Mardin ilinde yetiştirilen üzüm çeşitlerinin verim ve kalite özelliklerinin belirlenmesi

(1)

CLE ÜN VERS TES

FEN B

MLER ENST TÜSÜ

MARD N

NDE YET

LEN ÜZÜM ÇE

TLER

N

VER M VE KAL TE ÖZELL KLER

N BEL RLENMES

Sava TANRISEVER

YÜKSEK L SANS TEZ

BAHÇE B TK LER ANAB

M DALI

YARBAKIR Aral k - 2016

(2)

(3)

CLE ÜN VERS TES FEN B MLER ENST TÜSÜ

MARD N

NDE YET

LEN ÜZÜM ÇE

TLER

N

VER M VE KAL TE ÖZELL KLER

N BEL RLENMES

Sava TANRISEVER

YÜKSEK L SANS TEZ

BAHÇE B TK LER ANAB

M DALI

YARBAKIR Aral k - 2016

(4)

(5)

(6)

(7)

Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsünden ba ka bir bilim kurulu una akademik gaye ve unvan almak amac yla vermedi imi; tez içindeki bütün bilgilerin etik davran ve akademik kurallar çerçevesinde elde edilerek sunuldu unu, ayr ca tez yaz m kurallar na uygun olarak haz rlanan bu çal mada kullan lan her türlü kayna a eksiksiz at f yap ld , aksinin ortaya ç kmas durumunda her türlü yasal sonucu kabul etti imi beyan ediyorum.

Sava TANRISEVER / /2016

(8)

(9)

I TE EKKÜR

Dünyam zda sürekli artan insan nüfusu ile birlikte bir tak m sorunlarda ba göstermektedir.

Bu sorunlar n ba nda yiyecek bulma s nt gelmektedir. Öte yandan sofram za gelen yiyece in ne derece güvenilir oldu u da kar za di er bir sorun olarak ç kmaktad r. Bu sorunlar n çözümünde elbette uzun vadeli modern bir tar m potansiyeli yaratmak ve çözüm odakl tar m politikas izlemekle beraber, kendi gen kaynaklar n korunmas ve geli tirilmesi için ara rmaya dönük stratejik ad mlar atmak gerekmektedir. Ülkemizde ve yurt d nda y llardan beri ticari olarak de er kazanm bir çok üzüm çe idi, her yörenin kendisine ait asma gen kaynaklar n korunmas ve de erlendirilmesi sonucu meydana gelmi tir. Türkiye ba ve özellikle Güneydo u Anadolu Bölgesi ba na faydalar olaca dü ündü üm ''Mardin linde Yeti tirilen Üzüm Çe itlerinin Verim ve Kalite Özellikleri'' adl çal mam n olu turulmas ndaki tüm a amalarda benimle yak ndan ilgilenen, her konuda yard esirgemeyen sayg de er hocam Doç. Dr. Hüseyin KARATA olmak üzere, bu çal man n olu mas nda fikir ve katk lar yla bana k tutan Doç. Dr. Dilek KARATA ’a, sevgili e im Gülsüm TANRISEVER'e, arkada m Mustafa ÖZEN, Cemil ALKAN'a te ekkür eder, bu tezimi k m Zerya Ela TANRISEVER'e arma an ederim.

Bu çal man n gerçekle mesinde bana yard mc olan ve çal malarda katk olan Mardin lçe G da, Tar m ve Hayvanc k Müdürlüklerinde çal an tüm meslekta lar ma te ekkür ederim.

Sava TANRISEVER Diyarbak r, 2016

(10)

Sava TANRISEVER II NDEK LER Sayfa No TE EKKÜR………...………... NDEK LER …..……...………... ÖZET.……...……...………..………... ABSTRACT.……... ..……...……….………... ZELGE L STES ...………..………....………... EK L L STES ...……...…… …………..…………... KISALTMA VE S MGELER...…....…...…………..…...…...…...…... 1. ………...………...………...…...…... 2. KAYNAK ÖZETLER ………..…...…... 3. MATERYAL ve YÖNTEM………...…...….……... 3.1. Materyal………..……….…... 3.2. Yöntem………...………...……... 3.2.1. Fenolojik Gözlemler... 3.2.2. Omca Verimi...………...….…….……... 3.2.3. Dekara Verim...……… …...………... 3.2.4. Salk m A rl ...……..…...….…………... 3.2.5. 100 Tane A rl ...…...……... 3.2.6. Suda Çözülebilir Kuru Madde...…...……...….……...…….. 3.2.7. pH...………...….………... 3.2.8. Tartarik Asit Miktar ...………...….…………... 3.2.9. Tane En ve Boyu...………...….…………...

4. ARA TIRMA BULGULARI...………...….……..…...

4.1. Fenolojik Gözlemler...………...….…………... 4.1.1. Budama... 4.1.2. Sürme... 4.1.3. Çiçeklenme... 4.1.4. Tane Tutumu... 4.1.5. Ben Dü me... 4.1.6. Olgunla ma... 4.2. Üzüm Çe itlerinin Verim ve Kalite Özellikleri...…………..…....….…... 4.2.1. Beydülhemam Çe idi...……….……... 4.2.2. Bineytati Çe idi...…………...………...….…...…….. 4.2.3. Çilohurik Çe idi... ………...……...…... 4.2.4. F st kl Çe idi...………...….….…... I II IV V VI VIII X 1 4 11 11 12 13 13 13 13 13 13 14 14 14 17 17 17 17 17 17 17 18 19 20 22 24 26

(11)

III

4.2.5. Fiskini Çe idi...….………...…...…… 4.2.6. Gevriki Çe idi...………...………... 4.2.7. Hab Drej Çe idi...………... 4.2.8. Hakkeybi Çe idi...………...….…... 4.2.9. Hamrani Çe idi...………...….…... 4.2.10. Hasani Çe idi...………...….……... 4.2.11. Hatun Parma i Çe idi...………...….... 4.2.12. Hetfberi Çe idi...………...….…... 4.2.13. Karfuki Çe idi...………...….……... 4.2.14. Kerkü Çe idi………….………... 4.2.15. Kohar Çe idi...………...….…... 4.2.16. Mazrone Çe idi...………...….…... 4.2.17. Naziki Çe idi...………...….…... 4.2.18. Pozulkelp Çe idi...………...….…... 4.2.19. Siyah Deyvani Çe idi...…...………...…...…... 4.2.20. Sudeni Çe idi...………... 4.2.21. itvi Çe idi...………...…...… 4.2.22. orki ivane Çe idi...………...………...….……... 4.2.23. Tayfi Çe idi...………...…... 4.2.24. Virdani Çe idi...………...….…... 4.2.25. Zeynebi Çe idi...………...….…... 4.2.26. Zeyti Çe idi...………...….…...

5. TARTI MA VE SONUÇ...………..……...….…………... 6. KAYNAKLAR ………..………... ÖZGEÇM ………....………...………... 28 30 32 34 36 38 40 42 44 46 48 50 52 54 56 58 60 62 64 66 68 70 73 83 89

(12)

Sava TANRISEVER

IV ÖZET

MARD N NDE YET LEN ÜZÜM ÇE TLER N VER M VE KAL TE

ÖZELL KLER N BEL RLENMES YÜKSEK L SANS TEZ

Sava TANRISEVER CLE ÜN VERS TES FEN B MLER ENST TÜSÜ BAHÇE B TK LER ANAB M DALI

2016

Bu çal mada, 2014-2015 y lar nda Mardin iline ba Artuklu, Ye illi, Savur, Nusaybin, Midyat, Ömerli, Derik, Maz da , Dargeçit ve merkez ilçe ve köylerinde yayg n olarak yeti tirilen 26 yerel üzüm çe idinin verim ve kalite özellikleri incelenmi tir. Deneme materyali yöre ba lar ndaki geleneksel goble terbiye sistemli, tamam kuru artlarda yeti en hasat dönemi olgunlu unda olan sa kl omcalar üzerinde yeti en üzüm örneklerinden al nm r. Çal ma 3 tekerrürlü yap lm r. Bu çal mada denemeye al nan üzüm çe itlerinin verim ve kaliteye ili kin özellikleri incelenmi ve fenolojik evreleri gözlenmi tir. Çal ma kapsam nda üzüm çe itlerinin omca verimi (kg/omca), dekara verim (kg/da), salk m a rl klar (gr), tane eni (mm), tane boyu (mm), tane a rl (gr), % (SÇKM) kuru madde, pH ve tartarik asit miktarlar (g/l) incelenmi tir. Yap lan bu çal man n sonucunda, verim de erleri aç ndan ön plana ç kan üzüm çe itleri Kohar (3.35 kg/omca-510 kg/da), Hakkeybi (3.41 kg/omca-520 kg/da), Bineytati (4.30 kg/omca-530 kg/da), Hetfberi, (4.43kg/omca-550 kg/da) ve Fiskini (4.74 kg/omca-620 kg/da) çe itleri olmu tur. Kalite özellikleri aç ndan öne ç kan üzüm çe itleri ise Mazrone (Kuru madde % 18.60-pH 3.38-tartarik asit 4.25 g/l-tane a rl 0,80 gr), Kerkü (% SÇKM 21.60-pH 3.62-tartarik asit 4.70 g/l-tane a rl 2.85 gr) olmu tur. Elde edilen sonuçlar n gelecekte yap lacak bu konudaki çal malara öncülük edece i ümit edilmektedir.

