A. V. Vet. Fak. Derg
32 (I) : 33-41, 1985
E(;RtDiR GÖLÜ SUDAK (STIZOSTEDIO:\ LUCIOl'ERCA L.17:)8)
BALlKLARli\;-DA YÜKSEK MORTALİTEYE i\:EDE:\ OLAi\: BAKTERiYEL HEMORAJiK
SEP-TisEMi HASTALıCı CZERiNDE BIR ARAŞTIRMA
Gülşen Tiınur* Metin Timur*
*
A Study on the haemorrhagic bacterial septicemia disease which induced high mortaUty among pike-perch (Sth:ostedion lucioperca, L. 1758)at the
lake of Eğridir.
Summary: An outhreak of a spontaneous baeterial disease among pike-perelı (Sti<.ostedion lueioperca) indueed high mortality in J'fay,
ı984 at the
lake~f
I~~ridir.A Gram negative baeteria was isolated from infeeted tissues of the mori-bundfishes. The organism growed well on Eı'fB agar media at 37üC and
pro-dueed diffusihle greenish )'ellow fluoreseent pigment. The eolonies were round and glistening on media. The organisms were motile rods and found singiy or in pairs in .lınear made from either cultures or infeeted liver and eardiae muscle. The isolated organism was diagnosed as a Pseudomonas genus haeteria on the basis of ph)Siologieal and bioehemieal tests.
For histologieal examination, tissue samples were taken from .lkin,liver, eardiae muscle, spleen, gonad, inte,rtine and gills and fixed in
ı
o
percent for-mal saline. Tissues were processed and seetions were wt at 5 mieron. Seetions were stained by staining method of haemotox)1in and eosin for TOutinegeneral histology.The main histopathological changes were locali<.ed on .lkin and in visee-ral organs. Foeal neerosis and haemorrhagies were prominent feature in eardiae muscle and liver. In addition to these findings the splenie haemopoietie tissue • Yard. Doç. Dr., Akdeniz Üniversitesi, Isparta Müh. Fakültesi, Eğridir Su Ürünleri Yüksek Okulu Öğretim Üyesi, Isparla.
** Doç. Dr., Akdeniz Cniversitesi, Isparta :\Iülı. Fakültesi, Eğridir Su Ürünleri Yüksck Okulu Öğrctim Üycsi, Isparla
34 G, TiMUR - M, TIMUR
was reduced and the intestinal mucuos membrane was found neaotic and sloug-hed into the lumen.
The disease was diagnosed as pseudomonad sejJticaemia that induced mass mortality among pike-perch at the lake
if
Eğridir.Özet: Eğridir gölünde bulunan sudak (Stizostedion lucioperca) balık-larında mayıs, 1984 ayında çıkan hastalık yüksek mortaliteye neden olmuştur. Hasta balıkların iç organlarından Gram negatif bir bakteri izole edil-miştir. hole edilen organizmanın EM B agar besi;'erinde 3
rc
de iyi üredi<~i ve diffuz şeklinde yayılan )'eşilimsi san renkte flourescent bir pigment üret-tiği görüldü. Besiyerindeki koloniler )'uvarlak ve parlaktı. İzole edilen organiz-malar hareketli olup, gerek kültürlerden ve gerekse enfekte karaciğer ve kalp kasından yapılan preparatlarda tek veya çift çomak şeklinde gö'rülmüştür. Ya-pılan fi:çyolojik ve biyokimyasal testlere göre izole edilen organizmaPseudo-monas cinsi bir bakteri olarak teşhis edilmiştir.
Histopatolojik mua)'ene için deri, karaciğer, kalp kası, dalak, gonad, barsak ve solungaçlardan alınan ö'rnekler
%
10'luk formalinde tesbit edilmiş-tir. Dokular çeşitli işlemlerden sonra 5 mikron kalınlığında kesilerek rutin his-tolojik muayene için haemotoxylin ve eosin ile boyama yöntemiyle boyanmıştır. Başlıca histopatolojik de<~işikliklerderi ve iç organlarda gö'rülmüştür. Ka-raciğer ve kalp kasındaki tipik görüntü fokal nekrosis ve hemoraji olarak tes-bit edildi. Bu bulgulara ek olarak dalağın haemopoietik dokusunda azalma ve barsak mukozasında nekrozyanısıra barsak lumenine dö'külmeler tesbit edilmiştir.E.:~ridirgö'lündeki sudak balıklarında gö'rülen bu hastalık, yüksek morta-lite ile seyreden pseudomonad septisemi olarak teşhis edilmiştir.
