Süleym an Ege, 12
E ylül yönetim ince
imha edilen
kitaplarının öyküsünü
anlattığı kitabı
“K itabın A teşle
Dansı ”m yayım ladı.
K itabın kendisi kadar
önem li olan önsözünü
de İlhan Selçuk yazdı.
Geleceğe kalacak
önem li bir belge olan
bu önsözü
sayfalarımıza almadan
B ilim ve Sosyalizm Yayınlarının yakılarak imha edilen ISO bin kitabının öyküsü
Kitabın Ateşle Dansı
12 E y lü l y ö n etim i n in en u n u tu lm a yacak icraatların dan b irisi k ita b ın b ir suç unsuru o la ra k sunulm a siydi. Süleym an E ge’n in kurduğu B ilim ve Sosyalizm Y a y ın la rın ın 30 k ita b ın ın toplam 130 b in ad ed i y ö n etim in b u anlayışına ku rb a n gitm iş ve ya kıla ra k im ha edilm işlerdi. Ege, kitaplarına uygulanan b u cezaya karşı çıkm ış yıllarca kita p la rın ı a k la tm a k için uğraşm ış ve sonunda da başarıya u laşm ıştı. “K ita b ın A te şle D a n sı”nda b u u zu n ve acılı m üca d eleyi okuyacağız ■ B iz de C u m h u ri y e t K İT A P olarak Süleym an E ge'nin hazırladığı kita p ta n çeşitli b ölüm ler su n d u k size.
• GÜNEŞLİ bir ağustos sabahı. Ataç Sokak’taki işyerime gidiyorum. Birkaç gündür Ankara dışındaydım. Yaymevinin k a p ıs ı ö n ü n d e a n la m vere mediğim bir durumla karşılaşıyorum: Kapı mühürlenmiş. Üzerine iliştirilen kâğıt parçasında da bir no t...
Emniyet Siyasi Şube Basın Bürosu bilgi veriyor: “Sıkıyönetim Komutanlığı emriyle müracaatınızı tem in maksadıyla m ühürlendi."Tarih: 7 Ağustos 1982.
• Arkasından posta kutusuna bıra kılmış sıkıyönetim damgalı bir zarf ve içinden çıkan bir sıkıyönetim emri:
"Ankara Yenişehir A taç Sokak 36/2 adresinde faaliyetini sürdüren Bilim ve Sosyalizm Yayınları nın çıkardığı aşağıda isim leri yazılı kitapların A nkara, Çankırı ve Kastamonu illerinin sınırları içerisin de basımı, yayımı, dağıtımı ve birden fa z la sayıda bulundurulm ası 1402 sayılı S ı kıyönetim Kanunun 2301 sayılı kanunla değişik 3/c maddesi ve fıkrası gereğince yasaklanmıştır.
Bilgi ve gereğini arz Irica ederim. ’’ İmza: “Recep Ergun. Korgeneral, 4. Kolordu ve Ankara, Çankırı, Kastamonu tileri Sıkıyönetim K om utanı."
6 Ağustos 1982 tarihini taşıyan emir le alt alta adları sıralanan kitaplar şun lar:
Dünya Komünist H areketinin O rtak Belgeleri (1937-1976), Yaşasın H alk Sa vaşının Zaferi (Lin Piao), Ütopik ve B i
C U M H U R İ Y E T K İ T A P S A Y I 143
lim sel Sosyalizm (Lenin), Teorik ve Siya sal D üşünceler (Mao Tse-tung), V iet nam H alk Savaşının Zaferi (Giap),
Tsankov’un Kanlı Faşizmi (N. Hristo- zov), D iyalektik ve TarihselM ateryalizm
(Stalin), Kom ünizm ve insanlık Değerle ri (Maurice C ornforth), Faşizm Üzerine Dersler (Palmiro Togliatti), D ün K öley dik Bugün H alkız (g. P. Horvath), Pro leter D evrim ve Dönek Kautsky (Lenin),
Yoldaşım ız Ho C hiM inh (Le Figueres, C. Fourniau), Devlet ve ihtilal (Lenin),
Gölgeler Ordusu (J. Kessel), Bütün Ül kelerin İşçileri Birleşiniz (Belgeler), K ari M arks ve D oktrini (Lenin).