(13)

V ABSTRACT

YIELD AND QUALITY FEATURES DETERMINATION OF MARD N GRABE VARIETIES

MSc. THESIS Sava TANRISEVER

DEPARTMENT OF HORTICULTURE

INSTITUTE OF NATURAL AND APPLIED SCIENCES UNIVERSITY OF DICLE

2016

In this study, were examined yield and quality characteristics of 26 local grape varieties grown in Artuklu, Ye illi, Savur, Nusaybin, Midyat, Ömerli, Derik, Maz da , Dargeçit and districts and villages of Mardin province in 2014-2015. Experimental material was grape samples grown on the healthy omcas with the traditional goble system in the region, all of which were harvest maturity at dry conditions. The study was conducted in 3 recurrence. In this study trial grapes variety were examined yield and quality-related features and phenological periods of the grape variety observed. Within the scope of the study inspected features, yield (kg / wine), yield grape (kg /da), bunch weight (gr), berry width (mm), bery length (mm), berry weight (gr), total soluble solids (TSS) %, pH and tartaric acidity content (g/l). As a result of this work, varieties of grapes in the foreground in terms of yield values are Kohar (3.35 kg/wine-510 kg/da), Hakkeybi (3.41 kg/wine-520 kg/da), Bineytati (4.30 kg/wine-530 kg/da), Hetfberi (4.43 kg/wine-550 kg/da), and Fiskini (4.74 kg/wine-620 kg/da). The outstanding features in terms of quality grape varieties Mazrone (total soluble solids % 18.60- pH 3.38- tartaric acidity 4.25 g/l - berry weight 0.80 gr), Kerkü (total soluble solids % 21.60- pH 3.62- tartaric acidity 4.70 g/l- berry weight 2.85 gr). It is hoped that the results obtained will lead to future work.

(14)

Sava TANRISEVER

VI ZELGE L STES

Çizelge No Sayfa

Çizelge 1.1. Mardin ilinde yeti en yerel üzüm çe itleri ve sinonimleri... Çizelge 4.1. Mardin ilinde yerel olarak yeti en üzüm çe itlerinin fenolojik safhalar ... Çizelge 4.2. Beydülhemam üzüm çe idinin co rafi özellikleri ve de erlendirilme ekli... Çizelge 4.3. Beydülhemam üzüm çe idinin verim ve kalite özellikleri…...…... Çizelge 4.4. Bineytati üzüm çe idinin co rafi özellikleri ve de erlendirilme ekli …... Çizelge 4.5. Bineytati üzüm çe idinin verim ve kalite özellikleri...……...…... Çizelge 4.6. Çilohurik üzüm çe idinin co rafi özellikleri ve de erlendirilme ekli..…... Çizelge 4.7. Çilohurik üzüm çe idinin verim ve kalite özellikleri ………...…... Çizelge 4.8. F st kl üzüm çe idinin co rafi özellikleri ve de erlendirilme ekli…..…... Çizelge 4.9. F st kl üzüm çe idinin verim ve kalite özellikleri …………...…... Çizelge 4.10. Fiskini üzüm çe idinin co rafi özellikleri ve de erlendirilme ekli …... Çizelge 4.11. Fiskini üzüm çe idinin verim ve kalite özellikleri ….………... Çizelge 4.12. Gevriki üzüm çe idinin co rafi özellikleri ve de erlendirilme ekli…..…... Çizelge 4.13. Gevriki üzüm çe idinin verim ve kalite özellikleri …………..…...…... Çizelge 4.14. Hab drej üzüm çe idinin co rafi özellikleri ve de erlendirilme ekli…... Çizelge 4.15. Hab drej üzüm çe idinin verim ve kalite özellikleri ………... Çizelge 4.16. Hakkeybi üzüm çe idinin co rafi özellikleri ve de erlendirilme ekli…... Çizelge 4.17. Hakkeybi üzüm çe idinin verim ve kalite özellikleri …………... Çizelge 4.18. Hamrani üzüm çe idinin co rafi özellikleri ve de erlendirilme ekli…... Çizelge 4.19. Hamrani üzüm çe idinin verim ve kalite özellikleri ………... Çizelge 4.20. Hasani üzüm çe idinin co rafi özellikleri ve de erlendirilme ekli…... Çizelge 4.21. Hasani üzüm çe idinin verim ve kalite özellikleri …….………... Çizelge 4.22. Hatun Parma i üzüm çe idinin co rafi özellikleri ve de erlendirilme ekli... Çizelge 4.23. Hatun Parma i üzüm çe idinin verim ve kalite özellikleri ………... Çizelge 4.24. Hetfberi üzüm çe idinin co rafi özellikleri ve de erlendirilme ekli……... Çizelge 4.25. Hetfberi üzüm çe idinin verim ve kalite özellikleri ……... Çizelge 4.26. Karfuki üzüm çe idinin co rafi özellikleri ve de erlendirilme ekli……... Çizelge 4.27. Karfuki üzüm çe idinin verim ve kalite özellikleri ……...…... Çizelge 4.28. Kerkü üzüm çe idinin co rafi özellikleri ve de erlendirilme ekli…... Çizelge 4.29. Kerkü üzüm çe idinin verim ve kalite özellikleri …………... Çizelge 4.30. Kohar üzüm çe idinin co rafi özellikleri ve de erlendirilme ekli………... Çizelge 4.31. Kohar üzüm çe idinin verim ve kalite özellikleri ………... Çizelge 4.32. Mazrone üzüm çe idinin co rafi özellikleri ve de erlendirilme ekli…..…...

3 18 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50

(15)

VII

Çizelge 4.33. Mazrone üzüm çe idinin verim ve kalite özellikleri ……... Çizelge 4.34. Naziki üzüm çe idinin co rafi özellikleri ve de erlendirilme ekli……... Çizelge 4.35. Naziki üzüm çe idinin verim ve kalite özellikleri ………... Çizelge 4.36. Pozulkep üzüm çe idinin co rafi özellikleri ve de erlendirilme ekli……... Çizelge 4.37. Pozulkep üzüm çe idinin verim ve kalite özellikleri ….……... Çizelge 4.38. Siyah Deyvani üzüm çe idinin co rafi özellikleri ve de erlendirilme ekli... Çizelge 4.39. Siyah Deyvani üzüm çe idinin verim ve kalite özellikleri ………... Çizelge 4.40. Sudeni üzüm çe idinin co rafi özellikleri ve de erlendirilme ekli……... Çizelge 4.41. Sudeni üzüm çe idinin verim ve kalite özellikleri ………... Çizelge 4.42. itvi üzüm çe idinin co rafi özellikleri ve de erlendirilme ekli……...

Çizelge 4.43. itvi üzüm çe idinin verim ve kalite özellikleri …..……….…...

Çizelge 4.44. orki ivane üzüm çe idinin co rafi özellikleri ve de erlendirilme ekli...

Çizelge 4.45. orki ivane üzüm çe idinin verim ve kalite özellikleri ….…………...

Çizelge 4.46. Tayfi üzüm çe idinin co rafi özellikleri ve de erlendirilme ekli………... Çizelge 4.47. Tayfi üzüm çe idinin verim ve kalite özellikleri …...………... Çizelge 4.48. Virdani üzüm çe idinin co rafi özellikleri ve de erlendirilme ekli……... Çizelge 4.49. Virdani üzüm çe idinin verim ve kalite özellikleri ………...…..…... Çizelge 4.50. Zeynebi üzüm çe idinin co rafi özellikleri ve de erlendirilme ekli……... Çizelge 4.51. Zeynebi üzüm çe idinin verim ve kalite özellikleri ………...…... Çizelge 4.52. Zeyti üzüm çe idinin co rafi özellikleri ve de erlendirilme ekli……...…... Çizelge 4.53. Zeyti üzüm çe idinin verim ve kalite özellikleri …………...…... Çizelge 5.1. Mardin ilinde yeti en yerel üzüm çe itlerinin verim ve kalite özellikleri……...…

51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 73

(16)

Sava TANRISEVER

VIII EK L L STES

ekil No Sayfa

ekil 3.1. Mardin (Ömerli) ba lar ndan bir görüntü………. …...………..…...….. ekil 3.2. Mardin (Midyat) ba lar ndan bir görüntü………. …...………...…...….. ekil 3.3. Laboratuvar çal malar ndan bir görüntü………. …...………...…...….. ekil 3.4. Laboratuvar çal malar ndan bir görüntü (kuru madde ölçümü %)...

ekil 4.1. Beydülhemam üzüm çe idinin salk m görüntüsü …...………...……. ekil 4.2. Beydülhemam üzüm çe idinin yaprak görüntüsü…...…...……..…...…...…... ekil 4.3. Bineytati üzüm çe idinin salk m görüntüsü ………...…...…... ekil 4.4. Bineytati üzüm çe idinin yaprak görüntüsü ………...….…...…... ekil 4.5. Çilohurik üzüm çe idinin salk m görüntüsü ………...…...….…….…... ekil 4.6. Çilohurik üzüm çe idinin yaprak görüntüsü ………...……...…….. ekil 4.7. F st kl üzüm çe idinin salk m görüntüsü ………... ekil 4.8. F st kl üzüm çe idinin yaprak görüntüsü ………...…...….. ekil 4.9. Fiskini üzüm çe idinin salk m görüntüsü………...…...………...……...…. ekil 4.10. Fiskini üzüm çe idinin yaprak görüntüsü …………...………...…...….. ekil 4.11. Gevriki üzüm çe idinin salk m görüntüsü………...……....…………..…... ekil 4.12. Gevriki üzüm çe idinin yaprak görüntüsü …………..………..…...…...….. ekil 4.13. Hab Drej üzüm çe idinin salk m görüntüsü………….……...…………...…. ekil 4.14. Hab Drej üzüm çe idinin yaprak görüntüsü ……….…...………...….. ekil 4.15. Hakkeybi üzüm çe idinin salk m görüntüsü………... ekil 4.16. Hakkeybi üzüm çe idinin yaprak görüntüsü …………..……... ekil 4.17. Hamrani üzüm çe idinin yaprak görüntüsü……...…. ekil 4.18. Hamrani üzüm çe idinin yaprak görüntüsü ………... ekil 4.19. Hasani üzüm çe idinin salk m görüntüsü……….………...……... ekil 4.20. Hasani üzüm çe idinin yaprak görüntüsü ………...…... ekil 4.21. Hatun Parma i üzüm çe idinin salk m görüntüsü…….…………...…….…... ekil 4.22. Hatun Parma i üzüm çe idinin yaprak görüntüsü …...……...…………...…... ekil 4.23. Hetfberi üzüm çe idinin salk m görüntüsü…………...……...………... ekil 4.24. Hetfberi üzüm çe idinin yaprak görüntüsü …………...………...……...…... ekil 4.25. Karfuki üzüm çe idinin salk m görüntüsü...……….…... ekil 4.26. Karfuki üzüm çe idinin yaprak görüntüsü ………...…………...….. ekil 4.27. Kerkü üzüm çe idinin salk m görüntüsü………...……...……...…. ekil 4.28. Kerkü üzüm çe idinin yaprak görüntüsü …………..………...….. ekil 4.29. Kohar üzüm çe idinin salk m görüntüsü……...….…...………….…….…...…

