C v itam in i b a k ım ın d a n ye te rli beslenen çocuk o ran ı Y enişehir İlk o k u lu n d a d a h a y ü k sek tir. C v itam in i tü k e tim i düzeylerine göre sem tler a ra sın d a g ö rü len fa rk lılığın önem li olduğu sa p ta n m ış tır (p < 0.001, T ablo 5).
Tablo 5 : C Vitam ini Tüketim Düzeyine Göre Öğrencilerin Dağılımı.
Yetersiz Sınırda Yeterli
30 mg. ve Az 31 - 40 mg. 41 mg. ve Daha Fazla
İlkokul Sayı % Sayı % Sayı %
Yenişehir 38 19.7 38 19.7 117 60.6
C. Sıtkı Tarancı 53 29.3 60 33.1 68 37.6
Toplam 91 24.3 98 26.2 185 49.5
= 20.021 p < 0.001
B eslenm e a lışk an lık ları in celen irk en g ü n lü k öğün sayısının sosyo - ekonom ik düzeye p aralel o la ra k a rttığ ı s a p ta n m ış tır (Tab lo 6). Öğün sayıları b a k ım ın d a n iki ilk o k u l a ra sın d a k i fark lılık khi-kare testi ile a ra ştırılm ış sonuç önem li b u lu n m u ş tu r (p < 0.001).
Tablo 6 : Öğrencilerin Günlük Öğün Sayılarına Göre Dağılımı.
İki Öğün Üç Öğün Dört Öğün Beş Öğün
ilkokul Sayı % Sayı % Sayı % Sayı %
Yenişehir 28 14.5 112 58.0 39 20.2 14 7.3
C. Sıtkı Tarancı 51 28.2 118 65.2 10 5.5 2 1.1
Toplam 79 21.1 230 61.5 49 13.1 16 4.3
= 32.364 p < 0.001
Ç ocukların beslenm e a lışk an lık ların ı b elirlem ek üzere k ah v altı y apm a d u ru m la rı a ra ştırılm ış tır. Ö ğrencilerin çoğunluğunun (% 54.0) k ah v altı y a p tık la rı, % 28.3 o ra n ın d a çocuğun ise a ra sıra k a h v altı yap tığ ı s a p ta n m ış tır (Tablo 7). İk i ilkokul a ra sın d a kahvaltı y ap m a d u ru m u b ak ım ın d an g ö rü len fa rk önem li b u lu n m u ş tu r (p <
0.01).
Tablo 7 : Öğrencilerin K ahvaltı Yapm a D urum u
Hiç Yapmaz Ara Sıra H er Zaman
İlkokul Sayı % Sayı % Sayı %
Yenişehir 35 18.1 39 20.2 119 61.7
C. Sıtkı Tarancı 31 17.1 67 37.0 83 4b.9
Toplam 66 17.6 106 28.3 202 54.0
U ygulanan beslenm e şeklinin ço cu k ların fiziksel g elişim leri üze rin d e de etk ili olabileceği gerçeğinden h a re k e t ed ilerek ö ğ ren cile rin boy ve ağ ırlık ları ö lçü lm ü ştü r (Tablo 8, 9). Y en işeh ir İlk o k u lu n d a ağırlığı s ta n d a rtla rın a ltın d a b u lu n a n çocuk o ra n ı % 19.2, C. S ıt kı T arancı İlk o k u lu n d a % 29.8 dir. O k u llar a ra sın d a fiziksel gelişim b ak ım ın d an görülen fark lılık ö n em lid ir (p < 0.001).
Tablo 8 : Öğrencilerin Ağırlık Ölçüm lerinin S ta n d artla ra Göre Değerlendirilmesi.
Normal Standardın altında S tan d ard ın üstü nde
İlkokul Sayı % Sayı % Sayı %
Yenişehir 131 67.9 y ı 19.2 25 12.9
C. Sıtkı Tarancı 117 64.6 54 29.8 10 5.5
Toplam 248 66.3 91 24.3 35 9.4
x2 - 10.022 p < 0.01
Ö ğrencilerin boy uzunluğu y ö n ü n d en d e ğ erlen d irilm e si T ablo 9 da v erilm iştir. Boyu k ısa olan çocuk o ra n ı C. S ıtk ı T a ra n c ı İlk o k u lu n d a d ah a yüksek (% 21.0) b u lu n m u ştu r. S e m tle r a ra s ın d a bo y uzunluğu değerleri b ak ım ın d a n önem li fa rk lılık old u ğ u s a p ta n m ış tır (p < 0.001).