Giriş
Balıklarda sık olarak görülebilen hemorajik septisemi hastalığının bakteriyel (1, 2, 4, 12) veya viral (1, 2, 12, 14, 15) nedenlerden ileri geldiği ve yüksek mortalite gösterdiği çeşitli araştırıcılar tarafından bildirilmektedir.
Ancak, hastalığa neden olan bakteriyel etkenler çok çeşitlidir. Bu güne kadar Aeromonas, (3, 9, 10, 13, 16), Pasteurella (7, 8),
Pseudo-monas (ll, 13) ve Vibrio (2, 12) cinslerine ait çeşitli etkenler izole edil-miştir.
EGRİDİR GÖLÜ SUDAK ... 35
Eğridir gölündeki sudak balıklarında yüksek mortaliteye neden olan hastalığın (~tkeni olarak izole edilen Pseudomonas cinsi bakteri toprak ve su içersinde saprorit olarak bulunan bir mikroorganizma-dır. Bu etkenin patojenik hale gelmesinde balığın stres durumda bulunması, beslenme koşullarının bozulması ve su sıcaklığındaki değişim gibi çeşitli faktörler neden olarak gösterilmektedir (12,
13) .
Bu çalışmada, Eğridir gölündeki sudak balıklarında meydana gelen ölüm olaylarının nedenlerini araştırma~ ve hastalık tablosunu aydınlatmak amaç edinilmiştir.
Materyal ve Metot
Hasta balık örnekleri, Eğrielir gölünün Hoyran bölgesinde yer alan Tırtar, Kumdanlı, Daşevi, Gençali, Esendne biilgderi ile gü-neydeki Eğridir bölgesinden. avlanılmıştır. Bölgede bulunan. balıkçı kooperatiflerin yardımı ile avlanan balıklardan seçilen. hasta balıklar Eğridir Su Ürünleri Yüksek Okuluna getirilerek muayeneleri (dış bakı) ve daha sonra da aseptik koşullarda otopsileri (iç bakı) yapıl-mıştır. Bakteriyolojik muayene için otopsisi yapılan balıkların karaci-ğer ve kalp kasından agar ve Eosin-Methylcn-Bluc agar (EMB) besi-yerlerine ekimler yapılmıştır. Karaciğer ve kalp kasından hazırlanan sürtme preparatlar Gram boyama metoduyla boyanarak mikroskop altında incelenmiştir. EMB besi yerinde yeşilimsi sarı renkte fluores-cent pigment üreten kolonilnden preparatlar yapılarak Gram boya-ma metoduyla boyanmıştır. izole edilen Gram negatif bakterinin bi-yokimyasal ve fizyolojik özelliklerinin tesbiti için hareketlilik (asılı damla), karbonhidrat fermantasyonu, oksidaz, katalaz, indol, metil red (MR), hidrojen sülfür (HzS), Voges-Proskauer (VP), Oksidas-yon/ Fermantasyon (0/ F) testleri yapılmıştır (5, 8).