11 12 15 15 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48

(17)

IX

ekil 4.30. Kohar üzüm çe idinin yaprak görüntüsü …………...…...…..…….…...…. ekil 4.31. Mazrone ( ire) üzüm çe idinin salk m görüntüsü…….………...……....…...…. ekil 4.32. Mazrone ( ire) üzüm çe idinin yaprak görüntüsü ………...…... ekil 4.33. Naziki üzüm çe idinin salk m görüntüsü………...……...…...…………....…... ekil 4.34. Naziki üzüm çe idinin yaprak görüntüsü ………...……...…... ekil 4.35. Pozulkep üzüm çe idinin salk m görüntüsü………...………...…....….... ekil 4.36. Pozulkep üzüm çe idinin yaprak görüntüsü ………...……...…...……... ekil 4.37. Siyah Deyvani üzüm çe idinin salk m görüntüsü……...……...………... ekil 4.38. Siyah Deyvani üzüm çe idinin yaprak görüntüsü ………...…... ekil 4.39. Sudeni üzüm çe idinin salk m görüntüsü…………...………...……...……. ekil 4.40. Sudeni üzüm çe idinin yaprak görüntüsü ………...…...…... ekil 4.41. itvi üzüm çe idinin salk m görüntüsü……….………...…...…... ekil 4.42. itvi üzüm çe idinin yaprak görüntüsü …..………...….…...…. ekil 4.43. orki ivane üzüm çe idinin salk m görüntüsü………...…. ekil 4.44. orki ivane üzüm çe idinin yaprak görüntüsü ………... ekil 4.45. Tayfi üzüm çe idinin salk m görüntüsü……….…………...…... ekil 4.46. Tayfi üzüm çe idinin yaprak görüntüsü ………...…….…...….... ekil 4.47. Virdani üzüm çe idinin salk m görüntüsü………...…...…... ekil 4.48. Virdaniüzüm çe idinin yaprak görüntüsü ………...…... ekil 4.49. Zeynebi üzüm çe idinin salk m görüntüsü………….…..………... ekil 4.50. Zeynebi üzüm çe idinin yaprak görüntüsü ………..…... ekil 4.51. Zeyti üzüm çe idinin salk m görüntüsü……...………...…...…. ekil 4.52. Zeyti üzüm çe idinin yaprak görüntüsü ……...………….….…………...

49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71

(18)

Sava TANRISEVER X KISALTMA VE S MGELER da Dekar gr Gram g/l Gram/Litre ha Hektar kg Kilogram kg/da Kilogram/Dekar l Litre m Metre mm Milimetre % Yüzde

SÇKM Suda Çözülebilir Kuru Madde Brix Kuru Madde

(19)

1 1.G

Co rafi konumu itibariyle ülkemiz sofral k, kurutmal k, arapl k ve ral k üzüm çe itlerinin yeti tirilebilece i uygun ekolojik ko ullara sahiptir. Ba k kültürünün yakla k 6 000 y l önce Anadolu’nun kuzeydo u kesimini de içine alan bölgede ba lad kabul edilmektedir. Bu süreçte çok güçlü uygarl klara ev sahipli i yapan Anadolu ba k kültürünün tüm dünyaya yay lmas nda öncü ve köprü görevini üstlenmi tir. Bu nedenle, çok köklü bir ba k kültürüne ve zengin bir asma gen potansiyeline sahip olan ülkemizin bütün bölgelerinde ba k yap lmakta ve elde edilen ürünler hem sofral k olarak hem de ras de ik ürünlere i lenerek de erlendirilmektedir (Çelik ve ark., 1998).

Yerkürenin ba k için en elveri li iklim ku üzerinde bulunan ülkemiz, asman n gen merkezi olmas n yan s ra, son derece eski ve köklü bir ba k kültürüne de sahiptir. Bu kültür içerisinde Güneydo u Anadolu Bölgesi sadece sahip oldu u ba alan ve üzüm üretimi bak nda ülkemizin önemli bir bölgesi de il ayn zamanda sahip oldu u kültür asmas (Vitis vinifera ssp. sativa) ve yabani asma türleri (Vitis vinifera ssp. silvestris) bak ndan da önemli gen merkezidir. Bölgede çok say da farkl üzüm çe idi ile yeti tiricilik yap lmas bunun en somut göstergesidir (Winkler ve ark. 1974; Çelik ve ark. 1998; Özden ve Karipçin, 2007).

Güneydo u Anadolu Bölgesi, ülkemizde bulunan toplam ba alanlar n yakla k %25’ini, üretilen toplam üzümün ise yakla k %15’ini kar layan önemli bir bölgedir. Günümüze kadar yap lan birçok ara rmada bölge illerinin ba k potansiyeli vurgulanm r (Özdemir ve Tangolar 2005; Özdemir ve ark. 2008).

Bölgede y ll k ya miktar az ve düzensiz olu u, sulama imkânlar n az olu u ve bölge topraklar n k raç, engebeli ve e imli olmas , bu ko ullara di er yeti tiricili i yap lan tar msal ürünler kar nda en etkin ekilde uyum sa layan asman n iyi yeti tirilmesine olanak sa lam r. Fakat bölgede ba lar n ya olmas , çok kurak

artlarda ba k yap lmas , modern ba k tekni inin yeterince bilinmemesi nedenleri ile ba alanlar nda bir gerileme söz konusudur. Bölge gerek okuryazar oran n dü ük olmas , gerekse maddi olanaklar n darl nedeniyle k rsal kesimden sürekli göç vermektedir. Bu durum henüz tan mlanmas bile yap lmam üzüm çe itlerinin yok olma tehlikesi ile kar kar ya getirmektedir (Kaplan, 1994).

(20)

Sava TANRISEVER

2

Güneydo u Anadolu Bölgesi’nin ba k yönünden en önemli illeri; anl urfa, Diyarbak r ve Mardin’dir. Bu üç ilimiz ba alan yönünden s ras yla 6., 8. ve 10. s rada yer almaktad r. Üretim yönünden verim dü ük oldu u için 11., 8. ve 9. s ralar almaktad r (Çelik ve ark., 1998).

Mardin ili ülkemizin en önemli projelerinden olan GAP projesi kapsam nda yer alan önemli üzüm üretim yerlerinden birisi olma bak ndan son derece önemli bir potansiyeli bar nd rmaktad r (Gürsöz 1993, Kaplan 1994).

Mardin ilinde, arapç k kültürünün tarih öncesi ça lardan günümüze ula bilinmektedir. Özellikle Ermeni ve Süryanilerden gelen önemli bir ba k ve arapç k kültürü yörede halen varl sürdürmektedir. Özellikle Midyat ilçesinde arapç k faaliyetlerinde halen aktif oldu u ve ev arapç n geli ti ini söylemek mümkündür (Özdemir ve Özmen 2008).

Ba n ve arap kültürünün köklü bir geçmi e sahip olmas sonucu Mardin iline özgü lokal çe it zenginli i bulunmaktad r (Karata ve ark., 2009).

Çal man n yürütüldü ü Mardin Merkez ve 9 ilçesinde (Artuklu, Midyat, Savur, Dargeçit, Ömerli, Ye illi, Nusaybin, Maz da ve Derik) önemli düzeyde ba k yap lmaktad r. Mardin ili, 2014 y TÜ K üzüm verim de erlerine göre, 344 265 dekarl k alanda 158 442 ton üzüm üretilmektedir. lçeler baz nda ise en yüksek üzüm üretimi Midyat ilçesinde (48 406 ton) yap lmaktad r. Bu ilçeyi Ömerli (29 580 ton), Savur (19 317 ton) ve Artuklu (19 217) ilçeleri takip etmektedir. En az üzüm üretiminin oldu u ilçe ise Ye illi (2 292 ton) olmu tur. Mevcut ba alanlar ve üretim de erleri ile Mardin ili ba k aç ndan ciddi bir potansiyeli olmakla beraber, bu ba k potansiyelin yeterince de erlendirilemedi i görülmektedir. Ancak son y llarda ba tesislerinde önemli ölçüde art lar olmu tur.