Tablo 9 : Öğrencilerin Boy Uzunluğu Ölçüm lerinin S tan d artlara Göre Değerlendirilm esi.
İlkokul Norm al Sayı % Kısa Sayı % Uzun Sayı % Yenişehir C. Sıtkı Tarancı 158 81.9 124 68.5 13 6.7 38 21.0 22 11.4 19 10.5 Toplam 282 75.4 51 13.6 41 11.0 x2 = 16.301 p < 0.001
Bu a ra ştırm a d a , çevre sağlığı k o şu lla rın ın fa rk lı o lm ası n e d e niyle h e r iki ilk o k u ld ak i ç o cu k lar b a rs a k p a ra z itle ri y ö n ü n d e n de in celen m iştir (Tablo 10). P arazit a ra n a n çocuk sayısı 285 o lu p b u n ların '% 61.4 ün d e b a rsa k p a ra z iti b u lu n d u ğ u s a p ta n m ış tır. P a ra zit b u lu n m ası b ak ım ın d an o k u lla r a ra sın d a ö nem li b ir fa rk lılık y o k tu r (p < 0.05).
İLKOKUL ÇOCUKLARINDA BESLENME
Tablo 10: Öğrenciler Arasında B arsak Parazitleri Dağılımı.
Parazit Bakılan Parazit Bulunan
ilkokul Sayı Sayı %
Yenişehir 161 99 61.5
C. Sıtkı Tarancı 124 76 61.3
Toplam 285 175 61.4
t = 0.034 p > 0.05
T A R T IŞM A
Sosyo - k ü ltü rel ve ekonom ik yönden fa rk lı düzeyde bulu n an iki ilkokulda yü rü tü lm ü ş olan b u a ra ştırm ad a , öğrencilerin enerji, protein, dem ir, A ve C v itam ini tü k e tim düzeyleri ve bazı beslenm e alışk an lık ları ile fiziksel gelişm eleri incelenm iş, b a rsa k p arazitleri yönünden de çocuklar k o n tro l edilm iştir. „
A raştırm a b u lg u lan , besin tü k etim düzeyinin sosyo - kültürel düzeyle ilişkili olduğunu, yüksek düzeye sahip okul çocuklarının enerji, protein, dem ir, A ve C vitam in tü k etim düzeylerinin, düşük sosyo - ekonom ik düzeydeki ço cu k lard an önem li ölçüde farklı oldu ğunu o rtay a k o y m ak tad ır (p < 0.001). Bu sonuçlar, çeşitli araştırm a bulguları ile p aralellik g ö sterm ek ted ir (12, 13).
B eslenm e alışk an lık ların ın o lu şm asın d a önem li b ir etken olan günlük öğün sayısının da sosyo - ekonom ik düzeyle ilişkili olduğu s a p ta n m ıştır (Tablo 6). G ünlük diyetin 2 - 3 öğünde tüketilm esinin veya öğünlerin eşit a ra lık ta olm am asının m etabolizm ayı aksatacağı b ild irilm e k ted ir (14,15).
Sağlıklı beslenm ede sab ah k ah v altısın ın çok önem li b ir y er tu t tuğu gözönüne a lın a rak çocukların kah v altı yapm a d u ru m ları da incelenm iştir. Okul çocuklarının % 17.6 sının hiç kahvaltı y apm a dığı, % 28.3 ü n ü n düzensiz, '% 54.0 ü n ü n ise düzenli o la ra k kah v altı yaptığı sa p ta n m ıştır. Devamlı kah v altı yap an çocuk o ran ı yüksek sosyo - ekonom ik düzeye sahip o lan lard a d ah a y ü k sek tir (% 61.6). O k u llar a ra sın d a kahvaltı y ap m a d u ru m la rı b ak ım ın d an görülen fark lılığ ın önem li olduğu b u lu n m u ştu r (p < 0.01).
S ab ah kah v altısı yap ılm asın ın öğrenm e ve ak tiv iten in devam lı lığı ü zerin d e önem li ro lü n ü n olduğu b ilin m e k te d ir (16). A n k ara’nın sosyo - ekonom ik b ak ım ın d an fa rk lı 3 sem tin d e yapılm ış b ir
çalış-m ad a, y ü k sek ve o rta sosyo - eko n o çalış-m ik düzeydeki ç o cu k ların sab ah k a h v altısı y apm a o ran ı d aha yü k sek b u lu n m u ş tu r (12).
