C.Ü. Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi, 2000, 4 (2)
DOKUZ EYLÜL ÜNİVERSİTESİ HEMŞİRELİK YÜKSEKOKULU
ÖĞRENCİLERİNİN KÜTÜPHANE KULLANIM ÖZELLİKLERİ VE
GÖRÜŞLERİ*
Samiye METE**, Ayşe BEŞER***, Tangül AYTUR****
_______________________________________________________________________________________________________________
ÖZET
Kütüphanelerin eğitimdeki yeri vazgeçilmezdir. Bilgiye ulaşmayı sağlayan bu alanlar Probleme Dayalı Öğrenimde (PDÖ) daha da önemli yer tutmaktadır. Bu nedenle çalışmada, Dokuz Eylül Üniversitesi (DEÜ) Hemşirelik Yüksekokulu (HYO) kütüphanesinin işlerliğinin ve öğrencilerin kütüp-hane kullanım özelliklerinin belirlenmesi amaçlan-mıştır.
Kütüphane 1999-2000 güz dönemi başında öğrencilerin kullanımına açılmıştır. Okula kayıtlı olan 168 öğrencinin tamamı örnekleme alınmıştır. Öğrencilerin 19’una, okuldan ayrılma, rapor alma ve sadece bazı derslere devam etmeleri gibi nedenlerle ulaşılamamış ve 149 öğrenci ile görüşü-lebilmiştir Veriler SPSS bilgisayar programında değerlendirilmiştir. Merkez ve Hemşirelik Yükseko-kulu kütüphanesini PDÖ öğrencilerinin % 72.4’ü, klasik öğretim öğrencilerinin ise % 60.4’ü kullan-mıştır. Haftalık kullanım sürelerinin PDÖ öğren-cilerindeX=10.8±10.55 saat, klasik öğretim öğren-cilerindeX=3.9±2.62 saat olduğu belirlenmiştir.
Anahtar Sözcükler: Kütüphane, probleme dayalı
öğrenme
SUMMARY
Students’ Opinions About Library Using Characteristics There At School Of Nursing, Dokuz Eylül University
The place of libraries in training is non-given up. These fields providing to reach at knowledge has a more important place in problem-based learning (P.B.L). Purpose of the study was to describe the comments and suggestions of students about utilization of Library of Dokuz Eylül University School of Nursing. The library was made ready in the beginning of 1999-2000 full semester, and opened for usage of students. The total number of student were 168. But because of, left of school, and illness, the study semple included 149 nursing student. SPSS 8.0 software program was used for analysis. While 72.4 % of PBL students were used center library and school of nursing library, 60.4 % of traditional education students were used there. While libraries were used average ofX= 10.8+10.55 hours a week by PBL students, there were used average ofX=3.9±2.62 hours by traditional education students.
Key Words: Library, problem based learning
________________________________________________________________________________________________________________
GİRİŞ
Öğrencilerin öğrenim yaşantılarındaki performansını etkileyen birçok faktör vardır. Kütüphane kullanımı da bu faktörlerden birisidir. Özellikle Probleme Dayalı Öğrenim (PDÖ) öğrencilerinin teorik ve uygulama-larında rehberlik edecek kütüphanelerin etkili kullanımı gerekmektedir (Alavi 1995). Çünkü, PDÖ öğrenci merkezlidir. Öğrenci ne tür bilgiye gereksinimi olduğunu sorgular, araştırır
ve öğrenir (Alıcı, Curry 1997).
PDÖ ve diğer öğrenci merkezli öğrenim yöntemlerinde, öğrencilerin kütüphanelerdeki ulaşılabilir bilgi sistemlerini etkili bir şekilde kullanmayı öğrenmeleri temeldir. Literatürde PDÖ öğrencilerinin kütüphaneyi geleneksel öğretim sistemindeki öğrencilerden daha sık, daha uzun süre kullandığı, öğrenme sürecini destekleyen bilgi kaynaklarına daha kolay ulaştıkları, eğitimlerinin başlangıcında bilgiyi _________________________________________________________________________________________________________________ * I. Uluslararası & VIII. Ulusal Hemşirelik Kongresi’nde (29 Ekim-2 Kasım 2000) sunulmuştur.