Ba alanlar n olu turdu u topraklar k rm kahverengi ve genelde k raç arazileri olu turmaktad r. Ba n ve arap kültürünün çok eskilere dayanmas sonucunda yöreye özgü yöresel bir çok çe it bulunmaktad r. Genelde ba k yörede geleneksel yöntemlerle sürdürülmektedir. Ba k genel anlamda kültürel bak m

lemleri (sulama, gübreleme, ilaçlama) yap lmaks n sürdürülmekte, daha çok üreticilerin kendi ihtiyaçlar kar lamak için yapt bir faaliyet olarak görülmektedir. Yörenin tamam nda uygulanan terbiye ekli geleneksel goble terbiye ekli olmakla beraber, baz ilçelerde (Midyat, Ömerli, Savur) telli terbiye ekli ile kurulu ba lar n

(21)

3

oldu u görülmektedir. Bu çal man n amac , daha önce ampelografik özellikleri tespit edilen (Gürsöz, 1993) Mardin ilinde yeti tirilen yerel üzüm çe itlerinin yayg n olarak yeti tirildi i yerlerde verim ve kalite özellikleri incelenerek kaliteli standart özellikte olan yerel çe itlerin bölge ve ülke ba na kazand lmas hedeflenmektedir.

Çizelge 1.1. Mardin ilinde yeti en yerel üzüm çe itleri ve sinonimleri Yerel Çe it smi Sinonimleri Beydülhemam Güvercin Yumurtas Bineytati Çörtük, Öftük Siirtli Çilohurik --- st kl --- Fiskini sk ni Gevriki Gevre

Hab Drej Herzem, Direji, Devreji,

Hakkeybi ---

Hamrani ---

Hasani ---

Hatun Parma i Drej k Hetfberi Yediveren

Karfuki Kolik, Kurfok, Karfoki

Kerkü ---

Kohar Yuvarlak Kerkü Mazrone ire, Mazruna, Mazrome

Naziki Siyah Karfuki Pozulkelp Siyah Hatun Parma Siyah Deyvani ls ki Re

Sudeni --- itvi --- orki ivane Çoban K rm

Tayfi Tayifi, Tayf Virdani Verdani Zeynebi Ashab Hatun, zdadul

(22)

Sava TANRISEVER

4

(23)

5 2. KAYNAK ÖZETLER

Asma (Vitis vinifera ssp. sativa) oldukça eski tarihsel geçmi e sahip ve dünyada ekonomik anlamda yayg n olarak yeti tiricili i yap lan önemli bir türdür. Günümüzdeki asma popülasyonundaki çe itlilik, insanl k tarihi ile birlikte olmu tur.Vitis vinifera ssp. silvestris, kültür asmas n (Vitis vinifera ssp. sat va) atas olarak bilinmekte ve bu nedenle önemli bir temsilcisidir (Zohary, 1995; This ve ark. 2006).

Dünya üzerinde yeti tiricili i yap lmakta olan kültür asmas (Vitis vinifera ssp. sativa L.) binlerce y l süren do al ya da yapay melezleme ve seleksiyon ile yabani asmadan (Vitis vinifera ssp.silvestris Gmel.) meydana gelmi tir. Yabani asman n en fazla tip zenginli ine Kafkasya’n n güneyi ve Hazar Denizi’nin bat ile Anadolu’da rastlanmaktad r (A ao lu, 1999). Anadolu dünyada belirlenen 8 gen merkezinden hem Yak n Do u hem de Akdeniz gen merkezi üzerinde bulunmaktad r (Çelik ve ark., 1998).

Ülkemizin de ik yerlerinde yap lan arkeolojik kaz lardan ç kar lan tarihi eserlerde üzümle ilgili ekil ve kabartmalar n yer almas , o yörede ba k kültürünün yayg n oldu una i aret eden en önemli göstergelerdir. Gerçekten ülkemizde her bölgeden yap lan kaz larda ba k ile ilgili tarih öncesi devirlere ait önemli eserler bulunmu tur (Oraman, 1965; Fidan, 1985; Duran 2003).

FAO’ nun 2012 y na ait verilerine göre dünyada toplam 6 969 373 ha alanda ba k yap lmaktad r. Ayn y la ait üzüm üretimi ise 67 067 128 ton’dur. Alan yönünden ilk be ülkenin s ralamadaki yerinin y llara göre de medi i, Türkiye’nin spanya, Fransa, talya ve Çin’in ard ndan 5. s rada yer ald görülmektedir. Üretim bak ndan ise ülkemiz, Çin, ABD, talya, Fransa ve spanya ülkelerinden sonra 6.

rada yer almaktad r.

TÜ K 2015 y istatistik verilerine göre toplam i lenen tar m alan 23 933 949 ha olup, 461 955 ha’l k k sm ba alanlar olarak kullan lmaktad r. Türkiye’de, 2015 y itibar yla 461 955 ha alanda, 3 650 000 ton üzüm üretimi yap lmaktad r. Sofral k üzüm üretimi; 1 819 910 ton, kurutmal k üzüm üretim miktar 1 334 563 ton, arapl k üzüm üretim miktar 423 527 ton’dur. Türkiye toplam ba alanlar toplam i lenen tar m alanlar n % 1.19 ’nu olu turmaktad r.

(24)

Sava TANRISEVER

6

TÜ K kay tlar incelendi inde ba alan bak ndan, Güneydo u Anadolu Bölgesi, Ege Bölgesi’nden sonra ikinci s rada yer almaktad r. Üzüm üretimi bak ndan incelendi inde ise ülkemizde üretilen 3 650 000 ton toplam üzüm üretimin 615 942 tonu Güneydo u Anadolu Bölgesi illeri taraf ndan kar lanmaktad r. Güneydo u Anadolu Bölgesi, ülkemiz toplam üzüm üretiminin % 16.87’sini gerçekle tirmektedir. Güneydo u Anadolu Bölgesi, ülkemizde bulunan toplam ba alanlar n yakla k % 25.80’ kar layan önemli bir bölgedir (Anonim, 2015). Günümüze kadar yap lan birçok ara rmada bölgenin sahip oldu u ba k potansiyeli vurgulanm r (Atalay ve ark. 2003, Özdemir ve Tangolar, 2005, Karata ve ark. 2007, Özden ve Karipçin 2007;Özdemir ve Karata 2008, Karata ve ark. 2010, Özdemir ve ark. 2010, De irmenci Karata ve ark. 2010, Kaya ve ark. 2014).

Mardin ilinin de içerisinde bulundu u Güneydo u Anadolu Bölgesinde yeti tirilen çe itlerin incelenmesi amac yla (Gürsöz, 1993) taraf ndan yap lan Güneydo u Anadolu Bölgesi illeri ile birlikte Mardin ilinde yeti tirilen yerel üzüm çe itlerinin ampelografik olarak incelenmesi ve yerel gen kaynaklar n korunmas aç ndan önem ta maktad r. Bu ara rma 1988-1993 y llar aras nda Güneydo u Anadolu Bölgesi Projesi (GAP) kapsam na giren illerde yeti tirilen üzüm çe itlerinin ampelografik özelliklerinin belirlenmesi amac yla yürütülmü tür. Bu illerden anl urfa ili üzüm çe itlerinin özellikleri IBPGR’ n “Üzüm Tan mlay lar ” yöntemine göre belirlenmi ; Ad yaman, Diyarbak r, Gaziantep, Mardin ve Siirt illeri üzüm çe itlerinde ise meyve özellikleri ile ilgili k sa ampelografileri verilmi tir. Ayr ca çe itlerin sinonimleri de belirlenmeye çal lm r. Güneydo u Anadolu Bölgesinden sonra Diyarbak r ve Mardin illerinde yeti tirilen üzüm çe itlerinin ampelografik özelliklerinin saptanmas üzerine bir di er ara rma (Kaplan, 1994) taraf ndan yürütülmü tür. Bu ara rma Diyarbak r ve Mardin il s rlar içinde yeti tirilen üzüm çe itlerinin ampelografik özelliklerinin belirlenmesi amac yla 1989-1992 y llar nda yürütülmü tür. Çal ma üretici ba lar nda bulunan çe itler üzerinde yürütülmü tür. Çe itlerin özellikleri IBPGR’nin “Üzüm Tan mlay lar ” metoduna göre belirlenmi tir. Ara rma sonucunda Diyarbak r ve Mardin yöresinde 53 üzüm çe idinin yeti tirildi i tespit edilmi tir. Yeti tirilen çe itlerin tamam Vitis vinifera L. türü grubunda yer ald bildirilmi tir. Bu çal ma sonucunda ye il-sar taneli çe itlerden; Abderi, Atf, Beyaz

ldun, Çirbet, Genç Mehmet, Hasani, Hatun Parma , H ls k, Istanbullu, Kabarc k,

(25)

7

Kerkü , K rfok, Kohar, Luvanek, Mazrumi, Merir, Sipiyek, Siirtli, Sultani Çekirdeksiz, ekeri, irelik, itu, Tahannebi, Uzun kerku , Vanki, Yuvarlak Kerku , Zeynebi, Zeyti; rm taneli çe itlerden; K G ldunu, K l Banki, Sorava, Vilki, Virdani; mavi-siyah taneli çe itlerden; A ek, Amorku, Bakari, Kar k (kara erik), Siyah G ldun, Siyah Üzüm, Bo azkere; koyu k rm mor çe itlerden; Balcani, Belelük, Hatun parma (siyah), Isk cuna, m, Korfuki, Morek, Mikeri, Siyah Tayfi; k rm -gri çe itlerden ise F st kl , Tayf ve Suudi üzüm çe itleri tan mlanm r.