Histopatolojik muayene için otopsisi yapılan balıkların deri, karaciğer, kalp kası, dalak, gonad, barsak ve solungaçlardan alınan doku örnekleri
%
lO'luk formalin solusyonunda 24 saat süre ilc tes-bit edilmiştir. Dokular histolojik yöntemle (6, 13) çeşitli konsantras-yondaki alkol, kloroform ve sıcak parafinden geçirildikten sonra pa-rafin bloklara alınarak mikrotomla 5 mikron kalınlığında kesilmiş-tir. Haemotoxylin-eosin boyama yöntemi ile boyarran doku örnekle-ri daha sonra mikroskop altında incelenmiştir.3ô G. TiMUR - M. TİMUR
Bulgular
Gölden avlanal'. hasta görünümlü balıkların dış muayenesinde,
bunların çoğunun giize t;arpacak şekilde zayıfladığı, solungaçlarının
solgun olduğu, yüzgeç diplerinde ve deri üzerinde yaygın
karıamala-rın bulunduğu giirülmüştür. Otopsisi yapılan balıkların bir çoğunun
vücut boşluğunda kanlı bir sıvının bulunduğu, karaciğer ve kalp
ka-sında t;eşitli büyüklükte açık renkli nekrotik bölgelerin yanısıra
ka-raciğer, gonad ve barsaklar üzerinde nokta şeklinde kanamalar
(pc-teşiyal hemoraji) dikkati çekmiştir. Karaciğer ve kalp kasından
hazır-lanan sürtmc pf(~paratlarda Gram negatif, çomak şeklinde
mikro-or-ganizmalar görülmüştür. Karaciğer Vt' kalp kasından besiyerine
ya-pılan ekimlerde 1-2 mm çapında yuvarlak, düzgün kenarlı
(eskidik-çe kenarları ondüleli) parlak ve etrafindaki besiyerine yqilimsi-sarı
renkte difilız fluorescent pigment veren koloniler tesbit edilmiştir
Şe-kil (I). Kolanilerden yapılan sürtme pn~paratlar Gram boyama
I11C-Şdil ı.EyIB:ıgar besiyerinde izole edilen ['scudomonas kalanİleri. The coloııics of the
[GRİDİR GÖLÜ SUDAK .. 37
toduyla boyanarak mikroskop altında incelendiğinde lıastalık etke-nin Gram ıwgatif bakterikr olduğu teshit ('clilt11i~tir Şekil (2).
Şekil 2. Besiyeriaden hazırlanan s(irımc prcparaılannd:ıki ,omak ş"killi,
1'.\C1JdIlIllUıın~bakt~71-leri. Gram boyıııııa X 1,,00.
Rod ,haped I'seııdoıııoııns hacteria. Sım'ar ",as prcparcd from the culıure. Gram staining X i50l).
,
Gram negatif bakteri1crin idantifikasyonu ı<;ın ('tkenin biyokim-yasal ve fizyolojik özellikleriyle ilgili olarak yapılan testlerin sonuç-ları Tablo i'de verilmi~tir. Besiyerinde fluorescent pigment üreten hareketli Gram negatif bakterilerin saptanan fizyolojik ve biyokim-yasal özellikleri onun Pseııdomollas cinsi bir bakteri olduğunu ortaya koymu~tur.
l~ıklı mikroskop altında yapılan lıistopatolojik muayenede de-rinin dermis tabakasındaki kan damarlarında geni~lcme, sellular yangısal infiltrasyon ve hemoraji te,bit edilmi~tir. Karaciğer paran-~im dokusunda hemoraji ve nekroz odakları görülınü~tür. Hepatik kan damarlarının lümenleri geni~leyerek içerikrinin eritrosit1crle dolu olduğu gürülmü~tür. ~ekroze olan karaciğer hücrelerinin
eri-31; G. TİMLR - M. TİMUR
Tabla ı.Izale edilen bakıerinin biyokimyasal ve fizyolajik özellikleri. The biachcmica! and physialagieal characters af isalated bacteria.
Cram bayama :\cgatif
--- --- --- --- .---.---1
:\1orfaloji i
Büyüme 2:>0-37"C Fluarescent pigment
Diğer pigmel1llcr (san veya kahverengi) llareketlilik Oksiclaz Kata!az O/I' test H,S VP(Vages l'raskaııcrj Sitrat In:lal MR (:\.retil Red, Şekerlerden asit oluşuımı: Glukoz :\1a lı az Laktaz Sakkaroz Galaktaz çama k şeklinde Oksidatif
-\-mcsi nedeniyle rcmark kordonları bozulmuş ve nckrüze olmuş
kara-ciğer hücreleri Şekil 3'de görüldüğü gibi normal şekillerini
kaybede-rek kümeler oluşturmuşlardır.
Şekil 3. )iekraıik karaciğer hücreleri ve hemarajik adaklar. H -;-E. X250. :'-iecratic hepatic eclIs and Iıaemarrhagic centers in the liver. H ~- E. X250.
Ec"iRİoiR GÖLÜ SUOAK ... 39
Normalolarak sudak balıklarında karaciğer hücreleri arasında-ki kan damarları çevresinde yeralan pankreas dokusu (hcp:ıtopank-reas) hasta balıklarda incelcııdiğinde, pankre(ls hücrelerinin şckilk-rini kaybcderek nckroze olduğu görülmüştür. ~ckrotik karaciğer hüc-releri arasında ise çok sayıda küçüklü büyüklü hemoraji odakları dik-kati çekmiştir.