** Yrd.Doç.Dr. Dokuz Eylül Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu, İzmir *** Öğr.Gör. Dokuz Eylül Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu, İzmir **** Arş.Gör. Dokuz Eylül Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu, İzmir
arama ve ulaşma becerilerini edindikleri saptan-mıştır (Alıcı, Curry 1997, Marshall ve ark. 1993, Rankin 1992). Bu nedenle oluşturulacak kütüp-hanelerin öğrencinin kendi kendine öğrenme ve etkili sorgulama becerisini geliştirmesinin yanı sıra, hazırlanan müfredata hizmet edecek şekilde olması önemlidir (Blake 1994).
AMAÇ
1. Dokuz Eylül Üniversitesi (DEÜ) Hemşirelik Yüksekokulu (HYO) kütüphanesi-nin işlerliğine ilişkin öğrencilerin görüş ve önerilerini belirlemek.
2. Probleme Dayalı Öğrenim ve geleneksel yöntemle öğretim gören öğrencilerin kütüphane kullanım özelliklerini belirleyerek yeni düzenle-melere ışık tutmak.
YÖNTEM
Dokuz Eylül Üniversitesi Hemşirelik Yükse-kokulu kütüphanesi 1999-2000 güz yarı yılında kullanıma sunulmuştur. Kütüphane okulun öğre-tim elemanlarından oluşan bir kütüphane komitesi tarafından hazırlanmıştır. Kütüphane-nin hazırlanması aşamasında öğretim eleman-larının görüşü alınmış, çeşitli kütüphaneler incelenmiş, ve PDÖ müfredat programı incelenerek kütüphanede yer alması gereken kaynaklara ve kütüphane kullanım kurallarına karar verilmiştir. Daha sonra çeşitli kurumlarla iletişime girilerek (Sağlık Bakanlığı, UNICEF ve Kültür Bakanlığı ve bazı HYO) kütüp-hanenin zenginleştirilmesi konusunda destek sağlanmış ve yürütülen projeden PDÖ kitap alımı gerçekleştirilmiştir. Kütüphane kullanı-mına ilişkin standartlar oluşturularak öğrenci ile kontrat yapılmış, yıl içi geribildirimler alınarak yeni düzenlemelere gidilmiştir. Öğrenciler yıl boyunca kampüste bulunan Merkez Kütüphane ve PDÖ kütüphanesini kullanmışlardır. Kütüp-haneyi kullanım saatleri 08:30-12:00, 13:00-17:00'dır. İkinci yarı yılda cumartesi günleri de öğrencilerin çalışmalarına açılmıştır.
Tanımlayıcı olarak planlanan bu çalışmada Dokuz Eylül Üniversitesi HYO 1999-2000 öğretim yılında okula kayıtlı olan 168 öğren-cinin tamamı örnekleme alınmıştır. Öğrenci-lerin 19'una okuldan ayrılma, rapor alma ve sadece bazı derslere devam etmeleri gibi nedenlerle ulaşılamamış ve 149 öğrenci ile görüşülebilmiştir. Öğrencilerin 44’ü PDÖ’de,
105’i geleneksel öğretime (2-3-4. sınıf) devam etmektedir. Öğrencilerden yıl içindeki geribil-dirimler yazılı ve sözel olarak, yıl sonunda ise açık ve kapalı uçlu sorulardan oluşan bir form kullanılarak alınmıştır. Formda, öğrencilerin demografik özellikleri, haftalık kütüphane kulla-nım süreleri, yaşadıkları sorunları belirlemeye ilişkin sorular yer almaktadır. Veriler SPSS bilgisayar programında yüzdelik ve iki ortalama arasındaki farkın önemlilik testi ile değerlen-dirilmiştir.