Hamman ve Dami (2000), Colorado’da yürüttükleri ara rmada damla sulama ile üç farkl sulama rejiminin de ba geli imini, üzüm verimini, meyve suyu kalitesini, arap kalitesini ve topraktaki nem durumunu incelemi lerdir. Sulama konular olan 192 – 96 ve 48 litre suyu ben dü me dönemine kadar bitkiye uygulanm olup, daha sonra sulama miktarlar 1/4 oran nda azaltarak vermi lerdir. Omca verimi, toprak nemi, tane rl , salk m a rl , arap içeri i ve arap renginde önemli fark tespit edilmi ancak suda eriyebilir madde ve so uklara kar dirençte farkl k bulamam lard r.

Ate (2009), taraf ndan yürütülen çal mada Sultani Çekirdeksiz üzüm çe idinde yapraktan ve topraktan uygulanan bitki geli im düzenleyicisi solüsyonun üzüm verimi, kalitesi ve vegatatif geli me üzerine etkisini ara rm r. Çal man n neticesinde her iki lda uygulanan bitki geli im düzenleyici solüsyonlar n (60 gr/lt humik asit) Sultani Çekirdeksiz ya üzüm verim ve üzüm kalitesini art rd belirtmi tir. Bitki geli im düzenleyicisi solüsyonun uygulanm asmalarda kontrole oranla ortalama salk m a rl % 12'lik, omca ba nda verim % 16'l k; dekara verimde % 16'l k 100 tane a rl ndaki bir art saptanm r.

Wang Xu ve ark. (2006), Lizhmat ve Manicure Finger çe itlerinin büyüme ve meyve kalitesi üzerine farkl bilezik alma dönemlerinin etkisini ara rm r. Ara rma sonucunda tane ve salk m a rl n artt , meyve kalitesinin yükseldi i ve ekonomik gelirin dikkate de er ekilde artt tespit edilmi tir. En iyi etkinin çiçeklenmeden 20 gün sonra tam bilezik alma ile gerçekle ti ini belirtmi lerdir.

Gündüz ve Korkmaz (2008), taraf ndan yürütülen çal mada, Menemen Ovas ko ullar nda 1997–2001 y llar aras nda Yuvarlak Çekirdeksiz üzüm çe idinde çal lm r. Ara rma ile Menemen Ovas ko ullar nda damla sulama sistemi ile sulanan ba için en yüksek verimi sa layan sulama aral ile sulama suyu miktar n belirlenmesi ve ayr ca sulamalar n meyve kalitesi üzerine etkisinin saptanmas

(26)

Sava TANRISEVER

8

amaçlanm r. Ara rma sonucunda, 3 ve 6 gün ortalamas ile en yüksek verim elde edilmi ve ya üzüm verimi 2 201 kg/da, kuru üzüm verimi 610 kg/da oldu u belirtilmi tir.

Abd El-Razek ve ark. (2010)’n n Crimson Seedless üzüm çe idinde yaprak alma ve salk m seyreltme uygulamalar n salk m a rl , salk m büyüklü ü, tane büyüklü ü, tane rengi, kuru madde (SÇKM), ra rand man , meyve kalite de erlerinin art rm oldu unu olgunla ma sürecinin h zland , asitlik de erinin ise azald tespit etmi lerdir.

Karata ve ark. (2010 )’n n Kalecik Karas üzüm çe idinde (V. vinifera L.) ürün dal istikametlerinin üzüm verim ve kalite üzerine etkileri ara lm r. Çift kollu guyot terbiye sistemi uygulanarak yeti tirilmi olan Kalecik karas üzüm çe idinin bir ya dallar nda k budamas ndan sonra 10 gözlü ürün dallar n teller üzerine 5 farkl (Yatay ekli, Dikey ekli, 450'lik Aç ekil, Yay ekil, Serbest ekil) ba lama eklinin, ürün verim ve kalite özellikleri üzerine etkileri ara lm r. Sonuç olarak 450’lik Aç ekil ve Yay ekil uygulamalar n, verim ve kalite özellikleri prati e dökülebilecek nitelikte olumlu sonuçlar verdi i belirtilmi tir.

Atak ve ark. (2011), melezleme ile elde edilen üzüm (Vitis vinifera L.) çe it adaylar n baz kalite özelliklerinin belirlenmesi adl çal mas nda, sofral k üzümlerin kalite özellikleri ara lm r. Çal ma sonucunda tescil öncesi üzüm çe it (Yalova 91/3 (Pembe 77), Tekirda 15/A-61) adaylar n baz kalite özellikleri belirlenerek sofral k potansiyelleri ortaya konuldu u belirtilmi tir.

Eren (2012) taraf ndan yap lan çal mada, 2009-2010 y llar nda Sivas' n Gemerek ilçesinde yeti tiricili i yap lan Karabekir, Gö cek, Di ielda , Kabaelda , Gülüzümü, Kehribar, Patlakkara, Dikkarabekir ve Meme üzümü olmak üzere 9 üzüm çe idinin uluslararas normlar çerçevesinde ampelografik özelliklerini belirlemek amac yla yapt çal mas nda, denemeye al nan üzüm çe itlerinin ampelografik özellikleri, verim ve kaliteye ili kin özellikleri incelenmi ve fenolojik dönemleri gözlenmi tir. Ara rma sonucunda yerel çe itlerden üstün özelliklere sahip standart üzüm çe itlerimiz aras nda aday olabilecek çe itler ön plana ç km r. Asma gen kaynaklar n korunmas aç ndan bu çal ma önem ta maktad r.

Sivas' n Gemerek ilçesi üzüm çe itlerinin kalite özelliklerinin belirlenmesi konulu çal mada, yerel üzüm çe itlerinin suda çözünür kuru madde miktar (SÇKM), pH,

(27)

9

tartarik asit (TA) ve organik asit içeri i gibi kalite özellikleri belirlenmi tir. Ara rma kapsam nda dokuz üzüm çe idi (Karabekir, Gö cek, Di ielda , Kabaelda , Gülüzümü, Kehribar, Patlakkara, Dikkarabekir ve Memeüzümü) incelenmi tir. Çal ma sonucunda, kümeleme analizi ile dokuz üzüm çe idi aras ndaki benzerlik oran n, di er bir ifade ile çe itler aras nda tespit edilen yakla k % 36 oran nda fenotipik farkl k belirlenmi tir. Islah çal malar nda kaynak olarak kullan labilece i vurgulanm r (Keskin ve ark., 2013).

çi ve Alt ndi li (2014) taraf ndan yürütülen çal mada, 41B ve 110R asma anaçlar üzerine a Alphonse Lavalleé ve Trakya lkeren sofral k üzüm çe itlerinde; salk ma yap lan uygulamalar (SYU), bilezik alma (BA) ve bilezik alma+salk ma yap lan uygulamalar n (BA+SYU) sofral k üzüm kalitesi üzerine olan etkileri incelenmi tir. Hiçbir kimyasal girdinin kullan lmad organik tar m ilkeleri do rultusunda yeti tiricilik yap lan ba lardaki üzümlerin, sofral k kalite özelliklerini artt rmaya yönelik olarak uygulanacak olan SYU, BA ve BA+SYU’lar n gerçekle tirilmesinin verim aç ndan önemli oldu u vurgulanm r.

Öner ve ark. (2015), taraf ndan yap lan çal mada hafif alkalin ve kireçli toprak ko ullar nda yeti tirilen Merlot arapl k üzüm çe idi üzerinde yürütülmü tür. K, Mg ve Mikro elementlerin (Fe, Zn, Cu ve Mn) 3'er farkl dozlar asma bitkisi geli iminin 2 de ik fizyolojik döneminde yaprak gübresi olarak uygulanm r. Çal mada yaprak gübresi uygulamalar n üzümlerin ralar nda kalite kriterleri olarak bilinen; pH, suda çözülebilir kuru madde miktar %, alkol miktar %, toplam eker %, tartarik asit miktar g/l, toplam fenolik bile ik miktar mg/kg, toplam antosiyan miktar mg/kg ve tanen mg/kg miktarlar na etkileri ara lm r. Çal man n sonucunda Merlot üzüm çe idinde yaprak gübre uygulamas n verim ve ra kalitesi de imine etkisi istatistik olarak % 1 düzeyinde önemli bulundu u dile getirilmi tir.

Pehlivan ve Uzun (2015 ) taraf ndan yürütülen çal mada, Denizli’nin Güney ilçesinde yeti tirilen Shiraz üzüm çe idine tane tutumundan hemen sonra uygulanan 4 farkl salk m seyreltmesinin (8, 16, 24 ve 32 salk m/asma) verim ve kalite özellikleri ile tanenin biyokimyasal özellikleri üzerine etkileri incelenmi tir. Ayr ca, tanelerin antioksidan aktiviteleri DPpH, TEAC ve FRAP yöntemlerine göre belirlenerek kar la lm r. En yüksek üzüm verimi (5 576.70 g/asma) 32 salk m/asma uygulamas ndan elde edilmi tir.

(28)

Sava TANRISEVER

(29)

11 3. MATERYAL VE YÖNTEM

3.1. Materyal

Bu çal ma, 2014-2015 y llar içinde budamadan hasat dönemine kadar geçen süre içerisinde Mardin ili ve merkeze ba 9 (Artuklu, Dargeçit, Derik, Maz da , Nusaybin, Midyat, Ömerli, Savur, Ye illi) ilçesinin köylerini de kapsayan bölgedeki üretici ba lar nda yürütülmü tür. Üzerinde çal lan üzüm çe itlerine ait örnekler verim ça nda ve kendi kökleri üzerinde yeti en sa kl omcalardan al nm r. Çal man n oldu u ba alanlar Mardin l G da Tar m ve Hayvanc k ilçe Müdürlüklerinden al nan bilgiler do rultusunda ba n yo un olarak yap ld yerlerde yürütülmü tür. Mardin ili ve ilçelerinde 26 adet yerel üzüm çe idi tespit edilmi olup, laboratuvar analizleri ile kalite özellikleri incelenmi tir.