Kalp kasında ve g(madlarda fokal nekrosis, hemoraji ve yangı-sal sellular infiltrasyon tesbit eclilmi~tir. Pilorik kör keseler \'e ince barsakların muayenesinde intestinal mukoza membranının nekroze olarak barsak lümeni içerisine döküldüğü ve propria mukozada scl-lular yangısal infiltrasyonun yanısıra hemorajilcr ve intestinal bez-lerin epitel hücrelerinde nekrozlar tesbit edilmiştir. Dalakta, şekil 4'de görüldüğü gibi haemopoietik doku hücreleri az<!lmış ve geri ka-kalan hücrelerinde nekroze oldukları görülmüştür. Yine, dalakta yer yer görülen hemoraji odakları dikkati çcken patolojik bulgu ola .. rak değerlendirilmiştir.
ŞekilA Dalakta hacmopoictik dokutl;) azalın;) (okb gi)5teriımi~tir) H i E. X2::iO. R<.>duced Iıacmopoietic tissuc(arrowetl) in the splecn. i I-'- E. X2S0.
40 G. Tİ\1UR - M. TiMUR
Tartışma ve Sonuç
Türkiyenin doğal su kaynaklarındaki sudak balıklarında ilk
de-fa hemorajik septisemi nedeni ilc ölüm olaylarına Eğridir gölünde
rastlanılmaktadır. Hasta balıkların iç organlarından izole edilen
Pseu-danıaıias bakterisinin gümüş ve büyükbaş sazanlarla (Ii), yılan balık-ları (2, 12, 13) ve diğer tatlı su balıklarında hemorajik septisemiye
neden olduğu bildirilmektedir. Etkenin fizyol~jik Vı: biyokimyasal
özellikleriyle ilgili bulgular di,ğer araştırıcıların (II, i 3) bulgularını
doğrulamaktadır.
I-lisıopatol~jik muayenede tesbit olunan karaci,~er ve kalpteki
fı)kal nekroz ile Iıernoraji odakları, dalakta Iıacrnopoietik doku
Iıüe-reJerind(~ki azalma, ince barsak ve pilorik kör keseinin mukoz
memb-ranının epitel Iıücrelerindeki dökülme, propria mukozada sellular
infil trasyon gi bi histopatolojik bulgular çeşitli araştırıcılar (I i,
ı
2)tarafından pseudomonad septisemi infCksiyonlarından saptanan
or-tak bulgulara benzenwktedir.
Eğridir gülündeki sudak balıklarında hemorajik septisemi
ne-deni ile ağır mortaliteye neden olan hastalığın etkeni olarak
Pseudo-ıızonas cinsi bir bakteri izole edilmiş ve hastalık pseudomonad
septi-seıni olarak teşlıis edilmiştir.
Kaynaklar
i..Amlaehcr, .E. (ı')70). Te.rıhnok o/rislt diJea,r. TFI-l Pııblieaıions .Ierc"y Ciıy,0.'.j, C.S.A.
2- Arda, M. (I 974). Halıklrlrda haklCl'iYrl,ııı(ııılar, viral,e ekolojik Iledenlerden ıleri geleli hac-laliklar ,., ı(dai,ileri. 1\.0. Veteriner Fakültesi Yayınbrı. \:0.30, Ankara O.niversitesi Basıme,,;, Ankara.
3- Baran, L, Timur, M., Aydın, N., İstanbulluoğlu, E. ve Aydıntuğ, M.K. (ı 'lll ı). (198 ı). Çijielrr-Sakmyabail Balik Vreliııı coeAm,lmna lııa.')'oııııııda alahalıklarda (Salıno .
.!iairdııcri iridcıı,,; göndm lif/kleriıe! I-fnnllHljık Sepıisemi ha.,lall,!',1ii;;eriııde il/celemeler. A.Ü.
Vet. Fak Derg., 30: 4('1l.4-73.