BULGULAR VE TARTIŞMA
Dokuz Eylül Üniversitesi Hemşirelik Yükse-kokulu PDÖ ve Geleneksel Öğretim Öğren-cilerinin kütüphane kullanım süreleri arasında farklılıklar olduğu ve öğrencilerin kütüphaneye ilişkin çeşitli sorunlar yaşadıkları belirlenmiştir. Öğrencilerin kütüphane kullanımlarına göre dağılımlarına bakıldığında (Grafik 1), PDÖ öğrencilerinin çoğunun (% 72.7) hem HYO, hem de merkez kütüphanesini kullandıkları görülmektedir. PDÖ modelinde öğrenci kendi öğrenme sorumluluğunu almaktadır. Bu sorum-luluk ile öğrenci belirlediği öğrenme konularını mümkün olduğunca çok kaynak okuyarak yerine getirmektedir. Bu nedenle PDÖ öğrencileri öğrenme konularını karşılayacak kaynakların yer aldığı HYO kütüphanesi ile yetinmemiş kaynak çeşitliliğini artırmak için Merkez Kütüphanesini de kullanmıştır. Oysa, HYO kütüphanesinde daha çok PDÖ birinci sınıf öğrenme konularına yönelik temel tıp bilimleri, koruyucu sağlık ile ilgili konuları içeren kaynaklar bulunmakta buna karşın kompleks patolojik durumlara yönelik kaynaklar sınırlıdır. Geleneksel eğitim öğrenci-lerinin Merkez Kütüphaneyi daha büyük oranda kullanmaları beklenirken bu oran aynı grupta daha azdır (% 60.4).
Grafik 2 ve Tablo 1'deki öğrencilerin haftalık kütüphane kullanım sürelerine bakıl-dığında PDÖ öğrencilerinin geleneksel öğren-cilerden daha uzun süre kütüphaneyi kullan-dıkları görülmektedir. Kütüphaneyi haftada 1-2 saat kullanan PDÖ öğrencisi bulunmazken, geleneksel eğitimdeki öğrencilerde bu oran % 35.2'dir. Buna karşılık PDÖ öğrencilerinin % 20.5'i, geleneksel eğitim öğrencilerinin ise sadece % 1'i kütüphaneyi haftada 13 saat ve üzerinde kullanmaktadır (Grafik 1). Öğrenci-lerin haftalık ortalama kütüphane kullanım
1 Probleme Dayalı Öğrenim Öğrencileri g Geleneksel Öğretim Öğrencileri
1 Probleme Dayalı Öğrenim Öğrencileri Geleneksel Öğretim Öğrencileri
Tablo 1. Probleme dayalı öğrenim ve geleneksel öğretim öğrencilerinin haftalık
kütüphane kullanım süreleri ortalamalarının karşılaştırılması
____________________________________________________________________________________________________ 35,2 20,5 30,5 20,5 21 20,5 9,5 4,5 1 13,5 1,8 20,5 1 0 5 10 15 20 25 30 35 40 Yüzde
1-2 Saat 3-4 Saat 5-6 Saat 7-8 Saat 9-10 Saat 11-12 Saat 13 Saat ve
üzeri
Grafik 2. Probleme dayalı öğrenim ve geleneksel öğretim öğrencilerinin haftalık kütüphane kullanım sürelerinin dağılımı
1,3 25 35,6 72,7 60,4 1,3 2,7 0 10 20 30 40 50 60 70 80 YÜZDE
Merkez Kütüphanesi H.Y.O. Kütüphanesi Merkez + H.Y.O. Kütüphanesi
Diğer
Grafik 1. Probleme dayalı öğrenim ve geleneksel öğretim öğrencilerinin kütüphane kullanım alanlarına göre dağılımı
t = saatlerine bakıldığında (Tablo 1), her iki
grubun ortalama kütüphane kullanım saatleri arasındaki fark anlamlıdır (p<0.05). Marshall ve ark. (1993) "PDÖ ve Geleneksel Tıp Müfredatında Kütüphane Kullanımına İlişkin Bir Çalışma" isimli araştırmalarında PDÖ öğrencilerinin kütüphaneyi geleneksel eğitim öğrencilerine göre daha sık ve uzun sürelerle kullandıklarını belirlemişlerdir. Rankin (1992) Probleme Temelli Tıp Eğitimi: Kütüphane Etkisi" isimli çalışmasında aynı sonuca ulaşmış ve PDÖ öğrencilerinin kütüphaneyi geleneksel eğitim öğrencilerinden daha sık kullandıklarını belirtmişlerdir.