(30)

Sava TANRISEVER

12

ekil 3.2. Mardin (Midyat) ba lar ndan bir görüntü

3.2. Yöntem

Bu ara rmada, Mardin ilinde 26 yerel sofral k, kurutmal k, arapl k, ral k üzüm çe itlerinin fenolojik evreleri, verim ve kalite özellikleri incelenmi tir. Üzüm çe itlerinin fenolojik evreleri belirli zaman aral klar ile izlenerek tespit edilmi tir. Üzüm çe itlerinin verim özellikleri üzümün yeti ti i ba yerinde ölçülerek tespit edilmi olup, üzerinde çal lan üzüm çe itlerinin kalite parametreleri ise Dicle Üniversitesi Ziraat Fakültesi Bahçe Bitkileri laboratuvar nda incelenmi tir. Çal ma kapsam nda yerel üzüm çe itlerinin verim ve kalite özelliklerini belirlemek amac yla, omca verimi (kg), dekara verim (kg/da), salk m a rl klar (gr), tane boyutlar (mm), 100 tane a rl klar (gr), kuru madde (SÇKM) %, pH ve tartarik asit miktarlar (g/l) incelenmi tir. Yap lan bu çal man n sonucunda, elde edilen veriler do rultusunda verim ve kalite özellikleri en iyi olan, yöreye en uygun adaptasyon sa layan çe itler belirlenmi tir. Hasat döneminde toplanan üzüm çe itlerine ait üzüm örnekleri uygun artlarda muhafaza edilmi olup, üzüm örnekleri 2014 y ve 2015 y Eylül, Ekim

(31)

13

aylar nda (üzüm çe itlerine ait örnekler 2014 y hasat dönemi ve 2015 y hasat dönemi içerisinde ayr ayr al nm r) üzüm çe itlerinden 3'er tekerrürlü olarak analiz edilmi olup bu çal ma ile verim ve kalite özellikleri belirlenmi tir.

3.2.1. Fenolojik Gözlemler

Asmada k gözlerinin uyanmas ndan olgunlu a kadar olan a amalar 'fenolojik geli me a amalar ' olarak isimlendirilmektedir (Çelik 1998; A aoglu, 1998). Her çe idin yeti ti i ba alanlar nda fenolojik geli me dönemleri (budama, sürme, tam çiçeklenme, tane tutumu, ben dü me ve olgunla ma) takip edilerek kaydedilmi tir.

3.2.2. Verim (kg/omca)

Omca ba na verim (kg), ba larda omca ba na hasat edilen üzümler dijital terazi ile ba daki yerinde 10 omca olacak ekilde tart larak belirlenmi tir.

3.2.3. Dekara Verim (kg/da)

Ba alan ndaki 10 omcan n verim ortalamas ölçülmü ve elde edilen bu de erin ba daki omca say ile çarp larak tespiti yap lm r.

3.2.4. Salk m A rl (gr)

Hasat s ras nda, her bir çe itteki omcan n farkl pozisyonlar ndaki yaz sürgünleri üzerindeki 1. ve 2. salk mlar ayr ayr tart p kaydedilerek, salk m a rl klar ortalamalar hesaplanm r.

3.2.5. 100 Tane A rl (gr)

Üzüm çe itlerine ait rastgele al nan 100 adet üzüm tanesi digital terazi ile tart lm r. Elde edilen bu de erin 100 'e bölünmesi ile de ortalama tane a rl tespit edilmi tir.

3.2.6. Suda Çözülebilir Kuru Madde (SÇKM) (%)

El refraktometresiyle ile ölçülmü tür. Üzüm tanelerin s lmas yla elde edilen üzüm tanelerinin suyu ç kar lm r. Daha sonra el refraktometre kullan larak suda

(32)

Sava TANRISEVER

14

çözünür kuru madde miktar % (SÇKM) olarak ölçülmü tür. Kullan lan refraktometre ile 20 °C % kuru madde, brix cinsinden hesaplanm r.

3.2.7. pH

S n asitlik ve ya bazl k durumunu gösteren logaritmik ölçümdür. Çözeltide bulunan H yonu konsantrasyonunu ifade eder. Üzüm tanelerine bask uygulanarak suyu

kar lm r. Daha sonra pH metre kullan larak üzüm suyu pH de erleri ölçülmü tür.

3.2.8. Tartarik Asit Miktar (g/l)

Olgunluk döneminde al nan üzümlerden ç kar lan üzüm suyu 10'ar ml beherlere konulmu tur. Elektrometrik yöntemle biti noktas olan pH= 8,1'e kadar 0,1 N NaOH ilavesiyle titrasyon tamamlanm r. Titrasyon asitli i ise a daki e itlikten yararlan larak hesaplanm r.

Tartarik Asit (g/l)= Kullan lan sodyum hidroksit miktar (ml) X Equivalent de eri (0,075 g) X 100 Titre edilen örne in gerçek miktar (ml)

3.2.9. Tane En ve Boyu (mm)

Çe itlere ait üzüm salk mlar ndan rastgele kopar lan 100 adet üzüm taneleri dijital kumpas ile en boy ölçümleri yap lm r.

(33)

15

ekil 3.3. Laboratuvar çal malar ndan bir görüntü

(34)

Sava TANRISEVER

(35)

17 4. ARA TIRMA BULGULARI 4.1. Fenolojik Gözlemler

Mardin ili ekolojik ko ullarda yeti en yerel 26 üzüm çe idi üzerinde yap lan gözlemlerde 2014 y nda kaydedilen fenolojik gözlem bulgular Çizelge 4.1.'de verilmi tir.

4.1.1. Budama

Asmalarda budama tarihleri 1 Mart ile 5 Mart tarihleri aras nda yap ld gerçekle mi tir. En erken budamas yap lan üzüm çe idi F st kl üzüm çe idi olup, en geç budama ise Zeynebi üzüm çe idinde yap lm r.

4.1.2 Sürme

Asmalarda tomurcuklarda sürme Nisan ay n ilk haftas nda gerçekle mi tir. st kl çe idi 1 Nisan tarihide gözleri süren en erken üzüm çe idi olmu tur. Geri kalan üzüm çe itleri ise 2 Nisan ile 6 Nisan tarihleri aras ndaki tarihlerde gözlerin sürdü ü gözlemlenmi tir.

4.1.3. Tam Çiçeklenme

Ara rmada çiçeklenmenin (% 50) çe itlere göre de mekle beraber 25 May s tarihinden 3 Haziran tarihine kadar olan dönem içerisinde gerçekle mi oldu u görülmü tür.

4.1.4. Tane Tutumu

Tane tutumunun ise 14-20 Haziran tarihleri aras nda gerçekle ti i tespit edilmi tir.

4.1.5. Ben Dü me

Ben dü me 15-19 A ustos tarihleri aras nda gerçekle mi olup, ilk ben dü me itvi (14.08.2014) çe idinde, en son ben dü me ise Kohar çe idinde (19.08.2014) gözlemlenmi tir.

(36)

Sava TANRISEVER

18 4.1.6. Olgunla ma

Üzüm çe itleri genellikle A ustos ve Eylül aylar nda olgunla r. Olgunla ma en erken (17.08.2014) Zeyti ve Hatun Parma i çe idinde gerçekle mi olup, en geç (25.09.2014) olgunla an üzüm çe itleri Çilohur k, Mazrone ( ire) ve itvi çe itleri oldu u saptanm r. Çizelge 4.1. de görüldü ü gibi Mardin ilinde yeti en yerel tüm üzüm çe itlerinin genellikle geç dönemde olgunla görülmektedir. Çilohur k, Mazrone ( ire) ve itvi çe itleri geç olgunla , geri kalan di er çe itler ise orta geç dönemde olgunla görülmü tür.

Çizelge 4.1. Mardin ilinde yerel olarak yeti en üzüm çe itlerinin fenolojik safhalar Çe itler Budama

Zaman Sürme Tam Çiçeklenme Tane Tutumu Ben Dü me Olgunla ma Çilohurik 04.03.204 04.04.2014 27.05.2014 17.06.2014 16.08.2014 25.09.2014 Mazrone ( ire) 03.03.2014 04.04.2014 02.06.2014 17.06.2014 18.08.2014 25.09.2014 itvi 02.03.2014 05.04.2014 01.06.2014 17.06.2014 14.08.2014 25.09.2014 Naziki 03.03.2014 02.04.2014 28.05.2014 17.06.2014 15.08.2014 03.09.2015 Siyah deyvani 03.03.2014 04.04.2014 26.05.2014 17.06.2014 15.08.2014 25.08.2014 Hamrani 04.03.2014 02.04.2014 27.05.2014 17.06.2014 18.08.2014 25.08.2014 st kl 01.03.2014 02.04.2014 27.05.2014 17.06.2014 16.08.2014 25.08.2014 Zeynebi 05.03.2014 02.04.2014 26.05.2014 17.06.2014 17.08.2014 03.09.2014 Pozulkelp 02.03.2014 01.04.2014 27.05.2014 17.06.2014 18.08.2014 06.09.2014 Gevriki 03.03.2014 01.04.2014 02.06.2014 17.06.2014 16.08.2014 04.09.2014 Tayfi 04.03.2014 03.04.2014 29.05.2014 17.06.2014 15.08.2014 05.09.2014 Sudeni 03.03.2014 02.04.2014 25.05.2014 19.06.2014 18.08.2014 21.08.2014 Virdani 03.03.2014 05.04.2014 27.05.2014 15.06.2014 16.08.2014 21.08.2014 orki ivane 02.03.2014 01.04.2014 26.05.2014 17.06.2014 15.08.2014 02.09.2014 Zeyti 02.03.2014 02.04.2014 03.06.2014 14.06.2014 17.08.2014 17.08.2014 Hatun Parma 02.03.2014 02.04.2014 28.05.2014 19.06.2014 15.08.2014 17.08.2014 Karfuki 03.03.2014 02.04.2014 26.05.2014 16.06.2014 16.08.2014 03.09.2014 4. ARA TIRMA BULGULARI