B esin tü k etim düzeyi ve beslenm e alışk an lık ların ın d a h a yüksek o ld uğ u okul ço cu k ların d a fiziksel gelişm enin de d a h a iy y ald u ğ u sa p ta n m ış tır (Tablo 8, 9). Ağırlığı s ta n d a rtla rın a ltın d a olan çocuk o ra n ı Y enişehir ilk o k u lu n d a % 19.2, C. S ıtk ı T aran cı İlk o k u lu n d a % 29.8 o larak b u lu n m u ştu r. A radaki fark lılık is ta tistik se l o la ra k ö n e m lid ir
(p < 0.01). '
B esin tü k e tim düzeyinin yüksekliğine p a ra lel o la ra k fiziksel gelişm enin de d ah a ileri düzeyde olm ası beklenen b ir so n u ç tu r. F a rk lı sosyo - k ü ltü rel yapıya sahip gençler ü zerin d e y ap ılm ış b ir ç alış m ad a yüksek sosyo - ekonom ik düzeyde b u lu n a n ç o cu k la rın boy uzunluğu, d ü şü k düzeydekilerden 10 cm d a h a uzun b u lu n m u ş tu r. Ağırlık yönünden de iki g ru p a ra sın d a önem li fa rk lılık la r o ld u ğ u b il d irilm ek ted ir (17).
A raştırm aya alınan o k u lla rd a çevre sağlığı k o şu lla rın ın fa rk lı olm ası nedeniyle b a rsa k p arazitleri y ö n ü n d en de incelem e y a p ılm ış tır. P arazit b u lu n m asın ın beslenm eyi olum suz yönde etk iled iğ i ve anem inin o lu şum una neden olduğu b ilin m ek ted ir.
Sosyo - k ü ltü rel yapı ile ilişkili olduğu d ü şü n ü len çevre k o şu lla rı h e r iki sem tte fark lı olduğu halde* p a ra z it b u lu n m a sı b a k ım ın d a n o k u lla r a ra sın d a b ir fark lılık s a p ta n a m a m ıştır (p > 0.05). B u d u ru m ço cu k ların henüz küçük o lm aları nedeniyle kişisel tem izlik k u ra lla rın a yeterince uy m am aları, okul çevresinde sa tıla n yiyecek lerin denetim den uzak olm ası ve yöresel o la ra k çiğköfte tü k e tim i nin yüksek olm ası ile açık lan ab ilir.
D iy arb ak ır’ın k ırsal kesim inde 604 kişide % 70.9 o ra n ın d a p a ra zit sa p ta n m ış tır (18). A n k ara’nın sosyo - eko n o m ik b a k ım d a n geliş m iş b ir sem tin d e b u lu n a n ilk o k u l ço cu k ların ın % 69.9 u, d ü şü k d ü zeyde b u lu n a n la rın ise % 48.0 inin p arazit taşım ad ığ ı b ild irilm e k te d ir (19).
A ra ştırm a sonuçları; besin tü k e tim düzeyi, b eslen m e a lışk a n lık la rı ve fiziksel gelişm e ü zerin d e sosyo - k ü ltü re l düzeyin önem li e tk i sin in o lduğunu, ancak, b a rs a k p a ra z itle ri y ö n ü n d en b ir fa rk lılık gö rü lm ed iğ in i o rta y a k o y m ak tad ır.
İLKOKUL ÇOCUKLARINDA BESLENME 15
SUMMARY
A RESEARCH ON NUTRİTİONAL STATUS OF PRIMARY
SCHOOL STUDENTS FROM TWO D İFFER EN T SOCİO - ECONO- MIC STATUS.
İlçin, E., Toksöz, P., M ete, Ö., ÇeiLk, Y. The p u rp o se of this resea rc h is to po in t o u t th e food consum p- tion, n u tritio n al h ab its and a n tro p o m e tric m easu rem en ts of p rim ary school children in d ifferen t socio - econom ic an d c u ltu ra l sta tu s of D iyarbakır. İ t has been found th a t the calorie, p ro tein , iron, v itam in A an d C con su m p tio n and eatin g h a b its increase depending to socio- econom ic sta tu s (p < 0.001). The vveight an d height m easu rem en ts of school child ren having high food co n su m p tio n a re h ig h er th a n the child ren in low socio - econom ical levels (p < 0.01, p < 0.001). The prevalance of in testin al p a ra site show s th a t th e re is n ’t any signifi- can t difference betvveen t\vo gro u p s (p > 0.05).