Yayınevinin 30 kitabı yasaklanıyor böylece.
• Komutanlık 27 Ağustos 1982’de ikinci bir emir çıkararak, yayınevinin kalan 14 kitabnı da yasakladı. Yine ya sal kitaplar olduklarını bile bile...
• Emniyet Basın Bürosu Amiri emri duyurduğu zaman bir an öylece kal dım. Sessizce, artık belli hiçbir şey dü şünmeden... Kitapları tutanakla da ol sa alıp götüreceklerdi, bunu önleyeme miştim. 18 yıllık yayınevimin ürününü kendi elimle teslim edecektim. Olayın gelip dayandığı bu noktada yapacağım başkabirşey yok.
Emniyet görevlileri hemen depo kıs mına kitaplara doğru yürüdüler. Yayı nevini boşaltma eylemi başlıyordu.
• Yayınevi Sıkıyönetim Komuta n ın ın iki el koyma emrine dayanılarak boşaltılmıştı. 6 Ağustos 1982 tarihli ilk emirle el konması bildirilen 16 kitabın yıllarca önce yargı organlarınca aklan mış olduklarını Komutanlığa 20 Ağus- tos’ta yaptığımız başvuruda belgele miştik. Şimdi de27 Ağustos 1982’de el konması emredilen öteki 14 kitabın ya sal niteliğini açıklıyorduk.
• Çelenk şimdi de o görüşme oda sındaki gibi açılıydı. Neden sonra yut kunarak şu iki sözcük çıktı ağzından:
“Yakmışlar kitapları. ”
• “Sıkıyönetim Komutanı emriyle” kaydı altında Tuğgeneral Cengiz Çetin Varol (Sıkıyönetim Kurmay Başkanı Y .) imzasını taşıyan yanıt şöyleydi:
“Sıkıyönetim Komutanı, 1402 sayılı Sı - kıyönetim K anununun 3. maddesinde sayılan tedbirleri almaya yetkili olup, ta nınan buyetkilerin kullanılm asına ilişkin idari işlem ler aleyhine de dava açılamaya cağı gibi hu ku ki sorum luluk da ileri sürü
lemeyeceğinden ve kesin olduğundan; K om utanın karar ve emirlerinin ilgiyle tebliği hakkında kanuni bir zorunluluk da bulunmadığından istenen em ir ve tuta - nak suretleri gönderilm em iştir. ”
Yani: Biz yakarız, yıkarız. Yetkimiz var. Bunun hesabı sorulamaz. Hesap verme sorumluluğumuz yoktur. Kitap ların niçin, nasıl imha edildiği açığa vu rulacak belgeleri de göndermek zorun da değiliz.
Arkasından gelen, Valilik yoluyla yaptığım başvuruya yanıt da böyleydi. Aynı biçimde kestirip atan bir şey...
133 bin kitabı yaktırmış, bunun ne denini bildirin diyoruz, o taraklarda bezleri yok.
• Tam bu sırada, 20 Ağustos günlü
Cum huriyet’te İlhan Selçuk bir yazı yaz dı. Akbal’ın yazısı gibi bu da tam za manında yazılmış bir yazıydı. Sorunu can damarından yakalayarak ortaya koyan "133 Bin K ita p ...” başlıklı yazı sında Selçuk, şöyle diyordu:
“B ilim ve Sosyalizm Yayınları sahibi SüleymanEge, 10 Tem m uz 1985 te C um hurbaşkanlığına, 8 Ağustos 1985’te Baş bakanlığa başvurdu.
Niçin?
Süleyman Ege, A nkara Em niyet M ü dürlüğünde ‘imha edilen' 133.607 adet kitabının hesabını devletten sormak isti yor, bu amaçla yasal yola başvuruyor.
Olay, Süleyman Ege’nin ilgili m akam lara verdiği dilekçelerde şöyle özetleni yor:
A nkara Sıkıyönetim Kom utanlığı 6 Ağustos 1982 günlü em irle 'Bilim ve Sos yalizm Yayınları’m n 16 kitabına ilişkin yasaklama kararı çıkarıyor.