(37)

19

Çizelge 4.1.'in devam . Mardin ilinde yerel olarak yeti en üzüm çe itlerinin fenolojik safhalar

Hab drej 04.03.2014 03.04.2014 25.05.2014 17.06.2014 17.08.2014 22.08.2014 Kerkü 04.03.2014 05.04.2014 27.05.2014 18.06.2014 18.08.2014 06.09.2014 Hasani 03.03.2014 04.04.2014 27.05.2014 16.06.2014 18.08.2014 05.09.2014 Kohar 05.03.2014 03.04.2014 03.06.2014 17.06.2014 19.08.2014 27.08.2014 Hakkeybi 05.03.2014 02.04.2014 28.06.2014 15.06.2014 18.08.2014 20.08.2014 Bineytati 05.03.2014 04.04.2014 02.06.2014 15.06.2014 17.08.2014 22.08.2014 Hetfberi 03.03.2014 02.04.2014 26.05.2014 17.06.2014 19.08.2014 24.08.2014 Fiskini 05.03.2014 04.04.2014 26.05.2014 16.06.2014 16.08.2014 2308.2014 Beydülhemam 03.03.2014 03.04.2014 26.05.2014 19.06.2014 18.08.2014 19.08.2014

4.2. Üzüm Çe itlerinin Verim ve Kalite Özellikleri

2014-2015 Y llar nda Mardin ili ve 9 ilçesinde do al ekolojik alanlar nda yeti en ve sa kl omcalar üzerinde al nan yerel 26 üzüm çe idi incelenmi olup, bu çe itlerin verim ve kalite özelliklerinin yan s ra co rafik özellikleri ve tane rengi özellikleri tespit edilmi tir. Tespit edilen verim de erleri omca verimi ve dekara verim olmu tur. Kalite özelliklerinde ise tespit edilen de erler kuru madde, pH, tartarik asit miktar , tane

(38)

Sava TANRISEVER

20 4.2.1. Beydülhemam Üzüm Çe idi

Çizelge 4.2. Beydülhemam üzüm çe idinin co rafi özellikleri ve de erlendirilme ekli

ekil 4.1. Beydülhemam üzüm çe idinin salk m görüntüsü Co rafi Özellikleri

Çe it smi li lçesi Mahalle Köy

Mevki Koordinatlar _{De erlendirilme} ekli

Beydülhemam Mardin Savur Gölba Fetih 37S4967312 41.09301 N

Sofral k-Kurutmal k

(39)

21

ekil 4.2. Beydülhemam üzüm çe idinin yaprak görüntüsü

Çizelge 4.3'de Beydülhemam üzüm çe idine ait verim ve kalite özellikleri görülmektedir. Verim özelliklerinde tespit edilen de erler omca verimi 2.70 kg, dekara verim ise 490.00 kg olmu tur. Kalite özelliklerinde elde edilen de erler ise kuru madde % 20.60, pH 3.76, tartarik asit 5.00 g/l, tane a rl 2.66 gr, tane eni 15.50 mm, tane boyu 19.70 mm ve salk m a rl 391.00 gr olarak kaydedilmi tir.

Çizelge 4.3. Beydülhemam üzüm çe idinin verim ve kalite özellikleri

Verim Özellikleri Kalite Özellikleri Tane

Rengi Tane Boyutlar (mm) Omca Verimi (kg) Verim (kg/da) Kuru Madde (SÇKM) % pH Tartarik Asit (g/l) Tane rl (gr) En Boy Salk m rl (gr) 2.70 490.00 20.60 3.76 5.00 2.66 15.50 19.70 391.00 Ye il sar

(40)

Sava TANRISEVER

22 4.2.2. Bineytati Üzüm Çe idi

Çizelge 4.4. Bineytati üzüm çe idinin co rafi özellikleri ve de erlendirilme ekli

Co rafi Özellikleri Çe it

smi

li lçesi Mahalle Köy

Mevki Koordinatlar De erlendirilme ekli

Bineytati Mardin Dargeçit Merkez Barova 37S4967312 4109301N

Sofral k

ekil 4.3. Bineytati üzüm çe idinin salk m görüntüsü 4. ARA TIRMA BULGULARI

(41)

23

ekil 4.4. Bineytati üzüm çe idinin yaprak görüntüsü

Çizelge 4.5'de Bineytati üzüm çe idine ait verim ve kalite özellikleri görülmektedir. Verim özelliklerinde tespit edilen de erler omca verimi 4.30 kg, dekara verim ise 530.00 kg olmu tur. Kalite özelliklerinde elde edilen de erler ise kuru madde % 18.60, pH 3.52, tartarik asit 5.50 g/l, tane a rl 2.00 gr, tane eni 12.70 mm, tane boyu 14.70 mm salk m a rl 284.00 gr olarak tespit edilmi tir.

Çizelge 4.5. Bineytati üzüm çe idinin verim ve kalite özellikleri

(42)

Sava TANRISEVER

24 4.2.3. Çilohurik Üzüm Çe idi

Çizelge 4.6. Çilohurik üzüm çe idinin co rafi özellikleri ve de erlendirilme ekli

smi

li lçesi Mahalle Köy

Mevki Koordinatlar _{De erlendirilme} ekli

Çilohur k Mardin Derik Merkez Korta 37S3618126 4025543N

Sofral k

ekil 4.5. Çilohurik üzüm çe idinin salk m görüntüsü 4. ARA TIRMA BULGULARI

(43)

25

ekil 4.6. Çilohurik üzüm çe idinin yaprak görüntüsü

Çizelge 4.7'de Çilohurik üzüm çe idine ait verim ve kalite özellikleri görülmektedir. Verim özelliklerinde tespit edilen de erler omca verimi 1.06 kg, dekara verim ise 450.00 kg olmu tur. Kalite özelliklerinde elde edilen de erler ise kuru madde % 16.80, pH 3.68, tartarik asit 6.50 g/l, tane a rl 2.13 gr, tane eni 13.60 mm, tane boyu 14.80 mm ve salk m a rl 165.00 gr olarak ölçülmü tür.

Çizelge 4.7. Çilohurik üzüm çe idinin verim ve kalite özellikleri

(44)

Sava TANRISEVER

26 4.2.4. F st kl Üzüm Çe idi

Çizelge 4.8. st kl üzüm çe idinin co rafi özellikleri ve de erlendirilme ekli Co rafi Özellikleri Çe it smi li lçesi Mahalle Köy Mevki Koordinatlar De erlendirilme ekli

st kl Mardin Nusaybin Beyazsu Hevkahemo 37S2013141 4131056N

Sofral k

ekil 4.7. F st kl üzüm çe idinin salk m görüntüsü 4. ARA TIRMA BULGULARI

(45)

27

ekil 4.8. F st kl üzüm çe idinin yaprak görüntüsü

Çizelge 4.9'da F st kl üzüm çe idine ait verim ve kalite özellikleri görülmektedir. Verim özelliklerinde tespit edilen de erler omca verimi 2.20 kg, dekara verim ise 470.00 kg olmu tur. Kalite özelliklerinde elde edilen de erler ise kuru madde % 18.50, pH 3.56, tartarik asit 5.70 g/l, tane a rl 2.40 gr, tane eni 12.80 mm, tane boyu 15.50 mm ve salk m a rl 192.00 gr olarak ölçülmü tür.

Çizelge 4.9. st kl üzüm çe idinin verim ve kalite özellikleri Verim

Özellikleri

Kalite Özellikleri Tane

Rengi Tane Boyutlar (mm) Omca Verimi (kg) Verim (kg/da) Kuru Madde (SÇKM) % pH Tartarik Asit (g/l) Tane rl (gr) En Boy Salk m rl (gr) 2.20 470.00 18.50 3.56 5.70 2.40 12.80 15.50 192.00 K rm -Mor

(46)

Sava TANRISEVER

28 4.2.5. Fiskini Üzüm Çe idi

Çizelge 4.10. Fiskini üzüm çe idinin co rafi özellikleri ve de erlendirilme ekli Co rafi Özellikleri Çe it smi li lçesi Mahalle Köy Mevki Koordinatlar De erlendirilme ekli

Fiskini Mardin Ye illi Dereyan Garsi 37S4280513 4085591N

Sofral k

ekil 4.9. Fiskini üzüm çe idinin salk m görüntüsü 4. ARA TIRMA BULGULARI

(47)

29

ekil 4.10. Fiskini üzüm çe idinin yaprak görüntüsü

Çizelge 4.11'de Fiskini üzüm çe idine ait verim ve kalite özellikleri görülmektedir. Verim özelliklerinde tespit edilen de erler omca verimi 4.74 kg, dekara verim ise 620.00 kg olmu tur. Kalite özelliklerinde elde edilen de erler ise kuru madde % 17.80, pH 3.66, tartarik asit 5.48 g/l, tane a rl 2.53 gr, tane eni 12.20 mm, tane boyu 15.10 mm ve salk m a rl 333.00 gr olmu tur.