Çalışmamızdaki sonuçlarla, bu iki araştır-manın sonucu paralellik göstermektedir. PDÖ öğrencileri model gereği öğrenme konusu olarak belirlediği konuları kendi kendine araş- tırıp öğrenmek zorundadır. Geleneksel eğitim-
t = 4.29 p<0.01
de ise bu konular kendisine hazır olarak verilir ve sistem öğrenciyi ayrıntılı araştırma yapmak için zorlamaz. Öğrenciden beklenen, kendisi-ne verilen bilgileri bellemesi ve sorulduğunda bu bilgileri aktarmasıdır. Oysa, PDÖ öğrencisi öğrenmeye karar verdiği konuları kendisi araş-tırıp, bulmaya çalışmak ve öğrenmek zorunda-dır. Ayrıca entegre olan modüllerde çok farklı alanlarda bilgi ve kaynağa gereksinim duyar, bu nedenle kütüphane kullanımı kaçınılmazdır (Alavi 1995). PDÖ öğrencileri haftalık prog-ramlarında kendilerine ayrılan bağımsız öğrenme saatleri sayesinde kütüphane kullanı-mı için daha çok zaman ayırabilirlerken geleneksel öğretim öğrencilerinin saat sınırlı-lığı nedeniyle zorluk yaşayabilecekleri düşü-nülebilir. Ancak akşamları ve hafta sonları açık olan Merkez Kütüphaneyi de yeterince kullanamadıkları belirlenmiştir.
Grafik 3. Probleme dayalı öğrenim ve geleneksel öğretim öğrencilerinin belirttikleri
kütüphaneye ilişkin sorunların dağılımı
Grafik 3'te öğrencilerin kütüphaneyi kulla-nımları ile ilgili sorunları yer almaktadır. PDÖ
öğrencilerinin % 97.7'si, geleneksel öğretim-deki öğrencilerin % 95.2 'si fizik koşulların iyi
ÖĞRENCİLER N
HAFTALIK KULLANIM SÜRESİ
X (SAAT) SD
PROBLEME DAYALI ÖĞRENİM 44 10.8 10.55
GELENEKSEL ÖGRETIM 105 3.9 2.62 TOPLAM 149 5.6 6.8 97,7 95,2 68,2 76,2 77,3 41 77,3 93,3 0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100
Fiziksel koşullar Kütüphane kullanım saati Kütüphane işleyişi Kütüphane kaynakları Probleme Dayalı Öğrenim Öğrencileri Geleneksel Öğretim Öğrencileri
olmadığını belirtmişlerdir. HYO kütüphanesinin kurulduğu alan küçük bir alandır. Birinci sınıf-taki öğrencinin tamamı aynı anda kütüphaneden yararlanamamaktadırlar. Öğrenciler kütüphaneyi istedikleri süre ve sıklıkta kullanamadıklarından, bu sorun öğrenciler tarafından çok sık dile getirilmiştir.
PDÖ öğrencilerinin % 68.2'si, geleneksel öğrencilerin % 86.7'si kütüphane kullanım saatini sorun olarak belirtmişlerdir. HYO kütüp-hanesi öğleyin saat 12:00-13:00, akşam 17:30'-dan sonra ve hafta sonları kapalıdır. Öğrenci-lerden alınan geribildirimÖğrenci-lerden sonra cumartesi günleri de kullanıma açılmıştır. Ancak öğle ve akşam saatlerine personel yetersizliği nedeni ile çözüm bulunamamıştır. Geleneksel eğitimdeki öğrencilerin PDÖ öğrencilerine göre kullanım saatini daha büyük bir sorun olarak görme nedenleri hafta içinin derslerle dolu olması ve akşam saatleri ile hafta sonunu kütüphane çalış-ması için ayırabilmelerinden kaynaklanmaktadır. PDÖ öğrencilerinin % 77.3’ü geleneksel öğretim öğrencilerinin % 41.0'i kütüphane işleyişi ile ilgili sorunlardan yakınmışlardır. İşleyişe ilişkin olarak ilettikleri sorunlar; foto-kopi makinesi yetersizliği, ücretin yüksekliği, fotokopide sıra bekleme olarak belirlenmiştir. Geleneksel öğretimdeki öğrenciler, sınırlı sayıda konu için sınırlı sayıda kaynak kullan-maktadırlar. PDÖ öğrencileri ise bir hafta süre-since yeni belirlenen öğrenme konularına ilişkin çok sayıda kaynak kullanmaktadırlar (Marshall ve ark. 1993, Rankin 1992). Ödünç verme sistemi olmayan kütüphanede kaynaklardan fotokopi çektirme yoluyla yararlanabilmekte-dirler. Bu nedenle çok fazla fotokopi çektirmek zorunda kalan PDÖ öğrencileri, fotokopiye ilişkin daha fazla sorun yaşamaktadırlar.