20 Ağustos 1982 günü Süleyman Ege dilekçesiyle komutanlığa başvuruyor. Yasaklanan 16 kitabın daha önce yetkili mahkemelerde aklandığını, beraat ka rarlarını da sunarak belgeliyor.
Buna karşın kom utanlık bu kez 27 Ağustos 1982’de ikinci bir em ir çıkara rak, ‘B ilim ve Sosyalizm Yayınları’nın ge ri kalan 14 kitabım da yasaklıyor.
Süleyman Ege, 10 E ylül 1982’de ikinci bir başvuruda bulunarak, yasaklanan 14
KİTABİN
ATEŞLİ
DANSI
SÜl CYMAN EGE
kitabın da mahkem eler ve savcılıklarda verilmiş beraat ve takipsizlik kararlarını sunuyor.
Resm i belgelerden anlaşıldığına göre, ‘Bilim ve Sosyalizm Y ayınlarının kitap ları kovuşturmaya uğramış; ama kovuş turm a ve yargılama sonucunda aklanm ış tır. Bunların arasında 12 E ylül 1980 den sonra Ankara Sıkıyönetim Komutanlığı 2 Numaralı /Askeri M ahkem esi’nin karart bile bulunm aktadır.
Ankara Em niyet M üdürlüğü görevlile ri, 28 Ağustos 1982’den 9 E ylül 1982’ye kadar 13 gün boyunca aralıklı gelişlerle yayınevinin bütün kitaplarını kam yonla ra doldurarak götürüyorlar.
7 kamyon dolusu 133.607kitap... ö ğünden sonra üç yıl kitapların başına neler geldiği bilinemiyor; çünkü Süley man Ege’nin bütün başvurularına resmi makamlardan bir yanıt gelmiyor.
A nkara’da sıkıyönetim in kaldırılacağı tarihin belirlenmesinden sonra Süleyman Ege, 10 H aziran 1985 günü bilgi alm ak için A nkara Em niyet M üdürlüğüne baş vuruyor; tutanakla teslim edilen 133.607 kitabın ne olduğunu soruyor.
Em niyetM üdürlüğünceverilenyanıt: -133.607kitabınız imha edilm iştir. ‘B ilim ve Sosyalizm Yayınları' sahibi ve yönetm eni Süleyman Ege’nin, C um hur başkanlığı ve Başbakanlığa verdiği d ilek çeleri özetlemeye çalıştım .
Süleyman Ege, Cumhurbaşkanlığı ka tına verdiği dilekçeyi şöyle bitiriyor:
'- Şim di, yasal olarak sahip olduğu 133.000 kitabı imha edilen bir vatandaş olarak benim karşı karşıya kaldığım soru şudur. D evleti oluşturan güçler arasında yargı gücü var mıdır, yok m udur? M ahke meler gerçekten var mıdır, yok mudur? M ahkem eler varsa bunların kararları ge çerli midir, değil midir? Y üksek yargı or ganlarının, Yargıtay’ın, A skeri Yargı tay’ın kesinleştirici beraat kararlan ger çekten kesin midir, değil midir?
A çıktır ki, kam uoyu ortada yalnızca beni ilgilendiren özel bir sorunla değil, her şeyden önce devleti ilgilendiren vahim bir sorunla karşı karşıyadır.
Sorum luların hesap verm esi ve maddi ve m anevi kayıpların tazm ini için duru m u ilgilerinize arz ederim. ’
10 Tem m uz 1985
Konu gerçekten bir kişinin değil, devle tin sorunudur; bütün bir ulusun sorunu dur; bunun içindir k i dilekçenin yanıtını ilgiyle bekliyoruz."
Ama devletin en yukarıdaki sorumlu yerlerinden yanıt çıkmadı.
Cumhurbaşkanlığı sustu. Başbakanlık sustu.
Zaten olayda başından beri sorumlu lar hep sustular.
Kitabın Ateşle Dansı¡Süleyman Ege/ B ilim ve sosyalizm Yayınları!164 s., 25.000 TL.
S A Y F A 9
Kişisel Arşivlerde İstanbul Belleği Taha Toros Arşivi