Çizelge 4.11. Fiskini üzüm çe idinin verim ve kalite özellikleri Verim

Özellikleri

Rengi Tane Boyutlar (mm) Omca Verimi (kg) Verim (kg/da) Kuru Madde (SÇKM) % pH Tartarik Asit (g/l) Tane rl (gr) En Boy Salk m rl (gr) 4.74 620.00 17.80 3.66 5.48 2.53 12.20 15.10 333.00 Koyu rm -Siyah

(48)

Sava TANRISEVER

30 4.2.6. Gevriki Üzüm Çe idi

Çizelge 4.12. Gevriki üzüm çe idinin co rafi özellikleri ve de erlendirilme ekli

ekil 4.11. Gevriki üzüm çe idinin salk m görüntüsü Co rafi Özellikleri

Çe it smi

Mevki Koordinatlar _{De erlendirilme ekli}

Gevriki Mardin Midyat Budakl Rezejer 37S3583312 4134449N

Sofral k

(49)

31

ekil 4.12. Gevriki üzüm çe idinin yaprak görüntüsü

Çizelge 4.13'de Gevriki üzüm çe idine ait verim ve kalite özellikleri görülmektedir. Verim özelliklerinde tespit edilen de erler omca verimi 1.89 kg, dekara verim ise 480.00 kg olmu tur. Kalite özelliklerinde elde edilen de erler ise kuru madde % 22.00, pH 4.00, tartarik asit 5.20 g/l, tane a rl 3.46 gr, tane eni 15.30 mm, tane boyu 19.30 mm ve salk m a rl 176.00 gr olarak kaydedilmi tir.

Çizelge 4.13. Gevriki üzüm çe idinin verim ve kalite özellikler

(50)

Sava TANRISEVER

32 4.2.7. Hab Drej Üzüm Çe idi

Çizelge 4.14. Hab Drej üzüm çe idinin co rafi özellikleri ve de erlendirilme ekli

ekil 4.13. Hab Drej üzüm çe idinin salk m görüntüsü Co rafi Özellikleri

Çe it smi

Mevki Koordinatlar _{De erlendirilme} ekli

Hab Drej

Mardin Nusaybin Beyazsu Havkahemo 37S2808412 4135772N

Sofral k

(51)

33

ekil 4.14. Hab drej üzüm çe idinin yaprak görüntüsü

Çizelge 4.15'de Hab drej üzüm çe idine ait verim ve kalite özellikleri görülmektedir. Verim özelliklerinde tespit edilen de erler omca verimi 2.40 kg, dekara verim ise 490.00 kg olmu tur. Kalite özelliklerinde elde edilen de erler ise kuru madde % 27.10, pH 4.61, tartarik asit 5.58 g/l, tane a rl 6.13 gr, tane eni 15.70 mm, tane boyu 24.40 mm ve salk m a rl 310.00 gr olarak tespit edilmi tir.

Çizelge 4.15. Hab drej üzüm çe idinin verim ve kalite özellikleri

(52)

Sava TANRISEVER

34 4.2.8. Hakkeybi Üzüm Çe idi

Çizelge 4.16. Hakkeybi üzüm çe idinin co rafi özellikleri ve de erlendirilme ekli Co rafi Özellikleri

Mevki Koordinatlar

De erlendir ilme ekli

Hakkeybi Mardin Midyat Mercimekli rbagurçi 37S34700146 4132861N

Sofral k

ekil 4.15. Hakkeybi üzüm çe idinin salk m görüntüsü 4. ARA TIRMA BULGULARI

(53)

35

ekil 4.16. Hakkeybi üzüm çe idinin yaprak görüntüsü

Çizelge 4.17'de Hakkeybi üzüm çe idine ait verim ve kalite özellikleri görülmektedir. Verim özelliklerinde tespit edilen de erler omca verimi 3.41 kg, dekara verim ise 520.00 kg olmu tur. Kalite özelliklerinde elde edilen de erler ise kuru madde % 19.00, pH 4.15, tartarik asit 4.05 g/l, tane a rl 2.26 gr, tane eni 15.10 mm, tane boyu 17.10 mm ve salk m a rl 203.30 gr olarak ölçülmü tür.

Çizelge 4.17. Hakkeybi üzüm çe idinin verim ve kalite özellikleri Verim

Özellikleri

(54)

Sava TANRISEVER

36 4.2.9. Hamrani Üzüm Çe idi

Çizelge 4.18. Hamrani üzüm çe idinin co rafi özellikleri ve de erlendirilme ekli

smi

Mevki Koordinatlar _{De erlendirilme ekli}

Hamrani Mardin Midyat Budakl Rezejere 37S3589321 4134458N

Sofral k

ekil 4.17. Hamrani üzüm çe idinin salk m görüntüsü

4. ARA TIRMA BULGULARI

(55)

37

ekil 4.18. Hamrani üzüm çe idinin yaprak görüntüsü

Çizelge 4.19'da Hamrani üzüm çe idine ait verim ve kalite özellikleri görülmektedir. Verim özelliklerinde tespit edilen de erler omca verimi 1.41 kg, dekara verim ise 460.00 kg olmu tur. Kalite özelliklerinde elde edilen de erler ise kuru madde % 23.06, pH 4.00, tartarik asit 4.83 g/l, tane a rl 2.93 gr, tane eni 14.10 mm, tane boyu 17.10 mm ve salk m a rl 172.00 gr olarak ölçülmü tür.

Çizelge 4.19. Hamrani üzüm çe idinin verim ve kalite özellikleri Verim

Özellikleri

Rengi Tane Boyutlar (mm) Omca Verimi (kg) Verim (kg/da) Kuru Madde (SÇKM) % pH Tartarik Asit (g/l) Tane rl (gr) En Boy Salk m rl (gr) 1.41 460.00 23.06 4.00 4.83 2.93 14.10 17.10 172.00 K rm

(56)

Sava TANRISEVER

38 4.2.10. Hasani Üzüm Çe idi

Çizelge 4.20. Hasani üzüm çe idinin co rafi özellikleri ve de erlendirilme ekli Co rafi Özellikleri

Çe it smi

Mevki Koordinatlar De erlendirilme ekli

Hasani Mardin Midyat Budakl Guharezede 37S3666312 4135167N

Sofral k

ekil 4.19. Hasani üzüm çe idinin salk m görüntüsü

(57)

39

ekil 4.20. Hasani üzüm çe idinin yaprak görüntüsü

Çizelge 4.21'de Hasani üzüm çe idine ait verim ve kalite özellikleri görülmektedir.Verim özelliklerinde tespit edilen de erler omca verimi 2.16 kg, dekara verim ise 460.00 kg olmu tur. Kalite özelliklerinde elde edilen de erler ise kuru madde % 18.50, pH 3.98, tartarik asit 5.37 g/l, tane a rl 3.46 gr, tane eni 8.35 mm, tane boyu 11.20 mm ve salk m a rl 182.00 gr olarak ölçülmü tür.

Çizelge 4.21. Hasani üzüm çe idinin verim ve kalite özellikleri Verim

Özellikleri

(58)

Sava TANRISEVER

40 4.2.11. Hatun Parma i Üzüm Çe idi

Çizelge 4.22. Hatun Parma i üzüm çe idinin co rafi özellikleri ve de erlendirilme ekli Co rafi Özellikleri

Mevki Koordinatlar De erlendirilme ekli HatunParma i Mardin Ömerli An ttepe Kefhallo 37S4701478

4102523N

Sofral k-Kurutmal k

ekil 4.21. Hatun Parma i üzüm çe idinin salk m görüntüsü 4. ARA TIRMA BULGULARI

(59)

41

ekil 4.22. Hatun Parma i üzüm çe idinin yaprak görüntüsü

Çizelge 4.23'de Hatun Parma i üzüm çe idine ait verim ve kalite özellikleri görülmektedir. Verim özelliklerinde tespit edilen de erler omca verimi 2.30 kg, verim ise 480.00 kg olmu tur. Kalite özelliklerinde elde edilen de erler ise kuru madde % 18.00, pH 3.53, tartarik asit 4.12 g/l, tane a rl 2.66 gr, tane eni 19.70 mm, tane boyu 22.10 mm ve salk m a rl 180.00 gr olarak kaydedilmi tir.

Çizelge 4.23. Hatun Parma i üzüm çe idinin verim ve kalite özellikleri Verim

Özellikleri

(60)

Sava TANRISEVER

42 4.2.12. Hetfberi Üzüm Çe idi

Çizelge 4.24. Hetfberi üzüm çe idinin co rafi özellikleri ve de erlendirilme ekli

Co rafi Özellikleri Çe it smi li lçesi Mahalle Köy Mevki Koordinatlar De erlendirilme ekli

Hetfberi Mardin Ömerli An ttepe Nafdara 37S4542107 4102635N

Sofral k

ekil 4.23. Hetfberi üzüm çe idinin salk m görüntüsü 4. ARA TIRMA BULGULARI

(61)

43

ekil 4.24. Hetfberi üzüm çe idinin yaprak görüntüsü

Çizelge 4.25'de Hetfberi üzüm çe idine ait verim ve kalite özellikleri görülmektedir. Verim özelliklerinde tespit edilen de erler, omca verimi 4.43 kg, dekara verim ise 550.00 kg olmu tur. Kalite özelliklerinde elde edilen de erler ise kuru madde % 20.60, pH 3.79, tartarik asit 4.12 g/l, tane a rl 3.20 gr, tane eni 15.70 mm, tane boyu 19.50 mm ve salk m a rl 224.40 gr olarak ölçülmü tür.

Çizelge 4.25. Hetfberi üzüm çe idinin verim ve kalite özellikleri

Rengi Tane Boyutlar (mm) Omca Verimi (kg) Verim (kg/da) Kuru Madde (SÇKM) % pH Tartarik Asit (g/l) Tane rl (gr) En Boy Salk m rl (gr) 4.43 550.00 20.60 3.79 4.12 3.20 15.70 19.50 224.40 rm - Siyah

(62)