Kütüphane kaynaklarına ilişkin olarak PDÖ öğrencilerinin % 77.3'ü, geleneksel eğitimdeki öğrencilerinin % 93.3'ü sorun belirtmişlerdir. Geleneksel eğitimdeki öğrencilerin bu konuda daha çok sorun yaşamış olmaları doğaldır. Çünkü, HYO Kütüphanesi, oluşturulma aşama-sında sınırlı kaynaklar nedeniyle öncelikli olarak PDÖ öğrencilerinin müfredat programına yöne-lik hazırlanmıştır. PDÖ birinci sınıfta temel hemşirelik ve tıp dersleri ağırlıklıdır. Bu nedenle de PDÖ öğrencileri için gerekli olan kitaplar daha ağırlıklıdır ve gereksinimlerini
karşılamak-gereksinimi olan kitaplar daha çok kompleks patolojilere ilişkin kaynaklardır. Ayrıca son sınıf öğrencileri çeşitli projeler hazırladıkları için özelleşmiş konularda yayın gereksinimleri fazladır. Bu nedenle HYO kütüphanesinin onla-rın gereksinimlerini yeterince karşılayamadığı düşünülebilir, ancak geleneksel eğitim öğrenci-lerinin Merkez Kütüphaneyi de yeterince kullan-madıkları görülmektedir.
SONUÇ VE ÖNERİLER
PDÖ öğrencilerinin geleneksel eğitim öğren-cilerine göre haftalık kütüphane kullanım süre-leri daha fazladır. PDÖ öğrencisüre-leri kütüphanenin fiziksel koşulları ve işleyişine ilişkin sorunları daha yoğun olarak dile getirirken, geleneksel eğitim öğrencileri kütüphaneyi kullanma saati ve kaynaklara yönelik sorunları daha fazla yaşadık-larını belirtmişlerdir.
Bu sonuçlar doğrultusunda:
Kütüphane fotokopi koşullarının ve
ödünç verme olanaklarının geliştirilmesi, Kütüphanenin fizik koşulları öğrencile-rin çalışma performansını doğrudan etkileyen özelliklerden olduğu için, kütüphane fizik ortamlarının gereksinime yanıt verecek şekilde düzenlenmesi,
Kütüphane kaynaklarının öğrenci ve müfredat gereksinimlerini karşılayacak çeşitli-lik ve sayıda düzenlenmesi önerilmektedir.
KAYNAKLAR
Alavi C (1995) Problem-Based Learning in a Health
Sciences Curriculum. London, Routledge, s.126-140.
Alıcı E. D.E.Ü.T.F. Tıp Eğitimi Geliştirme Komitesi
Adına, Aktif Eğitim (Yayınlanmamış Derleme).
Blake J (1994) Library resources for problem based
learning: the program prespective. Comput Methods Programs Biomed, 44(3-4):147-173.
Curry J (1997) Problem-Based Learning Pathway
Student Handbook. The Ohio State University College of Medicine, Autumn, s.5-10.
Marshall JG, Fitzgerald D, Busby L (1993) A
Study of Library Use in Problem Based and Traditional Medical Curricula. Bulletin of Medical Association. 81(3):299-305.
Rankin JA (1992) Problem Based Medical
Education: Effect on library. Bulletin of Medical Association. 80(1):36-43.