K A Y N A K L A R
1 — Anon : Rethinking Food and N utrition Education Under Changing Socio-Economic Condition, Food and N utrition Bulletin 2 : 23, 1980.
2 — Aslan, P., Kutluay, T. : Türk Çocuklarının Beslenme Sorunlarına Çözüm Yolları Paneli, Beslenme ve Diyet Dergisi 8 - 9 : 1, 1979- 1980.
3 — Başbakanlık Devlet İstatistik E nstitüsü Yayın N o : 1072; Genel Nüfus Sayımı, Devlet İstatistik E nstitüsü M atbaası, Ankara, 1984.
4 — Koksal, O.; «Türkiye’de Beslenme» Türkiye 1974 Beslenme, Sağlık ve Gıda Tüketim Araştırm ası Raporu, Ankara, Aydın M atbaası, 1977. 5 — Anon : Brain Development and Prem aturity, N utrition Reviews, 29 : 7,
1971.
6 — M artin, P .H .: N utrition, Its Relationship to Children’s Physical, Mental and Em otional Development, The Amer. Jour. of Clin. Nutr. 26 : 766, 1973.
7 — Basnes, H.R., Moore, U.A., Pond, G.W .: Behavioral Abnormalites in Young Adult Pigs Caused by M alnutrition in Early Life, Journal of Cli- nical N utrition, 100; 149, 1970.
8 — A non.: Present Knowledge of the Relationship of N utrition to Brain Development, Behavior, N utrition Revicws, 31 : 242, 1973.
9 — Baysal, A .: Beslenme, H acettepe Üni. Y ayınlan : A/13, Ankara, 361. 1983. 10 — Koksal, O., Uzel, A., Pekdur, U .: Gıda Kompozisyon Cetvelleri, H acet
tepe Üni. Ev Ekonom isi Yük. Ok. Beslenm e ve Diyet Bölüm ü, Ankara, 1969.
11— Koksal, O., Türkiye K oşullarına Göre Hazırlanm ış N orm al Ağırlık ve Boy Uzunluğu Değerleri, M imoğraf, 1972.
12 — Güneyli, U .: A nkara’mn Sosyo - Ekonom ik Yönden Farklı Sem tlerinde
Bulunan ilkokul Çocuklarının Beslenme D urum ları K onusunda B ir
Araştırm a, Beslenme ve Diyet Dergisi, 13 : 35, 1984.
13 — Güneyli, U., Hacısalihoğlu, A .: iki Farklı S osyo-E konom ik Bölgeden Seçilen Öğrencilerde Demir Eksikliği Anemisi Üzerine B ir A raştırm a. Türk Hijyen ve Deneysel Biyoloji Dergisi, 41 : 285, 1984.
14 — Irvin, M.I. and Feeley, R .M .: Frequency and Size of Meals and Serum Lipids, N itrogen and M ineral Retention, Fat Digestibility and Urinary Thiamin and Riboflavin in Young Women. The Amer. Jour. of Clin. Nutr., 20 : 816, 1967.
15 — Ünver, B .: Yemek Yeme Sıklığının Sindirim Sistem i ve M etabolizmaya Etkisi, Beslenme ve Diyet Dergisi, 4 : 14, 1975.
16 — M urrel, H .: Blood Sugar Level and Perform ance, Occupational Psyc-hology, 45: 273, 1971.
17 — Kocaoğlu, A.B., Koksal O .: The Effect of S o cio - Econom ic Conditions on Growth, Development and Obesity Among Adolescents in Turkey, Beslenme ve Diyet Dergisi, 14 : 25, 1985.
18 — Toksöz, P., Ilçin, E., özkaynak, U„ Çelik, Y .: K ırsal Alanda Sosyo-Kül-türel,D urum , Sağlık ve Beslenme Arasındaki ilişk iler Üzerine B ir Araş tırm a .Beslenme ve Diyet Dergisi, 15 : 64, 1986.
19 — Pekcan, G .: ilkokul Çocuklarında Dem ir Yetersizliği Anemisi, Enfeksi yon ve Okul B aşarısı Arasındaki E tkileşim ler Üzerinde B ir A raştırm a, Beslenme ve Diyet Dergisi, 13 : 51, 1984.