4- Bejerano, Y., Sarig, S., Horne, M.T. and Roberts R.J. (1979). ;\I/ass morlaliıies iıı siivercalj) U!.JjlOıJiııhn/michtys milli/ri,' Val.) assııcirıled wiıh baclerial iıı/erlinıı fııllowiııg hnııdliııg . .I. Fish Dis. 2; -19-56 .
.1- Collins, C.H. and Lyne, M.P. (197(,). Miırobiıılogiral .\1elltods. Bııtl(;l'wonh and Co (l'ublis1ıcrs) Ltd.
(,- Culling, R.F.A. (I 963:. Hrıııdhıııı/, ~/ hislopal/ıolııgiı.al ıerlıııi""es II. Ed. Bııtterwords. London.
E(iRiDiR GÖL'O SI;DAK ... 41
7 Farkas, I. and Olah, J. (1981). Ocwrmce of PllSlfllreiln Iıl1d Slre/Jlccorcus III shenifısn (Sılıırıs g"lIlls q 1I11dCOııım01l mrl) (()prllıılS cm/Jio 1-). l'roc('cding (Jr an InternaıiOlıal sc-minar on rich paıhogens and cııvironmcnt in Europcan po!yculıurc, Szal'vas, H ungary P 1:24-133.
8- Hostein, Tand Bullock, G.L. (1976) . .111 ncıılc se/Jlicemırı discnse ofbrow1I Imııl (Sıılmo /111/111)111IdAı/1ı1I11Csn/mo1l (Sa/mo sıı/m) wıısed b)'ii!JflSıeııre/!1ı li!ce orgnıı/sms ..1.Fish Biol., 8; 23-26.
9- Hostein, T., Satveit, S.J. and Roberts, R.J. (1978). l\1ass mor/llliı)' (I/II0Iıg ml1l1low, PhOXI1IIIJ IJhoxilılls (1..) 111/ııke Treiıcıııııh, AiJlwııy dile in 1111Aberrlı"I slrnı1l of Acıoııı01lns slı/mOlıicidlı . .1. Fish Dis. 1: 241-2',0.
10- Mc. Carthy, D.H. (197",). Fis!l./iUllCU/OS/s wıısed by /faum01lllS sıı/moııicıdıı ;;n". 1ıc1,rwlO-genes . .J. \Yild-lil'e Disease ll: 18'J-499.
11- Prigli, G.M., Bekesi L., Kovacs-Grayer, E., Bajmocy, E. and Fazekas, B. (1981). Se/Jlicemiıı i1l SllVci car/J (llY/Jo/)hlllIllıııichıy, 1I10lilııX VııI) o1ld Hıgheııd (ArIJllclıll~vs
ııobilis, Rıch) (aııserı by Pseııdo1l10IınsflıımCS(elıs. Procl'edings or an Inıcrnaıional Scminar on Fislı. Pathogcns and Evironmcl1l in Emopean polyeultııre Szarvas, Htıııgary. 12- Roberts, RJ. (197B). "ish Pııılı%g)'. Baillicrc Tindall, London.
13. Snie,;zko, S.f. and Bullock, G.L. (196:'). Frcshwııler./;sh disfasi' eıııısed bJ bııclerııı be-/oııgiııg lo ıhe gencııı Acı01l101l11SIıl1d I'vııdnlııOlllls U.S.A. Fish ~nd \Yilcllik Sı'rvicc Fishcry !Caflcı No-IV,').
14- Timur, G. (1977). Alablılık/Iın11 Vıral Hemorajik SC/JIıseııı i (VI-IS) hnsllı!i.~I. Vct. Hck. Dcrn. Dcrg., 47: 67.69.
l:ı Timur, G. (1984). KMıııı blı"kllIllIlda bakleriyel iC virnl hııslııli/;fnnıı leşhis meloıları ile
korumil yiıııem/eıı. Tcblig Akdcniz Cnivcrsitcsi i i Mühcndislik lIaftasl, Isparta.
16 ...Timur, M. (1984) ..111oıııbreıı/; ofıı dise.'/le o//;lI"Iııed eel (Aııgııilln nııgl/ı/I,,) dile lo Aeıomnııns hydroı,hilia iıı 7iırkeJ'. l-lislo/}{/tholn~ı"nl aııd lIncıcıınlngicıı/ s,,,dies. A.L.V ct. Fak. Dcrg, 30 :3): 3GI-367.
